دكتر مريم ميرزا خاني
استاديار جوان دانشگاه«پرينستون», به عنوان يكي از 10 مغز برتر آمريكاي شمالي معرفي شد و به او لقب سد شكن دادند. مريم ميرزاخاني در سال هاي ۷۳ و ۷۴ (سال سوم و چهارم دبيرستان) از مدرسه‌ي فرزانگان تهران موفق به كسب مدال طلاي المپياد رياضي كشوري شد و بعد از آن در سال ۱۹۹۴ در المپياد جهاني رياضي هنگ كنگ با ۴۱ امتياز از ۴۲ امتياز مدال طلاي جهاني گرفت . سال بعد يعني ۱۹۹۵ در المپياد جهاني رياضي كانادا با ۴۲ امتياز از ۴۲, رتبه ي ۱ طلاي جهاني را به دست آورد. مريم در دانشگاه شريف در رشته‌ي رياضي ادامه تحصيل داد.
ميرزاخاني با دريافت بورسيه از طرف دانشگاه هاروارد به آنجا رفت و تحصيلاتش را در آنجا ادامه داد. مريم ميرزاخاني كه تحصيلات كارشناسي‌ارشد و دكتري را در دانشگاه هاروارد پشت سرگذاشت, به همراه 9 محقق برجسته ديگر چندي پيش در چهارمين نشست10 برليان, نشريه Popular Science در آمريكا مورد تقدير قرار گرفت. به نوشته USA TODAY , اين فهرست 10 نفره شامل محققان و نخبگان جواني است كه در حوزه‌هاي ابتكاري مشغول به فعاليت هستند و با اين حال معمولا از چشم عموم پنهان مانده‌اند. اين فهرست بر اساس پيشنهاد‌هاي ارائه شده از سوي سازمان‌هاي گوناگون, روساي دانشگاه‌ها و ناشران انتشارات علمي برگزيده شده‌اند. اين محققان برجسته جوان در حوزه‌هاي گوناگوني از گرافيك رايانه‌يي تا رياضيات و علوم رباتيك, افق‌هاي تازه‌اي در مرزهاي جهان اطراف ما گشوده‌اند كه مريم ميرزاخاني رياضيدان 29 ساله ايراني يكي از آنهاست. ميرزاخاني در سال 1999 ميلادي موفق به پيدا كردن راه‌حلي براي يك مشكل رياضي شد كه بسياري را به دام انداخته بود: محاسبه حجم‌هاي فضايي منحني هندسي. رياضيدانان مدت‌هاي طولاني است كه به دنبال يافتن راه عملي براي محاسبه حجم رمزهاي جايگزين فرم‌هاي هندسي هذلولي بوده‌اند و در اين ميان مريم ميرزاخاني جوان در دانشگاه پرينستون نشان داد كه با استفاده از رياضيات شايد بتوان بهترين راه را به سوي دست يافتن به راه‌حلي روشن در اختيار داشت: محاسبه عمق حلقه‌هاي ترسيم شده بر روي سطوح هذلولي.
ميرزاخاني در تلاش است تا معماي ابعاد گوناگون فرم‌هاي غير طبيعي هندسي را حل كند. در صورتي كه جهان از قاعده هندسه هذلولي تبعيت كند, ابتكار وي به تعريف شكل و حجم دقيق جهان كمك خواهد كرد. در واقع مشكل اين است كه برخي از اين اشكال هذلولي هم‌چون doughnuts و يا amoebas داراي ظاهري بسيار نافرم هستند كه محاسبه حجم آنها را به معمايي جدي براي رياضيدانان مبدل كرده است. اما ميرزاخاني با يافتن راهي جديد در واقع دست به يك ابتكار عمل بزرگ زد و با ترسيم يك سري ازحلقه‌ها بر روي سطح اين گونه اشكال پيچيده به محاسبه حجم آنها پرداخت. جيمز كارلسون از انستيتو رياضيات كلي (Clay Mathematics Institute) مي‌گويد: ميرزاخاني در يافتن ارتباطات جديد, عالي است. وي مي‌تواند به سرعت از يك مثال ساده به دليل كاملي از يك نظريه ژرف و عميق برسد. مريم ميرزاخاني از دانش‌آموزان نخبه المپيادي كشور است كه در سال 74 در المپياد جهاني رياضي علاوه بر دريافت مدال طلا با كسب بالاترين امتياز به عنوان نفر اول جهان شناخته شده‌است. ميرزاخاني دانش‌آموز نخبه رياضي, تحصيلات دانشگاهي خود را در رشته رياضي در دانشگاه صنعتي شريف ادامه داد و از جمله بازماندگان سانحه غم‌بار سقوط اتوبوس حامل نخبگان رياضي دانشگاه صنعتي شريف به دره در اسفندماه 76 است. در اين حادثه اتوبوس حامل دانشجويان رياضي شركت‌كننده در بيست و دومين دوره مسابقات رياضي دانشجويي كه از اهواز راهي تهران بود به دره سقوط كرد و طي آن شش تن از دانشجوي نخبه رياضي دانشگاه صنعتي شريف شامل آرمان بهراميان, رضا صادقي - برنده دو مدال طلاي المپيادجهاني - عليرضا سايه‌بان و علي حيدري, فريد كابلي, دكتر مجتبي مهرآبادي و مرتضي رضايي دانشجوي دانشگاه تهران كه اغلب از برگزيدگان المپيادهاي ملي و بين‌المللي رياضي بودند در اوج بالندگي و شكوفايي علمي ناباورانه, جان باختند.
روحشان شاد
