onia$
دستیار مدیر تالار مدیریت
[h=1]انجمن صنفي روزنامه‌نگاران؛ سیاسی؟[/h]
حسين نوري‌نيا*
انجمن صنفي روزنامه‌نگاران و در مجموع هر نوع انجمن صنفي، نوعي سازمان مردم‌نهاد تلقي مي‌شوند.
اين قبيل سازمان‌ها، به قول استادم در دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه علامه طباطبايي- زنده‌ياد دكتر محمد عبداللهي- غيردولتي، غيرانتفاعي، غيرسياسي، خودجوش، مبتني بر فعاليت‌هاي داوطلبانه، درصدد پاسخ به نيازي در چارچوب آرمان‌هاي مشترك و تمايل زياد به استقلال و گريز از نفوذ صاحبان قدرت هستند. اين ويژگي‌ها موجب مي‌شود تا شرايط مناسب براي مسووليت‌پذيري، مشاركت فعال و موثر در جهت تحقق اهداف جمعي، تقويت عام‌گرايي، همگرايي فرد با گروه و رشد و پرورش خلاقيت افراد در فعاليت‌هاي جمعي مهيا شود. علاوه بر اينكه انجمن‌هاي صنفي، ايجاد هويت‌هاي جمعي مي‌كنند كه مهم‌ترين كاركرد آن نظارت و كنترل بر رفتار فردي است.
انجمن صنفي روزنامه‌نگاران، در دوره فعاليت خود به جهت برخورداري از ويژگي‌هاي ذكرشده و نیز شرایط اجتماعی مساعد در دولت اصلاحات، توانست رشدي سريع داشته باشد و به عنوان بزرگ‌ترين انجمن مربوط به روزنامه‌نگاران شناخته شود. اين انجمن از آنجا كه روابط بين‌فردي روزنامه‌نگاران را در سطحي فراتر از محل فعالیت آنان و ذيل هويتي جمعي تعريف مي‌كرد، موجب شد تا سرمايه اجتماعي برون‌گروهي آنان سامان يابد.
از این رو، انجمن صنفی نقشی بسزا در بالیدگی اجتماعی داشت؛ از یک‌سو، زمینه‌های بالندگی اجتماعی روزنامه‌نگاران را فراهم کرد و آنان را برای پیگیری خواسته‌ها و حقوق صنفی ذیل هویت و شخصیتی واحد و مستقل گرد آورد و از سوی دیگر به جهت نقش اجتماعی انجمن و تدارک سرمایه اجتماعی برون‌گروهی، به بالندگی جامعه یاری رساند. می‌دانیم که یکی از ابعاد توسعه اجتماعی، گسترش و تعمیق سرمایه‌های اجتماعی است. در این بین آن بخش از سرمایه اجتماعی واجد اهمیت و اثرگذاری در این حوزه است که از حیطه روابط مبتنی بر نقش‌های سنتی مانند نقش‌های اعضای خانواده و قوم و خویش فراتر رود و نقش‌های ثانوی و اکتسابی را در برگیرد. به همین جهت است که انجمن‌های صنفی هم مولود و هم تداوم‌بخش توسعه اجتماعی محسوب می‌شوند.
از آنجا که مطبوعات آزاد رکن چهارم مردم‌سالاری قلمداد میشود، فعالیت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران هر‌چند واجد ابعاد اجتماعی است، از سوی برخی با رنگ و بوی سیاسی درک و فهم می‌شوند. به عنوان مثال، وقتی روزنامه‌نگاری به هر دلیلی از کار برکنار شود، انجمن صنفی موظف به حمایت از اواست یا وقتی روزنامه‌ای با فشار اصحاب قدرت تعطیل شود، انجمن صنفی به جهت دفاع از صنف، خود را موظف به اعتراض نسبت به موضوع و درخواست ادامه فعالیت روزنامه را مي‌كند.
این فعالیت هر چند دارای وجوه اجتماعی است و به دنبال بازگشت روزنامه‌نگاران به محل کسب‌و‌کار خود است، به جهت اعتراض به صاحبان قدرت، سیاسی تلقی میشود. از این رو، نوع مواجهه و تعامل با انجمن‌های صنفی به طور عام و انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به جهت جایگاه مطبوعات در فرآیندهای دموکراتیک، از حساسیت بالایی برخوردار است. بی‌توجهی به این موضوع موجب میشود تا بین فعالیت‌ها و فرآیندهای سیاسی و فعالیت‌های اجتماعی خلط ادراکی اتفاق افتد.
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به عنوان نهادی حائل و واسط بین دو بخش نهادهای رسمی و غیررسمی جامعه، می‌تواند با تحت پوشش قراردادن روزنامه‌نگاران و برگزاری انواع نشست‌های عمومی برای آنان(همان گونه که در دوران فعالیت خود انجام می‌داد)، روحیه مسوولیت‌پذیری و وظیفه‌شناسی را در آنان تقویت کند و با فراهم کردن شرایط مناسبِ مشارکت فعال و موثر اعضای خود در اقدامات فرهنگی و اجتماعی، به تعدیل دیدگاه‌های تندروانه، فرونشاندن خواسته‌های غیرمنطقی و غیرضرور و تقویت روحیه تکثرگرایی و پذیرش دیدگاه‌های گوناگون یاری رساند.
علاوه بر اینکه انجمن صنفی می‌تواند به عنوان مهم‌ترین نهاد نظارتی بر فعالیت اعضای خود عمل کند. این کارکرد از یک‌سو، موجب میشود تا در صورت نیاز برای احقاق حق اعضای خود اقدام کند و شرایط لازم را برای ادامه فعالیت آنان فراهم آورد و از سوی دیگر موجب میشود تا خطاهای احتمالی آنها را گوشزد نماید و در جهت اصلاح فرآیندها و دیدگاه‌ها نقشی موثر ایفا کند.
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران بايد ضمن حفظ هویت و شخصیت مستقل خود، احترام به حاکمیت قانون، اعتقاد به مشارکت اجتماعی، قبول تکثر و تنوع، پایبندی به همکاری جمعی، بردباری و رواداری، پاسخگویی و احتراز از ورود به دسته‌بندی‌های سیاسی را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهد.
همین ویژگی‌ها عامل مهمی است در اینکه نقش نظارتی آن نیز اثربخشی بیشتری در مقایسه با نقش نظارتی نهادهای دولتی داشته باشد. امید است با شروع فعالیت مجدد این انجمن شاهد برداشتن گامی دیگر در جهت بالندگی جامعه باشیم.
*پژوهشگر اجتماعي و عضو انجمن صنفي روزنامه‌نگاران ايران
حسين نوري‌نيا*
انجمن صنفي روزنامه‌نگاران و در مجموع هر نوع انجمن صنفي، نوعي سازمان مردم‌نهاد تلقي مي‌شوند.
اين قبيل سازمان‌ها، به قول استادم در دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه علامه طباطبايي- زنده‌ياد دكتر محمد عبداللهي- غيردولتي، غيرانتفاعي، غيرسياسي، خودجوش، مبتني بر فعاليت‌هاي داوطلبانه، درصدد پاسخ به نيازي در چارچوب آرمان‌هاي مشترك و تمايل زياد به استقلال و گريز از نفوذ صاحبان قدرت هستند. اين ويژگي‌ها موجب مي‌شود تا شرايط مناسب براي مسووليت‌پذيري، مشاركت فعال و موثر در جهت تحقق اهداف جمعي، تقويت عام‌گرايي، همگرايي فرد با گروه و رشد و پرورش خلاقيت افراد در فعاليت‌هاي جمعي مهيا شود. علاوه بر اينكه انجمن‌هاي صنفي، ايجاد هويت‌هاي جمعي مي‌كنند كه مهم‌ترين كاركرد آن نظارت و كنترل بر رفتار فردي است.
انجمن صنفي روزنامه‌نگاران، در دوره فعاليت خود به جهت برخورداري از ويژگي‌هاي ذكرشده و نیز شرایط اجتماعی مساعد در دولت اصلاحات، توانست رشدي سريع داشته باشد و به عنوان بزرگ‌ترين انجمن مربوط به روزنامه‌نگاران شناخته شود. اين انجمن از آنجا كه روابط بين‌فردي روزنامه‌نگاران را در سطحي فراتر از محل فعالیت آنان و ذيل هويتي جمعي تعريف مي‌كرد، موجب شد تا سرمايه اجتماعي برون‌گروهي آنان سامان يابد.
از این رو، انجمن صنفی نقشی بسزا در بالیدگی اجتماعی داشت؛ از یک‌سو، زمینه‌های بالندگی اجتماعی روزنامه‌نگاران را فراهم کرد و آنان را برای پیگیری خواسته‌ها و حقوق صنفی ذیل هویت و شخصیتی واحد و مستقل گرد آورد و از سوی دیگر به جهت نقش اجتماعی انجمن و تدارک سرمایه اجتماعی برون‌گروهی، به بالندگی جامعه یاری رساند. می‌دانیم که یکی از ابعاد توسعه اجتماعی، گسترش و تعمیق سرمایه‌های اجتماعی است. در این بین آن بخش از سرمایه اجتماعی واجد اهمیت و اثرگذاری در این حوزه است که از حیطه روابط مبتنی بر نقش‌های سنتی مانند نقش‌های اعضای خانواده و قوم و خویش فراتر رود و نقش‌های ثانوی و اکتسابی را در برگیرد. به همین جهت است که انجمن‌های صنفی هم مولود و هم تداوم‌بخش توسعه اجتماعی محسوب می‌شوند.
از آنجا که مطبوعات آزاد رکن چهارم مردم‌سالاری قلمداد میشود، فعالیت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران هر‌چند واجد ابعاد اجتماعی است، از سوی برخی با رنگ و بوی سیاسی درک و فهم می‌شوند. به عنوان مثال، وقتی روزنامه‌نگاری به هر دلیلی از کار برکنار شود، انجمن صنفی موظف به حمایت از اواست یا وقتی روزنامه‌ای با فشار اصحاب قدرت تعطیل شود، انجمن صنفی به جهت دفاع از صنف، خود را موظف به اعتراض نسبت به موضوع و درخواست ادامه فعالیت روزنامه را مي‌كند.
این فعالیت هر چند دارای وجوه اجتماعی است و به دنبال بازگشت روزنامه‌نگاران به محل کسب‌و‌کار خود است، به جهت اعتراض به صاحبان قدرت، سیاسی تلقی میشود. از این رو، نوع مواجهه و تعامل با انجمن‌های صنفی به طور عام و انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به جهت جایگاه مطبوعات در فرآیندهای دموکراتیک، از حساسیت بالایی برخوردار است. بی‌توجهی به این موضوع موجب میشود تا بین فعالیت‌ها و فرآیندهای سیاسی و فعالیت‌های اجتماعی خلط ادراکی اتفاق افتد.
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به عنوان نهادی حائل و واسط بین دو بخش نهادهای رسمی و غیررسمی جامعه، می‌تواند با تحت پوشش قراردادن روزنامه‌نگاران و برگزاری انواع نشست‌های عمومی برای آنان(همان گونه که در دوران فعالیت خود انجام می‌داد)، روحیه مسوولیت‌پذیری و وظیفه‌شناسی را در آنان تقویت کند و با فراهم کردن شرایط مناسبِ مشارکت فعال و موثر اعضای خود در اقدامات فرهنگی و اجتماعی، به تعدیل دیدگاه‌های تندروانه، فرونشاندن خواسته‌های غیرمنطقی و غیرضرور و تقویت روحیه تکثرگرایی و پذیرش دیدگاه‌های گوناگون یاری رساند.
علاوه بر اینکه انجمن صنفی می‌تواند به عنوان مهم‌ترین نهاد نظارتی بر فعالیت اعضای خود عمل کند. این کارکرد از یک‌سو، موجب میشود تا در صورت نیاز برای احقاق حق اعضای خود اقدام کند و شرایط لازم را برای ادامه فعالیت آنان فراهم آورد و از سوی دیگر موجب میشود تا خطاهای احتمالی آنها را گوشزد نماید و در جهت اصلاح فرآیندها و دیدگاه‌ها نقشی موثر ایفا کند.
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران بايد ضمن حفظ هویت و شخصیت مستقل خود، احترام به حاکمیت قانون، اعتقاد به مشارکت اجتماعی، قبول تکثر و تنوع، پایبندی به همکاری جمعی، بردباری و رواداری، پاسخگویی و احتراز از ورود به دسته‌بندی‌های سیاسی را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهد.
همین ویژگی‌ها عامل مهمی است در اینکه نقش نظارتی آن نیز اثربخشی بیشتری در مقایسه با نقش نظارتی نهادهای دولتی داشته باشد. امید است با شروع فعالیت مجدد این انجمن شاهد برداشتن گامی دیگر در جهت بالندگی جامعه باشیم.
*پژوهشگر اجتماعي و عضو انجمن صنفي روزنامه‌نگاران ايران
