دوران نوجواني
دوره نوجواني را بايد يك مرحله بسيار مهم از زندگي تلقي كرد. دوره اي كه با ويژگي هايش از ساير دوران زندگي متمايز مي شود. اين ويژگي ها عبارت اند از:
1– نوجواني، يك دوره مهم به شمار مي رود.
گرچه همه ي دوران عمر مهم است ولي اين دوره مهمتر از سايرين مي باشد . زيرا تأثيرات ناگهاني بر رفتار و ديدگاه فرد دارد. با در نظر گرفتن اين كه ساير دوره هاي زندگي ، به دليل تأثيرات درازمدت آن ، پرمعني و قابل توجه هستند ، ليكن دوره ي نوجواني ، يكي از دوره هايي است كه از هر دو جنبه ي تأثيرات ناگهاني و درازمدت برخوردار و قابل توجه است. برخي از ادوار زندگي به دليل تأثيرات فيزيكي و بدني ، با اهميت و برخي ديگر از لحاظ تأثيرات رواني قابل اعتنا هستند، ليكن نوجواني از هر دو جهت مهم است.
2– نوجواني، يك دوره ي انتقال (برزخي) است.
3– نوجواني، يك دوره ي تغيير است.
تقريباً پنج نوع تغيير وجود دارد كه در طي دوره ي نوجواني واقع مي شود:
دوم اين كه، سرعت تغييراتي كه با رشد جنسي همراه است، نوجوانان را از خودشان و از استعدادها و علائقشان نامطمئن مي سازد. آنها به شدت احساس بي ثباتي مي كنند، احساسي كه اغلب با تدابير مبهمي كه آنها از سوي معلمان و والدين دريافت مي كنند، تشديد مي شود.
سوم، تغييراتي است كه در بدن ، علائق و نقش هايي كه در گروههاي اجتماعي از آنان انتظار مي رود ايفا نمايند، به وجود مي آيد و مسائل جديدي را مي آفريند. براي نوجوانان كم سن وسال ، اين تغييرات بسيار زياد است و كمتر از آنچه كه قبلاً تصور مي كردند قابل حل به نظر مي رسد. قبل از اين كه آنها مسائلشان را حل كرده و به رضايت برسند ، با خودشان و مسائلشان درگير خواهند بود.
چهارم، همچنان كه الگوهاي علائق و رفتار تغيير مي يابد، ارزش ها نيز متغير خواهند بود . آنچه كه در زمان كودكي برايشان مهم بود، اكنون كه در آستانه ي بزرگسالي قرار دارند ، كمتر اهميت پيدا مي كند؛ به عنوان مثال، براي بيشتر نوجوانان ، مسئله ي دوستاني كه از همسالان هم تيپ و جذاب باشند ، مهمتر از تعداد زيادي دوست است كه سنخيت روحي با او نداشته باشند. آنها اكنون به مسئله كيفيت ، بيشتر از كميت، اهميت مي دهند.
پنجم اين كه، بيشتر نوجوانان در مورد تغييرات ، حالتي متغيـّر دارند. زماني درخواست و تقاضاي استقلال دارند، ولي اغلب از مسئوليت هايي كه همراه با استقلال و ارزيابي آنهاست ، هراس دارند.
4 – نوجواني، سني مسئله آفرين است
5 – نوجواني، زمان جستجوي هويت است
6 – نوجواني، سن هراس است
بسياري از عقايد عمومي درباره نوجوانان، به شرح وضعيت آنها و ارزيابي هايي در اين زمينه پرداخته است و متأسفانه تعدادي از آنها ، نظري منفي نسبت به نوجوانان مي باشد. پذيرش قالب هاي فرهنگي در مورد نوجوانان ( 13 تا 19 ساله ها ) بسياري از بزرگسالاني را كه بايد راهنمايي و حمايت از نوجوانان را عهده دار شوند به اين مرحله هدايت كرده است كه از چنين مسئوليتي در قبال نوجوانان بهراسند و در نگرش هاي خود نسبت به آنان و تدابيري كه در رابطه با رفتار نوجوانان بايد اتخاذ شود ، احساس همدلي نداشته باشند.
7 – نوجواني، زمانِ آرمان گرايي است
8 – نوجواني، آستانه بزرگسالي است
توصيه هايي كه در صحبت كردن با نوجوان بايد رعايت كنيد:
- به علامتهاي او توجه كنيد.
- در انتخاب وقت مناسب دقت كنيد.
- شتباهات نوجوان خود را به طرزي محترمانه بيان كنيد.
-به هنگام اختلاف نظر از پافشاري برسخن خود پرهيز كرده و در مورد راه حل مناسب براي نوجوان مذاكره كنيد.
- شنونده فعال باشيد. گوش كردن به صحبت هاي نوجوان پيش از صحبت كردن اهميت دارد. زيرا نوجوان احساس مي كند او را درك مي كنيد.
- بكوشيد حداقل روزي ۲۰ دقيقه شنونده صحبت هاي او باشيد. با روي باز روبه روي او بنشينيد، در چشم هايش نگاه كنيد. گوش كردن فعالانه چيزي فراتر از كلمات است. شما غم، شادي، رنجش يا ناراحتي فرزندتان را بايد از پس كلمات و تعابير او با تمام وجود حس كنيد تا بتوانيد خود را در موقعيت او قرار دهيد.
نوجواني و نقش پدر
اگر پدر اُنس، همراهي و همنشيني كافي با پسر نداشته يا حضور كافي در خانواده نداشته باشد زمينه براي رشد ويژگيهاي مردانه در پسر فراهم نمي شود. اگر پدر نقش قوي و فعالي در مديريت خانواده نداشته باشد پسر فاقد روحيه مردانه و قوي خواهد شد و اين امر در رفتار اجتماعي او اثرات سوئي خواهد گذاشت
نوجواني و نقش مادر
اگر مادر با دختر خود انس و صميميت كافي نداشته باشد زمينه براي پرورش ويژگيهاي زنانه در وي فراهم نمي شود. در اينصورت چه بسا از مواهب دروني خود از قبيل لطافت روح ، عاطفه و احساس برخورداري كافي پيدا نكند و روحيه اي خشن بيابد. اگر مادر در خانواده نقش غالب و مسلط را ايفا كند دختر الگويي صحيح و مناسب كه بتواند نقش ويژه او را بياموزد نخواهد داشت و اين امر در رفتار اجتماعي او در آينده اثرات نابجائي خواهد داشت.
