قسمت پنجم -
انطباق با مشخصات و استانداردهای آجرهای مصرفی در نما:
• طبق استاندارد شماره 7 ایران آجرهای مصرفی در نما باید دارای مشخصات زیر باشند:
• معایب ظاهری: آجرنما باید عاری از معایب ظاهری مانند ترك خوردگی، شوره زدگی، آلوئك و نظایر آن باشد.
• لبه های آجر: خط فصل مشترك سطوح آجرها باید مستقیم و زوایای تلا قی آنها قائمه و سطوح شان صاف باشد.
• در آجرهای سوراخ دار: سوراخ ها باید عمود بر سطح بزرگ آجر و به طور یكنواخت در سطح آن توزیع شده باشند و جمع مساحت آنها باید بین 25 تا 40 درصد سطح آجرها باشد. بعد سوراخ های مربع و قطر سوراخ های دایره ای باید حداكثر به 26 میلیمتر محدود شود و در ضخامت دیواره بین سوراخ و لبه آجر بیش از 15 میلیمتر و فاصله بین دو سوراخ بیش از 10 میلیمتر باشد.
• مقاومت در برابر یخبندان: آجرهای مصرفی در نما باید در برابر یخبندان پایدار باشند و در آزمایش یخ زدگی دچار خرابی ظاهر مانند ورقه ورقه شدن، ترك خوردن و خوردگی نشوند.
• ترك در سطح آجر: وجود یك ترك عمیق در سطح متوسط آجر حداكثر تا عمق 40 میلیمتر در آجر پشت كار بلا اشكال است ولی به طور كلی درصد آجرهای ترك دار نباید بیشتر از 25 باشد.
• پیچیدگی، انحنا و فرورفتگی: پیچیدگی در امتداد سطح بزرگ آجر حداكثر 4 میلیمتر و در امتداد سطح متوسط آجر تا 5 میلیمتر مجاز است. آجر نباید انحنا و فرورفتگی بیش از 5 میلیمتر داشته باشد و این مقدار در صورتی قابل قبول است كه میزان آن از 20 درصد كل آجرها افزایش پیدا نكند.
• سایر موارد: آجر باید كاملا ً پخته و یكنواخت و سخت باشد و در برخورد با آجر دیگر صدای زنگ دار ایجاد كند. به علت عدم چسبندگی آجرهای كهنه به ملا ت حتی المقدور از آنها استفاده نمی شود و تنها در صورت انجام پیش بینی های لازم به صورت ساییدن یا برس سیمی استفاده از آن مجاز خواهد بود.
آجرهای ساختمانی مقاومت خوبی در برابر آتش دارند به طوری كه یك دیوار 22 سانتی متری از آجر در حدود شش ساعت در برابر آتش سوزی مقاومت از خود نشان می دهند.
امراض آجر:
۩ آجر جوش:
در کوره های چاهی و یا حلقه ای ممکن است به آجر هایی که به آتش نزدیکترند حرارت بیشتری برسد، در نتیجه آجر از مرحلۀ خمیری گذشته و ذوب می شود.رنگ این گونه آجر ها متمایل به سبز می باشد. خاصیت مکندگی این نوع آجرها حدود 2 تا 3 درصد و نسبت به آجر های معمولی تردتر و شکننده تر می باشد.
۩ مقابله با آلوئك و سفيدك در نماي آجري:
براي مقابله با آلوئك لازم است آجر قبلاً در آب زنجاب شود تا خوب آب بمكد و نقاط ضعف آن مشخص شود. آجرهاي آلوئك كرده، نبايد در نماي ساختمان به كار روند. براي جلوگيري از بروز سفيدك كربناتي لازم است از به كار بردن آب سخت آهك‌دار براي ساختن ملات خودداري به عمل آيد و آجر كاملاً زنجاب شود تا آب ملات را نمكد. سطح ديوار تازه ساز پيش از بارندگي آبپاشي شود. براي پيشگيري از سفيدك سولفاتي بايد از مصرف آب سولفات‌دار خودداري شود، از آجرهاي كاملاً پخته استفاده شود و آجرها نبايد آب مكنده باشند. براي مقابله با سفيدك كلروري كه در اثر كاربرد جوهر نمك رقيق در مقابله با سفيدك كربناتي ايجاد مي‌شود، لازم است سطح ديوار قبل از پاشيدن جوهر نمك خيس شده و پس از اسيدپاشي فوراً شسته شود. براي جلوگيري از سفيدك نيتراتي بايد از مصرف آجر، ملات و آب نيترات‌دار پرهيز شود. جلوگيري از نفوذ آب حاوي نيترات (به كمك عايق كف) روش مؤثري براي مقابله با سفيدك نيتراتي به شمار مي‌آيد. اجراي صحيح لوله تهويه شبكه فاضلاب به منظور جلوگيري از نشت گازهاي نيترات‌دار، مانع بروز سفيدك نيتراتي خواهد شد.
آجر مناسب براي مصارف گوناگون:
آجر مناسب براي مصارف گوناگون در جدول زير آمده است:
آجر مناسب محل مصرف رديف
آجر ماسه آهکي ممتاز- آجر رسي ماشيني پرمقاومت
آجر ماسه آهکي پر مقاومت- آجر رسي ماشيني پرمقاومت زير لايه نم‌بندي ديوار يا مکانهاي مجاور با آب
الف) محل پر آب با امکان يخزدگي
ب) محل کم آب 1
انواع آجر ماسه آهکي و رسي مشروط بر رعايت ساير شرايط و انطباق با مشخصات پروژه بالاي لايه نم‌بندي ديوار، کارهاي عمومي طاق‌زني و تيغه‌سازي 2
آجر ماسه آهکي از نوع ممتاز و آجر رسي ماشيني پرمقاومت دست‌اندازها، پله‌ها، فرش کف، نقاط واقع در فضاي باز، آب‌روها، طوقه چاهها و دودکشها 3
آجر رسي ماشيني و قزاقي، آجر ماسه آهکي، قطعات نازک ماسه آهکي و رسي نماي ساختمانها 4
آجر ماسه آهکي پر مقاومت و ممتاز و آجر رسي ماشيني و دستي نما مشروط بر انطباق با مشخصات پروژه فرش کف و پله‌هاي داخلي ساختمانها 5
اتصالات و بستها:
مصالح نصب آجرهاي نازك و اتصالات و بستهاي فلزي كه در ديوارهاي دو جداره و نظاير آن به كار مي‌رود، بايد فلز زنگ نزن باشد و يا تمام قسمتهاي آن در داخل ملات يا دوغاب قرار گيرد تا از زنگزدگي آنها جلوگيري به عمل آيد. اتصالات غير فلزي به لحاظ دوام و استحكام بايد قبلاً به تصويب دستگاه نظارت برسد.
حمل و نقل و نگهداري:
بارگيري، حمل و باراندازي انواع آجر بايد با دقت انجام شود به نحوي كه ضايعات به حداقل ممكن برسد. آجرها و بلوكها بايد در محل تميز و سرپوشيده به طور جدا از هم دسته‌بندي شده و از تماس آنها با خاك، مواد مضر، رطوبت و يخ و برف جلوگيري شود.آزمايش نمونه‌هاي گرفته شده از آجر در كارخانه و كارگاه بايد منطبق با ويژگيهاي مورد نظر در مشخصات كار باشد.
تقسیمات آجر:
برای اجرای کار دیوار چینی با آجر نیاز به تقسیمات خاصی از آجر می باشد:
• کلوک و سه قدی: اگر طول یک آجر فشاری را به چهار قسمت مساوی تقسیم کنیم یک قسمت از چهار قسمت را کلوک و سه قسمت دیگر را سه قدی می گویند.
• نیمه(چارک): چنانچه طول آجر را به دو قسمت مساوی تقسیم کنیم، هر کدام از دو قسمت را نیمه یا چارک می گوییم.
• قلمدانی: اگر آجر از عرض 11 سانتی به دو قسمت مساوی تقسیم گردد هر کدام از 2 قسمت را قلمدانی می گویند.
• نیم لایی: هر گاه آجری از ضخامت به دو نیم تقسیم شود ، هر یک از 2 قسمت را نیم لایی می گویند.
• کلاغ پر: چنانچه آجری را از طول به 2 نیم مساوی تقسیم کنیم و یک طرف آنرا از وتر بصورت مثلثی با تیشه جدا کنیم، باقیمانده را کلاغ پر می گوییم.
دیوار چینی:
دیوارهای آجری بر حسب آنکه باربر یا غیر باربر باشند و یا داخلی و خارجی، دارای ضخامت مختلف بوده و همچنین ملاتهای متفاوتی برای آنها پیشنهاد می شود.
الف- دیوارهای داخلی باربر:
این دیوار ها با آجرهای فشاری که مقاومت فشاری آنها بیش از 50 کیلوگرم بر سانتی متر مربع باشد و با ملات با تارد 1:2:8 می شود.
ب-دیوارهای داخلی غیر باربر:
این دیوارها اگر تیغه 6 سانتی متری باشند، با آجر فشاری یا آجر سفالی توخالی و ملات گچ و خاک 1:1 ، اگر تیغه ی 11 سانتی متری باشند با آجر فشاری و یا سفالی تو خالی و ملات گچ و خاک یا باتارد 1:2:8 یا ملات ماسه سیمانی 1:6، اگر عرض دیوار مساوی یا بیش از 22 سانتی متر باشد با آجر فشاری یا آجر سفالی تو خالی و ملات ماسه آهک 1:3 یا باتارد 1:2:8 یا ماسه سیمانی 1:6 بنا می شود.
ج-دیوار خارجی:
نماسازی با آجر درجه یک و کاملاً مرغوب و با ملات ماسه سیمانی 1:5 ساخته می شود. ضخامت ملات برای آجرکاری نما نباید از 10 میلی متر کمتر و از 12 میلی متر بیشتر باشد. پخش ملات باید به کمک شمشه ملات صورت گیرد. آجر کاری با ملات ماسه سیمانی یا باتارد باید پس از گرفتن ملات به مدت حداقل سه روز مرطوب نگه داشته شده و از خشک شدن آن جلوگیری گردد.
اصول کلی استفاده از آجر در بنایی:
الف- زنجاب کردن آجر: آجرها را قبل از به کار بردن باید از آب اشباع کرد که به این عمل اصطلاحاً زنجاب کردن آجر می گویند. در صورتی که آجر به صورت خشک مصرف شود، آب ملات را مکیده و از سخت شدن ان جلوگیری میکند ( حالت سوخت ملات ایجاد می شود).آجر ها حداقل یک ساعت قبل از بنایی بایستی زنجاب گردند تا از بروز آلوئک آجر پس از دیوار چینی جلوگیری به عمل آید.
ب- بند افقی: هر ردیف آجر باید کاملاً در تمام اطراف دیوار افقی باشد به این معنی که درزهای افقی باید تمام طول دیوار را طی کند.
ج- بند قائم: نحوه ی استقرار رگه های آجر باید به ترتیبی باشد که به هیچ وجه در داخل و خارج از دیوار (نما)، بندهای عمودی روی هم قرار نگیرند. این نکته به منظور قفل و بست بهتر و یکپارچه شدن دیوار در نظر گرفته می شود. برای اجتناب از توالی بند قائم از روشهایی استفاده می کنند. این عمل را اصطلاحاً پیوند دیوار گویند.
د- «کله » و «راسته»:
کله و راسته اصطلاحی است در آجر کاری و مقصود از کله آن است که عرض آجر موازی طول دیوار و منظور از راسته آن است که طول آجر در امتداد طول دیوار قرار گیرد.
ﻫ- شاقولی بودن دیوار:
شاقول وسیله ای است که از اتصال وزنه ای مخروطی شکل به انتهای ریسمانی تشکیل شده است. خاصیت اصلی شاقول تعیین امتداد قائم است و از این خاصیت در بنایی برای کنترل قائم بودن دیوارها به خصوص در گوشه ها و نبش ها استفاده می شود.
و- شمشه و تراز:
گاهی بجای شاقول از شمشه و تراز استفاده می کنند، علاوه بر کنترل خطوط قائم، از این وسایل برای تعیین سطح افقی برای کنترل بند افقی نیز استفاده می کنند.
ز- ریسمانی کردن کار:
افقی بودن ملاتهای افقی علاوه بر استحکام دیوار باعث زیبایی آن نیز می شود. برای ان که بند ها کاملا افقی باشند از ریسمانی که دو به انتهای کار محکم شده است استفاده می کنند. ریسمان را باید طوری قرار داد که علاوه بر افقی بودن به اندازه ی ضخامت یک آجر به اضافه ی کلفتی ملات از ردیف قبل بالاتر قرار گرفته و امتداد آن به اندازه ی 2 تا 3 میلیمتر جلوتر از لبه ی کار قرار گیرد، تا قرار دادن آجر ها و کنترل آنها به راحتی صورت گیرد.
ح- تقاطع دیوارها:
همانطور که میدانیم در گوشها دو دیوار به هم برخورد می کنند. در این صورت وضع چیدن اتصالات در کنج ها به دلیل نیاز به ایجاد قفل و بست بین دو دیوار مسائل جدیدی را ایجاد می نماید. در محل تقاطع دیوار ها باید یک در میان قفل و بست کامل ایجاد شود. به این عمل لا بند می گویند. گوشه های بیرونی دیوار ها نیز باید در هر رگ قفل و بست کامل داشته باشند.
نما سازی با آجر:
انواع آجر را به شرطی که حائز شرایط زیر باشند، می توان برای نماسازی به کار برد:
• خوب پخته شده باشد و از برخورد آنها به هم صدای زنگ ایجاد شود.
• در برابر یخبندان مقاوم باشد.
• بیش از 18 درصد رطوبت جذب نکند.
• یکدست و یک انداه باشد.
• حداقل 150 کیلوگرم بر سانتی متر مربع بار فشاری تحمل کند.
الف) نما سازی با آجر گری:
نماسازی با آجر گری با استفاده از آجرهای ماشینی که هیچ گونه تغییری در ابعاد آنها به وسیله ی تراش یا تیشه داری حاصل نشده باشد، صورت می پذیرد.
نماهای با آجر فشاری بهتر است که پس از چیده شدن به صورت توپر بند کشی شوند. ( به منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت به داخل آجر از طریق بند آجر چینی).
ب) نما سازی با آجر تراش و آب ساب:
به منظور دستیابی به ابعاد یکدست و نمای پرداخت شده، قشر نازکی از سطح آجر فشاری به کمک تیشه داری تراشیده و با سمباده نصب شده بر روی تخته چوبی پرداخت می شود. میزان تراش جانبی این آجرها عملا کمتر از نصف ضخامت آجر است و لی در هر حال میزان تراش نباید از عمق بندکشی کمتر باشد.
صحت زوایا و میزان تراشهای جانبی باید به وسیله ی گونیای مخصوص کنترل شود. در تراش آجرها باید دقت شود که سه قسم آجر برای مصارف کله و راسته و نبش تهیه شود.
ج) نما سازی با آجر ماشینی:
در نما سای با آجر های رسی و ماسه آهکی که بدون تیشه داری اجرا می شوند، ضخامت ملات باید در تمام رجها یکنواخت بوده و اجرای آن از دقت کافی بهرمند باشد.
د) نماسازي با آجرهاي تزئيني:
اين نوع آجرها كه داراي ضخامتهاي متفاوت هستند، ممكن است داراي لعاب نيز باشند. اين آجرها بايد به روش كله و راسته به آجر پشت‌كار متصل شوند، در غير اين صورت بايد از مهارهاي فلزي استفاده نمود. در صورتي كه قرار باشد نماي آجري نقش عايق حرارتي را نيز ايفا نموده و ديوار به صورت دوجداره اجرا گردد، بايد با اتخاذ تدابير سازه‌اي وزن آن به اسكلت ساختمان منتقل شود. مهارها طبق نقشه‌هاي اجرايي و تعداد گيره‌ها لااقل 5 عدد در مترمربع خواهد بود.
اجرای نماسازی با آجر:
نماسازی با آجر به دوصورت زیر انجام می پذیرد:
1. نماسازی و دیوار ساختمان همزمان اجرا می شود:
در این حالت باید آجر های نما به صورت کله و راسته چیده شوند تا ضمن مشارکت در تحمل بارهای وارده بردیوار پیوستگی لازم بین آجرهای نما و آجرهای پشت کار تامین شود. در این روش لازم است ابعاد آجرهای نما برابر ابعاد آجرهای پشت کار باشد
