DDDIQ
مدیر ارشد
ريخت شناسي معماري سنتي ايران
نشريه بين المللي علوم مهندسي دانشگاه علم و صنعت ايران، شماره ۵، جلد ١٨ ، زمستان ١٣٨٦
ويژهنامه معماري و شهرسازي
سيد مهدي مجابي
چكيده:
سخن از شكل شناسي معماري سنتي ايران بدون تحليل عناصر سازنده و شناخت اجزاء تشكيل دهنده آن مقوله اي ناتمام خواهد بود.
هندسه اين معماري نتيجه تركيب اجزاء وعناصر بنياني آنست كه در يك فرآيند سازنده دررابطه با هم به تعادل م يرسند وشكل كلي را بوجود ميآورند. شكل منحصرا"حاصل تصميم زيبائي شناسانه اي كه بطوردفعي وناگهاني د ر ذهن طراح حاصل شده باشد نيست، بلكه محصول تدريجي يك روش ساخت ي– عملي است . عنصر سازنده و مشخصات فيزيكي وهندسي آن تأثير قاطعي درنتيجه نهائي حجم كلي باقي ميگذارد. فرآيند شكل گيري درطبيعت غالباً بكمك ساختار يا ساختارهائي بانجام م يرسد. شكل گيري احجام درمعماري سنتي ايران نيز مشابه طبيعت از اين قواعد پيروي مينمايد. از اين نقطه نظرآغاز مورفولژي معماري سنتي ومعماري مدرن بايكديگر تفاوت اساسي دارد. به اين معني كه اولي ازطريق حركت عنصرپايه وسازنده و استاندارد شده درفضا وديگري دريك فرآيند ذهني و انتزاعي صورت مي پذير د. بهر حال شناخت بافت فيزيكي معماري سنتي براي شكل شناسي آن اهمي ت تعيين كننده اي دارد.
درطبيعت قيد بندهاي فيزيكي وشيميائي و هندسي و…. اشكال طبيعي را استوارميكنند وبه آنها انتظام مي بخشند ، ولي معماري سنت ي تنه ا از آندسته از قواعد طبيعي پيروي م يكند كه بيشتر درقلمرو قيد بندهاي فيزيكي وهندسي اس ت. زيرا مصالح ساختماني آن عمدتا طبيعي وكمترسنتتيك است.
اجزاء استاندارد شده ساختماني است ( (PAKING) « جفت وجوري » معمار سنتي بدنبال قوانين مصالح بنائي ) بگونه اي كه به تعادل نسبتاً پايداري درمقابل نيروهاي وارده دست يابد. اين قواعد از طريق تجربه ومشاهده درطبيعت ونهايتا تحلي لهاي هندسي مقدماتي دردسترس معمارقرارگرفته است و نهايتا تلاش او براي مقابله بانيروي جاذب ه زمين، درشكل كلي محصول كار منعكس گرديده است. براي بيننده اثر معماري اين تلاش درقالب اشكال بكار رفته قابل دريافت واحساس است ورابطه زيبائي شناسانهاي برمبناي اين احساس بين ناظر و اثر ايجاد ميشود.
واژههاي كليدي: ريخت شناسي، معماري سنتي، هندسه فيزيك، تنوع وكارآئي، ساختار
