onia$
دستیار مدیر تالار مدیریت
خداحافظي با دیکتاتورها
مترجم: شادی آذری
وقتی ابیجان، پایتخت تجاری ساحل عاج را در ساعت 7 صبح ترک می‌کنید، با موردی مواجه می‌شوید که به ساعت شلوغی کارمندان اداری مشهور است. رییس‌‌جمهوری این کشور اعلام کرده است که مدیران موظفند در ساعت 7:30 صبح پشت میزهایشان حضور داشته باشند و اغلب آنها هم این کار را انجام می‌دهند. یکی از سفرای کشورهای غربی می‌گوید: «اگر با پنج دقیقه تاخیر به یک جلسه برسید، پنج دقیقه ابتدای جلسه را از دست خواهید داد.»
البته اوضاع در ساحل عاج به آن خوبی که به نظر می‌رسد هم نیست. هنوز رشوه می‌تواند سریع‌تر از جلسات مشکلات را حل کند. اپوزسیون انتخابات اخیر را با خصومت تحریم کردند. شکاف‌های عمیقی در صحنه سیاسی آن به چشم می‌خورد. اما با وجود اینها حساب‌های ملی نظم دارند، بدهی‌ها رو به کاهش است و جاده‌های جدید در دست ساخت هستند. این تصویر بخش اعظم آفریقا است. تخصیص قدرت عادلانه‌تر صورت می‌گیرد و استفاده از آن به دست افراد لایق‌تری انجام می‌شود؛ مانند آنچه در غنا در جریان است. البته هنوز کارهای بسیاری برای انجام دادن باقی مانده است به‌خصوص در کشورهای غنی از منابعی چون نیجریه.
دولت‌های آفریقایی دست کم به خاطر بهبود زندگی فقرا به تدریج اهمیت حاکمیت خوب را پذیرفته‌اند. حکامی که با هواپیماهای ریاست‌جمهوری خود به داووس رفتند و با کارکنانشان در اجلاس جهانی اقتصاد شرکت کردند، تمایل خود را نسبت به «ایجاد ظرفیت‌ها» اعلام کردند. در پس این اصطلاح تغییری مهم نهفته است. به این معنا که اکنون تفویض قدرت در آفریقا به معنای برگزاری انتخابات است و انتخابات در کل عادلانه‌تر می‌شود؛ گرچه بدبین‌ها به درستی از تقلب و ارعاب شکایت دارند و آرای زیادی هنوز دزدیده می‌شوند، اما حاشیه پیروزی که دیکتاتورها جرات کردند برای خود ایجاد کنند، در حال افول است. بنابراین تعدادی از آنان که مجبور به بازنشستگی شده‌اند، اجازه دادند تا دموکراسی ملی برقرار شود و این آغاز اتفاقی بود که کسی نمی‌توانست از وقوع آن جلوگیری کند.
تا سال 1991 برگزاری انتخابات و بركناري به روشی صلح‌آمیز برای یک حزب حاکم پدیده‌ای ناشناخته بود.
از زمانی که در کشور بنین در آن سال چنین اتفاقی رخ داد، تا‌کنون ده‌ها بار این تحول مشاهده شده است. اگر فردی از مرز ساحل عاج بگذرد و به غنا وارد شود، بی‌درنگ متوجه خواهد شد که تجلی دموکراسی در اینجا وجود دارد. انتخابات برگزار می‌شود و حامیان حزب حاکم و اپوزسیون هریک در طرفی صف می‌کشند و با خوشحالی بلندگو و بنر دست می‌گیرند. نظرسنجی‌ها آرای دو حزب اصلی را تقریبا برابر اعلام می‌کنند و این در شرایطی است که دولت حاکم رشد اقتصادی شایان توجهی را در کارنامه خود به ثبت رسانده است: تولید ناخالص داخلی غنا در سال 2011 تا 14 درصد افزایش داشته است.
پس از چند ساعت رانندگی در جاده و عبور از شهر تاکورادی، شارژر اصلی اقتصاد این کشور به چشم می‌خورد: لوله‌هایی که در امتداد جاده کشیده شده‌اند و حفارانی که گودال‌هایی عظیم برای مخازن ذخیره حفر می‌کنند. یک میدان نفتی عظیم در آن حوالی کشف شده است اما هیچ‌گونه شادمانی بر پا نشد؛ چون غنایی‌ها می‌دانند که عواید منابع طبیعی می‌توانند خطرناک باشند و ممکن است سیاستمداران طماع شوند. بنابراین مدیران اجرایی در حال آموزش هستند تا بیاموزند چگونه درآمدهای عظیم نفتی را مدیریت کنند. آنها درباره شفافیت، پاسخگویی و پیچیدگی‌های نرخ‌گذاری انتقال نفت آموزش می‌بینند.
این موارد از اهمیت زیادی برخوردارند. برخی از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه حکومت بهتر، نه مستبدان خونریز بلکه فقدان صلاحیت بوروکراتیک و اپوزسیون از هم پاشیده است. مستبدان سالخورده سرانجام خواهند مرد؛ اما عادت‌های بد از کارنامه آنان پاک نخواهد شد. رابرت موگابه دیکتاتور زیمبابوه که اکنون 89 سال سن دارد، اگر رقبای بهتری داشت، ممکن بود از مقام خود خلع شود. از آخرین انتخابات زیمبابوه موگابه مجبور شده است قدرت را با رقبایش تقسیم کند. اما در همسایگی این کشور، زامبیا، سیاستمداران اپوزسیون توانستند دولت کهنه‌کار را در سال 2011 برکنار کنند و خود قدرت را به دست گیرند.
خوشبختانه شایسته‌سالاری در آفریقا رو به فزونی است. استادیوم‌های فوتبال آفریقای جنوبی برای جام جهانی 2010 طراحی و سدها و فرودگاه‌های جدید بسیاری تاسیس شدند.
سیاستمداران و مقامات مهارت‌های جدید می‌آموزند تا چنین پروژه‌هایی را هدایت کنند. گرچه اندازه‌گیری کیفیت تغییرات دشوار است، اما حضور وزرا در نقاط مختلف این قاره برای ساخت‌و‌سازها معیاری است برای اطمینان حاصل کردن. گر چه کاستی‌های زیاد و اتهامات فساد وجود دارد، اما در تعداد نسبتا قابل ملاحظه‌ای از کشورهای آفریقایی، بوروکراسی چندان عقب‌تر از استانداردهای مثلا کشوری چون هندوستان نیست.
خاصه مدیریت حمل و نقل خیلی بهتر شده است. راه‌اندازی خط اتوبوس از آکرا تا مرز سه کشور آفریقایی دیگر آن هم در یک روز بسیار آموزنده است. اتوبوسی که 15 صندلی دارد، سحرگاه به راه می‌افتد و از توگو می‌گذرد و یک ساعت بعد به بنین می‌رسد، چند ساعت بعد نیجریه و اونیتشا، بزرگ‌ترین بازار آفریقا را پشت سر می‌گذارد. اغلب مسافران این اتوبوس، متخصصانی هستند شامل چندین مهندس مخابرات که هر هفته مسافرت می‌کنند. هر چهار کشور نامبرده سیاست‌های ترانزیتی حساسی دارند و مراودات تجاری آنها با یکدیگر بسیار زیاد است.
البته هنوز یک نیاز مبرم مشهود است: نیاز به موسسات قدرتمند و بادوام.
کشور بنین تا اندازه مناسبی دموکراتیک است. تعداد احزاب سیاسی آن از تعداد شهرهایش بیشتر است. اما این کشور تنها 9 میلیون نفر جمعیت دارد و از وزن کمی در معادلات برخوردار است. از سوی دیگر نیجریه دارای جمعیتی بالغ بر 160 میلیون نفر است؛ بنابراین در کنار کنیا و آفریقای جنوبی در دیدارهای منطقه‌ای و تشکیل موسسات وزنه سنگینی محسوب می‌شود و این در شرایطی است که برای نظم دادن به امور هنوز در تقلا است. در سال 2011 وقتی سخنگوی دولت این کشور می‌خواست از مقام خود کنار برود، پول بیشتری برای خود می‌خواست و بنابراین یک وام دولتی 65 میلیون دلاری به خود اعطا کرد، گر چه او متهم شد؛ اما سپس تبرئه شد.
نیجریه هم در زمینه فساد شهرت دارد. شاید بتوان گفت نیمی از درآمدهای اصلی بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت آفریقا مفقود می‌شود. برآوردها حکایت از آن دارد که به طور میانگین دست کم 4 تا 8 میلیارد دلار از این درآمدها هر سال ربوده می‌شوند و این مبلغی است که می‌توانست صرف مدارس و بیمارستان‌ها شود.
در آفریقا اصلاح‌طلبان با مقاومت‌های شدیدی روبه‌رو می‌شوند. افراد خوب همیشه برنده‌اند: اما زمان زیادی طول می‌کشد تا تلاش‌های آنان به بار بنشیند.
مترجم: شادی آذری
وقتی ابیجان، پایتخت تجاری ساحل عاج را در ساعت 7 صبح ترک می‌کنید، با موردی مواجه می‌شوید که به ساعت شلوغی کارمندان اداری مشهور است. رییس‌‌جمهوری این کشور اعلام کرده است که مدیران موظفند در ساعت 7:30 صبح پشت میزهایشان حضور داشته باشند و اغلب آنها هم این کار را انجام می‌دهند. یکی از سفرای کشورهای غربی می‌گوید: «اگر با پنج دقیقه تاخیر به یک جلسه برسید، پنج دقیقه ابتدای جلسه را از دست خواهید داد.»
|
دولت‌های آفریقایی دست کم به خاطر بهبود زندگی فقرا به تدریج اهمیت حاکمیت خوب را پذیرفته‌اند. حکامی که با هواپیماهای ریاست‌جمهوری خود به داووس رفتند و با کارکنانشان در اجلاس جهانی اقتصاد شرکت کردند، تمایل خود را نسبت به «ایجاد ظرفیت‌ها» اعلام کردند. در پس این اصطلاح تغییری مهم نهفته است. به این معنا که اکنون تفویض قدرت در آفریقا به معنای برگزاری انتخابات است و انتخابات در کل عادلانه‌تر می‌شود؛ گرچه بدبین‌ها به درستی از تقلب و ارعاب شکایت دارند و آرای زیادی هنوز دزدیده می‌شوند، اما حاشیه پیروزی که دیکتاتورها جرات کردند برای خود ایجاد کنند، در حال افول است. بنابراین تعدادی از آنان که مجبور به بازنشستگی شده‌اند، اجازه دادند تا دموکراسی ملی برقرار شود و این آغاز اتفاقی بود که کسی نمی‌توانست از وقوع آن جلوگیری کند.
تا سال 1991 برگزاری انتخابات و بركناري به روشی صلح‌آمیز برای یک حزب حاکم پدیده‌ای ناشناخته بود.
از زمانی که در کشور بنین در آن سال چنین اتفاقی رخ داد، تا‌کنون ده‌ها بار این تحول مشاهده شده است. اگر فردی از مرز ساحل عاج بگذرد و به غنا وارد شود، بی‌درنگ متوجه خواهد شد که تجلی دموکراسی در اینجا وجود دارد. انتخابات برگزار می‌شود و حامیان حزب حاکم و اپوزسیون هریک در طرفی صف می‌کشند و با خوشحالی بلندگو و بنر دست می‌گیرند. نظرسنجی‌ها آرای دو حزب اصلی را تقریبا برابر اعلام می‌کنند و این در شرایطی است که دولت حاکم رشد اقتصادی شایان توجهی را در کارنامه خود به ثبت رسانده است: تولید ناخالص داخلی غنا در سال 2011 تا 14 درصد افزایش داشته است.
پس از چند ساعت رانندگی در جاده و عبور از شهر تاکورادی، شارژر اصلی اقتصاد این کشور به چشم می‌خورد: لوله‌هایی که در امتداد جاده کشیده شده‌اند و حفارانی که گودال‌هایی عظیم برای مخازن ذخیره حفر می‌کنند. یک میدان نفتی عظیم در آن حوالی کشف شده است اما هیچ‌گونه شادمانی بر پا نشد؛ چون غنایی‌ها می‌دانند که عواید منابع طبیعی می‌توانند خطرناک باشند و ممکن است سیاستمداران طماع شوند. بنابراین مدیران اجرایی در حال آموزش هستند تا بیاموزند چگونه درآمدهای عظیم نفتی را مدیریت کنند. آنها درباره شفافیت، پاسخگویی و پیچیدگی‌های نرخ‌گذاری انتقال نفت آموزش می‌بینند.
این موارد از اهمیت زیادی برخوردارند. برخی از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه حکومت بهتر، نه مستبدان خونریز بلکه فقدان صلاحیت بوروکراتیک و اپوزسیون از هم پاشیده است. مستبدان سالخورده سرانجام خواهند مرد؛ اما عادت‌های بد از کارنامه آنان پاک نخواهد شد. رابرت موگابه دیکتاتور زیمبابوه که اکنون 89 سال سن دارد، اگر رقبای بهتری داشت، ممکن بود از مقام خود خلع شود. از آخرین انتخابات زیمبابوه موگابه مجبور شده است قدرت را با رقبایش تقسیم کند. اما در همسایگی این کشور، زامبیا، سیاستمداران اپوزسیون توانستند دولت کهنه‌کار را در سال 2011 برکنار کنند و خود قدرت را به دست گیرند.
خوشبختانه شایسته‌سالاری در آفریقا رو به فزونی است. استادیوم‌های فوتبال آفریقای جنوبی برای جام جهانی 2010 طراحی و سدها و فرودگاه‌های جدید بسیاری تاسیس شدند.
سیاستمداران و مقامات مهارت‌های جدید می‌آموزند تا چنین پروژه‌هایی را هدایت کنند. گرچه اندازه‌گیری کیفیت تغییرات دشوار است، اما حضور وزرا در نقاط مختلف این قاره برای ساخت‌و‌سازها معیاری است برای اطمینان حاصل کردن. گر چه کاستی‌های زیاد و اتهامات فساد وجود دارد، اما در تعداد نسبتا قابل ملاحظه‌ای از کشورهای آفریقایی، بوروکراسی چندان عقب‌تر از استانداردهای مثلا کشوری چون هندوستان نیست.
خاصه مدیریت حمل و نقل خیلی بهتر شده است. راه‌اندازی خط اتوبوس از آکرا تا مرز سه کشور آفریقایی دیگر آن هم در یک روز بسیار آموزنده است. اتوبوسی که 15 صندلی دارد، سحرگاه به راه می‌افتد و از توگو می‌گذرد و یک ساعت بعد به بنین می‌رسد، چند ساعت بعد نیجریه و اونیتشا، بزرگ‌ترین بازار آفریقا را پشت سر می‌گذارد. اغلب مسافران این اتوبوس، متخصصانی هستند شامل چندین مهندس مخابرات که هر هفته مسافرت می‌کنند. هر چهار کشور نامبرده سیاست‌های ترانزیتی حساسی دارند و مراودات تجاری آنها با یکدیگر بسیار زیاد است.
البته هنوز یک نیاز مبرم مشهود است: نیاز به موسسات قدرتمند و بادوام.
کشور بنین تا اندازه مناسبی دموکراتیک است. تعداد احزاب سیاسی آن از تعداد شهرهایش بیشتر است. اما این کشور تنها 9 میلیون نفر جمعیت دارد و از وزن کمی در معادلات برخوردار است. از سوی دیگر نیجریه دارای جمعیتی بالغ بر 160 میلیون نفر است؛ بنابراین در کنار کنیا و آفریقای جنوبی در دیدارهای منطقه‌ای و تشکیل موسسات وزنه سنگینی محسوب می‌شود و این در شرایطی است که برای نظم دادن به امور هنوز در تقلا است. در سال 2011 وقتی سخنگوی دولت این کشور می‌خواست از مقام خود کنار برود، پول بیشتری برای خود می‌خواست و بنابراین یک وام دولتی 65 میلیون دلاری به خود اعطا کرد، گر چه او متهم شد؛ اما سپس تبرئه شد.
نیجریه هم در زمینه فساد شهرت دارد. شاید بتوان گفت نیمی از درآمدهای اصلی بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت آفریقا مفقود می‌شود. برآوردها حکایت از آن دارد که به طور میانگین دست کم 4 تا 8 میلیارد دلار از این درآمدها هر سال ربوده می‌شوند و این مبلغی است که می‌توانست صرف مدارس و بیمارستان‌ها شود.
در آفریقا اصلاح‌طلبان با مقاومت‌های شدیدی روبه‌رو می‌شوند. افراد خوب همیشه برنده‌اند: اما زمان زیادی طول می‌کشد تا تلاش‌های آنان به بار بنشیند.