ابراتا
عضو جدید
aسنگهای دگرگونی
آمفیبولیت
تفکیک و تناوب لایه ها در آمفیبولیت ها ممکن است در مقیاس نمونه های دستی واضح نباشد ولی در زیر میکروسکوپ اصولا یک جهت یافتگی ترجیحی در آن دیده می شود که خود در نتیجه قرار گرفتن منشورهای هورنبلند پدید می آید در این حالت در سنگ شیستوزیته یا لینیاسیون و یا هر دو با هم قابل تشخیص است. بافت آنها نماتوبلاستیک و گاهی گرانوبلاستیک است. آمفیبولیت ممکن است از دگرگونی سنگهای با ترکیب مختلف، به خصوص از سنگهای بازیک تا حد واسط، آهک ها و دولومیت های ناخالص، مارن ها و حتی آهک های خالصی که تحت تاثیر متاسوماتیزم سیلیسی، منیزیم و آهن قرار گرفته به وجود می آید. از دگرگونی سنگهای آذرین بازیک (مانند بازالت، دیاباز، گابرو و بعضی از آندزیت ها) در حد رخساره شیت سبز، گرینستون، یا سنگ سبز به وجود می آید که سنگی آفانیتی بوده و چون درجات دگرگونی آن ضعیف است بافت و ساخت آذرین را می توان در آن تا اندازه ای تشخیص داد. گرینستون ها از کانیهای دانه ریزاپیدوت، پرهنیت، پومپله ایت، کلریت، آکتینولیت، آلبیت، اسفن و گاهی کربنات تشکیل شده اند. با افزایش درجات دگرگونی، آلبیت با اپیدوت ترکیب شده و پلاژیوکلازی بازیک (لابرادور- آندزین و گاهی اولیگوکلاز) به وجود می اید. آکتینولیت و کلریت هم جای خود را به هورنبلند آلومین و سدیم دار می دهند. در نتیجه آمفیبولیت متشکل از هورنبلند و پلاژیوکلاز به وجود می آید که در آن کانیهای فرعی نظیر بیوتیت، اسفن، کوارتز و گاهی پیروکسن و گرونای سرشار از آلماندن حضور دارد. چنین آمفیبولیتی فانریتیک بوده و در آن، تشخیص آثار بافتی سنگ والد به سختی امکان پذیر است.
اکلوژیت
درکیمبرلیتها و بعضی از بازالتها، سنگهایی به صورت قطعات بیگانه دیده می‌شود که عناصر اصلی سازنده آن پیروکسن و گارنت قرمز است. این سنگ خوش رنگ که بلورهای درشتی دارد و درر دگرگونیهای شدید ناحیه‌ای به وجود می آیند . اکلوژیت یا پیروکنسیت خوانده می‌شود. اکلوژیتها با چگالی3/4 تا 3/5 گرم بر سانتیمتر مکعب در فشار زیاد و اعماق پوسته یا گوشته فوقانی به وجود میآیند، و از نظر ترکیب شیمیایی بسیار شبیه سنگهای آذرینی مانند بازالت و گابرو هستند . اکلوژیتها تنها در شرایط بدون آب بوجود میآیند از اینرو کاملا بی آب هستند.در زون دگرگونی سنندج - سیرجان ( نیریز - گل گهر ) ، جنوب بیرجند ( مختاران ) احتمال وجود الکلوژیت وجود دارد ولی بطور مستند که بر پایه‌ی مطالعات کامل سنگ‌شناسی ، کانی شناسی و ژئو‌شیمائی باشد، گزارش نشده‌اند
اپیدوتیت
نوعی سنگ دگرگونی است که در اثر فشرده شدن بلورهای اپیدوت و کوارتز تشکیل می‌شود و بیشتر در اثر دگرگونی گابرو به وجود می‌آید.
گنیس
نوعی سنگ دگرگونی فولیاسیون‌دار با نوارهای موازی است که طول کانیهای سازنده آن مانند کواتز و فلدسپاتها بین چند میلیمتر تا چندین سانتیمتر متغیر است. گنیس در اثر تاثیر شدید دگرگونی بر روی برخی از سنگهای رسوبی مانند ماسه سنگها و کنلگومرا‌های فلدسپات‌دار و یا سنگهای آذرینی چون گرانیتها و ریولیت‌ها حاصل شوند. در مناطقی تحت تاثیر دگرگونیهای ناحیه‌ای قرار گرفته‌اند به وجود می‌آید. این سنگها که پس از شیت فراوان‌ترین سنگهای دگرگونی سطح زمین به شمار می‌روند به گنیس‌های دارای منشا رسوبی پاراگنیس و به گنیس‌های دارای منشاء آذرین ارتوگنیس می‌گویند. در اکثر اوقات ، کانیهای آهن و منیزیم‌دار ، به ویژه بیوتیت و هورنبلند که از عمده‌ترین کانیهای تیره رنگ گنیس به حسات میآیند به صورت نوارهای موازی دیده می‌شوند. در نوعی از گنیس که به نام گنیس چشمی معروف است کوارتز و فلدسپات به صورت چشم‌ها یا عدسی‌های درشت‌تری در متن سنگ دیده می‌شوند. بر اساس ترکیب کانی‌شناسی گنسی‌ها مانند نوع کانیهای کلریت ، میکا ، سیلکات‌های آلومینیوم و .... می‌توان ترکیب شیمیایی و کانی‌شناسی سنگ مادر و شرایط فیزیکی مؤثر در طول دگرگونی را شناسایی کرده و مورد بررسی قرار داد.اکثر اوقات کانیهای آهن و منیزیم‌دار ، بویژه بیوتیت و هورنبلند که از کانیهای اساسی تیره رنگ گنایس به حساب میآیند به صورت نوارهای موازی دیده می‌شوند. گاهی از انواع مقاوم و زیبای گنیس به عنوان سنگ نما در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود.
گرانولیت
در فرانسه به آن لپتینیت می‌گویند.در دگرگونیهای شدید نوع ناحیه‌ای و همبری، تحت تأثیر فشار و حرارت زیاد، سنگی فاقد شیستوزیته و کاملا بی‌آب به رنگهای گلی تا سبز به وجود می‌آید که دانه‌های مساوی و نسبتاً درشتی داردو به نام گرانولیت معروف است. منشاء این سنگها ممکن است رسوبات رسی و یا سنگهای آذرین اسیدی مانند گرانیتها باشد. کانیهای اصلی سازنده گرانولیتها عبارتند از کوارتز، فلدسپات، پیروکسن و گاهی گارنت. گرانولیت در سنندج - همدان - اراک - گلپایگان - نیریز - و بروجرد گزارش شده‌اند
مرمر
نوعی سنگ دگرگونی فاقد تبلور است که تحت تأثیر حرارت و فشار بر روی سنگهای رسوبی مانند آهک‌های خالص یا ناخالص ایجاد می‌شود.در اثر این دگرگونی بلورهای ریزکانی‌ها‌یی چون کلسیت رشد می‌کنند، و هر چه شدت دگرگونی افزایش بیشتری یابد کانیهای درشت‌تری در سنگ به وجود خواهد آمد. رگه های موجود در سنگ مرمر مربوط به ناخالصی‌های سنگ آهک اولیه است. سنگهای مرمر معمولا تنها از یک نوع کانی مانند کلسیت با دولومیت تشکیل شده و دارای دانه‌های موزائیکی و درشتند . این سنگها معمولاً در دگرگونی مجاورتی تشکیل می‌ِشوند ولی در دگرگونی ناحیه‌ای نیز یافت گشته‌اند .در بسیاری از مناطق ایران مانند مغرب شهر ارومیه - ساغند یزد - حاشیه شرقی گرانیت شیرکوه یزد - گرانیت جنوب لاهیجان حاشه‌ی گرنودیوریت قصر فیروزه (مشرق تهران) آهکها به وفور دیده می‌شوند.
میگماتیت
میگماتیت به معنای اختلاط و ناهمگنی است.در برخی دگرگونیهای شدید، سنگی مرکب و ناهمگن به وجود می‌آید که بخشهایی از آن به رنگ روشن بوده و ظاهراً شبیه گرانیت است و بخش دیگری از آن با رنگ تیره مانند گنیس‌های سرشار از کانیهای آهن ، منیزیم و آلومینیوم به نظر می‌رسد. این سنگها که گاه گسترش بسیار وسیعی دارند به نام میگماتیت خوانده می‌شوند. میگمانیت‌ها را معمولا بر اساس شکل ظاهری آنها نامگذاری می‌کنند (مانند فلبیتی = رگه‌ای ، نبولیتی = شبح و ابر مانند و غیره) مجموعه بند شورو ( در ساغند و اردکان یزد ) - مجموعه تاشک (در یزد -همدان - نیریز - اسفندقه- سیرجان -حاجی آباد و تکاب از جمله مناطقس هستند که در میگماتیتها به وفور در آن دیده می‌شوند.
میکاشیت
در دگرگونیهای ناحیه‌ای در اثر دگرگون شدن سنگهای رسی میکاشیتها به وجود میآیند. کوارتز و میکاروکانی اصلی سازنده‌ی آنها هستند که با چشم غیر مسلح نیز قابل تشخیصند. کانی میکا که به وفور در این سنگها دیده می‌شود عمدتاً در امتداد سطح تورق قرار گرفته است. این امر موجب تورق آسان سنگ می‌شود. مسکویت(میکای سفید) مشخص کننده‌ی دگرگونی این سنگها، در درجه‌ی ضعیف تا متوسط است و با افزایش درجه دگرگونی بیوتیت(میکای سیاه) در این سنگها ظاهر می‌گردد. در تمامی میکاشیتها، کانی فلدسپات به صورت دانه‌های ریز وجود دارد. گاهی بر اثر تغییر و تبدیل میکاشیتها پلیتی گرانیت به وجود می‌آید. در بسیاری مواقع میکاشیتها حاوی مقادیر زیادی گارنت هستند.در بسیاری از مناطق ایران مانند کوه سنگی در مشهد، طرقبه، دامنه کوه بینالود، زاهدان، همدان و .... میکاشیتها به وفور دیده می‌شوند.
میلونیت
تحت تأثیر دگرگونیهای کاتاکلاستیک یا دینامیکی، در اثر فشار شدید، سنگی دانه‌ریز که معمولاً بافت لایه‌ای دارد به نام میلونیت تولید می‌گردد. در واقع در اثر خردشدن ذرات سنگ مادر تحت تأثیر فشار شدید ناشی از دگرگونی، بدون تغییر ترکیب شیمیایی سنگ اولیه ، مقداری قطعات سنگی تولید می‌شود که این قطعات توسط سیمانی از بلورهای دانه‌ریز مانند لکریت و سرسیت به به یکدیگر متصل میگردند و سنگ میلونیت را به وجود می‌آورند.در بررسی‌های میکروسکوپی انجام شده بر روی این سنگها اشکال و رگه‌های ناپیوسته‌ای شبیه به تاکی‌لیت که نوعی شیشه تیره رنگ آتشفشانی است دیده شده است . این اشکال در اثر ذوب بخشهای کوچکی از سنگ تحت تأثیر دگرگونی ایجاد می‌شوند و اشاره به حرارت شدید ناشی از اصطکاک در طی دگرگونی دینامیکی دارند. بسیاری از میلونیت‌ها بافت ورقه‌ای دارند که اندازه‌ی دانه‌ها ، رنگ و یا ترکیب کانی شناسی هرورقه نسبت به ورقه‌ی مجاور متفاوت است. این حالت در نتیجه‌ی جریان یافتن سنگ در حالت جامد حاصل می‌شود. گونی سنندج - سیرجان - اردکان یزد - حسن رباط موته اصفهان - جنوب لاهیجان - شیرکوه یزد می‌توان سنگ میلونیت را مشاهده نمود.
فیلیت
در اثر افزایش درجه حرارت، تداوم شرایط دگرگونی و یا تحت تأثیر مولد سیال، سنگهای اسلیتی می‌توانند به نوع دیگری از سنگهای دگرگون شده به نام فیلیت تبدیل گردیدند.فیلیت سنگی است با بلورهای درشت‌تر و فولیاسیون مشخص‌تر از اسلیت(سنگ لوح) که به رنگهای سبز، زرد، خاکستری،کبود و قرمز دیده می‌شود. رنگ و جلای این سنگ به ترکیب کانی شناسی آن مربوط می‌گردد به عنوان مثال فیلیتهای دارای کانی مسکویت، رنگ روشن و جلای نقره‌ای داشته و نمونه‌های حاوی کلریت با رنگ سبز و جلای مخملی قابل تشخیصند.نمونه‌های تالک‌دار مانند سنگ صابون جلای چرب دارند و انواع پرگرافیت دارای رنگ خاکستری و جلای فلزی بوده و دست را سیاه می‌کنند.فیلیت‌ها معرف رخساره‌ی شیت سبز(دگرگونی ناحیه‌ای) بوده ولی گاهگاهی در دگرگونی مجاورتی(به ویژه اگر در فیلیت آندالوزیت و کرویریت دیده شود) نیز تشکیل می‌شوند که گاهی به نام اسلیت لکه‌دار نیز خوانده می‌شوند.سطح تورق این سنگ به علت فراوانی کانیهای میکایی، نسبتاً براق بوده و جلای ابریشمی دارد. کانیهای سازنده‌ی فیلیت سنگها عبارتند از میکا، کوارتز، کلریت و ....، معمولاً فیلیت‌ها را بر اساس کانیهای همراه نامگذاری می‌کنند مانند فیلیتهای گرافیتی، گرونا دار و غیره.سنگ منشأ این دسته از سنگهای دگرگونی می‌تواند سنگهای رسی، توف، گدازه و ... باشد.مجموعه‌های دگرگونی واقع در شرق ماسوله، زون فلیش شرق ایران(نهبندان ـ خاش)، ساغند در یزد،نمونه‌هایی از مناطقی‌اند که می‌توان سنگ فیلیت را مشاهده نمود.
کوارتزیت
نوعی سنگ دگرگونی بسیار متراکم با درصد کوارتز بسیار زیاد است که بر اثر دگرگونی سنگهای رسوبی پرکوارتز مانند ماسه سنگها، کنگلومراهای کوارتزدار، چرت و ... به وجود می‌آید. فشردگی زیاد کانیهای سازنده این سنگ و وجود سیمان سیلسی بسیار محکم در بین ذرات سازنده‌ی سنگ موجب می‌شود که در هنگام شکستن دانه‌ها نیز بشکنند و لبه‌های تیزی درسنگ ایجاد شود به دلیل همین خاصیت در گذشته‌های دور قطعات تیز کوارتزیت به عنوان ابزاری برای دفاع و شکار مورد استفاده بشراولیه قرار می‌گرفته است. علاوه بر کوارتز کانیهای دیگری چون میکا، فلدسپات، گارنت و ... نیز می‌توانند در این نوع سنگ وجود داشته باشند که البته بستگی به مواد ناخالص موجود در سنگ مادر دارد. مثلاً اگر جنس سیمان سنگ رسوبی که کوارتزیت از دگرگونی آن ایجاد شده است آهک باشد پس از دگرگونی، کانیهای کلسیت و یا دولومیت در سنگ خواهند شد.رنگ کوارتزیت به رنگ ماسه‌سنگ و یا سنگ مادر آن بستگی دارد و معمولا بین سفید تا خاکستری متغیر است. این سنگ در دگرگونی مجاورتی و یا ناحیه‌ای بوجود آمده و گاه نیز ممکن است حاصل متاسوماتیت باشد. ( کوارتزیت‌های ناشی از دگرگونی ناحیه‌ای دارای تورق می‌باشند) در مجموعه‌های دگرگونی واقع در شرق ماسوله - ساغند یزد - شاندر من - اسالم - مجموعه‌ی چابدونی و به شور در یزد سنگهای کوارتریتی قابل رؤیت هستند.
شیست
شیست‌ها سنگهای دگرگونی متورقی هستند که کانیهای آن با چشمغیرمسلح قابل تشخیصند و بنابراین درجه‌ی دگرگونی آنها ازاسیلیت‌ها و فیلیت‌ها بیشتر است. وجود شیستوزیته و یا لینه آسیون از مشخصات اساسی این سنگهاست. شیست‌ها از فراوان‌ترین سنگهای دگرگونی به شمار می‌روند و بر اساس فراوانی نوع کانیهای برتر محتوی آنها نامگذاری می‌شوند ( مانند میکا - شیست - کلرید شیست - گارنت شیست - تالک شیست و ..... ) شیست‌ها می‌توانند از دگرگونی انواع متفاوت سنگها و رسوبات از جمله رسوبات رسی ، سنگهای کربناته ، سنگهای نیمه باز یک - باز یک و اولترابازیک در محیط‌های آبدار و خشک بوجود آیند. برخی از شیست‌ها در اثر فرایند متاسوماتیسم و تاثیر محلول‌های هیدروترمال بر روی سنگهای منیزیوم دارای چون بازالتها در حرارت‌های پایین شکل می‌گیرند. شیست‌ها در دگرگونیهای ناحیه‌ای ، تدفینی و هیدروترمال بوجود میآیند. نوعی از شیست به نام شیست آبی در اثر دگرگونی گریواکه‌ها ، بازالت‌های زیر دریایی و سنگهای سری افیولیتی که همگی با گودال‌های اقیانوسی در ارتباط هستند بوجود می‌آید. در این نوع شیست حضور کانیهای فشار بالا و چگال ، معرف شرایط و فشار زیاد و حرارت کم حاکم بر محیط تشکیل آنهاست.
سرپانتینیت
در اثر دگرگونی سنگهای اولترامافیک در دماهای نسبتاً کم، سنگی به رنگهای سبز، زرد و قهوه‌ای با سختی سه به نام سرپانتیت به وجود می‌آید که اساساً از سرپانتین ساخته شده است. بسیاری از این سنگها حاوی کانیهای الیونی، هورنبلند، گارنت و ... هستند. سنگهای سرپانتینت اغلب دارای لکه‌ها و خالهای رنگی هستند و به صورت توده‌های متراکم و یا متورق دیده می‌شوند. این سنگها به صورت رگه در مناطقی که تحت تأثیر دگرگونی، بخصوص دگرگونیهای مجاورتی قرار گرفته‌اند دیده می‌شود. برخی از انواع سرپانتینت که درخشندگی و جلای زیادی دارد در جواهرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد
اسلیت
در فرانسه آردواز و در فارس سنگ لوح نیز نام گرفته است.اسلیتها سنگهای دگرگونی دانه‌ریزی هستند که بلورهایشان با چشم غیر مسلح قابل تشخیص نمی‌باشد و بر اثر دگرگونی خفیف رسوبات بسیار دانه‌ریز و سنگهای رسوبی ایجاد شده و به راحتی به ورقه‌های نازکی تبدیل میگردند . این سهولت در تورق پذیری حاصل قرار گرفتن کانیهای بسیار دانه‌ریز ورقه‌ای (میکا و کلریت) به موازات سطوح شیستوزیته است. گاه در برخی اسلیتها دو یا چند سطح شیستوزیته متقاطع دیده می‌شود که معرف مراحل دگر شکلی مختلف سنگ است.کانیهای اصلی سازنده سنگ لوح عبارتند از کوارتز، مسکوویت، کلریت و کلسیت، که گاهی با کانی تیره رنگ گرافیت همراه است. علاوه بر آن تورمالین، اپیدوت و .... نیز در اسلیتها دیده می‌شودحضور مقداری از عناصر خاص می‌تواند سبب تغییر رنگ در اسلیتها گردد چنانچه اکسید آهن دو ظرفیتی به آن رنگ قرمز داده و اکسید آهن سه ظرفیتی آن را به رنگ سبز در می‌آورد. همچنین در اثر حضور مواد آلی، سنگ به رنگ تیره دیده می‌شود در طبیعت معمولاً اسلیتها به رنگهای قرمز، سبز، ارغوانی،قهوه‌ای، خاکستری و سیاه مشاهده می‌گردد.در ایران، اسلیتها در نواحی نهبندان، جنوب بیرجند، خاش در حد شرقی مرز ایران و پاکستان، جنوب مشهد، طرقبه و کوههای طالش گزارش شده‌اند.
آمفیبولیت
تفکیک و تناوب لایه ها در آمفیبولیت ها ممکن است در مقیاس نمونه های دستی واضح نباشد ولی در زیر میکروسکوپ اصولا یک جهت یافتگی ترجیحی در آن دیده می شود که خود در نتیجه قرار گرفتن منشورهای هورنبلند پدید می آید در این حالت در سنگ شیستوزیته یا لینیاسیون و یا هر دو با هم قابل تشخیص است. بافت آنها نماتوبلاستیک و گاهی گرانوبلاستیک است. آمفیبولیت ممکن است از دگرگونی سنگهای با ترکیب مختلف، به خصوص از سنگهای بازیک تا حد واسط، آهک ها و دولومیت های ناخالص، مارن ها و حتی آهک های خالصی که تحت تاثیر متاسوماتیزم سیلیسی، منیزیم و آهن قرار گرفته به وجود می آید. از دگرگونی سنگهای آذرین بازیک (مانند بازالت، دیاباز، گابرو و بعضی از آندزیت ها) در حد رخساره شیت سبز، گرینستون، یا سنگ سبز به وجود می آید که سنگی آفانیتی بوده و چون درجات دگرگونی آن ضعیف است بافت و ساخت آذرین را می توان در آن تا اندازه ای تشخیص داد. گرینستون ها از کانیهای دانه ریزاپیدوت، پرهنیت، پومپله ایت، کلریت، آکتینولیت، آلبیت، اسفن و گاهی کربنات تشکیل شده اند. با افزایش درجات دگرگونی، آلبیت با اپیدوت ترکیب شده و پلاژیوکلازی بازیک (لابرادور- آندزین و گاهی اولیگوکلاز) به وجود می اید. آکتینولیت و کلریت هم جای خود را به هورنبلند آلومین و سدیم دار می دهند. در نتیجه آمفیبولیت متشکل از هورنبلند و پلاژیوکلاز به وجود می آید که در آن کانیهای فرعی نظیر بیوتیت، اسفن، کوارتز و گاهی پیروکسن و گرونای سرشار از آلماندن حضور دارد. چنین آمفیبولیتی فانریتیک بوده و در آن، تشخیص آثار بافتی سنگ والد به سختی امکان پذیر است.
اکلوژیت
درکیمبرلیتها و بعضی از بازالتها، سنگهایی به صورت قطعات بیگانه دیده می‌شود که عناصر اصلی سازنده آن پیروکسن و گارنت قرمز است. این سنگ خوش رنگ که بلورهای درشتی دارد و درر دگرگونیهای شدید ناحیه‌ای به وجود می آیند . اکلوژیت یا پیروکنسیت خوانده می‌شود. اکلوژیتها با چگالی3/4 تا 3/5 گرم بر سانتیمتر مکعب در فشار زیاد و اعماق پوسته یا گوشته فوقانی به وجود میآیند، و از نظر ترکیب شیمیایی بسیار شبیه سنگهای آذرینی مانند بازالت و گابرو هستند . اکلوژیتها تنها در شرایط بدون آب بوجود میآیند از اینرو کاملا بی آب هستند.در زون دگرگونی سنندج - سیرجان ( نیریز - گل گهر ) ، جنوب بیرجند ( مختاران ) احتمال وجود الکلوژیت وجود دارد ولی بطور مستند که بر پایه‌ی مطالعات کامل سنگ‌شناسی ، کانی شناسی و ژئو‌شیمائی باشد، گزارش نشده‌اند
اپیدوتیت
نوعی سنگ دگرگونی است که در اثر فشرده شدن بلورهای اپیدوت و کوارتز تشکیل می‌شود و بیشتر در اثر دگرگونی گابرو به وجود می‌آید.
گنیس
نوعی سنگ دگرگونی فولیاسیون‌دار با نوارهای موازی است که طول کانیهای سازنده آن مانند کواتز و فلدسپاتها بین چند میلیمتر تا چندین سانتیمتر متغیر است. گنیس در اثر تاثیر شدید دگرگونی بر روی برخی از سنگهای رسوبی مانند ماسه سنگها و کنلگومرا‌های فلدسپات‌دار و یا سنگهای آذرینی چون گرانیتها و ریولیت‌ها حاصل شوند. در مناطقی تحت تاثیر دگرگونیهای ناحیه‌ای قرار گرفته‌اند به وجود می‌آید. این سنگها که پس از شیت فراوان‌ترین سنگهای دگرگونی سطح زمین به شمار می‌روند به گنیس‌های دارای منشا رسوبی پاراگنیس و به گنیس‌های دارای منشاء آذرین ارتوگنیس می‌گویند. در اکثر اوقات ، کانیهای آهن و منیزیم‌دار ، به ویژه بیوتیت و هورنبلند که از عمده‌ترین کانیهای تیره رنگ گنیس به حسات میآیند به صورت نوارهای موازی دیده می‌شوند. در نوعی از گنیس که به نام گنیس چشمی معروف است کوارتز و فلدسپات به صورت چشم‌ها یا عدسی‌های درشت‌تری در متن سنگ دیده می‌شوند. بر اساس ترکیب کانی‌شناسی گنسی‌ها مانند نوع کانیهای کلریت ، میکا ، سیلکات‌های آلومینیوم و .... می‌توان ترکیب شیمیایی و کانی‌شناسی سنگ مادر و شرایط فیزیکی مؤثر در طول دگرگونی را شناسایی کرده و مورد بررسی قرار داد.اکثر اوقات کانیهای آهن و منیزیم‌دار ، بویژه بیوتیت و هورنبلند که از کانیهای اساسی تیره رنگ گنایس به حساب میآیند به صورت نوارهای موازی دیده می‌شوند. گاهی از انواع مقاوم و زیبای گنیس به عنوان سنگ نما در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود.
گرانولیت
در فرانسه به آن لپتینیت می‌گویند.در دگرگونیهای شدید نوع ناحیه‌ای و همبری، تحت تأثیر فشار و حرارت زیاد، سنگی فاقد شیستوزیته و کاملا بی‌آب به رنگهای گلی تا سبز به وجود می‌آید که دانه‌های مساوی و نسبتاً درشتی داردو به نام گرانولیت معروف است. منشاء این سنگها ممکن است رسوبات رسی و یا سنگهای آذرین اسیدی مانند گرانیتها باشد. کانیهای اصلی سازنده گرانولیتها عبارتند از کوارتز، فلدسپات، پیروکسن و گاهی گارنت. گرانولیت در سنندج - همدان - اراک - گلپایگان - نیریز - و بروجرد گزارش شده‌اند
مرمر
نوعی سنگ دگرگونی فاقد تبلور است که تحت تأثیر حرارت و فشار بر روی سنگهای رسوبی مانند آهک‌های خالص یا ناخالص ایجاد می‌شود.در اثر این دگرگونی بلورهای ریزکانی‌ها‌یی چون کلسیت رشد می‌کنند، و هر چه شدت دگرگونی افزایش بیشتری یابد کانیهای درشت‌تری در سنگ به وجود خواهد آمد. رگه های موجود در سنگ مرمر مربوط به ناخالصی‌های سنگ آهک اولیه است. سنگهای مرمر معمولا تنها از یک نوع کانی مانند کلسیت با دولومیت تشکیل شده و دارای دانه‌های موزائیکی و درشتند . این سنگها معمولاً در دگرگونی مجاورتی تشکیل می‌ِشوند ولی در دگرگونی ناحیه‌ای نیز یافت گشته‌اند .در بسیاری از مناطق ایران مانند مغرب شهر ارومیه - ساغند یزد - حاشیه شرقی گرانیت شیرکوه یزد - گرانیت جنوب لاهیجان حاشه‌ی گرنودیوریت قصر فیروزه (مشرق تهران) آهکها به وفور دیده می‌شوند.
میگماتیت
میگماتیت به معنای اختلاط و ناهمگنی است.در برخی دگرگونیهای شدید، سنگی مرکب و ناهمگن به وجود می‌آید که بخشهایی از آن به رنگ روشن بوده و ظاهراً شبیه گرانیت است و بخش دیگری از آن با رنگ تیره مانند گنیس‌های سرشار از کانیهای آهن ، منیزیم و آلومینیوم به نظر می‌رسد. این سنگها که گاه گسترش بسیار وسیعی دارند به نام میگماتیت خوانده می‌شوند. میگمانیت‌ها را معمولا بر اساس شکل ظاهری آنها نامگذاری می‌کنند (مانند فلبیتی = رگه‌ای ، نبولیتی = شبح و ابر مانند و غیره) مجموعه بند شورو ( در ساغند و اردکان یزد ) - مجموعه تاشک (در یزد -همدان - نیریز - اسفندقه- سیرجان -حاجی آباد و تکاب از جمله مناطقس هستند که در میگماتیتها به وفور در آن دیده می‌شوند.
میکاشیت
در دگرگونیهای ناحیه‌ای در اثر دگرگون شدن سنگهای رسی میکاشیتها به وجود میآیند. کوارتز و میکاروکانی اصلی سازنده‌ی آنها هستند که با چشم غیر مسلح نیز قابل تشخیصند. کانی میکا که به وفور در این سنگها دیده می‌شود عمدتاً در امتداد سطح تورق قرار گرفته است. این امر موجب تورق آسان سنگ می‌شود. مسکویت(میکای سفید) مشخص کننده‌ی دگرگونی این سنگها، در درجه‌ی ضعیف تا متوسط است و با افزایش درجه دگرگونی بیوتیت(میکای سیاه) در این سنگها ظاهر می‌گردد. در تمامی میکاشیتها، کانی فلدسپات به صورت دانه‌های ریز وجود دارد. گاهی بر اثر تغییر و تبدیل میکاشیتها پلیتی گرانیت به وجود می‌آید. در بسیاری مواقع میکاشیتها حاوی مقادیر زیادی گارنت هستند.در بسیاری از مناطق ایران مانند کوه سنگی در مشهد، طرقبه، دامنه کوه بینالود، زاهدان، همدان و .... میکاشیتها به وفور دیده می‌شوند.
میلونیت
تحت تأثیر دگرگونیهای کاتاکلاستیک یا دینامیکی، در اثر فشار شدید، سنگی دانه‌ریز که معمولاً بافت لایه‌ای دارد به نام میلونیت تولید می‌گردد. در واقع در اثر خردشدن ذرات سنگ مادر تحت تأثیر فشار شدید ناشی از دگرگونی، بدون تغییر ترکیب شیمیایی سنگ اولیه ، مقداری قطعات سنگی تولید می‌شود که این قطعات توسط سیمانی از بلورهای دانه‌ریز مانند لکریت و سرسیت به به یکدیگر متصل میگردند و سنگ میلونیت را به وجود می‌آورند.در بررسی‌های میکروسکوپی انجام شده بر روی این سنگها اشکال و رگه‌های ناپیوسته‌ای شبیه به تاکی‌لیت که نوعی شیشه تیره رنگ آتشفشانی است دیده شده است . این اشکال در اثر ذوب بخشهای کوچکی از سنگ تحت تأثیر دگرگونی ایجاد می‌شوند و اشاره به حرارت شدید ناشی از اصطکاک در طی دگرگونی دینامیکی دارند. بسیاری از میلونیت‌ها بافت ورقه‌ای دارند که اندازه‌ی دانه‌ها ، رنگ و یا ترکیب کانی شناسی هرورقه نسبت به ورقه‌ی مجاور متفاوت است. این حالت در نتیجه‌ی جریان یافتن سنگ در حالت جامد حاصل می‌شود. گونی سنندج - سیرجان - اردکان یزد - حسن رباط موته اصفهان - جنوب لاهیجان - شیرکوه یزد می‌توان سنگ میلونیت را مشاهده نمود.
فیلیت
در اثر افزایش درجه حرارت، تداوم شرایط دگرگونی و یا تحت تأثیر مولد سیال، سنگهای اسلیتی می‌توانند به نوع دیگری از سنگهای دگرگون شده به نام فیلیت تبدیل گردیدند.فیلیت سنگی است با بلورهای درشت‌تر و فولیاسیون مشخص‌تر از اسلیت(سنگ لوح) که به رنگهای سبز، زرد، خاکستری،کبود و قرمز دیده می‌شود. رنگ و جلای این سنگ به ترکیب کانی شناسی آن مربوط می‌گردد به عنوان مثال فیلیتهای دارای کانی مسکویت، رنگ روشن و جلای نقره‌ای داشته و نمونه‌های حاوی کلریت با رنگ سبز و جلای مخملی قابل تشخیصند.نمونه‌های تالک‌دار مانند سنگ صابون جلای چرب دارند و انواع پرگرافیت دارای رنگ خاکستری و جلای فلزی بوده و دست را سیاه می‌کنند.فیلیت‌ها معرف رخساره‌ی شیت سبز(دگرگونی ناحیه‌ای) بوده ولی گاهگاهی در دگرگونی مجاورتی(به ویژه اگر در فیلیت آندالوزیت و کرویریت دیده شود) نیز تشکیل می‌شوند که گاهی به نام اسلیت لکه‌دار نیز خوانده می‌شوند.سطح تورق این سنگ به علت فراوانی کانیهای میکایی، نسبتاً براق بوده و جلای ابریشمی دارد. کانیهای سازنده‌ی فیلیت سنگها عبارتند از میکا، کوارتز، کلریت و ....، معمولاً فیلیت‌ها را بر اساس کانیهای همراه نامگذاری می‌کنند مانند فیلیتهای گرافیتی، گرونا دار و غیره.سنگ منشأ این دسته از سنگهای دگرگونی می‌تواند سنگهای رسی، توف، گدازه و ... باشد.مجموعه‌های دگرگونی واقع در شرق ماسوله، زون فلیش شرق ایران(نهبندان ـ خاش)، ساغند در یزد،نمونه‌هایی از مناطقی‌اند که می‌توان سنگ فیلیت را مشاهده نمود.
کوارتزیت
نوعی سنگ دگرگونی بسیار متراکم با درصد کوارتز بسیار زیاد است که بر اثر دگرگونی سنگهای رسوبی پرکوارتز مانند ماسه سنگها، کنگلومراهای کوارتزدار، چرت و ... به وجود می‌آید. فشردگی زیاد کانیهای سازنده این سنگ و وجود سیمان سیلسی بسیار محکم در بین ذرات سازنده‌ی سنگ موجب می‌شود که در هنگام شکستن دانه‌ها نیز بشکنند و لبه‌های تیزی درسنگ ایجاد شود به دلیل همین خاصیت در گذشته‌های دور قطعات تیز کوارتزیت به عنوان ابزاری برای دفاع و شکار مورد استفاده بشراولیه قرار می‌گرفته است. علاوه بر کوارتز کانیهای دیگری چون میکا، فلدسپات، گارنت و ... نیز می‌توانند در این نوع سنگ وجود داشته باشند که البته بستگی به مواد ناخالص موجود در سنگ مادر دارد. مثلاً اگر جنس سیمان سنگ رسوبی که کوارتزیت از دگرگونی آن ایجاد شده است آهک باشد پس از دگرگونی، کانیهای کلسیت و یا دولومیت در سنگ خواهند شد.رنگ کوارتزیت به رنگ ماسه‌سنگ و یا سنگ مادر آن بستگی دارد و معمولا بین سفید تا خاکستری متغیر است. این سنگ در دگرگونی مجاورتی و یا ناحیه‌ای بوجود آمده و گاه نیز ممکن است حاصل متاسوماتیت باشد. ( کوارتزیت‌های ناشی از دگرگونی ناحیه‌ای دارای تورق می‌باشند) در مجموعه‌های دگرگونی واقع در شرق ماسوله - ساغند یزد - شاندر من - اسالم - مجموعه‌ی چابدونی و به شور در یزد سنگهای کوارتریتی قابل رؤیت هستند.
شیست
شیست‌ها سنگهای دگرگونی متورقی هستند که کانیهای آن با چشمغیرمسلح قابل تشخیصند و بنابراین درجه‌ی دگرگونی آنها ازاسیلیت‌ها و فیلیت‌ها بیشتر است. وجود شیستوزیته و یا لینه آسیون از مشخصات اساسی این سنگهاست. شیست‌ها از فراوان‌ترین سنگهای دگرگونی به شمار می‌روند و بر اساس فراوانی نوع کانیهای برتر محتوی آنها نامگذاری می‌شوند ( مانند میکا - شیست - کلرید شیست - گارنت شیست - تالک شیست و ..... ) شیست‌ها می‌توانند از دگرگونی انواع متفاوت سنگها و رسوبات از جمله رسوبات رسی ، سنگهای کربناته ، سنگهای نیمه باز یک - باز یک و اولترابازیک در محیط‌های آبدار و خشک بوجود آیند. برخی از شیست‌ها در اثر فرایند متاسوماتیسم و تاثیر محلول‌های هیدروترمال بر روی سنگهای منیزیوم دارای چون بازالتها در حرارت‌های پایین شکل می‌گیرند. شیست‌ها در دگرگونیهای ناحیه‌ای ، تدفینی و هیدروترمال بوجود میآیند. نوعی از شیست به نام شیست آبی در اثر دگرگونی گریواکه‌ها ، بازالت‌های زیر دریایی و سنگهای سری افیولیتی که همگی با گودال‌های اقیانوسی در ارتباط هستند بوجود می‌آید. در این نوع شیست حضور کانیهای فشار بالا و چگال ، معرف شرایط و فشار زیاد و حرارت کم حاکم بر محیط تشکیل آنهاست.
سرپانتینیت
در اثر دگرگونی سنگهای اولترامافیک در دماهای نسبتاً کم، سنگی به رنگهای سبز، زرد و قهوه‌ای با سختی سه به نام سرپانتیت به وجود می‌آید که اساساً از سرپانتین ساخته شده است. بسیاری از این سنگها حاوی کانیهای الیونی، هورنبلند، گارنت و ... هستند. سنگهای سرپانتینت اغلب دارای لکه‌ها و خالهای رنگی هستند و به صورت توده‌های متراکم و یا متورق دیده می‌شوند. این سنگها به صورت رگه در مناطقی که تحت تأثیر دگرگونی، بخصوص دگرگونیهای مجاورتی قرار گرفته‌اند دیده می‌شود. برخی از انواع سرپانتینت که درخشندگی و جلای زیادی دارد در جواهرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد
اسلیت
در فرانسه آردواز و در فارس سنگ لوح نیز نام گرفته است.اسلیتها سنگهای دگرگونی دانه‌ریزی هستند که بلورهایشان با چشم غیر مسلح قابل تشخیص نمی‌باشد و بر اثر دگرگونی خفیف رسوبات بسیار دانه‌ریز و سنگهای رسوبی ایجاد شده و به راحتی به ورقه‌های نازکی تبدیل میگردند . این سهولت در تورق پذیری حاصل قرار گرفتن کانیهای بسیار دانه‌ریز ورقه‌ای (میکا و کلریت) به موازات سطوح شیستوزیته است. گاه در برخی اسلیتها دو یا چند سطح شیستوزیته متقاطع دیده می‌شود که معرف مراحل دگر شکلی مختلف سنگ است.کانیهای اصلی سازنده سنگ لوح عبارتند از کوارتز، مسکوویت، کلریت و کلسیت، که گاهی با کانی تیره رنگ گرافیت همراه است. علاوه بر آن تورمالین، اپیدوت و .... نیز در اسلیتها دیده می‌شودحضور مقداری از عناصر خاص می‌تواند سبب تغییر رنگ در اسلیتها گردد چنانچه اکسید آهن دو ظرفیتی به آن رنگ قرمز داده و اکسید آهن سه ظرفیتی آن را به رنگ سبز در می‌آورد. همچنین در اثر حضور مواد آلی، سنگ به رنگ تیره دیده می‌شود در طبیعت معمولاً اسلیتها به رنگهای قرمز، سبز، ارغوانی،قهوه‌ای، خاکستری و سیاه مشاهده می‌گردد.در ایران، اسلیتها در نواحی نهبندان، جنوب بیرجند، خاش در حد شرقی مرز ایران و پاکستان، جنوب مشهد، طرقبه و کوههای طالش گزارش شده‌اند.
