هخامنشیان : بیانیه‌ی حقوق بشر کوروش
هخامنشیان : بیانیه‌ی حقوق بشر کوروش
• تاریخ ایران همواره پر از فراز و نشیب های فراوان است. که این کشور کهن را گاهی آنقدر به اوج شوکت رسانیده بود که فرمانروایی بخش عظیمی از جهان به عهده داشت. و گاهی چونان به ضعف کشیده شده بود که جز فقر و نیستی برای مردم این آب و خاک ثمری نداشته است. و این اوج و حضیض, جز به کفایت و بی کفایتی پادشاهان ایران بستگی نداشته است.
موروش بزرگ بنیانگزار شاهنشاهی ایران, از چهره های ممتاز تاریخ بشری است. او نه فقط بنیان نخستین امپراطوری بزرگی را که ایرانیان را بیش از دویست سال به قدرت جهانی تبدیل کرد استوار ساخت, بلکه اقدامات او تاثیر فرهنگی شگرفی بر زندگی و تمدن بشر نهاد.
او جانشین کمبوجیه اول که مدت کوتاهی حکومت کرد و هر دو نبشته چندانی باقی نگذارده اند تا شخصیت کاملتری از آنها به دست دهد.
کوروش را که به باید یکی از بزرگترین شخصیت تاریخ بشر خواند, از پادشاهانی بود که ایرن را به نهایت شوکت و مقام خود در جهان رسانید.
او در زمان پادشاهی، فقط به جنگ و نیستی فکر نمی کرد و صلح جهانی را اشاعه میداد. مظالعه تاریخ در زمان او آن چنان عجیب و خواندنی است, که انسان را به اوج ناباوری می‌رساند.
در سراسر تاریخ ایران باستان هیچ فرمانروایی به اندازه‌ی کوروش کبر , نخستین پادشاه هخامنشی که به تعبیر « علامه طباطبایی مفسر عالیقدر قرآن کریم همان ذالقرنین میباشد », به رعایت قواعد انسانی در جنگها, احترام به حیات و سلامت انسانها نپرداخته است.
رفتار بشر دوستانه‌ی این انسان خردمند و فرهیخته با مردم سارد و پادشاه لیدی پس از فتح آسیای صغیر و ممانعت سپاهیانش از تاراج اموال مردم, جلوه‌های درخشانی از تجلی روح باشکوه یک ایرانی آزاده و یک انسان به تمام معنا را نشان میدهد. او پس از فتح بابل نیز چنان با مردم بابل و یهودیان و معابد و پرستشگاههای به طور انسانی و نوع دوستانه رفتار کرد که « پیامبر بنی اسرائیل شموئیل » او را مسیح خداوند و شبان خداوند برای انسانها نام نهاد.
• پس از فتح بابل در سال 538 قبل از میلاد کوروش بیانیه ای برای اعلام اهداف و سیاست خود صادر کرد. و بعدها نخستین منشور حقوق بشر شناخته شد. این سند بخشی از اصولی بود که کوروش در نظر داشت برای برقراری صلح میان انسانها تحقق بخشد.
اعلامیه‌ی حقوق بشر کوروش پس از فتح بابل که حاوی قواعد مترقیانه حقوق بشر میباشد, سند بسیار ارزشمندی است که از دوران باستان تاریخ جهان به یادگار مانده است. قسمتی از نوشته‌های منظومه‌ی بابلی که نگاشته شده توسط کاهنان بابل است را در ذیل می‌خوانید :
" در ماه نیسان در یازدهمین روز که خدای بزرگ بر تختش جلوس داشت ... کوروش به خاطر باشندگان بابل امان اعلام کرد ... او دستور داد ویرانه‌ها را بازسازی کنند. و برای این کار خودش پیش قدم شد. و بیل و کلنگ و سطل آب برداشت و شروع به بازسازی دیوار شهر کرد. مجسمه های خدایان بابل اعم از زن خدا و مرد خدا را بر جاهای خودشان برگرداند ... درهای زندانها را گشود ... و به کسانی که در اثر فشار ها در محاصره بودند , آزادی داد. "
وقتی که انسان اعلامیه‌ی حقوق بشر کوروش را می‌خواند, به راحتی می‌تواند آن را به جوامع امروزه و متمدن بشر تعمیم دهد. که این نشان از روح بالای این بزرگ مرد پارسی دارد.
این بیانیه بر کتیبه‌ی گلی به زبان اکدی و به خط میخی نوشته شده است. که در سال 1879در نینوای عراق کشف شد. و هم اکنون در موزه‌ی بریتانیا نگهداری می‌شود.
• کوروش در کتیبه‌ی خود چنین می‌گوید :
(( اينک که به ياری مزدا تاج سلطنت ايران و بابل و کشورهای جهات اربعه را به سرگذاشته ام اعلام می کنم که تا روزی که زنده هستم و مزدا توفيق سلطنت را به من می دهد دين و آئين و رسوم ملتهائی که من پادشاه آنها هستم محترم خواهم شمرد و نخواهم گذاشت که حکام و زير دستان من دين و آئين و رسوم ملتهایی که من پادشاه آنها هستم يا ملتهای ديگر را مورد تحقير قرار بدهند يا به آنها توهين نمايند.
من از امروز که تاج سلطنت را به سر نهاده ام تا روزی که زنده هستم و مزدا توفيق سلطنت را به من می دهد هرگز سلطنت خود را بر هيچ ملتی تحمیل نخواهم کرد و هر ملت آزاد است که مرا به سلطنت خود قبول کند يا ننمايد و هرگاه نخواهد مرا پادشاه خود بداند من برای سلطنت آن ملت مبادرت به جنگ نخواهم کرد.
من تا روزی که پادشاه ايران هستم نخواهم گذاشت کسی به ديگری ظلم کند و اگر شخصی مظلوم واقع شد من حق وی را از ظالم خواهم گرفت وبه او خواهم داد و ستمگر را مجازات خواهم کرد.
من تا روزی که پادشاه هستم نخواهم گذاشت مال غير منقول يا منقول ديگری را به زور يا به نحو ديگر بدون پرداخت بهای آن و جلب رضايت صاحب مال تصرف نمايد و من تا روزی که زنده هستم نخواهم گذاشت که شخصی ديگری را به بيگاری بگيرد و بدون پرداخت مزد وی را به کار وا دارد.
من امروز اعلام می کنم که هر کسی آزاد است که هر دينی را که ميل دارد بپرستد و در هر نقطه کخ ميل دارد سکونت کند مشروط بر اينکه در آنجا حق کسی را غصب ننمايد و هر شغل را که ميل دارد پيش بگيرد و مال خود را به هر نحو که مايل است به مصرف برساند مشروط بر اينکه لطمه به حقوق ديگران نزند.
من اعلام می کنم که هر کس مسئول اعمال خود می باشد و هيچ کس را نبايد به مناسبت تقصيری که يکی از خويشاوندانش کرده مجازات کرد و مجازات برادر گناهکار و بر عکس به کل ممنوع است و اگر يک فرد از خانواده يا طايفه ای مرتکب تقصير می شود فقط مقصر بايد مجازات گردد نه ديگران.
من تا روزی که به ياری مزدا زنده هستم و سلطنت می کنم نخواهم گذاشت که مردان و زنان به عنوان غلام و کنيز بفروشند و حکام و زير دستان من مکلف هستند که در حوزه حکومت و ماموريت خود مانع از فروش و خريد مردان و زنان بعنوان غلام و کنيز بشوند و رسم بردگی بايد به کلی از جهان برافتد.
از مزدا خواهانم که مرا در راه اجرای تعهداتی که نسبت به ملتهای ايران و بابل و ملتهای ممالک اربعه بر عهده گرفته ام موفق گرداند. ))
• در بیانیه‌ی حقوق بشر کوروش 10 بند وجود دارد :
آنگاه که من به آرامش و بی آزار به بابل آمدم (1) ,
در میان هلهله وشادی و اورنگ فرمانروایی را در کاخ پادشاهی استوار داشتم (2)
بی شمار سپاهیانم به صلح در بابل گام برداشتند (3)
روا نداشتم کسی وحشت را به سرزمین سومر واکد فرا آورد. (4)
نیازمندی های بابل و تمام پرستشگاههای آنان را پیش دیده داشتم. و در بهبود زندگی همگان کوشیدم. (5)
همه ی یوغ های ننگین بردگی را از مردمان بابل برداشتم.(6)
خانه های ویرانشان را آباد کردم.به تیره بختی هایشان پایان دادم. (7)
مردوک , مهتر خدای از کردارم شاد شد. و به من کوروش, پادشاهی را که او را نیایش کرده و به کمبوجیه پسرم ... و به همه‌ی سپاهیانم مهربانانه برکت داد. و از ته دل در پیشگاهش , خدایگانی والای او را بس گرامی داشتیم. و همه‌ی پادشاهانی که در بارگاه خود به تخت نشسته اند, از چهار گوش جهان از فرا دریا تا فرو دریا ... همه‌ی پادشاهان باختر زمین که در خیمه ها سکونت داشتند, برای من خراج گران آوردند. و در بابل بر پایم بوسه زدند. از ... تا شهر های آشور و شوش آگاده اشنونا شهر های زمبان مورنو در, تا قلمرو سرزمین گوتیوم شهر های مقدس فرانسوی, دجله را که پرستشکاههاشان دیر زمانی ویران بود تعمیر کردم. و پیکره‌ی ایزدانی که میان آنان جای داشتند, به جای خود بازگرداندم. و در منزلگاهی پایدار اقامت دادم. (8)
تمام مردمان آواره را جمع کردم و خانه هاشان را به آنان باز گرداندم. (9)
اجازه دادم همگان در صلح بزیند. (10)
• از این 10 بند، می توان چنین برداشت کرد :
- اجتناب از شکنجه و خون ریزی.
- منشا قدرت خواست و اراده ی مردم است.
- تامین حقوق و آزادی های فردی و اجتناب از ایجاد اختناق و وحشت.
- جلوگیری از ایجاد حکومت مبتنی بر وحشت.
- تکلیف حکومت به بهبود وضع زندگی مردم و حق برخورداری از سطح زندگی بهتر.
- از بین بردن بردگی و برده داری.
- حق برخورداری از حمایت اجتماعی.
- احترام به تمامی ادیان و مذاهب.
- احترام به حق مالکیت.
- حق برخورداری از صلح و آرامش.
