daniyal_1266
عضو جدید
بخش اول: اقلیم و تقسیم بندی معماری اقلیمی ایرانفصل اول: عوامل اقلیمیفصل دوم: تقسیم بندی اقلیمی ایرانفصل سوم: اقلیم معتدل و مرطوبفصل چهارم: اقلیم گرم و خشکفصل اول: عوامل اقلیمییک امر کلی که تقریبا در رابطه با کلیه ساختارهای سنتی ایران صدق می کند، همگونی آنها و محیط مسکونی با عوامل اقلیمی است.بافت شهری،فرم بنا و نوع مصالح در هر یک از مناطق اقلیمی در تطبیق کامل با شرایط اقلیمی است.عواملی که بر شرایط اقلیمی یک منطقه تاثیر می گذارد شامل زاویه تابش خورشید، عرض جغرافیایی یعنی دوری یا نزدیکی از خط استوا،شدت جریان وجهت بادهای فصلی، وجود آب ، رطوبتو گیاه در منطقه و بالاخره ارتفاع از سطح دریا و نا همواریهای سطح زمین است که در نوشته حاضر اهمیت هر یک توضیح داده خواهد شد.1-1- خورشیدکره زمین دارای محور دوران ثابتی است که نسبت به خط عمود بر صفحه گردش زمین به دور خورشید 5/23 ذرجه انحراف دارد. از آنجائیکه این انحراف محور، نقاط مختلفی از کره زمین را در فصول مختلف مقابل خورشیذ قرار می دهد، لذا حرارت و آب و هوای کره زمین در هر منطقه بنابر زاویه تابش خورشید نسبت به زمین فرق می کند و این مطلب باعث ایجاد فصول مختلف در هر ناحیه از کره ارض می شود. (شکل1-1)در اول دیماه نقطه جنوبی محور یعنی قطب جنوب رو به خورشید است و نیمکره جنوبی در فصل تابستان قرار می گیرد. در اول فروردین و اول مهر ماه نقاط جنوبی و شمالی محور نسبت به خورشید به صورت موازی قرار می گیرد و شب و روز در هر دو نیمکره مساوی هستند.در اول تیر ماه نقطه شمالی محور یعنی قطب شمال رو به خورشید است و نیمکره شمالی در فصل تابستان و نیمکره جنوبی در فصل زمستان می باشد.به دلیل انحراف محور زمین، زاویه تابش آفتاب نسبت به زمین و همچنین مکان طلوع آفتاب و غروب آن در فصول مختلف فرق می کند.(شکل 2-1)2-1- باد اختلاف درجه حرارت و فشار هوا، به علاوه دوران کره زمین باعث جابجایی هوا و در نتیجه باد می شود. به دلایل اینکه باد با خود ابرهای باران زا و باران که لازمه حیات است را به ارمغان می آورد، بدون مجود باد ، زندگی در روی کره زمین برای بشر غیر ممکن است.در ایران ابرهای باران زا از طرف دریای مدیترانه و اقیانوس هند می آیند. جریان باد دیگری هم از سمت شمال می وزد که با خود سرمای زیاد به همراه دارد.تعداد زیادی از شهرها و روستاهای ایران در نواحی کویری و حاشیه کویری تا حد زیادی بر حسب موقعیت باد طراحی و بنا شده اند.(مانند شهرک زواره شکل 3-1).بدین ترتیب که کل شهر، ساختمانها، بازشوها و بادگیرها به سمت باد مطلوب و خنک بنا شده است و پشت به باد گرم و پر گرد و غبار می باشند.ارزیابی جهت و شدت باد غالب در تقسیم بندی عملکردها و طراحی شهری اهمیت ویژهای دارد. باد در انتقال صوت، آلودگی هوا و بو بسیار موثر است. لذا قسمتهایی از شهر که عامل تولید آلودگیهای فوق می باشند، مانند فرودگاهها، کارخانجات، و محل دفن زباله نه تنها باید در خارج از شهر، بلکه در سمتی باشند که باد غالب منطقه ابتدا از سطح شهر عبور کند و بعد به این قسمت ها برسد.(شکل 4-1 )تهویه طبیعی ساختمان در ابنیه سنتی ایران مورد استفاده بسیار داشته که بارزترین نمونه آن باد گیر است.1-2-1- بادگیر استفاده از بادگیر از سنوات بسیار قدیم در ایران متداول بوده است. بادگیرها با اشکال متفاوت در شهرهای مرکزی و جنوبی ایران ساخته شده که هر کدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی و اجرا شده اند. تا قبل از اختراع کولر برقی و گسترش آن در شهرهای مختلف، از باد گیر در ابنیه مختلف مسکونی ، مذهبی و خدماتی استفاده می شده است و هنوز هم می توان باقیمانده این بادگیرها را در اقلیم گرم و مرطوب جنوب در شهرهایی مانند: بندر عباس، بندر لنگه، قشم، بوشهر و اقلیم گرم و خشک نواحی مرکزی مانند: کرمان، نائین، یزد، طبس، کاشان، سمنان، اصفهان و حتی نواحی جنوبی شهر تهران مشاهده نمود.عملکرد بادگیر بدین گونه است که مطلوب را گرفته و آن را به داخل اتاقهای اصلی ساختمان، آب انبار و یا سرداب هدایت می کنئ. در بعضی از مساجد حاشیه کویر ، مانند مسجد قدیمی اردکان، و مسجد جامع فیروز آباد(شکل 5-1) در استان یزد دریچه بادگیر درست در بالای محراب قرار دارد. بدین ترتیب باد مطلوب وارد بخشهای مختلف ساختمان می گردد و باعث تهویه و خنکی آن می شود.در ادامه نمونه هایی از انواع بادگیرها در مناطق گرم و مرطوب مشاهده می گردد.3-1- آب، رطوبت و گیاهظرفیت حرارتی و گرمای ویژه آب نسبت به سایر اجسام در روی کره زمین بیشتر است(جدول 1-1) به همین خاطر آب قابلیت ذخیره حرارت بیشتری نسبت به معدل ذخیره حرارت سایر اجسام در روی کره زمین دارد.مشاهده این امر در سواحل کنار دریا بسیار بارز است. در طی روز که آفتاب می تابد، سطح زمین گرم می شود. در روزهای گرم شدت گرمای سنگ و یا شن و ماسه در سواحل دریا بقدری است که با پای برهنه نمی شود روی آن راه رفت، ولی در همین هنگام آب دریا هنوز معتدل است و در آن می توان به راحتی آب تنی نمود. هنگام غروب زمین، به سرعت شروع یه سرد شدن می کند ولی آب دریا با سرعت خیلی کمتری حرارت خود را از دست می دهد و در نتیجه آب دریا در طی شب گرم تر از سطح زمین است.به طور کلی وجود منابع آب باعث اعتدال دمای هوا شب و روز بسیار کمتر از مناطقی است که از این سواحل دور هستند.اما در شهرهای حاشیه کویری، تا پیش از استفاده از کولرهای آبی در خانه ها، اهل خانه در ایام گرم تابستان، شبها به پشت بام می رفتند و در آنجا می خوابیدند. برودت هوا بر روی بام به گونه ای است که در ساعات نزدیک طلوع آفتاب، افراد مجبور بودند از لحاف استفاده کنند.به چهار دلیل شبها دمای پشت بام بسیار کمتر از دمای داخل بنا است:1- به دلیل رطوبت کم هوا و ظرفیت حرارتی بسیار اندک آن، در شب هنگام هوا سریعا حرارت خود را از دست می دهد.2- در طی شب آسمان مانند یک جسم سرد عمل می کند و تابش حرارتی از سطح زمین به سمت سطح سرد تر یعنی آسمان صورت می گیرد و چون هوا تقریبا عاری از رطوبت است و در اغلب موارد آسمان این نواحی در تابستان صاف است.3- کوران هوا بر روی سطح بام به خنک شدن محیط از طریق جابجائی حرارت کمک می کند.4- به دلیل استفاده از مصالح بنایی در ساختمانهای این نواحی، حرارت روز در کالبد ساختمان حفظ می شود و در شب هنگام نیز داخل بنا همچنان گرم است.یکی از دلایل عمده وجود حوض آب و درخت در حیاط اغلب خانه های حاشیه کویری این است که به رطوبت هوا اضافه شود و فضای داخل بنا معتدل تر گردد. بر عکس در اقلیم مرطوب مانند سواحل دریاها، رطوبت نسبی هوا بیش از حد آسایش است و با استفاده از جریان باد و تهویه هوای داخل بنا، باید از ساکن شدن هوای مرطوب در فضاهای مسکونی جلوگیری نمود.4-1- موقعیت جغرافیایییکی از عوامل مهم در شرایط اقلیمی هر محل، موقعیت آن بر روی کره زمین و با به عبارت دیگر، عرض جغرافیایی آن محل است.ارتفاع از سطح دریا نیز تاثیر بسزایی در شرایط اقلیمی دارد. هر چه زمین از سطح دریا ارتفاع بیشتری داشته باشد ، غلظت هوا کمتر و در نتیجه دمای محیط کمتر است.ادامه دارد........
