Sarp
مدیر بازنشسته
آیه کریمه‌ی«فباىّ الاء ربكما تكذبان»، بزرگترین ترجیع‌بند قرآن به شمار می رود که حدود 31 مرتبه در سوره مبارکه الرحمن تکرار شده است. علت این تکرار چیست؟ اصولا آیا تکرار این آیه، مخل فصاحت و بلاغت در کلام پروردگار نخواهد بود؟
در سوره «الرحمن» خداوند نعمتهاى گوناگون خود را- اعم از مادى و معنوى بیان كرده و بعد جن و انس را مخاطب قرار داده است كه: كدام یك از نعمتهاى پروردگارتان را تكذیب مىكنید. این پرسش، استفهام تقریرى است كه در مقام اقرار ذكر مىشود.
از این رو در روایتى آمده است كه بعد از این جمله بگوییم: پروردگارا ما هیچ یك از نعمتهاى تو را تكذیب نمىكنیم.
«لا بشىء من الائك رب اكذب». اندیشه و دقت در نعمتهاى الهى- با جزئیات و ریزهكارىها و اسرارى كه در هر یك از آنها نهفته است حس شكرگزارى را برمىانگیزد و انسان را به عرفان و شناخت مبدأ این نعمتها دعوت مىكند. به همین جهت خداوند از بندگانش، اقرار مىگیرد. این تكرار نه تنها منافاتى با فصاحت و بلاغت ندارد، بلكه خود یكى از فنون فصاحت است. این درست مانند آن است كه پدرى فرزند فراموش كار خود را مخاطب ساخته، مىگوید: آیا فراموش كردى كودكى خرد و ناتوان بودى. من چه خون جگرها براى پرورش تو خوردم؟ آیا فراموش كردى هنگامى كه به مرحله جوانى رسیدى و نیاز به همسر داشتى، پاكترین همسر را برایت انتخاب كردم؟ آیا فراموش كردى نیاز به خانه و وسایل زندگى داشتى، برایت فراهم كردم؟ پس این سركشى و بىمهرى از چیست؟ خداوند مهربان نیز نعمتهاى گوناگونش را به این بشر فراموشكار یادآور مىشود و به دنبال هر بخش از آنها، از او سؤال مىپرسد: «كدام یك از اینها را انكار مىكنى؟» پس این نافرمانى و طغیان براى چیست؟ در حالى كه اطاعت من نیز رمز تكامل و پیشرفت خود شما است و از آن چیزى عاید پروردگارتان نمىشود*
در سوره «الرحمن» خداوند نعمتهاى گوناگون خود را- اعم از مادى و معنوى بیان كرده و بعد جن و انس را مخاطب قرار داده است كه: كدام یك از نعمتهاى پروردگارتان را تكذیب مىكنید. این پرسش، استفهام تقریرى است كه در مقام اقرار ذكر مىشود.
از این رو در روایتى آمده است كه بعد از این جمله بگوییم: پروردگارا ما هیچ یك از نعمتهاى تو را تكذیب نمىكنیم.
«لا بشىء من الائك رب اكذب». اندیشه و دقت در نعمتهاى الهى- با جزئیات و ریزهكارىها و اسرارى كه در هر یك از آنها نهفته است حس شكرگزارى را برمىانگیزد و انسان را به عرفان و شناخت مبدأ این نعمتها دعوت مىكند. به همین جهت خداوند از بندگانش، اقرار مىگیرد. این تكرار نه تنها منافاتى با فصاحت و بلاغت ندارد، بلكه خود یكى از فنون فصاحت است. این درست مانند آن است كه پدرى فرزند فراموش كار خود را مخاطب ساخته، مىگوید: آیا فراموش كردى كودكى خرد و ناتوان بودى. من چه خون جگرها براى پرورش تو خوردم؟ آیا فراموش كردى هنگامى كه به مرحله جوانى رسیدى و نیاز به همسر داشتى، پاكترین همسر را برایت انتخاب كردم؟ آیا فراموش كردى نیاز به خانه و وسایل زندگى داشتى، برایت فراهم كردم؟ پس این سركشى و بىمهرى از چیست؟ خداوند مهربان نیز نعمتهاى گوناگونش را به این بشر فراموشكار یادآور مىشود و به دنبال هر بخش از آنها، از او سؤال مىپرسد: «كدام یك از اینها را انكار مىكنى؟» پس این نافرمانى و طغیان براى چیست؟ در حالى كه اطاعت من نیز رمز تكامل و پیشرفت خود شما است و از آن چیزى عاید پروردگارتان نمىشود*
*ر.ک: تفسیر نمونه، ج 23، ص 113 115
