ساخت بناهای متفاوت توسط بشر برای منظورها و كاربردهای مختلف بوده است. بناهای مذهبی، دولتی، صنعتی، یادبود، تجاری، مسكونی و گونه های مختلف دیگر هر یك كاربردی ویژه دارند كه بی تردید شكل ظاهری آن ها نیز متفاوت است. اقوام مختلف با توجه به فرهنگ و بینش خود، برای ساخت و تزیین برخی بناها اهمیت بیشتری قایل هستند. مثلاً مسلمانان همواره در ساخت و تزیین مساجد، زیارتگاه ها و اماكن مذهبی با هنرمندی و ظرافت خاصی عمل كرده اند، به گونه ای كه مشابه آن در دیگر بناها كمتر یافت می شود. تنوع این بناها نیز بسیار چشمگیر است كه در هر نقطه و مكانی به شیوه ای خاص بوده است. توده مواد موجود در فضا كه به صورت یك یا چندین حجم توخالی ساخته می شوند، معماری را شكل می دهد. این فضاهای توخالی برای فعالیت انسان هاست. به جز مواردی خاص، معماری هنر نیست. حتی بناهای یادبودی كه ظاهراً استفاده ای عملی ندارند، به مناسبتی خاص و به یادگار مسأله ارزشمندی كه برای كل جامعه مهم است، بنا شده اند. ایستگاه راه آهن، ساختمان یك كارخانه، ساختمان اداری و... با توجه به كاربردشان ساخته و تزیین می شود. در ساختمان بنا، علاوه بر هدف و فضا، جنس مواد نیز موضوع مهمی است كه متناسب با شرایط اقلیمی و نقشه ساختمان از مصالح گوناگونی استفاده می شود.
اولین گام در عكاسی معماری آگاهی از این عوامل است. عكاس باید برای كسب این اطلاعات و بازدید از بنا وقت كافی صرف كرده و هنگام بازدید زوایای متفاوت آن را ارزیابی كند. در مورد اغلب بناهای تاریخی، مطالبی در كتاب ها و بعضاً دفترچه های راهنمای مربوطه چاپ شده كه برای شروع، راهنمایی های مناسبی در اختیار عكاس قرار می دهد.
تجهیزات مورد نیاز
۱- دوربین: ثبت و ضبط دقیق ترین جزییات در عكاسی معماری ضروری است و باید با وسواس، تصویرهایی با كیفیت بسیار خوب ارائه كرد. بنابراین، در عكاسی معماری اغلب از دوربین های قطع بزرگ و قطع متوسط یا از دوربین ها و بك دیجیتال با كیفیت بالا استفاده می شود. در عكاسی معماری باید خطوط و سطوح عمودی بنا در تصویر كاملاً عمودی باشند و چون با دوربین های قطع بزرگ به سادگی می توان پرسپكتیو صحنه را كنترل و اصلاح و خطوط و سطوح را عمودی ثبت كرد، از این دوربین ها بیشتر استفاده می شود. البته با دوربین های SLR و لنزهای Perspective Correction نیز می توان به عكاسی معماری پرداخت. با لنزهای Perspective Correction تا حدودی می توان پرسپكتیو را كنترل كرد و یا در صورت عدم دسترسی به لنزهای Perspective Correction تلاش شود كه در حد مقدور خطوط عمودی ساختمان دچار اغتشاش نشود و تصویرهایی با كیفیت مطلوب ارائه شود. به عبارتی دیگر از اصول اولیه عكاسی معماری، كج نبودن خط افق در تصویر، عمود بودن كامل ساختمان و خطوط و سطوح عمودی آن در تصویر است، اما در مورد بناهای مدرن كه كیفیت گرافیكی نمای آن ها چشمگیرتر است، می توان از زوایای غیرمتعارف و وجود پرسپكتیو سود جُست و اندكی از اصول اولیه چشم پوشی كرد.
۲- سه پایه: عكاسانی كه به كیفیت و وضوح كامل تصویر خود می اندیشند، استفاده از سه پایه عكاسی را بسیار جدی تلقی می كنند. از سویی دیگر برای این كه تصویر از بیشترین وضوح برخوردار باشد، نباید در محیط های كم نور یا فضاهای داخلی بدون آن كه دوربین بر روی سه پایه نصب باشد، اقدام به عكاسی كرد.
۳- حساسیت زیاد و فوق العاده زیاد كمتر در عكاسی معماری مورد استفاده قرار می گیرند. زیرا حساسیت زیاد با افزایش دانه ها، جزییات تصویر را كاهش می دهند. از این رو استفاده از فیلم یا حالت هایی با حساسیت متوسط و كم برای كاهش دانه ها و افزایش جزییات در تصویر ضروری است. ۴- *****: *****های زرد، نارنجی و قرمز در عكاسی سیاه و سفید برای تشدید كنتراست ابرها و آسمان و كنترل تیرگی آسمان و ***** پولاریزه برای از بین بردن انعكاس های نامطلوب در شیشه ها و هم چنین تیره كردن آسمان در عكاسی رنگی بیشترین استفاده را در عكاسی معماری دارد. هم چنین *****های تصحیح در عكس برداری رنگی از فضاهای داخلی كه با منابع نور مختلف روشن شده است، كاربرد دارد.
نقش نور در عكاسی معماری
اجسام گوناگون موجود در طبیعت دارای سه بُعد طول، عرض و ارتفاع هستند كه مجموع این ابعاد، حجم را به وجود می آورد. اما هنگامی كه اجسام به تصویر در می آیند، خصوصیات سه بُعدی آن ها بر روی سطحی دو بُعدی نمایان می شود. درست است كه توقع نداریم ابعاد حجم را در تصویر لمس كنیم، اما به كمك سایه روشن هایی كه بر روی حجم مورد نظر تشكیل می شود، می توان احساس حجم و برجستگی را در تصویر ایجاد كرد. حجم هایی كه به طور یكنواخت و یك دست روشن شده باشند و یا به طور یك دست در سایه قرار گیرند در تصویر از برجسته نمایی مطلوبی برخوردار نیستند. بنابراین، نور در عكاسی معماری اهمیت فوق العاده ای دارد. اغلب عكاسان برای عكاسی معماری و منظره مایل به استفاده از نور مایل صبحگاهی یا هنگام عصر هستند چرا كه این نور كنتراست متعادلی دارد. اما نور نیمه روز به خصوص در فصل تابستان شدید است و سایه هایی عمیق ایجاد می كند. در عكاسی معماری ایده آل آن است كه نمای اصلی ساختمان و یا قسمتی كه در تصویر مورد توجه اصلی قرار می گیرد، در معرض تابش نور قرار گرفته و در سایه نباشد. بهتر است نماهای رو به مشرق هنگام صبح كه آفتاب به آن ها می تابد و بناهایی كه نمای اصلی آن ها رو به مغرب است، هنگام عصر عكس برداری شوند. هنگام عكس برداری در نور صبحگاهی، برای این كه بنا در تصویر از برجسته نمایی بهتری برخوردار باشد ترجیحاً سایه هایی كه در سمت چپ ساختمان ایجاد می شود، در تصویر بگنجانید و هنگام عكس برداری از بنا در غروب بهتر است زاویه عكس برداری اندكی به سمت راست بنا متمایل باشد تا سایه های ایجادشده نیز در تصویر بیاید. نورهای بسیار ملایم و بدون سایه مانند نور هوای ابری یا مه آلود، احساس برجسته نمایی را در تصویر كاهش می دهد. عكس برداری از بناهای تاریخی و قدیمی در شب هنگام(زیر نور ماه) حالت جالبی را برای نشان دادن قدمت آن ها به وجود می آورد. هم چنین اغلب بناها هنگام شب زیباترند، به ویژه اگر از آن ها عكس رنگی گرفته شود. تداخل و تركیب رنگ های حاصل از نورهای مختلف موجود نیز بر جلوه و زیبایی تصویر می افزاید. دقت در نورسنجی استفاده از سه پایه و سیم دكلانشور نكات مهم در این شرایط است. عكاسی از بناهای معماری در وضعیت ضد نور تصویری را می سازد كه فقط كلیاتی از ساختمان دیده می شود. در حالت ضد نور چون منبع نور پُشت بنا و رو به عكاسی است، موضوع كاملاً تیره دیده می شود و حالتی مرموز به خود می گیرد.
عكس برداری از جزییات ساختمان
علاوه بر نمای كلی، جزییات قابل توجه بنا از قبیل نقش و نگارها، كاشیكاری ها و تزیینات روی دیوارها موضوع های خوبی برای عكاسی معماری تلقی می شود. استفاده از نور مایل به ویژه برای عكس برداری از نقوش برجسته و كنده كاری شده و هم چنین درهای حجاری شده برای تأكید بر برجستگی ها و نقوش آن ها ایده آل است. برای این كه ابعاد و شكل جزییات مورد عكس برداری دچار اغراق یا اغتشاش نشود، بهتر است از لنزهای تله و حتی المقدور از نمای كاملاً روبرو عكس برداری انجام شود. لنزهای گوناگون تأثیرات مختلفی در تصویر نهایی به جا می گذارند. لنزهای واید در فواصل نزدیك ابعاد و تناسب های سطوح نزدیك را درشت تر كرده و آن ها را دچار دگرونی می كند و سطوح دورتر را كوچك تر نمایان ساخته و فضای گسترده تری را به تصویر می كشد. لنزهای تله برای عكس برداری از فاصله دور یا عكس برداری از جزییات بنا با درشت نمایی بیشتر مناسب تر است. این لنزها زاویه دید بسته تری دارند و فضای كمتری را به تصویر می كشند اما اگر از فاصله ای مناسب كه كل بنا در تصویر بگنجد عكس برداری انجام شود با این روش خطوط، سطوح و ستون های موازی عمودی بنا در تصویر موازی و عمودی دیده می شود. در صورت عدم دسترسی به دوربین های قطع بزرگ یا لنزهای Perspective Correction روش مفیدی برای اصلاح پرسپكتیو در عكاسی معماری است.
▪ حذف زواید: اگر در فضای جلو بنا عوامل زائدی مانند تیرچراغ برق، درخت و مانند این ها وجود داشته باشد می توان به بنا نزدیك تر شد و از لنزهای واید استفاده كرد. بدین ترتیب عوامل نامطلوب از كادر تصویر خارج می شود.
▪ قاب كردن بنای معماری: هنگام عكس برداری با لنزهای واید، اغلب فضای آسمان زیادی در تصویر وجود دارد. برخی از عكاسان ترجیح می دهند آسمان یك دست و صاف در تصویر نباشد. در این صورت با افزودن چند شاخ و برگ در قسمت بالای تصویر فضای خالی آسمان را پر می كنند. درخت و شاخ و برگ آن نباید روی ساختمان را بپوشاند. این شیوه را اصطلاحاً قاب كردن نیز می نامند. قاب كردن با عناصر و عوامل موجود در محیط صورت می گیرد. ابتدا باید زاویه دید مناسب دوربین پیدا شود سپس در شرایط نوری مطلوب لنز مناسب انتخاب و عكس برداری صورت گیرد. برای این كه بتوان بُعد و حجم بنا را در تصویر نشان داد و كمپوزیسیون های جالب تری ایجاد كرد، باید زوایای متنوعی را جستجو كرد. چنین نیست كه در عكاسی معماری همیشه از زاویه روبرو آن هم از فاصله ای نسبتاً دور كه نمای ساختمان در تصویر گنجانده شود، عكس برداری صورت گیرد. مثلاً می توان به یكی از سطوح ساختمان به گونه ای نزدیك شد كه سطح جانب دوربین در پلان اول تصویر بزرگ تر دیده شود و مابقی در پلان های بعدی قرار گیرد. در چنین مواقعی نیز باید تمام صحنه از وضوح كافی برخوردار باشد و سطوح و خطوط عمودی بر قاعدهٔ تصویر عمود قرار گیرند و اگر از لنز واید استفاده می شود، نباید اعوجاج ایجاد شود، بنابر این استفاده از لنزهای واید Perspective Correction و در صورت عدم دسترسی از لنزهای واید ۳۵ میلیمتری یا حداكثر ۲۸ میلیمتری توصیه می شود. توجه به محیط اجتماعی و جغرافیایی پیرامون بنا اهمیت ویژه ای دارد. باید رابطه و موقعیت بنای معماری را با منظره اطراف آن درنظر گرفت.
▪ وجود عامل زنده در بنا: بنای معماری، موجودی زنده نیست، باید دقت كرد كه حضور موجودات زنده در تصویر بیشترین توجه را به خود جلب می كند در مورد حالت و محل قرار گرفتن آن ها دقت كنید و توجه داشته باشید كه فضای كمی را اشغال كند و لطمه ای به كل تصویر نزند. البته وجود این عوامل مقیاس مناسبی برای نشان دادن ابعاد ساختمان است.
__________________________
تهيه و تنظيم: زينب گودرزي
استاد راهنما: محسن گلزاريان
منبع: سایت http://www.foto.ir
اولین گام در عكاسی معماری آگاهی از این عوامل است. عكاس باید برای كسب این اطلاعات و بازدید از بنا وقت كافی صرف كرده و هنگام بازدید زوایای متفاوت آن را ارزیابی كند. در مورد اغلب بناهای تاریخی، مطالبی در كتاب ها و بعضاً دفترچه های راهنمای مربوطه چاپ شده كه برای شروع، راهنمایی های مناسبی در اختیار عكاس قرار می دهد.

۱- دوربین: ثبت و ضبط دقیق ترین جزییات در عكاسی معماری ضروری است و باید با وسواس، تصویرهایی با كیفیت بسیار خوب ارائه كرد. بنابراین، در عكاسی معماری اغلب از دوربین های قطع بزرگ و قطع متوسط یا از دوربین ها و بك دیجیتال با كیفیت بالا استفاده می شود. در عكاسی معماری باید خطوط و سطوح عمودی بنا در تصویر كاملاً عمودی باشند و چون با دوربین های قطع بزرگ به سادگی می توان پرسپكتیو صحنه را كنترل و اصلاح و خطوط و سطوح را عمودی ثبت كرد، از این دوربین ها بیشتر استفاده می شود. البته با دوربین های SLR و لنزهای Perspective Correction نیز می توان به عكاسی معماری پرداخت. با لنزهای Perspective Correction تا حدودی می توان پرسپكتیو را كنترل كرد و یا در صورت عدم دسترسی به لنزهای Perspective Correction تلاش شود كه در حد مقدور خطوط عمودی ساختمان دچار اغتشاش نشود و تصویرهایی با كیفیت مطلوب ارائه شود. به عبارتی دیگر از اصول اولیه عكاسی معماری، كج نبودن خط افق در تصویر، عمود بودن كامل ساختمان و خطوط و سطوح عمودی آن در تصویر است، اما در مورد بناهای مدرن كه كیفیت گرافیكی نمای آن ها چشمگیرتر است، می توان از زوایای غیرمتعارف و وجود پرسپكتیو سود جُست و اندكی از اصول اولیه چشم پوشی كرد.
۲- سه پایه: عكاسانی كه به كیفیت و وضوح كامل تصویر خود می اندیشند، استفاده از سه پایه عكاسی را بسیار جدی تلقی می كنند. از سویی دیگر برای این كه تصویر از بیشترین وضوح برخوردار باشد، نباید در محیط های كم نور یا فضاهای داخلی بدون آن كه دوربین بر روی سه پایه نصب باشد، اقدام به عكاسی كرد.
۳- حساسیت زیاد و فوق العاده زیاد كمتر در عكاسی معماری مورد استفاده قرار می گیرند. زیرا حساسیت زیاد با افزایش دانه ها، جزییات تصویر را كاهش می دهند. از این رو استفاده از فیلم یا حالت هایی با حساسیت متوسط و كم برای كاهش دانه ها و افزایش جزییات در تصویر ضروری است. ۴- *****: *****های زرد، نارنجی و قرمز در عكاسی سیاه و سفید برای تشدید كنتراست ابرها و آسمان و كنترل تیرگی آسمان و ***** پولاریزه برای از بین بردن انعكاس های نامطلوب در شیشه ها و هم چنین تیره كردن آسمان در عكاسی رنگی بیشترین استفاده را در عكاسی معماری دارد. هم چنین *****های تصحیح در عكس برداری رنگی از فضاهای داخلی كه با منابع نور مختلف روشن شده است، كاربرد دارد.
نقش نور در عكاسی معماری
اجسام گوناگون موجود در طبیعت دارای سه بُعد طول، عرض و ارتفاع هستند كه مجموع این ابعاد، حجم را به وجود می آورد. اما هنگامی كه اجسام به تصویر در می آیند، خصوصیات سه بُعدی آن ها بر روی سطحی دو بُعدی نمایان می شود. درست است كه توقع نداریم ابعاد حجم را در تصویر لمس كنیم، اما به كمك سایه روشن هایی كه بر روی حجم مورد نظر تشكیل می شود، می توان احساس حجم و برجستگی را در تصویر ایجاد كرد. حجم هایی كه به طور یكنواخت و یك دست روشن شده باشند و یا به طور یك دست در سایه قرار گیرند در تصویر از برجسته نمایی مطلوبی برخوردار نیستند. بنابراین، نور در عكاسی معماری اهمیت فوق العاده ای دارد. اغلب عكاسان برای عكاسی معماری و منظره مایل به استفاده از نور مایل صبحگاهی یا هنگام عصر هستند چرا كه این نور كنتراست متعادلی دارد. اما نور نیمه روز به خصوص در فصل تابستان شدید است و سایه هایی عمیق ایجاد می كند. در عكاسی معماری ایده آل آن است كه نمای اصلی ساختمان و یا قسمتی كه در تصویر مورد توجه اصلی قرار می گیرد، در معرض تابش نور قرار گرفته و در سایه نباشد. بهتر است نماهای رو به مشرق هنگام صبح كه آفتاب به آن ها می تابد و بناهایی كه نمای اصلی آن ها رو به مغرب است، هنگام عصر عكس برداری شوند. هنگام عكس برداری در نور صبحگاهی، برای این كه بنا در تصویر از برجسته نمایی بهتری برخوردار باشد ترجیحاً سایه هایی كه در سمت چپ ساختمان ایجاد می شود، در تصویر بگنجانید و هنگام عكس برداری از بنا در غروب بهتر است زاویه عكس برداری اندكی به سمت راست بنا متمایل باشد تا سایه های ایجادشده نیز در تصویر بیاید. نورهای بسیار ملایم و بدون سایه مانند نور هوای ابری یا مه آلود، احساس برجسته نمایی را در تصویر كاهش می دهد. عكس برداری از بناهای تاریخی و قدیمی در شب هنگام(زیر نور ماه) حالت جالبی را برای نشان دادن قدمت آن ها به وجود می آورد. هم چنین اغلب بناها هنگام شب زیباترند، به ویژه اگر از آن ها عكس رنگی گرفته شود. تداخل و تركیب رنگ های حاصل از نورهای مختلف موجود نیز بر جلوه و زیبایی تصویر می افزاید. دقت در نورسنجی استفاده از سه پایه و سیم دكلانشور نكات مهم در این شرایط است. عكاسی از بناهای معماری در وضعیت ضد نور تصویری را می سازد كه فقط كلیاتی از ساختمان دیده می شود. در حالت ضد نور چون منبع نور پُشت بنا و رو به عكاسی است، موضوع كاملاً تیره دیده می شود و حالتی مرموز به خود می گیرد.

عكس برداری از جزییات ساختمان
علاوه بر نمای كلی، جزییات قابل توجه بنا از قبیل نقش و نگارها، كاشیكاری ها و تزیینات روی دیوارها موضوع های خوبی برای عكاسی معماری تلقی می شود. استفاده از نور مایل به ویژه برای عكس برداری از نقوش برجسته و كنده كاری شده و هم چنین درهای حجاری شده برای تأكید بر برجستگی ها و نقوش آن ها ایده آل است. برای این كه ابعاد و شكل جزییات مورد عكس برداری دچار اغراق یا اغتشاش نشود، بهتر است از لنزهای تله و حتی المقدور از نمای كاملاً روبرو عكس برداری انجام شود. لنزهای گوناگون تأثیرات مختلفی در تصویر نهایی به جا می گذارند. لنزهای واید در فواصل نزدیك ابعاد و تناسب های سطوح نزدیك را درشت تر كرده و آن ها را دچار دگرونی می كند و سطوح دورتر را كوچك تر نمایان ساخته و فضای گسترده تری را به تصویر می كشد. لنزهای تله برای عكس برداری از فاصله دور یا عكس برداری از جزییات بنا با درشت نمایی بیشتر مناسب تر است. این لنزها زاویه دید بسته تری دارند و فضای كمتری را به تصویر می كشند اما اگر از فاصله ای مناسب كه كل بنا در تصویر بگنجد عكس برداری انجام شود با این روش خطوط، سطوح و ستون های موازی عمودی بنا در تصویر موازی و عمودی دیده می شود. در صورت عدم دسترسی به دوربین های قطع بزرگ یا لنزهای Perspective Correction روش مفیدی برای اصلاح پرسپكتیو در عكاسی معماری است.
▪ حذف زواید: اگر در فضای جلو بنا عوامل زائدی مانند تیرچراغ برق، درخت و مانند این ها وجود داشته باشد می توان به بنا نزدیك تر شد و از لنزهای واید استفاده كرد. بدین ترتیب عوامل نامطلوب از كادر تصویر خارج می شود.
▪ قاب كردن بنای معماری: هنگام عكس برداری با لنزهای واید، اغلب فضای آسمان زیادی در تصویر وجود دارد. برخی از عكاسان ترجیح می دهند آسمان یك دست و صاف در تصویر نباشد. در این صورت با افزودن چند شاخ و برگ در قسمت بالای تصویر فضای خالی آسمان را پر می كنند. درخت و شاخ و برگ آن نباید روی ساختمان را بپوشاند. این شیوه را اصطلاحاً قاب كردن نیز می نامند. قاب كردن با عناصر و عوامل موجود در محیط صورت می گیرد. ابتدا باید زاویه دید مناسب دوربین پیدا شود سپس در شرایط نوری مطلوب لنز مناسب انتخاب و عكس برداری صورت گیرد. برای این كه بتوان بُعد و حجم بنا را در تصویر نشان داد و كمپوزیسیون های جالب تری ایجاد كرد، باید زوایای متنوعی را جستجو كرد. چنین نیست كه در عكاسی معماری همیشه از زاویه روبرو آن هم از فاصله ای نسبتاً دور كه نمای ساختمان در تصویر گنجانده شود، عكس برداری صورت گیرد. مثلاً می توان به یكی از سطوح ساختمان به گونه ای نزدیك شد كه سطح جانب دوربین در پلان اول تصویر بزرگ تر دیده شود و مابقی در پلان های بعدی قرار گیرد. در چنین مواقعی نیز باید تمام صحنه از وضوح كافی برخوردار باشد و سطوح و خطوط عمودی بر قاعدهٔ تصویر عمود قرار گیرند و اگر از لنز واید استفاده می شود، نباید اعوجاج ایجاد شود، بنابر این استفاده از لنزهای واید Perspective Correction و در صورت عدم دسترسی از لنزهای واید ۳۵ میلیمتری یا حداكثر ۲۸ میلیمتری توصیه می شود. توجه به محیط اجتماعی و جغرافیایی پیرامون بنا اهمیت ویژه ای دارد. باید رابطه و موقعیت بنای معماری را با منظره اطراف آن درنظر گرفت.
▪ وجود عامل زنده در بنا: بنای معماری، موجودی زنده نیست، باید دقت كرد كه حضور موجودات زنده در تصویر بیشترین توجه را به خود جلب می كند در مورد حالت و محل قرار گرفتن آن ها دقت كنید و توجه داشته باشید كه فضای كمی را اشغال كند و لطمه ای به كل تصویر نزند. البته وجود این عوامل مقیاس مناسبی برای نشان دادن ابعاد ساختمان است.
__________________________
تهيه و تنظيم: زينب گودرزي
استاد راهنما: محسن گلزاريان
منبع: سایت http://www.foto.ir
آخرین ویرایش توسط مدیر: