مترجم: شيما خيري
ارتش ايالات متحده در ماجراي سقوط يك فروند از هواپيماهايش به سال 1968 ميلادي در گرينلند شاهد از دست رفتن يكي از بمب هاي اتمي در يخ هاي قطبي بود.
اين حادثه منحصر به فرد نبود. براساس پاره اي گمانه زني ها در طول جنگ سرد نزديك به 50 بمب اتمي ارتش آمريكا مفقود شد كه همه آنها در مناطق عاري از جمعيت رها نشده اند.
كمي براي به آب زدن بدن در آب هاي سرد درياي مديترانه آن هم در ماه ژوئن زود به نظر مي رسيد ،اما يكي از اولين روزهاي ماه مارس سال 1966 ميلادي بود كه مانوئل فراتي ايريبادن، وزير اطلاعات وقت اسپانيا و بيدل دوك، سفير ايالات متحده در اين كشور قدم به آب هاي سرد مديترانه در كاستاكاليدا گذاشتند.
روزنامه نگاراني از سراسر دنيا هم به دهكده ساحلي كوچك پالوماري در كاستاكاليدا آمده بودند تا شاهد اين آب تني باشند. اگر بمبي هيدروژن با قدرتي معادل هزار برابر بمبي كه هيروشيما را با خاك يكي كرد در كف آب هاي اين منطقه نيارميده بود اين علاقه و توجه به شنايي صبحگاهي كمي عجيب و حتي غير عادي به نظر مي رسيد.
تنها چند هفته پيشتر از آن بدترين حادثه هسته اي تمامي دوران جنگ سرد در 17 ژانويه در سواحل جنوب غرب اسپانيا به وقوع پيوسته بود. در جريان عمليات سوختگيري هوايي بر فراز آسمان اين منطقه يك فروند52 B آمريكا و يك هواپيماي سوخت رسان531 kc در ارتفاع 9 هزار متري زمين با يكديگر برخورد كردند و هر دو با شكل گيري توپي از آتش منفجر شدند.
هواپيماي52 B حامل 4 بمب هيدروژني بود كه يكي سالم در مزرعه گوجه اي در حومه پالومارس به زمين نشست. فيوزهاي انفجاري غيرهسته اي دو بمب ديگر عمل كرد كه موجب شد غبار پلوتونيم در سطح منطقه پخش شود و آخري جايي در نزديكي خط ساحلي سقوط كرد و درون شن هاي نرم كف دريا فرو رفت اما هيچكس محل دقيق سقوط اين بمب را نمي دانست.
در هفته هاي بعد از اين حادثه چنين به نظر مي رسيد كه فيلمي تخيلي در پالومارس ساخته مي شود. مرداني با لباس هاي سفيد حفاظتي و ماسك هايي آبي رنگ روي صورت شان در مزارع حضور مي يافتند و بااستفاده از ابزارهاي سنجش تشعشع به دنبال منشا آلودگي هاي راديواكتيو بودند. مردم محل از كار در مزارع منع شده و تمامي محصولي كه روي زمين مانده بود، جمع آوري و نابود شد.
با هزينه دولت ايالات متحده خاك تمامي منطقه زيرورو شده و 1400 تن خاك آلوده براي فرآوري و تشعشع زدايي با كشتي به آمريكا حمل شد. ده ها ناو جنگي آمريكايي در آب هاي منطقه و بويژه در اطراف جايي كه يك ماهيگير ديده بود بمب به آب افتاده است در حال گشتزني بودند. 81 روز طول كشيد تا شناورهاي آمريكايي توانستند محل سقوط بمب را در عمق 800 متري كف دريا شناسايي كنند.
اين حادثه چنان وحشتي در اسپانيا به وجود آورده بود كه كم سابقه و شايد حتي بي سابقه بود. آب تني صبحگاهي آن روز هم براي جلب اعتماد مردم محلي و اثبات برطرف شدن خطر بمب ترتيب داده شده بود.
بمب سرگردان در گرينلند
تصور اين كه بمب اتمي سرگردان و احتمالاآسيب ديده اي در زير آب هاي سرد اقيانوس رها شده است به حد كافي دلهره آور به نظر مي رسد. آمريكايي ها براي سال ها اطلاعات مربوط به سقوط يك فروند52 B در گرينلند را پنهان كرده بودند و همين اواخر بود كه بنگاه خبرپراكني بريتانيا (BBC) خبري را در اين مورد منتشر ساخت.
وقتي اين هواپيما در گرينلند سقوط كرد فيوزهاي انفجاري متعارف آن عمل كردند و منطقه اي وسيع را دچار آلودگي راديواكتيويته كردند اما آنچه دولت آمريكا براي دهه ها مخفي كرده بود اين بود كه با جمع آوري قطعات بمب مشخص شد يكي از كلاهك هاي هسته اي آن مفقود شده است. به ظاهر اين كلاهك به عمق يخ هاي قطبي در شمال استاربي فرو رفته بود و هرگز پيدا هم نشد.
فقدان كلاهك هاي هسته اي آنچنان كه ممكن است در نگاه اول امري محال و حداقل نادر به نظر آيد چندان هم حادثه منحصر به فرد نيست. اتفريد ناسائور، از كارشناسان جنگ افزارهاي هسته اي و مدير مركز اطلاعات امنيت فراآتلانتيك در برلين، پايتخت آلمان مي گويد: وزارت دفاع ايالات متحده تاكنون فقدان 11 بمب اتمي را تاييد كرده است. او مي افزايد: اين در حالي است كه گمان مي رود در طول دوران جنگ سرد در مجموع حدود 50 بمب اتمي مفقود شده باشند.
بخش اعظم اين سلاح هاي خطرناك همچنان در كف آب هاي اقيانوس سرگردان هستند. در آوريل سال 1989 وقوع آتش سوزي در زيردريايي هسته اي كومسومولز روسيه موجب شد اين زيردريايي به همراه دو اژدر هسته اي اش در عمق 1700 متري آب هاي اقيانوس اطلس به گل بنشيند. پيش از آن و در 22 مي 1968 ميلادي هم يك زيردريايي هسته اي متعلق به ارتش آمريكا به نام يواس اس اسكورپيون به فاصله 320 مايل دريايي تا جزاير آرزس در عمق 1800 متري غرق شد. اين زيردريايي هم حامل دو موشك هسته اي بود. به دليل عمق زياد هيچ اقدامي در جهت خنثي سازي كلاهك هسته اي اين دو زيردريايي صورت نگرفت.
كمان شكسته
تعداد به مراتب بيشتري از تسليحات هسته اي به دليل سقوط هواپيماهاي جنگي بر فراز آب هاي اقيانوس مفقود شده و سرنوشتي نامعلوم دارند.
در روزهاي آغازين پس از جنگ سرد هيچ هواپيمايي با اتكا به سوخت موجود در منابع ذخيره اش قادر به عبور از اقيانوس اطلس نبود و همه هواپيماها ناچار به سوختگيري بر فراز اين اقيانوس بودند. برخورد هواپيماهاي در حال سوختگيري با هواپيماي سوخت رسان يا ناممكن بودن سوخت رساني به دليل شرايط بد جوي موجي شده بود تا سقوط هواپيماهاي نظامي بر فراز آتلانتيك پديده اي متعارف تلقي شود.
حدفاصل دهه 1950 تا اواسط دهه 1960 ميلادي كه مقارن با دوران اوج جنگ سرد بود، بمب افكن هاي سنگين آمريكا حامل تسليحات هسته اي تقريبا 24 ساعت شبانه روز و 365 روز سال در حال انجام ماموريت هاي استراتژيك براي رويارويي با تهديدات پيش بيني نشده از سوي اتحاد جماهير شوروي بودند.
4مسير اصلي گشتزني اين بمب افكن ها از فراز گرينلند، مديترانه، آلاسكا و ژاپن مي گذشت. تنها با توليد بمب افكن هايي دور پرواز بود كه آمار سقوط هواپيماهاي حامل تسليحات هسته اي در ماموريت هاي طولاني رو به كاهش گذاشت.
شايد يكي از احمقانه ترين موارد <كمان شكسته( >اسم رمزي كه ارتش آمريكا براي اشاره به حوادث مرتبط با سلاح هاي هسته اي در نظر گرفته بود) روز 5 دسامبر 1965 به بر فراز ناو هواپيمابر تيكوندروگا به وقوع پيوست. اين هواپيما از ويتنام عازم ژاپن بود كه وقتي بالابرهاي ويژه در حال انتقال جنگنده اي از توقف گاه هاي زير عرشه اصلي به روي عرشه بودند ، اين هواپيما به همراه خلبان و بمب هسته اي نصب شده روي آن به دريا سقوط كرد و به عمق 5 هزار متري اقيانوس فرو رفت و هرگز پيدا نشد. اين حادثه هم براي ماه ها پنهان نگاهداشته شده بود و وقتي هم در سال 1981 ميلادي افشا شد از اين واقعيت كه آمريكايي ها در ويتنام سلاح هسته اي مستقر كرده بودند، پرده برداشت. بعلاوه اين اقدام مغاير با توافق آمريكا با ژاپن مبني بر اجتناب از آوردن تسليحات هسته اي به قلمرو ژاپن بود و به همين دليل جنجالي سياسي به پا شد.
