نام حضرت زهرا را چرا فاطمه نهادند!!! فاطمه ؛فاطمه ؛است
نام حضرت زهرا را چرا فاطمه نهادند!!! فاطمه ؛فاطمه ؛است
فَطَمَ- فِطاماً فَطْماً الولدَ: فصله عن الرضاع.
در لغت وقتى طفل از شیر گرفته مىشود، مىگویند: فَطَمَ الولدَ.
«فاطمه وصفى است از مصدر فطم. و فطم در لغت عرب به معنى بریدن، قطع کردن و جدا شدن آمدن است. این صیغه که بر وزن فاعل معنى مفعولى مىدهد، به معنى بریده و جدا شده است. فاطمه از چه چیز جدا شده است؟» (1)
در روایات بسیارى به وجه تسمیهى آن حضرت به «فاطمه» اشاره شده است. فاطمه از جهل و پلیدى جدا شده است:
عن الباقر علیهالسلام قال:... ثم قال:
«إنّی فطمتک بالعلم، و فطمتک عن الطّمت. ثم قال أبوجعفر علیهالسلام: واللَّه لقد فطمها اللَّه تبارک و تعالى بالعلم و عن الطّمث بالمیثاق.
امام باقر علیهالسلام فرمودند: خداوند فاطمهى زهراء را از جهل و پلیدى جدا نموده است، لذا «فاطمه» نام گرفته است. ایشان سپس ادامه دادند: به خدا قسم، خداوند در عالم پیمان و عهد (یعنى عالم ذر) فاطمه علیهاالسلام را از جهل و پلیدى جدا کرده است.» فاطمه از شرّ به دور است.
قال الصادق علیهالسلام:
«أتدرون أىّ شىء تفسیر «فاطمة»؟ قلت: أخبرنی یا سیدی! قال:
فطمت من الشّر. ثم قال: لولا أن أمیرالمؤمنین علیهالسلام تزوجها لما کان لها کفو إلى یوم القیامة على وجه الأرض آدم فمن دونه،
امام صادق علیهالسلام فرمودند: مىدانید تفسیر فاطمه چیست؟ و فاطمه چه معنایى دارد؟ عرضه داشتم: مرا آگاه بنما چه معنایى دارد. فرمودند: «فاطمه» از شر و بدى جدا گردیده است. سپس فرمودند: اگر امیرالمؤمنین علیهالسلام با حضرت زهرا علیهاالسلام ازدواج نمىکرد، هیچکس همتاى زهرا علیهاالسلام نبود، از زمان حضرت آدم تا روز قیامت کفو و همتایى براى زهرا علیهاالسلام یافت نمىشد.»
فاطمه و دوستانش از آتش بازگرفته شدهاند.
ولى شیرینترین تفسیر از علت نامگذارى فاطمهى زهرا علیهاالسلام روایاتى است که مىگوید «فاطمهى زهراء علیهاالسلام» «فاطمه» نامیده شد، زیرا شیعیان آن حضرت، از آتش جهنم بازگرفته شدهاند.
عن الرضا عن آبائه علیهمالسلام قال رسولاللَّه صلى اللَّه علیه و آله:
«یا فاطمة! أتدرین لم سمیتِ «فاطمة»؟ قال على علیهالسلام: لِمَ سمّیتْ؟ قال: لانها فطمتْ هى و شیعتها من النار؛
امام رضا علیهالسلام از اجدادش نقل مىفرماید: پیامبر صلى اللَّه علیه و آله فرمود: اى فاطمه! آیا مىدانى که چرا «فاطمه» نام گرفتى؟ امیرالمؤمنین علیهالسلام عرضه مىدارند: شما بفرمایید چرا فاطمه، «فاطمه» نامیده شده است. پیامبر صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: زیرا «فاطمه علیهاالسلام» و شیعیان فاطمه از آتش جهنم بازگرفته شدهاند و به آتش نخواهند رفت.» (4)
پیمان خدا، بر آزادى دوستداران فاطمهى زهرا علیهاالسلام.
عن محمّد بن مسلم قال: سمعت أباجعفر علیهالسلام یقول:
«لفاطمة علیهاالسلام وقفة على باب جهنم فإذا کان یوم القیامة، کتب بین عینی کل رجل مؤمن أو کافر. فیؤمر بمحبّ قد کثرت ذنوبه إلى النار. فتقرء بین عینیه محبّا. فتقول: إلهی و سیدی سمیتنی فاطمة و فطمت بی من تولانی و تولى ذریتی من النار و وعدک الحق و أنت لاتخلف المیعاد. فیقول اللَّه عز و جل: صدقت یا فاطمة انى سمیتک «فاطمة» و فطمت بک من أحبک و تولاک و أحب ذریتک و تولاهم من النار و وعدى الحق و أنا لا اُخلف المیعاد و إنّما امرت بعبدی هذا إلى النار لتشفعی فیه فاشفعک لیتبین لملائکتی و أنبیائی و رسلی و أهل الموقف موقفک منی و مکانتک عندی فمن قرأت بین عینیه مؤمناً فجذبت بیده و أدخلته الجنة.
امام باقر علیهالسلام فرمودند: در روز قیامت حضرت فاطمه علیهاالسلام بر در جهنم توقفى دارند. روى پیشانى هرکس نوشته شده است که مؤمن است یا کافر. در این هنگام به یکى از دوستان خطاکار حضرت فاطمه علیهاالسلام، فرمان مىدهند به طرف جهنم برو. فاطمهى زهراء علیهاالسلام روى پیشانى او را مىخواند: (بر روى پیشانى او نوشته شده است) «دوستدار زهراء».
«فاطمهى زهراء علیهاالسلام به درگاه خداوند عرضه مىدارد: خدایا! پروردگارا! نام مرا «فاطمه» نهادى و فرمودى: «به خاطر تو، دوستدارانت و دوستداران فرزندانت را از آتش جهنم رهایى مىبخشم.» وعدهى تو همیشه حق بوده و هیچگاه خلاف وعدهى خود عمل نکردهاى.
«خداوند متعال مىفرماید: فاطمه جان! چنین است که مىگویى. من تو را فاطمه نام نهادم و هرکس که تو را دوست بدارد، یا فرزندان تو را دوست بدارد، او را از آتش جهنم رهایى مىبخشم، وعدهى من راست است و من خلاف وعدهى خود عمل نمىکنم. من این بندهام را به طرف جهنم فرستادم تا تو او را شفاعت کنى و فرشتگان و پیامبران من و هرکس در محشر است مقام تو را پیش من ببینند. هرکس را که مؤمن (و عاشق) یافتى دستش را بگیر و داخل بهشت نما.» (5) خلایق از معرفت فاطمه عاجزند.
قال الصادق علیهالسلام:
«إنا أنزلناه فى لیلة القدر، اللیلة، فاطمة والقدر، اللَّه. فمن عرف فاطمة حق معرفتها، فقد أدرک لیلة القدر و إنّما سمیت «فاطمة» لأنّ الخلق فطموا عن معرفتها،
امام صادق علیهالسلام درباره آیهى کریمه «إنّا أنزلناه فى لیلة القدر» فرمود:مراد از «لیلة» فاطمه است. مراد از «قدر» خداوند است، پس هرکس مادرم فاطمهى زهرا علیهاالسلام را آنگونه که باید، بشناسد، شب قدر را درک کرده است. مادرم «فاطمه» نامیده شد، زیرا خلایق از معرفت او عاجزند.»
فاطمه مشتق از فاطر است.
قال النبى صلى اللَّه علیه و آله لفاطمة علیهاالسلام.
«شق اللَّه لک یا فاطمة! إسماً من أسمائه، فهو «الفاطر» و أنت «فاطمة.»
پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه و آله به حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمودند: اى فاطمهى من!
خداوند براى تو اسمى از اسامى خود برگرفته است. (7) خداوند «فاطر» است و نام تو را «فاطمه» گذاشته است.» (8)
نام فاطمه برگرفته از نام خداوند
«هذه «فاطمة» و أنا فاطر السماوات والأرضین فاطم، أعدائی عن رحمتی یوم فصل قضائی و فاطم أولیائی عمّا یعتریهم و یشینهم فشققت لها إسماء من إسمی، من فاطر زمین و آسمان هستم (یعنى خالق آسمان و زمین هستم.) و در روز قیامت دشمنان خود را از رحمتم محروم مىگردانم و اولیاى خود را، از هر چه آنها را مىآزارد و ناپسند دارند، جدا نمودهام، پس نام «فاطمه» را از نام خود مشتق نمودم.
علت نام گذاری حضرت زهراء (س) به فاطمه چیست؟
فاطمه وصفی است از مصدر فطْم، و فطم در لغت عرب به معنی بریدن و قطع کردن و جدا شدن آمده است. فاطمه بر وزن اسم فاعل معنی مفعولی می دهد، به معنی بریده و جدا شده. فاطمة زهرا(س) از چه چیز بریده شد؟در کتاب های شیعه و سنی روایت شد، که پیغمبر(ص) فرمود:" او را فاطمه نامیدند،چون خود و شیعیانش از آتش دوزخ بریده شده اند".[1] یونس بن ظبیان گوید:امام صادق(ع) فرمود:"آیا می دانی تفسیر فاطمه چیست؟عرض کردم:نه، تفسیر آن را بفرمایید. حضرت فرمود:" فطمت من الشر؛ بریده شده است از بدی ها".[2] پس به خاطر این که فاطمه(س)از تمام بدی ها بریده شده و بری از همه شرها و گناهان است، و از آتش دوزخ به دور است، وی را فاطمه نامیدند. اگر مقصودتان از سؤال این است که چرا در بین فرزندان رسول خدا(ص) تنها فاطمة زهرا(س) به یک مقام معنوی بسیار عالی نایل شد، جواب این است که فاطمه (س) به خاطر معرفت نسبت به ذات اقدس احدیت و عبادت و بندگی خالصانه به این منزلت راه یافته است، نه به خاطر این که دختر پیامبر(ص) یا مادر حسنین و یا همسر امام علی(ع) است، چرا که پیامبر دختران دیگر و امام علی(ع) زنان دیگر داشته اند و زنان دیگر مادر امام بوده اند ولی هیچ یک به مقامی که فاطمة زهرا(س) رسیده است نرسیده اند. پس بر اثر شایستگی شخصی که در وجودش بود، به این مرتبة معنوی رسید.
[1]شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، ج 1، ص 131 و 132.
[2]همان.
از امام صادق عليه السلام، از پدرانشان عليهم السلام، نقل شدهاست كه رسول خدا صلّي الله عليه و آله و سلّم فرمود:
(به جبرئيل) گفتم:
اي حبيب من، جبرئيل، چرا او در آسمان "منصوره" و در زمين "فاطمه " ناميدهشد؟جبرئيل گفت:
در زمين "فاطمه" ناميده شد؛ چرا كه شيعيانش ازآتش باز داشته شده اند و دشمنانش از دوستي او محروم شده اندو در آسمان "منصوره" است ( کمک کننده دوستانش است ) و این همان سخن خداوند است که فرمود :
« و آن روز مؤمنان به ياري خداوند شاد ميشوند هر كه را بخواهد، ياري ميكند »
يعني ياريفاطمه به دوستدارانش.
علت نام گذاری حضرت فاطمه را به این علت می دانند که «فطمت من الشر» یعنی جدا شده از بدی ها»و تعبیراتی دیگر در صورتی که نام مادر حضرت علی و مادر حضرت ابوالفضل نیز فاطمه بوده است و نام حضرت فاطمه اولین نام نبوده است.
1. رسول خدا(ص) فرمود :«دخترم را فاطمه نامیدم چون خداوند او و دوستانش را از آتش نگهداشته است» (بحار، ج 43، ص 12، ح 4).
2. امام صادق(ع) فرمود:«فاطمه به این علت فاطمه نامگذاری شده که از شر جدا شده است و شر از او دور است» (همان، ص 10، ح 1).
3. امام باقر(ع) فرمود:«خداوند فاطمه را با علم از شیر گرفته است» (همان، ص 13، ح 9)
معنای این جمله این است که خداوند آن حضرت را با علم شیر داده و آن قدر به او علم داده تا سیر شده و پس از این که سیر شد، دیگر نیازی به دادن علم نبود (همان).
توجه داشته باشیم که این روایات نمی خواهد بگوید که اولین بار دختر پیامبر به نام فاطمه نامیده شده بلکه این روایات می گوید که پیامبر اکرم(ص) با توجه به کمالات فاطمه زهرا(س)، آن حضرت را فاطمه نامیده است ولی زنان دیگری که نامشان فاطمه است. تنها نام منظور بوده است ولی در نامگذاری دختر پیامبر، حقیقت و باطن حضرت زهرا در نظر گرفته شده است. نام رسول خدا، احمد و محمد است و نام بسیاری از مردم هم احمد و محمد است. در مورد رسول خدا(ص) این نام با حقیقت مطابق است ولی در مردم دیگر چنین نیست و ممکن است نام بدترین آدم هم محمد باشد. پس فاطمه واقعا و حقیقتا فاطمه است.
امام صادق (ع) فرمودند :
براى حضرت زهراء در نزدخداوند 9 اسماست كهعبارتند از:
فاطمه، صديقه، مباركه، طاهره، زكيه،راضيه ،مرضيه، محدّثه، و زهراء
جابر مي گويد: از امام صادق عليه السلام سؤال كردم:
چرا حضرت فاطمه ي زهرا سلام الله عليها "زهرا" ناميده شد؟فرمود:]زيرا خداوند - عزّوجلّ - ايشان را از نور عظمت خويش آفريد. آن هنگام كه درخشيدن گرفت، آسمان ها وزمين به نورش روشن گرديد و ديدگان فرشتگان را فرا گرفت و ملائكه براي خدا به سجدهافتادند و گفتند: اي اله و سرور ما، اين چه نوري است؟خداوند به آنان وحي فرمود:
اين نورياز نور من است. در آسمان خويش سكنايش دادم. از عظمت خويش آفريدمش. از صلب پيامبرياز پيامبرانم خارجش مي سازم. به تمامي انبيا برتري اش مي دهم و از آن نور، امامانيرا ظاهر مي سازم كه به امر من قيام مي كنند و به حقّ من هدايت مي كنند. آن هنگام كهوحي من قطع شود، آنان را جانشينان خود در زمين خويش قرار ميدهم.
در منابع تفسیری، روایی، رجالی و تاریخی اهل‌سنت صدها روایت در شأن و منزلت حضرت فاطمه(س) دیده میشود. در اینجا به نمونه‌ای بسیار کوتاه از آنها اشاره می‌کنیم:
1. وجود حضرت فاطمه(س) قبل از تولد آدم و حوا
دانشمندان اهل‌سنت، ابن‌حجر عسقلانی (م852 ق) از امام حسن عسکریائمه(ع) و او از پدران خودG و آنها از جابر بن‌عبدالله و او از پیامبر(ص) نقل می‌کند که آدم و حوا وقتی در بهشت بودند، نور وجود حضرت زهرا را دیدند و خداوند به آن دو فرمود: نور ایشان دو هزار سال قبل از خلقت شما آفریده شده بود.[2]
2. ازدواج حضرت فاطمه(س) به امر خداوند
در منابع اهل‌سنت روایات زیادی، از بزرگانی همچون امام علی(ع)[3]، عبدالله‌بن‌مسعود،[4] عمر بن خطاب،[5] بلال‌بن حمامه،[6] سنان شفعله [7]و انس در این خصوص نقل شده است.
3. اولاد حضرت فاطمه(س) ذریه پیامبر
او در عالم بشریت تنها کسی است که اولادش، ذریه پیامبر هستند. در روایت عاصم به بهدله آمده است: در مجلسی، حجاج ذریه بودن امام حسین(ع) را برای پیامبر انکارکرد. اما یحیی‌بن‌یعمر او را ذریه حضرت دانست و پس از تهدید حجاج، برای اثبات آن به آیات 84 و85 سوره انعام استشهاد کرد که خداوند حضرت عیسی را از ذریه آدم معرفی کرده، در حالی که حضرت عیسی پدر نداشت و از طرف مادر خود حضرت مریم به آدم می‌رسد.[8]
4. حضرت فاطمه(س) پاره تن پیامبر است.[9]
5. حضرت فاطمه(س) سرور زنان دو جهان (سیدة نساء العالمین)[10]
6. غضب فاطمه(س) غضب خدا و رضای او رضای خدا
پیامبر خدا(ص) فرمود:
یا فاطمه، ان الله یعضب لغضبک و یرضی لرضاک؛ [11] ای فاطمه، بی‌شک خداوند از غضب تو غضبناک و از رضای تو راضی میشود.
7. حضرت فاطمه(س) مدافع رسالت[12]
در این زمینه روایات مختلفی به ویژه در دفاع از پیامبر(ص) در مقابل ابوجهل وجود دارد.
8. حضرت فاطمه(س) در محشر
در منابع اهل‌سنت، روایات مختلفی از بزرگان، همچون امام علی(ع)، عایشه، ابوسعید، ابوهریره، ابوایوب، سوید بن‌عمیر، بریده، ابن‌عمر و دیگران نقل شده که پیامبر گرامی اسلام فرمود: «اهل محشر به دستور خداوند، چشمان خود را می‌بندند تا حضرت فاطمه(س) از صحرای محشر عبور کند.
