mycobacter
عضو جدید
همه ميكروبها زيان آور نيستند و حتي بسياري از آنها به ما كمك مي كنند. پس ميكروبهاي بيماري زا چه هستند و چگونه به بدن آسيب مي رسانند؟
ميكروبهاي بيماري زا، مانند همه موجودات زنده، براي رشد و توليدمثل به غذا احتياج دارند. اما نمي توانند مانند گياهان سبز، غذاي مورد نياز را خودشان بسازند. بنابراين بايد غذاي خود را به طور مستقيم يا غير مستقيم از ديگر موجودات زنده به دست آورند. از اين رو، مي توان فهميد كه چرا بيماري توليد مي كنند. بيشتر ميكروبهاي بيماري زا انگل هستند؛ يعني در بدن جانداران ديگر به سرمي برند و از آنها غذا به دست مي آورند. پس از آن كه ميكروبهاي بيماري زا به جاي مناسبي از بدن وارد شدند، به سرعت رشد و توليدمثل مي كنند و اگر چيزي جلوي رشد و توليد مثل آنها را نگيرد، از راههاي گوناگون به بدن آسيب مي رسانند. يكي از راهها اين است كه مواد درون سلولهاي بدن را به جاي غذا مصرف مي كنند. مانند انگل مالاريا كه در گلبولهاي قرمز رشد و توليدمثل مي كند و آنها را از بين مي برد. ويروسها نيز وارد سلولهاي گوناگون بدن مي شوند و با استفاده از مواد درون آنها زياد مي شوند. ويروسها با اين عمل، سلولها را از بين مي برند.
راه ديگري كه ميكروبهاي بيماري زا به بدن آسيب مي رسانند، ترشح سم يا “توكسين“ است. اين سم ها، از طريق جريان خون در سراسر بدن پخش مي شود؛ مانند سم ميكروب كزاز.
اشاره شد كه اغلب ميكروبهاي بيماري زا، زندگي انگلي دارند و براي رشد و توليدمثل مجبورند در بدن ديگر جانداران زندگي كنند و از آنها غذا به دست آورند، پس اگر اين ميكروبها وارد بدن انسان نشوند و كسي را بيمار نكنند، در كجا زندگي مي كنند؟
محل اوليه اي كه عامل بيماري زا در آن وجود دارد، “مخزن“ بيماري ناميده مي شود.
بعضي از بيماريها مانند سرخك، آبله، حصبه و اوريون، ويژه انسان است؛ زيرا عامل بيماري زا خود را فقط با شرايط بدن انسان وفق داده است. بنابراين، انسان تنها مخزن اين بيماريها است. از اين رو، شرط ابتلا به هر يك از اين بيماريها اين است كه فرد سالم، يا با انسان آلوده تماس پيدا كند يا در معرض تماس با مواد و يا وسائلي قرار گيرد كه فرد بيمار آنها را آلوده كرده است (مانند لباس، ملحفه و ظرف).
اين بيماريها فقط مخزن انساني دارند؛ ولي مخزن بعضي از بيماريهاي عفوني كه انسان به آنها دچار مي شود، جانوران مهره دار هستند و عامل بيماري زا از اين جانوران به انسان سرايت مي كند. پس اين بيماريها مخزن حيواني دارند.
بيماريهاي عفوني جانوران مهره دار، كه در شرايط طبيعي به انسان قابل انتقال هستند، "بيماري هاي مشترك انسان† ?و حيوان" يا "زئونوز" ناميده مي شوند.
● بيماريهاي مشترك انسان و حيوان به چند صورت انتقال مي يابند:
هنگامي كه قسمتهائي از بدن يك جانور آلوده براي غذا مورد استفاده انسان قرار مي گيرد؛ مانند دچار شدن به كرم كدو كه از راه خوردن گوشت نيمه پخته گاو يا خوك آلوده ايجاد مي شود.
گاهي حشره اي عامل بيماري زا را از طريق نيش زدن، از جانور مهره دار بيمار به انسان منتقل مي كند. مانندكك كه عامل انتقال ميكروب طاعون از موش به انسان است. به اين حشرات “ناقل“ بيماري مي گويند؛ زيرا سبب انتقال بيماري مي شوند. البته حشرات، از راه ديگري هم باعث انتقال بيماريها مي شوند. براي مثال، مگس از حشراتي است كه درون و بيرون بدنش اغلب آلوده به ميكروب است و هنگامي كه روي غذا يا ظروف غذاخوري بنشيند مقداري از ميكروبها را به آنها منتقل مي كند. به اين نوع انتقال، انتقال مكانيكي مي گويند.
اما همانطور كه اشاره شد پشه، كك، شپش و كنه به طريق ديگر سبب انتقال بيماري مي شوند. اين حشرات، بيماران را نيش مي زنند و خون آنها را مي مكند و عامل بيماري زا را وارد بدن خود مي كنند. بعد از آن وقتي كه اين حشرات فرد سالمي را نيش مي زنند تعدادي از اين ميكروبها را به بدن او وارد مي كنند.
كك ها بيماري طاعون و نوعي بيماري “تيفوس“ را منتقل مي كنند. مگسها هم سبب انتشار بيماريهائي مانند فلج اطفال، حصبه و مسموميتهاي غذائي مي شوند. پس ناقل عامل بيماري زا موجود زنده اي است كه معمولا حشره يا بندپا است.
راه ديگر انتقال عامل بيماري زا، گازگرفتن است مانند بيماري “هاري“ كه از راه گازگرفتن سگ يا گرگ هار در انسان به وجود مي آيد. بيماري هاري هم از بيماريهاي مشترك انسان و حيوان است.
هنگامي كه جانوران مهره دار آلوده، عامل بيماري زا را از راه ادرار، مدفوع يا شير خود دفع مي كنند، محيط زيست يا مواد غذائي مورد استفاده انسان آلوده مي شود. مثلا“ گاو آلوده به “تب مالت“، از طريق شير خود، انسان را بيمار مي كند.
مخزن بعضي از بيماريهاي عفوني، طبيعت بي جان و بخصوص خاك است. پس اين بيماريها "مخزن غيرزنده" دارند.
وقتي دوچرخه سواري مي كنيد، ممكن است به زمين بيفتيد و زانويتان زخمي شود. بعضي از ميكروبهاي موجود در خاك، مثل ميكروب بيماري كزاز، از راه پوست زخمي شده، وارد بدن مي شوند.
بعضي از عوامل بيماري زا خود را با زندگي در خاك و محيط خارج تطبيق مي دهند و بعضي از آنها براي مقاومت در شرايط نامناسب محيط به "اسپور" يا "هاگ" تبديل مي شوند. هاگ مدتها زنده مي ماند.
عامل بيماري كزاز، سياه زخم و يك نوع مسموميت غذائي به نام "بوتوليسم" از اين طريق، مدتها در خاك زنده مي ماند.
ميكروبهاي بيماري زا، مانند همه موجودات زنده، براي رشد و توليدمثل به غذا احتياج دارند. اما نمي توانند مانند گياهان سبز، غذاي مورد نياز را خودشان بسازند. بنابراين بايد غذاي خود را به طور مستقيم يا غير مستقيم از ديگر موجودات زنده به دست آورند. از اين رو، مي توان فهميد كه چرا بيماري توليد مي كنند. بيشتر ميكروبهاي بيماري زا انگل هستند؛ يعني در بدن جانداران ديگر به سرمي برند و از آنها غذا به دست مي آورند. پس از آن كه ميكروبهاي بيماري زا به جاي مناسبي از بدن وارد شدند، به سرعت رشد و توليدمثل مي كنند و اگر چيزي جلوي رشد و توليد مثل آنها را نگيرد، از راههاي گوناگون به بدن آسيب مي رسانند. يكي از راهها اين است كه مواد درون سلولهاي بدن را به جاي غذا مصرف مي كنند. مانند انگل مالاريا كه در گلبولهاي قرمز رشد و توليدمثل مي كند و آنها را از بين مي برد. ويروسها نيز وارد سلولهاي گوناگون بدن مي شوند و با استفاده از مواد درون آنها زياد مي شوند. ويروسها با اين عمل، سلولها را از بين مي برند.
راه ديگري كه ميكروبهاي بيماري زا به بدن آسيب مي رسانند، ترشح سم يا “توكسين“ است. اين سم ها، از طريق جريان خون در سراسر بدن پخش مي شود؛ مانند سم ميكروب كزاز.
اشاره شد كه اغلب ميكروبهاي بيماري زا، زندگي انگلي دارند و براي رشد و توليدمثل مجبورند در بدن ديگر جانداران زندگي كنند و از آنها غذا به دست آورند، پس اگر اين ميكروبها وارد بدن انسان نشوند و كسي را بيمار نكنند، در كجا زندگي مي كنند؟
محل اوليه اي كه عامل بيماري زا در آن وجود دارد، “مخزن“ بيماري ناميده مي شود.
بعضي از بيماريها مانند سرخك، آبله، حصبه و اوريون، ويژه انسان است؛ زيرا عامل بيماري زا خود را فقط با شرايط بدن انسان وفق داده است. بنابراين، انسان تنها مخزن اين بيماريها است. از اين رو، شرط ابتلا به هر يك از اين بيماريها اين است كه فرد سالم، يا با انسان آلوده تماس پيدا كند يا در معرض تماس با مواد و يا وسائلي قرار گيرد كه فرد بيمار آنها را آلوده كرده است (مانند لباس، ملحفه و ظرف).
اين بيماريها فقط مخزن انساني دارند؛ ولي مخزن بعضي از بيماريهاي عفوني كه انسان به آنها دچار مي شود، جانوران مهره دار هستند و عامل بيماري زا از اين جانوران به انسان سرايت مي كند. پس اين بيماريها مخزن حيواني دارند.
بيماريهاي عفوني جانوران مهره دار، كه در شرايط طبيعي به انسان قابل انتقال هستند، "بيماري هاي مشترك انسان† ?و حيوان" يا "زئونوز" ناميده مي شوند.
● بيماريهاي مشترك انسان و حيوان به چند صورت انتقال مي يابند:
هنگامي كه قسمتهائي از بدن يك جانور آلوده براي غذا مورد استفاده انسان قرار مي گيرد؛ مانند دچار شدن به كرم كدو كه از راه خوردن گوشت نيمه پخته گاو يا خوك آلوده ايجاد مي شود.
گاهي حشره اي عامل بيماري زا را از طريق نيش زدن، از جانور مهره دار بيمار به انسان منتقل مي كند. مانندكك كه عامل انتقال ميكروب طاعون از موش به انسان است. به اين حشرات “ناقل“ بيماري مي گويند؛ زيرا سبب انتقال بيماري مي شوند. البته حشرات، از راه ديگري هم باعث انتقال بيماريها مي شوند. براي مثال، مگس از حشراتي است كه درون و بيرون بدنش اغلب آلوده به ميكروب است و هنگامي كه روي غذا يا ظروف غذاخوري بنشيند مقداري از ميكروبها را به آنها منتقل مي كند. به اين نوع انتقال، انتقال مكانيكي مي گويند.
اما همانطور كه اشاره شد پشه، كك، شپش و كنه به طريق ديگر سبب انتقال بيماري مي شوند. اين حشرات، بيماران را نيش مي زنند و خون آنها را مي مكند و عامل بيماري زا را وارد بدن خود مي كنند. بعد از آن وقتي كه اين حشرات فرد سالمي را نيش مي زنند تعدادي از اين ميكروبها را به بدن او وارد مي كنند.
كك ها بيماري طاعون و نوعي بيماري “تيفوس“ را منتقل مي كنند. مگسها هم سبب انتشار بيماريهائي مانند فلج اطفال، حصبه و مسموميتهاي غذائي مي شوند. پس ناقل عامل بيماري زا موجود زنده اي است كه معمولا حشره يا بندپا است.
راه ديگر انتقال عامل بيماري زا، گازگرفتن است مانند بيماري “هاري“ كه از راه گازگرفتن سگ يا گرگ هار در انسان به وجود مي آيد. بيماري هاري هم از بيماريهاي مشترك انسان و حيوان است.
هنگامي كه جانوران مهره دار آلوده، عامل بيماري زا را از راه ادرار، مدفوع يا شير خود دفع مي كنند، محيط زيست يا مواد غذائي مورد استفاده انسان آلوده مي شود. مثلا“ گاو آلوده به “تب مالت“، از طريق شير خود، انسان را بيمار مي كند.
مخزن بعضي از بيماريهاي عفوني، طبيعت بي جان و بخصوص خاك است. پس اين بيماريها "مخزن غيرزنده" دارند.
وقتي دوچرخه سواري مي كنيد، ممكن است به زمين بيفتيد و زانويتان زخمي شود. بعضي از ميكروبهاي موجود در خاك، مثل ميكروب بيماري كزاز، از راه پوست زخمي شده، وارد بدن مي شوند.
بعضي از عوامل بيماري زا خود را با زندگي در خاك و محيط خارج تطبيق مي دهند و بعضي از آنها براي مقاومت در شرايط نامناسب محيط به "اسپور" يا "هاگ" تبديل مي شوند. هاگ مدتها زنده مي ماند.
عامل بيماري كزاز، سياه زخم و يك نوع مسموميت غذائي به نام "بوتوليسم" از اين طريق، مدتها در خاك زنده مي ماند.
آخرین ویرایش:
