تابش پرتوهای فرابنفش لامپهای کم مصرف
کارشناسان امور حفاظت در برابر اشعه کشور برای پاسخ دادن به ابهامات موجود 50 نمونه لامپ کم مصرف نو تولید داخل، با شش مارک و مدل مختلف و دارای مهر استاندراد ایران را بررسی و پرتوهای فرابنفش تابش شده توسط آنها را اندازه گیری و با حدود پرتوگیری براساس استاندارد ملی ایران مقایسه کردند. نتایج به دست آمده برای لامپهای کم مصرف با توان کمتر از 65 وات نشان می دهد که قرارگرفتن در معرض تابش یک لامپ کم مصرف در فاصله بیشتر از 30 سانتیمتر نسبت به لامپ رشته ای محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست. همچنین قرارگرفتن در معرض تابش چهار لامپ کم مصرف، در فاصله بیشتر از 60 سانتیمتر نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست.
قرار گرفتن در معرض تابش n به توان 2 لامپ کم مصرف در فاصله بیشتر از 30×n سانتیمتر نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست اما با این حال توصیه می شود که تعداد لامپها بگونه ای انتخاب شود که روشنایی محیط کافی باشد چرا که با روشن کردن لامپهای اضافی، پرتوگیری غیرضروری صورت می گیرد. نتایج به دست آمده برای لامپهای کم مصرف با توان بیشتر از 65 و کمتر از 100 وات نیز نشان می دهد قرارگرفتن در معرض تابش یک لامپ کم مصرف، در فاصله بیشتر از 60 سانتیمتر نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست.
قرارگرفتن در معرض تابش چهار لامپ کم مصرف در فاصله بیشتر از 120سانتیمتر نیز نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست. همچنین قرارگرفتن در معرض تابش n به توان 2 لامپ کم مصرف در فاصله بیشتر از 60×n نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست با این حال توصیه می شود که تعداد لامپها به گونه ای باشد که روشنایی محیط کافی باشد. این نتایج به دست آمده برای تابش فرابنفش لامپهای کم مصرف در ایران، با نتایج و اندازه گیریهای انجام شده در چند کشور دیگر همخوانی دارد.
مزایای استفاده از لامپهای کم مصرف نسبت به لامپهای رشته ای
مصرف و هزینه برق کمتر، عمر مفید بیشتر، کاهش آلودگیهای مربوط به تولید برق در نیروگاهها و کاهش گرمای محیط در فصل گرما از جمله مزایایی است که استفاده از لامپ های کم مصرف نسبت به لامپهای رشته ای برای مصرف کنندگان به همراه دارد. معمولا برق مصرفی یک لامپ کم مصرف با روشنایی معادل با یک لامپ رشته ای، تقریبا 20 تا 33 درصد انرژی مصرفی یک لامپ رشته ای است، یعنی روشنایی یک لامپ کم مصرف 15 وات تقریبا معادل روشنایی یک لامپ معمولی 60 وات است.
همچنین قیمت برق مصرفی لامپهای کم مصرف تقریبا یک چهارم قیمت برق مصرفی لامپهای فیلمانی با روشنایی مشابه است. در همین حال عمر مفید لامپهای کم مصرف، بسته به نوع و کیفیت آنها عموما 4000 تا 15000 ساعت است و این در حالی است که عمر مفید لامپهای رشته ای 500 الی 2000 ساعت برآورد می شود.یعنی عمر مفید لامپهای کم مصرف تقریبا 8 الی 10 برابر عمر مفید لامپهای رشته ای است.
باتوجه به کاهش برق مصرفی لامپهای کم مصرف، با استفاده از آنها و کاهش تولید برق، آلودگی ناشی از تولید برق در نیروگاهها کاهش می یابد به نحوی که اگر یک لامپ رشته ای 75 وات با یک لامپ کم مصرف 20 وات جایگزین شود، در مدت عمر مفید لامپ برق مصرفی تقریبا 550 کیلووات کاهش می یابد. همچنین با روشن کردن لامپ های رشته ای محیط گرم می شود و این اثر در مورد لامپهای کم مصرف بسیار کمتر است؛ لامپهای رشته ای درصد قابل توجهی از انرژی برق مصرفی را به صورت گرما به محیط می دهند، اما لامپهای کم مصرف درصد بیشتری از این انرژی را به نور تبدیل می کند.
توصیه های نهایی برای استفاده از لامپهای کم مصرف
به کاربران توصیه می شود که فقط از لامپهایی استفاده کنند که مهر استاندارد دارد و از لامپهای کم مصرف در فواصل کمتر از 30 سانتیمتر نسبت به لامپ استفاده نشود. مثلا در چراغهای مطالعه و چراغهای رومیزی یا آباژورهایی که در فواصل بسیار کم از افراد روشن می شوند، بهتر است که لامپ کم مصرف به کار نرود. همچنین افراد باید توجه داشته باشند که در یک فضای کوچک از روشن کردن تعداد زیادی لامپ کم مصرف خودداری کنند و تعداد لامپها برای تولید روشنایی کافی و نه اضافی انتخاب شود.
در همین حال افرادی که ناراحتی پوستی خاص دارند و یا از داروهای خاص برای بیماریهای خاص استفاده می کنند و روی جعبه یا داخل بروشور دارو در مورد پرهیز از قرارگرفتن در برابر نور خورشید هشدار داده شده باید در مورد استفاده از لامپ کم مصرف با پزشک متخصص خود مشورت کنند و یا از این لامپها استفاده نکنند.
لامپهای کم مصرف را نباید شکست تا جیوه داخل آنها وارد محیط زیست نشود و در صورتیکه لامپ کم مصرف داخل قابهای مخصوص لامپ با دیواره شیشه ای یا پلاستیکی نصب شود، پرتو فرابنفش خارج شده از آن بسیار ضعیف تر می شود. با تمام این اوصاف افراد خود باید تصمیم بگیرند که در چه مواردی از لامپ کم مصرف استفاده کرده و در چه مواردی بهتر است که لامپ های رشته ای را انتخاب کنند.
معایب استفاده از لامپهای کم مصرف
شاید بتوان قیمت بالاتر لامپهای فلورسنت کم مصرف را نسبت به لامپهای رشته ای؛ وجود جیوه داخل آنها و تابش پرتو فرابنفش را از جمله معایب لامپهای کم مصرف عنوان کرد. قیمت لامپهای کم مصرف 3 الی 10 برابر قیمت لامپ رشته ای با روشنایی مشابه است. همچنین تمامی لامپهای کم مصرف حاوی مقادیر ناچیزی جیوه هستند که هنگامی که لامپ خاموش و سرد است جیوه در حالت مایع باقی می ماند، اما در هنگام روشن شدن لامپ و کارکردن آن بسیاری از اتمهای جیوه به حالت بخار(گاز) در می آیند. بخار جیوه در طبقه بندی مواد، جزء مواد بسیار سمی به حساب می آید و حتی در حالت مایع نیز تماس با جیوه برای سلامت خطرناک ارزیابی می شود.
جیوه برای مغز، کلیه ها، سیستم اعصاب مرکزی و ارگانهای مهم حیاتی انسان آسیب رسان است و با آنکه مقدار جیوه در یک لامپ کم مصرف ناچیز است اما باید از شکستن آن جلوگیری کرد. براین اساس در هر کشور، راهکار مناسبی برای دورریزی لامپ کم مصرف سوخته و شکسته نشده پیش بینی می شود. همچنین لامپهای کم مصرف، پرتوهای فرابنفش تابش می کنند که این پرتوها قسمتی از طیف الکترومغناطیسی است که توسط خورشید نیز تابش می شود. طول موج این پرتوها بین 100 تا 400 نانومتر است و میزان کم این پرتو برای بدن مفید است چرا که تولید ویتامین D می کند ولی پرتوگیری بالاتر از حد استاندارد اثرات نامطلوب بر سلامت دارد و می تواند به پوست و چشم نیز آسیب برساند.
منبع :
کارشناسان امور حفاظت در برابر اشعه کشور برای پاسخ دادن به ابهامات موجود 50 نمونه لامپ کم مصرف نو تولید داخل، با شش مارک و مدل مختلف و دارای مهر استاندراد ایران را بررسی و پرتوهای فرابنفش تابش شده توسط آنها را اندازه گیری و با حدود پرتوگیری براساس استاندارد ملی ایران مقایسه کردند. نتایج به دست آمده برای لامپهای کم مصرف با توان کمتر از 65 وات نشان می دهد که قرارگرفتن در معرض تابش یک لامپ کم مصرف در فاصله بیشتر از 30 سانتیمتر نسبت به لامپ رشته ای محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست. همچنین قرارگرفتن در معرض تابش چهار لامپ کم مصرف، در فاصله بیشتر از 60 سانتیمتر نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست.
قرار گرفتن در معرض تابش n به توان 2 لامپ کم مصرف در فاصله بیشتر از 30×n سانتیمتر نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست اما با این حال توصیه می شود که تعداد لامپها بگونه ای انتخاب شود که روشنایی محیط کافی باشد چرا که با روشن کردن لامپهای اضافی، پرتوگیری غیرضروری صورت می گیرد. نتایج به دست آمده برای لامپهای کم مصرف با توان بیشتر از 65 و کمتر از 100 وات نیز نشان می دهد قرارگرفتن در معرض تابش یک لامپ کم مصرف، در فاصله بیشتر از 60 سانتیمتر نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست.
قرارگرفتن در معرض تابش چهار لامپ کم مصرف در فاصله بیشتر از 120سانتیمتر نیز نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست. همچنین قرارگرفتن در معرض تابش n به توان 2 لامپ کم مصرف در فاصله بیشتر از 60×n نسبت به لامپ محدودیت زمانی ندارد و برای فرد خطرناک نیست با این حال توصیه می شود که تعداد لامپها به گونه ای باشد که روشنایی محیط کافی باشد. این نتایج به دست آمده برای تابش فرابنفش لامپهای کم مصرف در ایران، با نتایج و اندازه گیریهای انجام شده در چند کشور دیگر همخوانی دارد.
مزایای استفاده از لامپهای کم مصرف نسبت به لامپهای رشته ای
مصرف و هزینه برق کمتر، عمر مفید بیشتر، کاهش آلودگیهای مربوط به تولید برق در نیروگاهها و کاهش گرمای محیط در فصل گرما از جمله مزایایی است که استفاده از لامپ های کم مصرف نسبت به لامپهای رشته ای برای مصرف کنندگان به همراه دارد. معمولا برق مصرفی یک لامپ کم مصرف با روشنایی معادل با یک لامپ رشته ای، تقریبا 20 تا 33 درصد انرژی مصرفی یک لامپ رشته ای است، یعنی روشنایی یک لامپ کم مصرف 15 وات تقریبا معادل روشنایی یک لامپ معمولی 60 وات است.
همچنین قیمت برق مصرفی لامپهای کم مصرف تقریبا یک چهارم قیمت برق مصرفی لامپهای فیلمانی با روشنایی مشابه است. در همین حال عمر مفید لامپهای کم مصرف، بسته به نوع و کیفیت آنها عموما 4000 تا 15000 ساعت است و این در حالی است که عمر مفید لامپهای رشته ای 500 الی 2000 ساعت برآورد می شود.یعنی عمر مفید لامپهای کم مصرف تقریبا 8 الی 10 برابر عمر مفید لامپهای رشته ای است.
باتوجه به کاهش برق مصرفی لامپهای کم مصرف، با استفاده از آنها و کاهش تولید برق، آلودگی ناشی از تولید برق در نیروگاهها کاهش می یابد به نحوی که اگر یک لامپ رشته ای 75 وات با یک لامپ کم مصرف 20 وات جایگزین شود، در مدت عمر مفید لامپ برق مصرفی تقریبا 550 کیلووات کاهش می یابد. همچنین با روشن کردن لامپ های رشته ای محیط گرم می شود و این اثر در مورد لامپهای کم مصرف بسیار کمتر است؛ لامپهای رشته ای درصد قابل توجهی از انرژی برق مصرفی را به صورت گرما به محیط می دهند، اما لامپهای کم مصرف درصد بیشتری از این انرژی را به نور تبدیل می کند.
توصیه های نهایی برای استفاده از لامپهای کم مصرف
به کاربران توصیه می شود که فقط از لامپهایی استفاده کنند که مهر استاندارد دارد و از لامپهای کم مصرف در فواصل کمتر از 30 سانتیمتر نسبت به لامپ استفاده نشود. مثلا در چراغهای مطالعه و چراغهای رومیزی یا آباژورهایی که در فواصل بسیار کم از افراد روشن می شوند، بهتر است که لامپ کم مصرف به کار نرود. همچنین افراد باید توجه داشته باشند که در یک فضای کوچک از روشن کردن تعداد زیادی لامپ کم مصرف خودداری کنند و تعداد لامپها برای تولید روشنایی کافی و نه اضافی انتخاب شود.
در همین حال افرادی که ناراحتی پوستی خاص دارند و یا از داروهای خاص برای بیماریهای خاص استفاده می کنند و روی جعبه یا داخل بروشور دارو در مورد پرهیز از قرارگرفتن در برابر نور خورشید هشدار داده شده باید در مورد استفاده از لامپ کم مصرف با پزشک متخصص خود مشورت کنند و یا از این لامپها استفاده نکنند.
لامپهای کم مصرف را نباید شکست تا جیوه داخل آنها وارد محیط زیست نشود و در صورتیکه لامپ کم مصرف داخل قابهای مخصوص لامپ با دیواره شیشه ای یا پلاستیکی نصب شود، پرتو فرابنفش خارج شده از آن بسیار ضعیف تر می شود. با تمام این اوصاف افراد خود باید تصمیم بگیرند که در چه مواردی از لامپ کم مصرف استفاده کرده و در چه مواردی بهتر است که لامپ های رشته ای را انتخاب کنند.
معایب استفاده از لامپهای کم مصرف
شاید بتوان قیمت بالاتر لامپهای فلورسنت کم مصرف را نسبت به لامپهای رشته ای؛ وجود جیوه داخل آنها و تابش پرتو فرابنفش را از جمله معایب لامپهای کم مصرف عنوان کرد. قیمت لامپهای کم مصرف 3 الی 10 برابر قیمت لامپ رشته ای با روشنایی مشابه است. همچنین تمامی لامپهای کم مصرف حاوی مقادیر ناچیزی جیوه هستند که هنگامی که لامپ خاموش و سرد است جیوه در حالت مایع باقی می ماند، اما در هنگام روشن شدن لامپ و کارکردن آن بسیاری از اتمهای جیوه به حالت بخار(گاز) در می آیند. بخار جیوه در طبقه بندی مواد، جزء مواد بسیار سمی به حساب می آید و حتی در حالت مایع نیز تماس با جیوه برای سلامت خطرناک ارزیابی می شود.
جیوه برای مغز، کلیه ها، سیستم اعصاب مرکزی و ارگانهای مهم حیاتی انسان آسیب رسان است و با آنکه مقدار جیوه در یک لامپ کم مصرف ناچیز است اما باید از شکستن آن جلوگیری کرد. براین اساس در هر کشور، راهکار مناسبی برای دورریزی لامپ کم مصرف سوخته و شکسته نشده پیش بینی می شود. همچنین لامپهای کم مصرف، پرتوهای فرابنفش تابش می کنند که این پرتوها قسمتی از طیف الکترومغناطیسی است که توسط خورشید نیز تابش می شود. طول موج این پرتوها بین 100 تا 400 نانومتر است و میزان کم این پرتو برای بدن مفید است چرا که تولید ویتامین D می کند ولی پرتوگیری بالاتر از حد استاندارد اثرات نامطلوب بر سلامت دارد و می تواند به پوست و چشم نیز آسیب برساند.
منبع :
روشنایی و نورپردازی
