لوبياي سحر آميز
نويسنده: مريم ناگهي
نارسايي کليه
کليه هاي انسان دو عضو لوبيايي شکل به شمار مي رود که در بزرگسالان هر کدام حدود 150 گرم وزن دارد و ابعادش حدود 3×6×12 سانتي متر است. اين عضو اما در سطح مهره هاي پاييني سينه اي مهرهاي فوقاني کمري که در اصطلاح عاميانه همان پهلوهاست قرار دارد. هر چند اين عنصر از نظر اندازه سهم کوچکي از بدن را تشکيل مي دهد اما به سبب کار مهم آن، حدود 1/5 کل جريان خون را دريافت مي کند. البته اين عنصر علاوه بر دفع مواد زائد کارهاي مهم ديگري را نيز بر عهده دارد که شامل خونسازي، تنظيم تعادل مايعات بدن و کليسم، تنظيم فشار خون، توليد ويتامين D و نهايتاً تنظيم قند خون است. اين بار به يکي از بيماريهاي اين عضو لوبيايي شکل بدن پرداخته ايم. بيماريي به نام نارسايي کليه که حتما تا به حال درباره آن چيزهايي شنيده ايد. چنانچه علاقه منديد که درباره اين بيماري بيشتر بدانيد پيشنهاد مي کنيم تا پايان اين مقاله ما را همراهي کنيد. آنچه در ادامه مي خوانيد ماحصل اطلاعاتي است که دکتر «مجتبي محمد حسيني» درباره اين بيماري ارائه کرده است.
نارسايي کليه بيماري است که کاهش کار کليه در حدي که باعث اقتباس مواد زايد ازت دار(BUN و Cr) در بدن شود را شامل مي شود اين بيماري به دو دسته حاد و مزمن تقسيم بندي مي شود که هر کدام از اين دو خود عللي دارد. نارسايي حاد معمولاً به کاهش ناگهاني کار کليه ظرف چند هفته تا چند ماه اطلاع مي شود که مي تواند برگشت پذير يا برگشت ناپذير باشد. نارسايي مزمن کليه هم به معني آن است که کار کليه به طور پيشرونده و برگشت ناپذير، و معمولاً در فاصله بيشتر از 6 ماه، کاهش يافته باشد.
چه عواملي؟
عوامي که باعث ايجاد نارسايي کليه مي شود بستگي به نوع آن، متفاوت است. در نوع حاد، نارسايي کليه مي تواند به دليل کاهش خون رساني به کليه ها، بيماري هاي بافت کليه يا انسداد مسير جريان ادرار صورت گيرد. کاهش خونرساني به کليه اما در اين موارد ممکن است ايجاد شود: خونريزي، سوختگي هاي شديد، مصرف بعضي از داروهاي افزايش دهنده ادرار، اسهال و استفراغ شديد، انسداد شرياني در افرادي که يک کليه دارند و...
و اما بيماري هاي بافت کليه که باعث نارسايي حاد مي شود شايع ترين آن نکروز حاد توبولي (ATN) نام دارد که خود به علل زير ايجاد مي شود: تخريب بافت کليه، داروهاي شيمي درماني، بعضي آنتي بيوتيک ها مثل جنتامايسين، آميکاسين، ... بعضي از بيماري هايي مثل کريستال هاي داخلي کليه، بعضي از مسکن ها مثل ديکلوفناک، ايندومتاسين، پروفن و... همچنين در شرايطي که مسير جريان ادرار از طريق سنگ يا تومور به صورت دو طرفه انسداد يابد باعث بروز نارسايي مي شود.
در نوع مزمن شايع ترين عللي که نارسايي مزمن کليه را ايجاد مي کند شامل ديابت، فشار خون بالا، بيماري هاي کيستي کليه، ميلم موليتيل و آميلوئيدوز است. در کل بيشتر اين علل غيرقابل برگشت به شمار مي رود.
اما در مواردي که ممکن است نارسايي برگشت پذير باشد مي توان به اسهال و استفراغ شديد، نارسايي قلبي، انسداد، عفونت ها، سموم (داروها و موراد حاجب) و فشار خون کنترل نشده اشاره کرد.
علايم هشداردهنده
علايم هشداردهنده که نشان دهنده ابتلا به نارسايي کليه به شمار مي رود در نوع حاد و مزمن تقريباً يکي است با اين توضيح که در نوع حاد با توجه به شروع ناگهاني، علايم باليني زودتر از علايم آزمايشگاهي بروز مي کند. ولي در نوع مزمن (به عنوان مثال نارسايي کليه به علت ديابت) ممکن است با توجه مزمن و تدريجي بودن نارسايي، علايم آزمايشگاهي زودتر از علايم باليني بروز کند و در آزمايش زودتر متوجه آن شويم. چرا که به هر حال مشکلات باليني بيمار با توجه به تدريجي بودن کمتر جلب توجه مي کند.
و اما علايم اين بيماري: علائم گوارشي شامل تهوع، استفراغ و بي اشتهايي - علائم خوني شامل کم خوني، مشکلات انعقادي و استعداد به خونريزي - علائم عفوني شامل عفونت ريوي، عفونت دستگاه ادراري، ... علائم عصبي مثل تحريک پذيري، خواب آلودگي، اغماء، تشنج... علائم قلبي مثل آرتيمي و علائم آزمايشگاهي مثل کمبود کلسيم، افزايش پتاسيم خون و فقر خون و منيزيم خون...
علايم پوستي شامل خارش، لکه هاي زرد رنگ - و علايم فردي مثل مقاومت به انسولين، ناتواني جنسي، هيپرليپيدمي (افزايش چربي خون)، عدم وجود سيکل هاي قاعدگي و نهايتاً علايم عضلاني ضعف عضلاني، پوکي استخوان و نقرس را شامل مي شود.
زمان مراجعه به پزشک
در مورد اينکه چه زماني بايد به پزشک مراجعه کرد بايد به دو نکته توجه داشت. نکته اول اين است که چنانچه هر کدام از علايمي که به آن اشاره شد در فرد ديده شود بايد به پزشک مراجعه کند و نکته دوم که از اهميت بسيار برخوردار است اين است که بيماران داراي نارسايي مزمن از آنجا که به تدريج به اين بيماري دچار مي شوند ممکن است در مرحله اي به سبب علائم باليني به پزشک مراجعه کنند که خيلي دير شده باشد، بنابراين توصيه مي شود در افرادي که در ريسک اين نوع نارسايي قرار دارند مثل ديابتي ها، فشار خون و.... به صورت دوره اي به پزشک مراجعه کنند و با انجام آزمايش دوره اي بسته به درجه نارسايي درمان هاي لازم بر آنها صورت گيرد.