Sarp
مدیر بازنشسته
سيامك كوشي
همانطور که میدانید امروزه مسئله زبان مادری یکی از مسائل هائز اهمیت در مجامع بین المللی می باشد به طوریکه اکثرا در کشورهای توسعه یافته از طرف دولتها و نهادهای مختلف اهمیت زیادی نسبت به زبان مادری و آموزش آن در مدارس قائل می شوند.
در کشور ما ملل و اقوام مختلفی زندگی می کنند که هر یک دارای زبان و فرهنگ منحصر به خود می باشند. در شرایطی که زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کشور شناخته شده و در مدارس، دانشگاهها، ادارات و مووسسات مختلف از این زبان استفاده می شود ولی از سوی سیاستمداران و مسوولان آموزشی کشور نسبت به زبانهای بومی و محلی اقوام و ملل مختلف ساکن در کشورمان کوچکترین اهمیتی داده نمی شود. البته از سوی نمایندگان و رهبران سیاسی و دینی مرد بارها نسبت به احقاق حقوق این اقلیتها و گاه ((اکثریتها)) اقداماتی انجام گرفته که هر یک با اسامی و عناوین مختلف از صحنه سیاسی و اجتماعی طرد شده و برچسب های مختلفی بر چهره مردمی این افراد خورده است.
درذیل نگاهی خواهیم داشت به نگاه جوامع بشری نسبت به مسئله زبان مادری:
در سال 1998میلادی، طبق یک نظر سنجی از اسپانیایی زبانان ساکن در ایالت کالیفرنیای آمریکا، 81% از رای دهندگان نسبت به آموزش تحمیلی زبان انگلیسی در مدارس اعتراض کرده بودند و خواستار پایان انحصار این زبان شده بودند. با اعتراض این عده طرحی به نام 227 به رای گذاشته شد که بر اساس آن، کودکان اسپانیولی زبان این ایالت پس از طی یک دوره فشرده یکساله آموزش زبان انگلیسی وارد مدرسه شده و به زبان اسپانیایی به تحصیلات خود ادامه دهند. اجرای این طرح به سرعت در تمام ایالات متحده مورد توجه قرار گرفت و هم اکنون در اغلب شهرهای آمریکا مدارسی با بودجه دولت مرکزی تاسیس شده اند که به کودکان مهاجر غیر آمریکایی به زبان مادری خودشان تدریس میشود. مثلا کودکان ژاپنی ساکن لس آنجلس در مدارس کاملا دولتی و به زبان ژاپنی مورد تدریس قرار می گیرند.
حال شما این وضعیت مقایسه کنید را با کودک تورک زبانی که در شهر خود حق خواندن و نوشتن به زبان مادری خویش را ندارد!!
تحقیقات متعدد ثابت کرده است که اگر کودکان به زبان مادری خویش آموزش ببینند در تحصیلات خود موفق تر خواهند بود. اهمیت این مسئله وقتی روشنتر خواهد بود که بدانیم 476میلیون از افراد بیسواد در سراسر دنیا به زبانهای اقلییت تکلم می کنند و در کشورهایی بسر می برند که فرزندانشان به زبانی غیر از زبان مادری تحصیل می کنند.
دکتر نادین دوشر Dr. Nadine Dutcher درباره تاثیر آموزش به زبان مادری معتقد است که آموزش به زبان مادری دارای ارزش شتاختی و احساسی است، دانش آموزان عضو اقلیت ها هنگام کاربرد زبانشان احساس احترام بیشتری می کنند.
تحقیقات صورت گرفته درهلند نشان می دهد: از بین 416000کودک مورد بررسی که بین 4 تا 17 سال سن داشتند حدودا 49% دانش آموزان دوره ابتدایی و 42% از دانش آموزان دبیرستانی در منزل به زبانی غیر از هلندی، نظیر: تورکی، هندی، عربی و ... تکلم می کنند. در چنین شرایطی ادامه سیاستهای آسیمیلاسیون زبانی بسیار مشکلتر خواهد بود.
با وجه به توسعه ای که از بهره گیری از آموزش به زبان مادری و سیستم آموزش چند زبانه حاصل می شود، امروزه بیش از پیش زبان مادری به عنوان حق طبیعی انسان مورد پزیرش و احترام قرار گرفته است. بر همین مبنا، یونسکو در سال 1999میلادی، روز 21فوریه مصادف با روز دوم اسفند را روز جهانی زبان مادری نامگذاری نمود و از همان سال این روز در اقصی نقاط دنیا گرامی داشته می شود. در برنامه اعلام شده از طرف یونسکو برای این روز کشورهای دنیا به بهره گیری از آموزش به زبان مادری یا سیستم آموزش چند زبانه تشویق شده اند.
در حوزه علوم اجتماعی، زبان به عنوان عنصر مهم و سازنده هویت فرد شناخته می شود و در اعلامیه جهانی تنوع فرهنگی که از طرف یونسکو صادر شد، صراحتا بر زبانشناسی و اهمیت زبانها در ارتقا تنوع فرهنگی تاکید گردیده است. لیکن علیرغم افزایش آگاهی ها نسبت به مزایای سیستم آموزش به زبان مادری، هنوز موانع زیادی از قبیل موانع سیاسی در راه اجرای این برنامه ها وجود دارد.
آنه بریست Annie Brisset، مدرس ترجمه و تفسیر در کالج اوتاوا و مشاور زبان در یونسکو اعتقاد دارد، تنها تصمیم گیری سمبولیک کافی نیست. در بعضی کشورهای آفریقایی زبانهای استعماری فدیمی هنوز هم رواج دارند و برخی از والدین ترجیح میدهند بخاطر پرستیژ کودکانشان بزبان فرانسه یا انگلیسی آموزش ببینند، چرا که هنوز این برداشت غلط در بعضی اقشار جوامع وجود دارد که این امر به معنی پیشرفته بودن و با کلاس بودن است.
در مقابل این نوع برداشت و طرز فکر، استاد ژوان کارلوس گودنزی می گوید: زبان اساس هویت هر فرد را تشکیل می دهد و کودکانی که از ابتدا به جای زبان مادری یک زبان بیگانه را فرا می گیرند در اینده دچار بی هویتی می شوند.
همانطور که میدانید امروزه مسئله زبان مادری یکی از مسائل هائز اهمیت در مجامع بین المللی می باشد به طوریکه اکثرا در کشورهای توسعه یافته از طرف دولتها و نهادهای مختلف اهمیت زیادی نسبت به زبان مادری و آموزش آن در مدارس قائل می شوند.
در کشور ما ملل و اقوام مختلفی زندگی می کنند که هر یک دارای زبان و فرهنگ منحصر به خود می باشند. در شرایطی که زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کشور شناخته شده و در مدارس، دانشگاهها، ادارات و مووسسات مختلف از این زبان استفاده می شود ولی از سوی سیاستمداران و مسوولان آموزشی کشور نسبت به زبانهای بومی و محلی اقوام و ملل مختلف ساکن در کشورمان کوچکترین اهمیتی داده نمی شود. البته از سوی نمایندگان و رهبران سیاسی و دینی مرد بارها نسبت به احقاق حقوق این اقلیتها و گاه ((اکثریتها)) اقداماتی انجام گرفته که هر یک با اسامی و عناوین مختلف از صحنه سیاسی و اجتماعی طرد شده و برچسب های مختلفی بر چهره مردمی این افراد خورده است.
درذیل نگاهی خواهیم داشت به نگاه جوامع بشری نسبت به مسئله زبان مادری:
در سال 1998میلادی، طبق یک نظر سنجی از اسپانیایی زبانان ساکن در ایالت کالیفرنیای آمریکا، 81% از رای دهندگان نسبت به آموزش تحمیلی زبان انگلیسی در مدارس اعتراض کرده بودند و خواستار پایان انحصار این زبان شده بودند. با اعتراض این عده طرحی به نام 227 به رای گذاشته شد که بر اساس آن، کودکان اسپانیولی زبان این ایالت پس از طی یک دوره فشرده یکساله آموزش زبان انگلیسی وارد مدرسه شده و به زبان اسپانیایی به تحصیلات خود ادامه دهند. اجرای این طرح به سرعت در تمام ایالات متحده مورد توجه قرار گرفت و هم اکنون در اغلب شهرهای آمریکا مدارسی با بودجه دولت مرکزی تاسیس شده اند که به کودکان مهاجر غیر آمریکایی به زبان مادری خودشان تدریس میشود. مثلا کودکان ژاپنی ساکن لس آنجلس در مدارس کاملا دولتی و به زبان ژاپنی مورد تدریس قرار می گیرند.
حال شما این وضعیت مقایسه کنید را با کودک تورک زبانی که در شهر خود حق خواندن و نوشتن به زبان مادری خویش را ندارد!!
تحقیقات متعدد ثابت کرده است که اگر کودکان به زبان مادری خویش آموزش ببینند در تحصیلات خود موفق تر خواهند بود. اهمیت این مسئله وقتی روشنتر خواهد بود که بدانیم 476میلیون از افراد بیسواد در سراسر دنیا به زبانهای اقلییت تکلم می کنند و در کشورهایی بسر می برند که فرزندانشان به زبانی غیر از زبان مادری تحصیل می کنند.
دکتر نادین دوشر Dr. Nadine Dutcher درباره تاثیر آموزش به زبان مادری معتقد است که آموزش به زبان مادری دارای ارزش شتاختی و احساسی است، دانش آموزان عضو اقلیت ها هنگام کاربرد زبانشان احساس احترام بیشتری می کنند.
تحقیقات صورت گرفته درهلند نشان می دهد: از بین 416000کودک مورد بررسی که بین 4 تا 17 سال سن داشتند حدودا 49% دانش آموزان دوره ابتدایی و 42% از دانش آموزان دبیرستانی در منزل به زبانی غیر از هلندی، نظیر: تورکی، هندی، عربی و ... تکلم می کنند. در چنین شرایطی ادامه سیاستهای آسیمیلاسیون زبانی بسیار مشکلتر خواهد بود.
با وجه به توسعه ای که از بهره گیری از آموزش به زبان مادری و سیستم آموزش چند زبانه حاصل می شود، امروزه بیش از پیش زبان مادری به عنوان حق طبیعی انسان مورد پزیرش و احترام قرار گرفته است. بر همین مبنا، یونسکو در سال 1999میلادی، روز 21فوریه مصادف با روز دوم اسفند را روز جهانی زبان مادری نامگذاری نمود و از همان سال این روز در اقصی نقاط دنیا گرامی داشته می شود. در برنامه اعلام شده از طرف یونسکو برای این روز کشورهای دنیا به بهره گیری از آموزش به زبان مادری یا سیستم آموزش چند زبانه تشویق شده اند.
در حوزه علوم اجتماعی، زبان به عنوان عنصر مهم و سازنده هویت فرد شناخته می شود و در اعلامیه جهانی تنوع فرهنگی که از طرف یونسکو صادر شد، صراحتا بر زبانشناسی و اهمیت زبانها در ارتقا تنوع فرهنگی تاکید گردیده است. لیکن علیرغم افزایش آگاهی ها نسبت به مزایای سیستم آموزش به زبان مادری، هنوز موانع زیادی از قبیل موانع سیاسی در راه اجرای این برنامه ها وجود دارد.
آنه بریست Annie Brisset، مدرس ترجمه و تفسیر در کالج اوتاوا و مشاور زبان در یونسکو اعتقاد دارد، تنها تصمیم گیری سمبولیک کافی نیست. در بعضی کشورهای آفریقایی زبانهای استعماری فدیمی هنوز هم رواج دارند و برخی از والدین ترجیح میدهند بخاطر پرستیژ کودکانشان بزبان فرانسه یا انگلیسی آموزش ببینند، چرا که هنوز این برداشت غلط در بعضی اقشار جوامع وجود دارد که این امر به معنی پیشرفته بودن و با کلاس بودن است.
در مقابل این نوع برداشت و طرز فکر، استاد ژوان کارلوس گودنزی می گوید: زبان اساس هویت هر فرد را تشکیل می دهد و کودکانی که از ابتدا به جای زبان مادری یک زبان بیگانه را فرا می گیرند در اینده دچار بی هویتی می شوند.
