حفظ پاكدامنى
چند نكته شايان توجه است:
1. بر اساس آيات 31 سوره نور و 59 سوره احزاب و روايات مقدار پوشش حجاب براى زنان از سر تا پا به استثناى گردى صورت و دستان تا مچ است. براى نمونه در آيه 59 سوره احزاب آمده است: «اى پيامبر (صلى الله عليه و آله) به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: در پوشش هاى خود را بر خود فروتر گيرند. اين براى آن كه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند [به احتياط] نزديك تر است و خدا آمرزنده مهربان است»
در اين آيه از واژه هاى خمار و «جلابيب» استفاده شده است. خمار به معناى پوشش است و به طور معمول به چيزى مانند روسرى گفته مى شود كه زنان با آن، سر خود را مى پوشانند «جلابيب» به معناى «جلباب» است و معناى متعددى دارد و قدر مسلم چيزى است كه زنان با آن مانند چادر خود را مى پوشانند.
2. حفظ پاكدامنى زنان منحصر به اين مقدار پوشش نيست بلكه از هر نوع رفتارى كه موجب تحريك و تطميع افراد هوس ران شود بايد اجتناب نمود. مثلا در قرآن كريم، از نرمش در سخن گفتن كه موجب تحريك و تطميع است نهى گرديده است: «زنهار نازك و نرم با مردان سخن مگوييد مبادا آن كه دلش بيمار (هوى و هوس است) در طمع افتد بلكه متين سخن گوييد»(1)
آهنگ خوش از كام و دهان و لب شيرين ار نغمه كند ور نكند دل بفريبد
بنابراين خانمى كه ملتزم به ارزش هاى اسلامى است، هيچ گاه زير چادر با لباس هاى رنگارنگ و تنگ كه برآمدگى هاى بدن رانشان دهد و با آرايش ها مهيج در دست و صورت و مو از خانه بيرون نمى آيد. قرآن كريم از تبرج (خودآرايى به منظور خودنمايى) نهى كرده، آن را متعلق به جامعه جاهلى دانسته است.(2)
حاصل آن كه پوشش با چادر و روسرى و مانتو جزيى از حجاب است حجاب كامل آن چيزى است كه گفته شد.
3. يكى از زيبايى ها و زينت هاى طبيعى براى آدمى به ويژه زنان، مو است. به همين جهت، زنان از ريزيش مو، كچلى و واهمه دارند و مردان نيز، به زنانى كه از اين زيبايى بى بهره اند رغبتى نشان نمى دهند. يكى از نشانه هاى اهميت مو براى زنان اين است كه شركت هاى تبليغى از اين زيبايى نهايت بهره را برده، و كالاى خود را در كنار زنان سر برهنه نه سرپوشيده تبليغ مى كنند.
البته، شايد مو يا برخى از اعضاى زن مانند دست ها و صورت براى زنان ديگر زيبايى و جلوه نداشته، محرك نباشد. اما همه اعضاى زن براى مرد جذاب و ديدنى است، حتى دست ها و صورت زن كه معمولا پوشيده نيست و آرايشى ندارد براى مردها جذاب و محرك است. به همين جهت افرادى كه از نظر ايمانى ضعيف هستند، چشم چرانى آنان به صورت و دست هاى آرايش نكرده زنان سيرى ناپذير است.
پىنوشت
(1)) احزاب، 32)
(2)) منزلت زن در انديشه اسلامى، محمد فنايى اشكورى، مؤسسه آموزشى امام خمينى، ص 101)
در مورد حجاب در قرآن راجع به موى سر اشارهاى نشده چه توجيهى وجود دارد؟
«مجتهد» كارشناس دين است و نه چيزى را از نزد خود حلال مىكند و نه حرام. البته اين اختيار را خداوند به پيامبر (ص) و ائمه (ع) نيز نداده است:/ وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ يُوحى،(1). اين آيه درباره رسول مكرم اسلام (ص) است كه آن حضرت هرگز بر اساس خواستههاى نفسانى خود، سخن نمىگويد بلكه اين سخنان، وحى الهى است كه به آن حضرت القا مىشود. نكته ديگر آن كه براى دريافت احكام الهى، رجوع به قرآن كفايت نمىكند. اين منطق غير قابل پذيرش و محكوم است زيرا اولًا در قرآن جزئيات و تفصيل بديهىترين احكام دينى (مانند نماز و روزه) نيامده است. اين كه نماز چند ركعت است، چگونه بايد خواند و ساير شرايط آن در كجاى قرآن بيان شده است؟ ثانياً خداوند خواسته كه علاوه بر قرآن، به مفسران آن يعنى اهل بيت پيامبر (ص) براى دريافت و فهم اين مسائل نيز، رجوع شود. ثالثاً به اتفاق شيعه و سنى، پيامبر اكرم (ص)، در حديث متواتر «ثقلين» شرط نجات از انحرافات را تمسّك به قرآن و عترت دانسته است. از اين رو بايد علاوه بر قرآن، به روايات نقل شده در اين موضوع نيز رجوع گردد. علاوه بر آن كه آيات در مورد حجاب، منحصر به آنچه كه شما ذكر كرديد نيست، بلكه در آيات ديگر، به ابعاد مختلف آن نيز اشاره شده است. 1. خداوند متعال در سوره «نور»، آيه 31، مىفرمايد: «اى پيامبر به زنان با ايمان بگو روسرىهاى خود را بر سينه خود افكنند [تا گردن و سينه با آن پوشانده شود] (/ وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُيُوبِهِنَ/). «خمر» جمع خمار است و خمار به معناى وسيله و پوششى است كه با آن سر خود را مىپوشانند،(2). يعنى، همان روسرى و مقنعه. آيا با روسرى، بينى و يا گردن و سينه خود را مىپوشانند و يا موى خود را؟ بلكه همان طور كه مفسران سنى و شيعه بيان كردهاند و شأن نزول آيات، آن را تاييد مىكند، زنان عرب قبل از نزول آيه، اطراف روسرى خود را به شانهها يا پشت سر مىافكندند، به طورى كه گردن و كمى از سينه آنان نمايان مىشد. از اين رو قرآن دستور مىدهد كه به گونهاى روسرى را بر سر خود بيندازيد كه كاملًا بدن شما پوشيده باشد (تعبير «ضرب» با «على» به معناى القا و افكندن با شدّت است و اين تعبير تأكيد بر پوشش كامل است). يكى از محققان گويد: در اين آيه سخن از پوشش سر نكرده است، اما اين امرى طبيعى است چرا كه اين مسأله مسلّم و مفروغ عنه بود و كسى در آن ترديدى نداشت. زنان عرب قبل از اين آيات نيز سر خود را مىپوشاندند و اصلًا معناى روسرى و خمار اين است و لذا نيازى به بيان و توضيح نداشت،(3). 2. در روايتى كه از امامان معصوم (ع) در تفسير اين آيه وارد شده است و نيز طبق بيان مفسران صدر اسلام (مانند ابن عباس و) مقصود اين است كه زنان بايد موهاى خود را بپوشانند. علاوه بر آن كه روسرىها را به گونهاى بپوشانند كه به پشت سر خود نيز نيفكنند تا گردن و سينههايشان پيدا باشد و تنها مواضعى از بدن زن- كه ديدن غير گناه آلود آن براى بيگانگان (نامحرم) جايز است- پوشيده نباشد. براى مرد نگاه به صورت و دستهاى زنان تا مچ اشكال ندارد، البته به شرط اين كه به قصد تلذّذ نگاه نكند و ريبه (خوف از اين كه به خاطر نگاه شهوانى و تحريكآميز باشد و او را به فتنه اندازد) نباشد، و گرنه هم بر مرد حرام است به اين مواضع نگاه كند و هم بر زن واجب است آنها را بپوشاند،(4). 3. در آيه 60 سوره نور فقط به زنان سالمند- كه از جهت مسائل نكاح و مسائل شهوانى از كار افتادهاند- اجازه داده شده كه لباسهاى رويين خود را بر زمين گذارند. البته به شرط اين كه در برابر مردم خودآرايى نكنند، در عين حال هم از نظر مفسران و هم بر اساس روايات وارده از ائمه معصومين (ع)، مقصود جواز كشف حجاب فقط در خصوص روسرى و چادر است. پس مورد استثنا نيز بيانگر اين است كه در حكم اصلى، پوشش سر و گردن و سينه مورد نظر بوده است. 4. در مورد جلباب نيز، يك پوشش شبيه چادر (بلندتر، بزرگتر و كاملتر از روسرى و خمار)، مورد نظر است. چنانكه با مراجعه به كتابهاى تفسير و لغت آشكار مىشود.
براى اطلاع بيشتر: ر. ك: 1. كتابهاى تفسير قرآن مانند: مجمع البيان اثر طبرسى الميزان، اثر علامه طباطبائى نمونه اثر مكارم شيرازى و همكاران كشاف اثر زمخشرى التفسير الكبير، اثر فخر رازى الصافى اثر مولى محسن فيض كاشانى. 2. كتابهاى لغت به ويژه لغات قرآنى مانند المفردات فى غرائب القرآن، اثر راغب اصفهانى قاموس قرآن اثر سيد على اكبر قرشى. 3. مسأله حجاب، شهيد مطهرى. 4. مجله پرسمان، شماره دى ماه 1380 (بحث چرايى پوشش).
پىنوشت
(1)) نجم، آيه 3)
(2)) مفردات راغب (
(3)) المصطفوى حسن، التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، ج 3، قم: نشر الكتاب، 1397 ه، ص 130 و ص 358)
(4)) ر. ك: العروس، الحويزى عبدعلى، تفسير نور الثقلين، ج 3، قم: اسماعيليان، صص 589- 590)
مجلسى از كتاب اختيار معرفه الرجال شيخ طوسى نقل مى كند كه حضرت فاطمه زهرا) س (وقتى اميرالمؤمنين) ع (را به سوى مسجد بردند از خانه خارج شدند و فرمودند: «پسر عمويم را رها كنيد. قسم به كسى كه محمد) ص (را به پيامبرى برگزيد، اگر او را رها نكنيد مويم را پريشان مى كنم و پيراهن پيامبر را بر سرم مى گذارم و به درگاه خداوند ضجه مى كنم»(1) پريشان كردن مو يا بلند كردن دست و حالاتى از اين قبيل كه دعا كننده به درگاه خداوند خود را به اين حالت در مى آورد تأثير در استجابت دعا يا نفرين دارد. منافاتى هم با عصمت آن حضرت ندارد و مراد از اين حديث خداى ناكرده انجام اين عمل در حضور نامحرم نبوده است و اصل تهديد به نفرين و يا حتى نفرين كردن هم منافاتى با عصمت ندارد. مؤيد اين مطلب كه پريشان كردن مو براى زن مناسب حالت دعا مى باشد، روايتى است كه امام صادق) ع (به خواهرشان به جهت مريضى فرزندش مى فرمايد: «لباست را بپوش و به پشت بام برو سپس مقنعه ات را بردار تا موهايت آشكار شود، سپس اين دعا را بخوان». خواهر امام صادق) ع (اين عمل را انجام مى دهد و در همان ساعت فرزندش خوب مى شود(2)
پىنوشت
(1) (بحار، ج 43، ص 47).
(2) (بحار، ج 92، ص 10).
