نظامی گنجه‌ای (گنجوی)، جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی متخلص به نظامی (زادهٔ ۵۳۵ در گنجه، درگذشته ۶۰۷-۶۱۲) شاعر و داستان‌سرای ایرانی، ایرانی‌تبار و پارسی‌گوی قرن ششم هجری (دوازدهم میلادی)، که به‌عنوان پیشوای داستانسرایی در ادب فارسی شناخته شده‌است.
مهم‌ترین اثر نظامی خمسه یا پنج گنج است که شاهکاری در داستانسرایی ایرانی محسوب می‌شود. مقبره نظامی در شهر گنجه آذربایجان قرار دارد.
یکی از مشهورتن مزارات موجود در جمهوری آذربایجان، مزار حکیم نظامی گنجوی در شهر تاریخی گنجه می باشد. ده ها منبع دست اول تاریخی از دفن گشتن نظامی در گنجه قفقاز سخن به میان آورده اند.
مقبره‌ی امروزی «نظامی گنجوی» در سال ۱۹۴۷ و در مکان مقبره‌ای مخروبه‌ی وی بنا شد. بنای اولیه‌ی مقبره‌ی نظامی گنجوی شاهد جنگ دو کشور ایران و روسیه نیز بوده است. ارتش روسیه به فرماندهی ایوان پاسکوویچ معروف توانست قوای ایرانی را در این منطقه شکست دهد. آرامگاه نظامی تقریبا ۱۴ سال بعد تخریب شد تا اینکه میرزا آدیگوزل - خان منطقه قره‌باغ- دوباره آن را از نو ساخت.
بنای فعالی که در سال ۱۹۹۱ ساخته شده، ساختمانی مرتفع و استوانه‌ای شکل است که با فضای سبز و باغ های گل اطرافش را محصور کرده‌اند. بنای این مقبره هشت ضلعی با ارتفاعی20متری است که با طرحی از امام‌قلی‌اف معمار آذربایجانی ساخته شده است.
متاسفانه در این بنا بجز چند ردیف کاشی که ابیاتی از نظامی روی آن نگاشته شده، اثری از معماری ایرانی وجود ندارد.
منابع:
jamejamonline.ir
farang.ir
