ابزار ارزيابی توازن قدرت در کسب‌وکار
سيد محمد اعظمی نژاد*
منبع: Mindtools
نيروهای پنجگانه پورتر، ابزاری ساده اما کارآمد، برای درک مناسب از قدرت نهفته در وضعيت کسب‌وکار است. اين ابزار به شما کمک می‌کند تا از موقعيت رقابتی فعلی خود و موقعيت رقابتی که بايد به سمت آن حرکت کنيد، آگاه شويد.
معمولا اين ابزار برای تشخيص پتانسيل سودآوری محصولات، خدمات يا کسب‌وکارهای جديد مورد استفاده قرار می‌گيرد، علاوه بر آن به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از تعادل قدرت در شرايط آتی کسب‌وکار خود به دست آوريد. با استفاده از اين ابزار قادر خواهيد بود ماهيت رقابتی سازمان خود را مشخص کنيد، در مورد ورود يا خروج از يک کسب‌وکار تصميم گيری و ميزان سودآوری احتمالی بنگاه خود را تعيين کنید.
معرفی ابزار
در اين ابزار، فرض می‌شود که پنج نيروی رقابتی، به شناسايي قدرت رقابتی يک موقعيت کسب‌وکار کمک می‌کنند؛ برای استفاده از اين ابزار بايد درک عميقی از هريک از عوامل ارائه شده به دست آوريد.
1) قدرت جايگزينی محصولات- اين قدرت به عنوان يک تهديد تلقی می‌شود و به ميزان سهولت مشتری برای جايگزينی ديگر محصولات با محصولات رقبای شما گفته می‌شود. اين تهديد در اين مواقع شکلی جدی به خود می‌گيرد:
زماني که برای محصولات جايگزين‌های زيادی در بازار وجود دارد.
مشتری به آسانی می‌تواند محصول يا خدمتی که شما ارائه می‌کنيد را با قيمت يکسان يا کمتر پيدا کند.
کيفيت محصول رقبای شما بهتر باشد.
در شرايط ذکر شده بالا، شرکت رقیب به آسانی می‌تواند محصولات جديد را جايگزين محصولات شما کند به همين خاطر اين موضوع می‌تواند تهديدی مهم برای شرکت شما باشد. زمانی که محصولات جايگزينی بالفعل يا بالقوه در دسترس موجود باشد، فعاليت اقتصادی در اين بخش بازار غيرجذاب خواهد بود. سود و قيمت نيز تاثيری مستقيم برای جايگزينی محصول دارد و به همين دليل، نظارت دقيق بر روند قيمت‌ها يک ضرورت است. در صنايع جايگزين، اگر رقابت افزايش پيدا کند يا تکنولوژی ارتقا پيدا کند، قيمت و سود بنگاه شما کاهش پيدا خواهد کرد.
2) قدرت تازه‌واردها- ورود يک رقيب تازه‌وارد در بازار نيز برای شما يک تهديد محسوب می‌شود. جدی بودن اين تهديد بستگی به موانع ورود و خروج برای رقيب تازه وارد دارد. اين تهديد در شرايط زير جدی تلقی می‌شود.
ميزان سرمايه مورد نياز برای ورود به کسب‌وکار شما، کم باشد.
دستيابی به فرآيندهای کليدی شما خيلی سخت نباشد يا به خوبی محافظت نشده باشد.
محصول شما متمايز نباشد.
تنوع در ميزان جذابيت بخش بندی بازار بستگی به موانع ورودی و خروجی دارد. بديهی است آن بخش از بازار جذابيت بيشتری دارد که موانع ورود به آن سخت و موانع خروجی آن (وجود مشتری) کم باشد. بدترين حالت زمانی اتفاق می‌افتد که موانع ورود يک
تازه کار به بازار شما کم باشد و موانع خروجی سخت باشد، در اين صورت رقابت برای شما بسيار سخت‌تر
خواهد شد.
3) قدرت رقابت رقبای موجود- اين نيرو شدت رقابت بين رقبای موجود را نشان می‌دهد که بستگی به تعداد رقبا و توانايي آنها دارد. قدرت رقابت ميان رقبای موجود در شرايط زير بالاتر خواهد بود:
تعدادی رقبای کوچک يا مساوی وجود دارند که به دنبال يک رهبر شناخته بازار در حرکت هستند.
صنعت شما در حال رشد و توسعه باشد.
موانع خروج از بازار زياد باشد و رقبا در بازار باقی بمانند.
اين شرايط موجب جنگ تبليغاتی، جنگ قيمت و تغييرات می‌شود که خود باعث بالا رفتن هزينه‌ها شده و رقابت را دشوارتر می‌کند.
4) قدرت چانه‌زنی تامين‌کنندگان- اين نيرو مشخص می‌کند که تامين کننده شما تا چه اندازه در موضع قدرت قرار دارد و اينکه به چه ميزان تامين کننده شما، کنترل افزايش قيمت را در دست دارد. تامين‌کنندگان شما در موارد زير قدرت چانه‌زنی بالاتری خواهند داشت:
وقتی تامين کننده به خوبی متمرکز عمل کند و به طور مناسبی سازماندهی شده باشد.
جايگزين مناسب و در دسترسی برای تامين کننده وجود نداشته باشد.
محصول تامين کننده شما، انحصاری باشد.
هزينه استفاده و انتقال به تامين‌کنندهای ديگر بالا باشد.
اساسا زمانی که يک تامين‌کننده بر ديگر تامين‌کنندگان و قيمت محصول کنترل دارد، اين بخش از بازار کمتر برای او جذاب خواهد بود. بهترين رويکرد در تعامل با تامين‌کنندگان رويکرد برنده-برنده و استفاده از دو يا چند تامين‌کننده
است.
5) قدرت چانه زنی خريداران- اين نيرو به معنی توانايي خريدار برای کنترل قيمت فروش شما است. قدرت چانه‌زنی خريداران در اين مواقع بيشتر خواهد شد:
تعداد کمی خريدار برای محصولات انبوه توليد شده شما وجود داشته باشد.
محصولات شما متمايز يا کليدی نباشد.
هزينه‌های تغيير تامين کننده برای خريدار پايين باشد.
آنچه معرفی شد می‌تواند ورودی خوبی برای تجزيه و تحليل(SWOT) و ابزاری قوی در تجزيه کسب‌وکار باشد. فراموش نکنيد که شناخت‌وآگاهی از شرايط است که به تصميم‌گيری درست منتهی خواهد شد.
*عضو هيات ریيسه کميته تخصصی توسعه-انجمن مديريت منابع انسانی ايران (hrjournalist.blogfa.com)
سيد محمد اعظمی نژاد*
منبع: Mindtools
نيروهای پنجگانه پورتر، ابزاری ساده اما کارآمد، برای درک مناسب از قدرت نهفته در وضعيت کسب‌وکار است. اين ابزار به شما کمک می‌کند تا از موقعيت رقابتی فعلی خود و موقعيت رقابتی که بايد به سمت آن حرکت کنيد، آگاه شويد.
معمولا اين ابزار برای تشخيص پتانسيل سودآوری محصولات، خدمات يا کسب‌وکارهای جديد مورد استفاده قرار می‌گيرد، علاوه بر آن به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از تعادل قدرت در شرايط آتی کسب‌وکار خود به دست آوريد. با استفاده از اين ابزار قادر خواهيد بود ماهيت رقابتی سازمان خود را مشخص کنيد، در مورد ورود يا خروج از يک کسب‌وکار تصميم گيری و ميزان سودآوری احتمالی بنگاه خود را تعيين کنید.
معرفی ابزار
در اين ابزار، فرض می‌شود که پنج نيروی رقابتی، به شناسايي قدرت رقابتی يک موقعيت کسب‌وکار کمک می‌کنند؛ برای استفاده از اين ابزار بايد درک عميقی از هريک از عوامل ارائه شده به دست آوريد.
1) قدرت جايگزينی محصولات- اين قدرت به عنوان يک تهديد تلقی می‌شود و به ميزان سهولت مشتری برای جايگزينی ديگر محصولات با محصولات رقبای شما گفته می‌شود. اين تهديد در اين مواقع شکلی جدی به خود می‌گيرد:
زماني که برای محصولات جايگزين‌های زيادی در بازار وجود دارد.
مشتری به آسانی می‌تواند محصول يا خدمتی که شما ارائه می‌کنيد را با قيمت يکسان يا کمتر پيدا کند.
کيفيت محصول رقبای شما بهتر باشد.
در شرايط ذکر شده بالا، شرکت رقیب به آسانی می‌تواند محصولات جديد را جايگزين محصولات شما کند به همين خاطر اين موضوع می‌تواند تهديدی مهم برای شرکت شما باشد. زمانی که محصولات جايگزينی بالفعل يا بالقوه در دسترس موجود باشد، فعاليت اقتصادی در اين بخش بازار غيرجذاب خواهد بود. سود و قيمت نيز تاثيری مستقيم برای جايگزينی محصول دارد و به همين دليل، نظارت دقيق بر روند قيمت‌ها يک ضرورت است. در صنايع جايگزين، اگر رقابت افزايش پيدا کند يا تکنولوژی ارتقا پيدا کند، قيمت و سود بنگاه شما کاهش پيدا خواهد کرد.
2) قدرت تازه‌واردها- ورود يک رقيب تازه‌وارد در بازار نيز برای شما يک تهديد محسوب می‌شود. جدی بودن اين تهديد بستگی به موانع ورود و خروج برای رقيب تازه وارد دارد. اين تهديد در شرايط زير جدی تلقی می‌شود.
ميزان سرمايه مورد نياز برای ورود به کسب‌وکار شما، کم باشد.
دستيابی به فرآيندهای کليدی شما خيلی سخت نباشد يا به خوبی محافظت نشده باشد.
محصول شما متمايز نباشد.
تنوع در ميزان جذابيت بخش بندی بازار بستگی به موانع ورودی و خروجی دارد. بديهی است آن بخش از بازار جذابيت بيشتری دارد که موانع ورود به آن سخت و موانع خروجی آن (وجود مشتری) کم باشد. بدترين حالت زمانی اتفاق می‌افتد که موانع ورود يک
تازه کار به بازار شما کم باشد و موانع خروجی سخت باشد، در اين صورت رقابت برای شما بسيار سخت‌تر
خواهد شد.
3) قدرت رقابت رقبای موجود- اين نيرو شدت رقابت بين رقبای موجود را نشان می‌دهد که بستگی به تعداد رقبا و توانايي آنها دارد. قدرت رقابت ميان رقبای موجود در شرايط زير بالاتر خواهد بود:
تعدادی رقبای کوچک يا مساوی وجود دارند که به دنبال يک رهبر شناخته بازار در حرکت هستند.
صنعت شما در حال رشد و توسعه باشد.
موانع خروج از بازار زياد باشد و رقبا در بازار باقی بمانند.
اين شرايط موجب جنگ تبليغاتی، جنگ قيمت و تغييرات می‌شود که خود باعث بالا رفتن هزينه‌ها شده و رقابت را دشوارتر می‌کند.
4) قدرت چانه‌زنی تامين‌کنندگان- اين نيرو مشخص می‌کند که تامين کننده شما تا چه اندازه در موضع قدرت قرار دارد و اينکه به چه ميزان تامين کننده شما، کنترل افزايش قيمت را در دست دارد. تامين‌کنندگان شما در موارد زير قدرت چانه‌زنی بالاتری خواهند داشت:
وقتی تامين کننده به خوبی متمرکز عمل کند و به طور مناسبی سازماندهی شده باشد.
جايگزين مناسب و در دسترسی برای تامين کننده وجود نداشته باشد.
محصول تامين کننده شما، انحصاری باشد.
هزينه استفاده و انتقال به تامين‌کنندهای ديگر بالا باشد.
اساسا زمانی که يک تامين‌کننده بر ديگر تامين‌کنندگان و قيمت محصول کنترل دارد، اين بخش از بازار کمتر برای او جذاب خواهد بود. بهترين رويکرد در تعامل با تامين‌کنندگان رويکرد برنده-برنده و استفاده از دو يا چند تامين‌کننده
است.
5) قدرت چانه زنی خريداران- اين نيرو به معنی توانايي خريدار برای کنترل قيمت فروش شما است. قدرت چانه‌زنی خريداران در اين مواقع بيشتر خواهد شد:
تعداد کمی خريدار برای محصولات انبوه توليد شده شما وجود داشته باشد.
محصولات شما متمايز يا کليدی نباشد.
هزينه‌های تغيير تامين کننده برای خريدار پايين باشد.
آنچه معرفی شد می‌تواند ورودی خوبی برای تجزيه و تحليل(SWOT) و ابزاری قوی در تجزيه کسب‌وکار باشد. فراموش نکنيد که شناخت‌وآگاهی از شرايط است که به تصميم‌گيری درست منتهی خواهد شد.
*عضو هيات ریيسه کميته تخصصی توسعه-انجمن مديريت منابع انسانی ايران (hrjournalist.blogfa.com)
