اساس روش تکثیر غیر جنسی

[کلروفیل]

هر یک از سلول‌های هر کدام از گیاهان توانایی ساخت یک گیاه کامل همانند پایه مادری خود را دارند. و کلاً هر روشی که بوسیله آن هر یک از اندام‌های گیاهی به یک گیاه کامل تبدیل شود، یکی از زیر رده‌های این روش است.

انواع روش‌های تکثیر غیر جنسی

1) کشت بافت؛
2) تقسیم بوته؛
3) استفاده از اندام‌های زیرزمینی؛
4) استفاده از ساقه و برگ بعنوان قلمه؛
5) استفاده از جوانه‌ها بعنوان پیوند؛
6) استفاده از ساقه‌های رونده؛
7) خوابانیدن



تقسیم بوته Succres


استفاده از تقسیم بوته برای تکثیر گیاهان زینتی کاربرد زیادی دارد و تعداد زیادی از گیاهان به این روش تکثیر می‌شوند. استفاده از این روش بدلیل اینکه گیاه کامل و ریشه‌دار از پایه مادری جدا می‌شود و عیناً شبیه پایه مادری شروع به رشد و نمو می کند، یک روش نسبتاً آسان و بدون هیچ گونه خطر از نظر سازگاری با محیط است و هیچ تغییر ژنتیکی در آن اتفاق نمی‌افتد. نمونه این نوع تکثیر را می‌توان در دیفن باخیا، سانسویریا و آنتوریوم مشاهده کرد.

خوابانیدن Layering

تکثیر بوسیله خوابانیدن یاLayering یک روش نسبتاً ساده و کم هزینه است. فقط باید دقت داشت که همه گیاهان با این روش قابل تکثیر نیستند. برخی از درختان و درختچه‌ها و تعدادی از پیچ‌های زینتی با این روش تکثیر می‌شوند.
روش کار بدین صورت است که بخش‌هایی از ساقه که در حال رشد است را درون خاک حفر می‌کنیم و مقداری خاک بر روی آن می‌ریزیم. بخش‌هایی که در زیر خاک هستند ریشه‌دار می‌شوند و بعد از ریشه‌دار شدن آن‌ها را از پایین‌ترین محلی که برای خاک ریختن انتخاب کرده‌ایم قطع می‌کنیم و بعنوان یک گیاه جدید به محل مورد نظر انتقال می‌دهیم. این روش تکثیر در گیاهانی نظیر پیچ لونی سرا (یاس امین‌الدوله)، یاس زرد و پیچ اناری و تعداد دیگر از گیاهان قابل استفاده است
.





استفاده از ساقه و برگ به عنوان قلمه

روش‌های قلمه برداشتن بر حسب اینکه از کدام قسمت ساقه صورت گیرد اسامی مختلفی دارند.
انواع قلمه ساقه
- قلمه چوبی Wood Cutting
- قلمه نیمه چوبی؛
- قلمه سبز؛
- قلمه علفی؛
- قلمه برگ.

قلمه یا Cuttingاستفاده ا ز بخش‌های ساقه و گاهی برگی بعضی از گیاهان زینتی می‌باشد که قابلیت ریشه‌زایی سریع دارند. اگر آخرین قسمت ساقه یا بخش رشد یافته سال قبل در قلمه استفاده شود، قلمه چوبی یا اصطلاحاً Wood Cutting می‌گویند. بیشتر درختان میوه، درختچه‌های زینتی، گیاهان برگ ریز و گیاهان خزان دار به کمک این روش تکثیر می‌شوند. در این روش طول قلمه 10 تا 25 سانتی‌متر است و بسته به نوع قلمه و تعداد، 3 تا 7 گره در قلمه باقی می‌ماند. این چنین قلمه‌هایی فاقد برگ هستند، چون زمان قلمه گیری این گونه گیاهان به دوره خواب گیاهان نزدیک می‌شود (حدوداً از اواسط آبان به بعد) .
قلمه‌هایی که بافت محکمی دارند، کمی خشبی شده ولی انعطاف لازم را دارند و حاصل رشد سال جاری هستند را قلمه‌های نیمه چوبی یا نیمه خشبی گویند. درختچه‌های زینتی و سوزنی برگان و تعدادی از گیاهان گلخانه‌ای نظیر آکالیفا Acalypha و گل کاغذی به این وسیله تکثیر می‌شوند. طول قلمه‌ها حدود 10 تا 15 سانتی‌متر بوده و 3 تا 4 گره روی ساقه بجای می‌ماند. قلمه‌ها بدون برگ یا با داشتن یک یا دو برگ کشت می‌شوند.
قلمه‌های سبز، حاصل رشد جاری گیاه و حامل مریستم انتهایی هستند و به سرعت ریشه‌دار می‌شوند. چنین قلمه‌هایی طولی در حدود 5 تا 10 سانتی‌متر دارند و حداقل دارای دو گره هستند و معمولاً برگ دارند و با یک یا دو برگ در محیط ریشه زایی کشت می‌شوند. این قلمه‌ها تقریبا در تمام گیاهان زینتی مانند سوزنی برگ‌ها از قبیل کاج مطبق و آلوکالیاها قابل استفاده می‌باشند.
نوع دیگر قلمه‌های ساقه، قلمه‌های علفی یا Herbaceous Cutting است که در گیاهان زینتی نظیر انواع فوتوس‌ها، دیفن باخیا و برگ انجیری کاربرد دارند.
نوع دیگر قلمه، قلمه برگ است. برگ‌های بعضی از گیاهان قابلیت ریشه دار شدن دارند. عمده برگ‌های ریشه زا برگ‌های کامل هستند. یعنی باید یک برگ کامل همراه با دم برگش در بسترهای تکثیر کشت شود در حالیکه بعضی از برگ‌ها را بوسیله تکه کردن یا قطعه کردن، می‌توان تکثیر کرد مانند برگ‌های بگونیای ریزوم‌دار و سانسویریا
.


تکثیر بوسیله اندام‌های زیر زمینی


اندام‌های زیرزمینی
- ساقه‌های تغییر شکل یافته (پیازها)؛
- بخش‌های گوشتی ریشه.
گل گلایول با پیاز تو پر بوسیله اندام‌های زیرزمینی تکثیر می‌شود. هم‌چنین گل سنبل با پیازهای حساس و سخت ریشه‌زا تکثیر پیدا می‌کند. ریزوم‌ها بخشی از ساقه زیرزمینی گیاه هستند که بعنوان عامل تکثیر از آن استفاده می‌شود. حال به معرفی بعضی از گیاهانی که به این وسیله تکثیر می‌شوند، می‌پردازیم.

گل اختر


گل اختر یا کانا از خانواده کاناسل است که یک گیاه تابستانه با گل‌های بسیار زیبا به رنگ‌های متنوع می‌باشد. بدلیل اینکه برگ‌های بزرگ و متراکم تولید می‌کند در زمانی که گیاه روی گل نیست برای فضای سبز مناسب است. بخش تکثیری این گیاه، یک ریزوم بسیار جوان، فعال و مرتب در حال جوانه زدن است بنابراین می‌توان با قطعه کردن ریزوم این گیاه را تکثیر کرد. هم‌چنین ریزوم‌های برخی از بگونیاها و اخترها نمونه بارز این دسته از گیاهان می‌باشند.
عامل تکثیر در گیاهان پیازی (بعنوان مثال گلایول)، پیازچه‌های بسیار کوچک هستند که در کنار پیاز مادری رشد می‌کنند. پیازچه‌ها را چند سال‌ متوالی (3 تا 4 سال) در زمین مرغوب می‌کارند و زمانی که پیازها به اندازه معین رسیدند، گل می‌دهند
.


استفاده از جوانه‌ها بعنوان پیوند


عمل پیوند یاGrafting متصل کردن دو قسمت گیاهی است، بطوریکه این دو قسمت بوسیله باززایی با هم کاملاً جوش خورده و یک گیاه را تشکیل دهند. معمولا بر روی همه درختان میوه عمل پیوند صورت می‌گیرد. هم‌چنین گل سرخ از خانواده رزاسه عموماً با روش پیوند تکثیر می‌شود.
در عمل پیوند دو بخش پایه و پیوندک وجود دارد. بخش پایینی و اصلی که پایه یاStock نامیده می‌شود و بخشی را که از گیاه دیگر جدا می‌شود و روی گیاه مادری چسبانده می‌شود را اصطلاحاً پیوندک Scion می‌گویند. بنابراین پایه و پیوندک دو عامل مهم در موفقیت پیوند هستند. انتخاب پیوندک و سازگاری پیوندک مهم می‌باشد، زیرا هر پایه با هر پیوندکی عمل پیوند موفقی نخواهد داشت.
پایه بسته به نوع گیاه می‌تواند نهال یک ساله یا شاخه بسیار باریک باشد. نسترن‌ها گیاه بومی کشور ایران هستند. در پایان سال اول یا دوم وقتی ضخامت پایه نسترن به اندازه یک مداد معمولی شد مناسب پیوند است. دو نوع پیوند وجود دارد. پیوند جوانه و پیوند شاخه که هر دو آن بر روی نسترن انجام می‌شود.

پیوند

1) نیمانیم یا انگلیسی
2) پیوند اسکنه از انواع پیوند شاخه هستند.
پیوند انگلیسی در فصل زمستان و بر روی گیاهانی چون رز، نسترن و کلماتیس انجام می‌گیرد. لازم به ذکر است که پیوند اسکنه احتیاج به چسب پیوند دارد تا باز زایی بخش‌های جدا از هم راحت صورت گیرد.
معمول‌ترین پیوند جوانه، پیوند شکمی یا Tاست، که در اواسط فصل بهار یا اواخر شهریور قابل انجام است و نیازی به چسب پیوند ندارد.
معمولاً پایه و پیوندک را از یک خانواده انتخاب می‌کنند تا شانس سازگاری بیشتر باشد. دو نشانه بارز ناسازگاری پایه و پیوندک عبارتند از
الف) برجستگی در بخش طوقه،
ب) نامتناسب بودن رشد پایه و پیوندک.
معمولاً بعد از گذشتن 2 یا 3 سال از پیوند علائم ناسازگاری مشخص می‌شون

 

[کلروفیل]

چند نمونه افزونش غیر جنسی(رویشی) و افکندن(خوابانیدن) در گیاهان و درختان:


افزونش غیر جنسی(رویشی) عبارتند از تولید یک گیاه جدید از یک یاخته (سلول).بافت و یا اندام یک گیاه اولیه.
ازدیاد بوسیله نامیزیدن Apomixis-مرکبات نامیزیدن=(آمیزیدن=مخلوط شدن=mixis)+(نا=بدون=Apo)
ازدیاد بوسیله ساقه رونده-توت فرنگی
ازدیاد بوسیله پاجوش-گل محمدی

افکندن(خوابانیدن) یکی از روشهای افزونش گیاهان (ازدیاد نیاتات) است که در آن ساقه را در حالی که به گیاه مادری متصل است در خاک مرطوب یا گیالوش(پیت)قرار میدهند تا ریشه دار شود و پس از آنکه ریشه کافی تولید کرد آنرا از گیاه مادری جدا می کنند تا به عنوان گیاهی مستقل به رشد خود ادامه دهد.

انواع آن:
افکندن انتهایی-تمشک سیاه.
افکندن ساده-پیچ امین الدوله
افکندن شیاری(نهری)-گیلاس
افکندن کپه ای(تپه ای)-سیب
افکندن هوایی(چینی)-فیکوس
افکندن مارپیچی(مرکب)-انگور.




منبع: وب لاگ کشاورز تنهاhttp://alonefarmer.blogfa.com/post-1857.aspx

 

[کلروفیل]

روش های پیوند زنی از کتاب گیاه افزایی(ازدیات نباتات)-برگرداننده: دکتر مرتضی خوشخوی:

روش های پیوند زنی از کتاب گیاه افزایی(ازدیات نباتات)-برگرداننده: دکتر مرتضی خوشخوی:


روش های پیوند زنی :
از کتاب گیاه افزایی(ازدیات نباتات)-برگرداننده: دکتر مرتضی خوشخوی استاد بخش باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز-بازنگری پنجم-انتشارات دانشگاه شیراز 241/2 دارای 2 جلد می باشد.

1-پیوند زبانه ای Whip or tongue grafting:

برای پیوند شاخه های به نسبت نازک یعنی با قطر بین 6 تا 13 میلیمتر مناسب می باشد.


2- پیوند نیمانیم Spilce grafting :


همانند پیوند زبانه ای است با این تفاوت که برش دوم یا زبانه در پایه و پیوندک زده نمی شود.


3- پیوند جانبی Side grafting :


این روش برای افزایش انبوه درختان خزانه ای مفید است.پیوند جانبی دارای سه نوع است:
پیوند کنده ای Stub graft: برای شاخه هایی مفید است که نه برای پیوند زبانه ای کافی قطور هستند و نه به اندازه ای هستند که بتوان با دیگر روش ها مانند پیوند اسکنه ای و یا پیوند پوست آن ها را پیوند زد.


پیوند زبانه ای-جانبی Stub graft :برای گیاهان کوچک و به ویژه بعضی از گونه های همیشه سیز پهن برگ و باریک برگ مفید است.
پیوند جانبی زیر پوست Side-veneer graft(spliced side graft) (پیوند جانبی نیمانیم):
برای پیوند گیاهان گلدانی کوچک مانند دانهال های گیاهان همیشه سبز مورد استفاده قرار می گیرد.


4- پیوند اسکنه ای Cleft grafting:یکی از قدیمی ترین پیوند ها است.برای سر شاخه کاری درختان کوچک و یا شاخه های قطور درختان بزرگ مناسب است.


5- پیوند برشی یا ترصیعی Saw-kerf(notch)grafting : می تواند به جای پیوند اسکنه ای مورد استفاده قرار گیرد.برای سرشاخه کاری درختانی که شاخه هایشان 5 تا 10 سانتیمتر یا بیشتر قطر دارند مفید است.


6- پیوند گاوه ای Wedge grafting :مشابه پیوند برشی بوده ولی اجرای آن ساده و آسان تر است.
7-پیوند پوست(تاجی) Bark grafting:روشی سریع و آسان بوده و به وسیله افراد غیر حرفه ای نیز به آسانی انجام می شود.


8-پیوند پوست(روش 1 و روش 2)


9-پیوند مجاورتی Approach grafting :در این روش گیاه مستقل متکی به خود به یکدیگر پیوند زده می شود.در هر موقع از سال میتوان زد.

سه روش دارد:1-پیوند مجاورتی نیمانیم Splicedbapproach graft 2-پیوند مجاورتی زبانه دار Tongued approach graft 3- پیوند مجاورتی نشاندنی Inlay approach graft


10-پیوند اتصالی Inarching: با پیوند مجاورتی هماهنندی دارد-بطور کلی نوعی پیوند ترمیمی محسوب میشود.


11- پیوند پلی Bridge grafting :نوعی پیوند ترمیمی است.هنگامی بکار میرود که سیستم ریشه درخت سالم بوده اما به پوست تنه آسیب رسیده است.

در تمام انواع پیوند ها باید توجه کرد که سر پیوندک رو به بالا باشد.یعنی نوک جوانه های پیوند ک می بایستی به طرف مخالف پایه باشد.عدم توجه به این موضوع به منزله جوش نخوردن نهایی پیوند خواهد بود.

منبع:http://alonefarmer.blogfa.com/post-1821.aspx