سال ۲۰۲۳ اکتشاف های فضایی مهمی در دنیا رخ داد که می‌تواند آینده بشر را تحت تأثیر قرار دهد. در ادامه مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم.
به گزارش گروه رسانه‌های
خبرگزاری تسنیم، امسال با بازگشت پیروزمندانه ناسا از سیارک بنو، آشکارسازی بزرگ مولکول های آلی سیارک ریوگو، بررسی عواقب وحشتناک یک برخورد سیارک و… یکی از بزرگترین سال‌های علم سیارک بود. میلیون‌ها سیارک از منظومه شمسی در حال هجوم به سمت ما هستند. سیارک‌ها، صخره‌های فضایی در حال گردشی هستند که سرنخ‌هایی از گذشته جهان ما را به‌همراه دارند و شاید نابودگر ما در آینده هم باشند.
اخترشناسان پیشرفت‌های بزرگی در مطالعه این اشیاء مخفی داشتند و به اکتشاف های فضایی مهمی در سال 2023 دست پیدا کردند. دو مأموریت جسورانه و چند ساله برای جمع‌آوری نمونه‌های سیارک از فضا نتیجه‌بخش بود و بلوک‌های سازنده زندگی را در لابه‌لای آشغال فضایی به‌نمایش گذاشتند.
در سمتی دیگر محققان به مطالعه درباره DART یا آزمایش تغییر مسیر دوگانه سیارک ادامه دادند. دارت، یک مأموریت فضایی ناسا با هدف آزمایش روشی برای جلوگیری از برخورد سیارک در برابر اجرام نزدیک به زمین است. در حالی که اخترشناسان Live Science را هشدار دادند که سیارک کشنده بعدی ممکن است در درخشش خورشید پنهان باشد.
در این مقاله داستان‌های هیجان‌انگیزی را روایت می‌کنیم و مهمترین اکتشاف های فضایی مهم سال 2023 را به شما معرفی می‌کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.
١. نشانه‌های حیات در سیاره ریوگو
محققان به‌واسطه گزارش‌هایی که در ماه‌های فوریه و مارس منتشر شد، نتایج تحقیقات بلند مدتی که روی گردوغبار جمع‌آوری شده از روی سطح سیاره ریوگو (Ryugu) انجام داده‌اند را با عموم مردم به‌اشتراک گذاشتند.
در نخستین گزارش، آنها از وجود مولکول‌هایی در ریوگو خبر می‌دهند که لازمه حیات است و شامل ١5 اسید آمینه (بلوک‌هاب تشکیل‌دهنده پروتئین) می‌شود. در دومین گزارش از تشخیص اوراسیل پرده برداشته شد که یکی از چهار نوکلئوبیس RNA است. RNA یا اسید ریبونوکلئیک همراه با دی‌ان‌ای و پروتئین، سه مولکول درشت اصلی هستند که برای برای حیات تمام گونه‌های شناخته‌شده زیستی الزامی هستند.
فضاپیمای هایابوسا ٢ ژاپن در سال 2018 این نمونه‌ها را پیش از بازگشت به زمین در سال 2020، از روی سطح سیاره ریوگو جمع‌آوری کرده است. تحقیقاتی که امسال انجام داده شد، هرگونه شک و تردیدی که نسبت به وجود بلوک‌های سازنده حیات در فضا وجود داشت را از بین برد و حتی این احتمال را مطرح کرد که این مولکول‌ها بر اثر برخورد با سیارات جوان، روی سطح ریوگو به‌جا مانده‌اند.
یکی از قابل توجه‌تربن یافته‌ها، مطالعه یک اخترشناس ژاپنی و استاد دانشگاه هوکایدو به‌نام «یاسوهیرو اوبا» است که می‌گوید: «به سختی می‌توان احتمال وجود برخی از اشکال حیات در محیط‌های فرازمینی را رد کرد».
٢. بازگشت کاوشگر OSIRIS-REx به زمین با یک نمونه ناشناخته
ناسا نمی‌خواست ژاپن تنها کشوری باشد که با موفقیت توانسته نمونه‌هایی از دیگر سیارات را به کره زمین بیاورد. به‌همین خاطر هم آنها به پروژه تحقیقاتی طولانی‌مدت ٧ ساله خود پایان دادند و کاوشگر OSIRIS-REx را با تمام نمونه‌هایی که از سیاره بنو (خطرناک‌تربن سیارک شناخته شده در منظومه شمسی) جمع‌آوری کرده بود، به خانه فراخواند. این کپسول کاوشگر در 24 سپتامبر سال 2023 در صحرای یوتا فورد آمد.
دانشمندان ناسا چند هفته‌ای را درگیر تجزیه و تحلیل مواد پودری مشکی رنگی بودند که از سیاره بنو سوغاتی آمده بود. همچنین نمومه‌های کوچکوتری را هم برای تحقیقات دانشمندان در سراسر جهان ارسال کردند.
آزمایش روی ابن ذرات ثابت کرد که سیاره بنو نه تنها در مخازن آب و مولکول‌هایی که برای حیات در زمین ضروی هستند، غنی است، بلکه ماده ناشناخته‌ای هم روی آن وجود دارد که دانشمندان هنوز موفق به کشف آن نشدند. بنابراین، این داستان در سال 2024 هم ادامه پیدا خواهد کرد.
٣. قاتلینِ پنهان سیارات، منتظر ما هستند
سال گذشته، اخترشناسان یک سیاره خطرناک موسوم به قاتل سیارات و طول ١.6 کیلومتری را در میان تابش‌های خیره‌کننده خورشیدی کشف کردند که ظاهرا به مدت چندین دهه از ما پنهان بوده است. این سیارات حداقل در 1000 سال گذشته تهدیدی برای زمین به‌حساب نمیامدند؛ اما کشف غافلگیرکننده آن ما را به این فکر انداخته که «آیا سیارک‌های مرگبار بیشتری هم در آنجا وجود دارد در با سرعت بالایی در حال گردش باشند؟».
برخی از ستاره‌شناسان معتقدند که سیارات پنهان بیشتری در پس تابش‌های خورشید وجود دارد. همچنین تعداد بی‌شماری سیارات کوچک‌تر هم وجود دارد که نباید آنها را دست کم گرفت و می‌تواند آسیب‌های قابل توجهی به مدار زمین وارد کند. شناسایی سیارک‌های نزدیک خورشید به تلسکوپ‌های فضایی فروسرخ مخصوصی نیاز دارد که ناسا و آژانس فضایی اروپا امیدوارند طی دهه آتی بتوانند آنها را در فضا مستقر کنند.
4. آشفتگی بزرگ به‌جا مانده از DART
ناسا سپتامبر گذشته به‌طور عمدی با سیارک دوتایی دیمورفوس برخورد کرد و مدار آن را در فضا تغییر داد. بعد از این اتفاق، دانشمندان انتظار داشتند که مدار این سنگ فضایی را حداقل 72 ثانیه در اطراف سیارک همراهش تغییر دهند. اما این اتفاق، مدار دیمورفوس را 33 دقیقه تغییر داد و اسنادی که در ماه مارس منتشر شد هم این موضوع را تأیید کردند. این تغییر به‌خاطر نیروی برخورد فضاپیما و دمای بسیار زیادی بود که از آوارها پس از برخورد با دیمورفوس ایجاد شد. تلسکوپ هابل توانست به‌خوبی این اتفاق را ثبت کردند.
این قضیه نشان می‌دهد که پروژه DART موفقیت آمیز بوده و توانسته مسیر سیارک هدف را تغییر دهد و روش «برخوردگر حرکتی» برای انحراف سیارک‌ها را تأیید کند. بنابراین اگر سنگی مثل دیمورفوس بخواهد تهدید جدی برای زمین ایجاد کند، دارت می‌تواند جلوی آن را بگیرد. البته خوشبختانه هیچ سیارک شناخته شده‌ای طی 100 سال آینده نمی‌تواند خطری برای زمین به‌وجود بیاورد.
5. وقتی شک دارید، آن را با بمب اتمی از بین ببرید
در حالی که پروژه دارت حتی بهتر از انتظارات عمل کرده است، اما در واقعیت نجات زمین از یک سیارک مهاجم خطرناک می‌تواند خیلی پیچیده‌تر از این مأموریت باشد. اوایل سال جاری، دانشمندان در کنفرانس بین‌المللی دفاع سیاره‌ای آکادمی فضانوردی، فرضیه را روی انحراف سیارک به‌اندازه سه برابر دیمورفوس را مطرح کردند. شبیه‌سازی‌ها نشان داد که هدایت مجدد چنین سنگی مستلزم پرتاب همزمان 39 تا 85 موشک حامل ضربه‌گیر جنبشی است که عملا چنین چیزی امکان‌پذیر نخواهد بود.
این شبیه‌سازی نشان می‌دهد که بهترین راه حل، منفجر کردن یک ماده منفجره هسته‌ای در نزدیکی سیاره است. چنین انفجاری می‌تواند لایه بیرونی سنگ را تبخیر کرده و آن را به شکل توده‌ای از زباله‌ها درآورده و از مسیر خارج کند. با این حال دانشمندان می‌گویند که برای اجرای چنین روشی به حداقل 5 سال برنامه‌ریزی نیاز است؛ بنابراین هر چه زودتر بتوانیم سیارک های خطرناک را شناسایی کنیم، بهتر است.
6. یک سورپرایز کوچک
سیاره Dinkinesh یک سیارک دوتایی در کمربند اصلی است که قطر حدود 790 متری دارد. نام آن از کلمه اتیوپیایی برای فسیل لوسی گرفته شده است. فضاپیمای Lucy، کاوشگر فضایی ناسا قرار است به 8 سیارک مختلف از تروجان‌های مشتری دیدار کند. تروجان‌ها سیارک‌هایی هستند که با مشتری مدار مشترکی دارند و در پیشاپیش یا به دنبال مشتری در یک کمربند اصلی به دور خورشید می‌گردند.
فضاپیمای Lucy در 16 اکتبر 2021 پرتاب شد و در 1 نوامبر 2023 از کنار سیاره دینکینش عبور کرد. در طول این پرواز، فضاپیما کشف کرد که دینکینش یک ماه مخفی به نام Selam دارد که قطر آن 220 متر است. این اولین باری بود که یک سیارک این اندازه توسط یک فضاپیما مورد بررسی قرار گرفت. صخره کوچکی که از مقابل همدم بزرگ‌تر خودش عبور می‌کند و باعث سوسو زدن آن می‌شود.
دینکینش کوچک‌ترین سیارکی است که تاکنون توسط یک فضاپیما کشف شده و اگر لوسی این مسیر را نمی‌رفت، امکان نداشت که بتوان آن را از روی کره زمین دید. این نشان می‌دهد که بهترین راه برای مطالعه روی سیارک‌ها، این است که به آنها نزدیک شویم.
7. بازدیدکننده از قمر
یکی دیگر از سیارک‌هایی که امسال خیلی به‌چشم آمد، Kamo’oalewa، یک تکه سنگ به‌اندازه چرخ فلک است که هر ماه آوریل از فاصله 14.4 میلیون کیلومتری زمین عبور می‌کند. کارشناسان می‌گویند که این تکه سنگ می‌تواند قطعه‌ای از ماه باشد که بر اثر یک برخورد در گذشته‌های دور از آن جدا شده باشد.
مطالعات قبلی نشان می‌داد که این سنگ ترکیب شیمیایی مشابه ماه دارد، اما مقاله‌ای که در ماه اکتبر منتشر شده محاسبه می‌کند که چگونه یک برخورد باستانی سیارکی روی ماه می‌توانست Kamo’oalewa را به مسیر فعلی خود در نزدیکی زمین پرتاب کند. ممکن است تکه‌های دیگری از سطح ماه وجود داشته باشند که در مدار نزدیک سیاره ما قرار گرفته‌اند و توسط همان برخورد یا برخوردهای مشابه به فضا پرتاب شده‌اند. به زبان ساده: زمین ممکن است از آنچه فکر می‌کنیم، ماه‌های بیشتری داشته باشد.
حالا تلسکوپ فضایی هابل پس از شش سال رصد دقیق، برای اولین بار سیاهچاله‌ای تنها را شناسایی کرد و دانشمندان موفق شدند جرم آن را اندازه‌گیری کنند.
این سیاه چاله سرگردان در فاصله تقریبا 5000 سال نوری از ما و در بازوی کمان-شاه‌تخته کهکشان راه شیری قرار گرفته است.
اکثر سیاهچاله‌ها به‌عنوان بخشی از یک سامانه دوتایی متشکل از یک سیاهچاله و یک ستاره یا در مناطق شلوغ در مرکز کهکشان شناسایی می‌شوند. 
دانشمندان برای کشف این سیاهچاله از همگرایی گرانشی استفاده کردند و انحراف نور ستارگان پشت این سیاهچاله (بر اثر گرانش آن) را تشخیص دادند.
ناسا
