onia$
دستیار مدیر تالار مدیریت
چكيده
پسماندهاي بيمارستاني يكي از معضلات بهداشتي است كه به دليل دارا بودن عوامل خطرناك ، سمي و بيماريزا از حساسيت
خاصي برخوردار است . مديريت صحيح اين مواد نقش مهمي در كنترل آلودگي محيط زيست و ميزان بروز عفونتهاي بيمارستاني دارد
زيرا مطالعات اپيدميولوژيك نشان داده است كه در اثر تماس با سر سوزن مصرف شده احتمال آلوده شدن شخص به ويروس هپاتيت
0% وجود دارد . لذا مديريت اين موا د و ارائه پيشنهاد براي استانداردسازي آن مطابق / 1% و 3 /8 ، % به ترتيب 30 HIV و C وB
بسيار مهم مي باشد . WHO رهنمودهاي وزارت بهداشت و
اين مطالعه از نوع مشاهده اي توصيفي مي باشد كه نتايج آن از طريق تكميل چك ليست بدست آمده است . چك ليست ها در
طي 3 ماه از دي الي اسفند 1385 با مراجعه حضوري به كليه بيمارستانها در يك نوبت تكميل گرديد .
در بيمارستانهاي استان فرايندهاي تفكيك ، حمل و نقل ، نگهداري موقت پسماندها در داخل بيمارستان به ترتيب با ميانگين
%73 و 72 % و فرايند دفع نهايي پسماندهاي بيمارستاني در خارج از بيمارستان با ميانگين 57 % از حد متوسط وزارت بهداشت ، %89
بالاتر بوده است .
ارزيابي مديريت پسماندهاي بيمارستاني نشان داد كه در بيمارستانهاي استان فرايندهاي مديريت پسماندها از شرايط نسبتا خوبي
برخوردار است ولي به دليل عدم استفاده از تكنيك ها و تجهيزات پيشرفته ، تهديد خطرات مرتبط با پسماندهاي بيمار ستاني در
استان وجود دارد .
كليدواژهها : پسماندهايبيمارستاني / مراكزآموزشيدرماني / مديريتپسماندهايبيمارستاني
دهمينهمايشمليبهداشتمحيط
همدان , 8 الي 10 آبانماه 1386
-1 مقدمه
بر اساس تعريف سازمان حفاظت محيط زيست جمهوري اسلامي ايران در قانون مديريت پسماندها ، پسماندهاي بيمارستاني به
كليه پسماندهاي عفوني ناشي از بيمارستانها ، مراكز بهداشتي درماني ، آزمايشگاههاي تشخيص طبي و ساير مراكز مشابه گفته مي
شود . پسماندهاي بيمارستاني يكي از معضلات بهداشتي است كه به علت دارا بودن عوامل خطرناك و بيماريزا از حساسيت خاصي
برخوردار است ( 1 ) . مديريت صحيح اين مواد نقش به سزائي در كنترل آلودگي محيط زيست و ميزان بروز عفونتهاي بيمارستاني
دارد زيرا مطالعات اپيدميولوژيك نشان داده است كه در اثر تماس با سر سوزن مصرف شده احتمال آلوده شدن شخص به و ي روس
0% وجود دارد ( 2 ) . مديريت پسماندهاي بيمارستاني شامل به حداقل رساندن / 1% و 1 /8 ، % به ترتيب 10 HIV و C و B هپاتيت
زائدات و بازيافت ، ضدعفوني با استفاده از بخار ( روش استفاده از اتوكلاو ) ، ضدعفوني با استفاده از امواج كوتاه ، ضدعفوني با استفاده
از حرارت ، ضدعفوني با استفاده از اشعه گاما ، ضدعفوني با استفاده از مواد شيميايي ، سوزاندن ، خنثي سازي ، دفن بهداشتي و دفع
. ( در شبكه فاضلاب شهري است ( 3
لذا با توجه به اهميت موضوع ، اين تحقيق به منظور شناخت خصوصيات كمي و كيفي مواد زائد بيمارستان ، جداسازي ، جمع
آوري و در نهايت تصفيه و دفع مناسب براي مديريت پسماندهاي بيمارستان با اس تفاده از استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني و
. ( وزارت بهداشت در بيمارستانهاي استان جهت ارائه راهكارهاي مناسب براي مديريت بهينه انجام شده است ( 4
-2 موادوروشها
اين مطالعه به منظور توصيف و بررسي و ارزيابي دقيق از نحوه مديريت پسماندهاي بيمارستاني در تمام 21 بيمارستان دولتي و
خصوصي موجود در استان انجام گرفت . در اين تحقيق از چك ليست حاوي 39 سوال بعنوان ابزار جمع آوري اطلاعات استفاده شده
است . چك ليست به صورت بسته و به شكل دو گزينه اي در دو بخش عمومي و اختصاصي طراحي شده بود ( 5 ) . در بخش عمومي
چك ليست شامل اطلاعات عمومي ولي بخش اختصاصي چك ليست از 4 قسمت مجزا شامل تفكيك ، جمع آوري و حمل ونقل ،
ذخيره سازي و نگهداري موقت و دفع نهايي پسماند تشكيل گرديده بود . سهم هر بخش چك ليست 25 اميتاز در نظر گرفته شد كه
از نظر استاندارد وزارت بهداشت هر بيمارستان بايد حداقل 50 امتياز را از هر بخش بصورت مجزا كسب تا از نظر بهداشتي آن بخش
چك ليست قابل قبول باشد . امتياز نهايي از سرجمع كليه بخشهاي چك ليست كسب حداقل 50 امتياز مي باشد تا آن بيمارستان
قابل قبول باشد . اما اگر يكي از قسمتها مثلا دفع پسماند در بيمارستان انجام نشود و همه پسماندها به خارج حمل شود اين بخش از
چك ليست در زمان پرسشگري تكميل نميگرديد . لذا امتياز آن به قسمتهاي ديگر توزيع مي گرديد . چك ليست بيمارستانها در طي
1 ماه از دي الي اسفند 1385 با مراجعه حضوري يك كارشناس بهداشت محيط به تمام بيمارستانها در يك نوبت تكميل گرديد ( 5
T _ Test كدبندي و سپس براي توصيف يافته ها از تستهاي آماري Spss ) . پس از تكميل چك ليست اطلاعات در نرم افزار اكسل و
.( و معادلات رگرسيون و آزمون فيشر نرم استفاده گرديده است ( 6
-3 نتايج
براي ترسيم رابطه بين شاخص كل تفكيك با تعداد كل كارگران شاغل در امر جمع آوري ، حمل و دفع T-Test آزمون آماري
پسماندهاي بيمارستاني نسبت به كل كاركنان بيمارستان نشان داد كه با افزايش درصد اين شاخص ، وضعيت تفكيك پسماندها
براي ترسيم رابطه بين T-Test بوده است . آزمون آماري ( t2 = و 0.46 p<o.o مطلوبتر شده است كه از نظر آماري معني دار ( 5
شاخص كل تفكيك با تعداد كل كارگران شاغل در امر جمع آوري ، حمل و دفع پسماندهاي بيمارستاني نسبت به كل كاركنان بر
حسب بيمارستانهاي آموزشي و غيرآموزشي نشان داد كه اين شاخص بين بيمارستانهاي آموزشي و غيرآموزشي تفاوت آماري معني
وجود ندارد . شاخص هاي حاصل از ارزشيابي بيمارستانهاي استان در جداول 1 و 2 آمده است . ( t2 = و 0.46 p<o.o داري ( 6
دهمينهمايشمليبهداشتمحيط
همدان, 8 الي10 آبانماه1386
جدول1 : درصدمطلوبفرايندهايمديريتپسماندهايبيمارستانيبهتفكيكمالكيت
نوع فرايند بيمارستانهاي دولتي بيمارستانهاي خصوصي
وضعيت تفكيك
وضعيت جمع آوري و حمل ونقل
وضعيت ذخيره سازي و نگهداري موقت
وضعيت دفع پسماند
78/6
57/1
42/9
42/85
100
42/9
71/4
50
جدول2 : درصدمطلوبفرايندهايمديريتپسماندهايبيمارستانيبهتفكيكفعاليت
نوع فرايند بيمارستانهاي آموزشي بيمارستانهاي غيرآموزشي
وضعيت تفكيك
وضعيت جمع آوري و حمل ونقل
وضعيت ذخيره سازي و نگهداري موقت
وضعيت دفع پسماند
60
80
40
80
91/8
41/8
56/1
56/25
-4 بحثونتيجهگيري
نتايج اين بررسي نشان داد كه روند مديريت پسماندهاي بيمارستاني بيمارستانهاي استان به ترتيب در فرايندهاي تفكيك ، فرايند
71 % و 72 % و فرايند دفع نهايي پسماندها در خارج از ، % حمل و نقل و نگهداري موقت در داخل بيمارستان با ميانگين 89
بيمارستان با ميانگين 57 درصد از حد متوسط وزارت بهداشت بالاتر بوده است . نتايج همچنين نشان داد كه ضدعفوني سطل ها و
وسايل حمل زباله بطور روزانه در فرايندهاي جمع آوري و حمل نقل پسماندها در داخل بيمارستان بطور ميانگين فقط در 24 درصد
از بيمارستانها رعايت مي گردد كه به دليل احتمال انتشار عوامل عفوني در محيط از نظر استاندارد وزارت بهداشت قابل قبول نمي
باشد . بررسي وضعيت نگهداري موقت پسماندهاي بيمارستانهاي استان نشان داد كه به غير از فرايند نصب تابلوي هشدار دهنده محل
نگهداري موقت پسماند با ميانگين حدود 29 درصد ، بقيه فرايندها از نظر استانداردهاي وزارت بهداشت قابل قبول و در حد مطلوب
بوده است . نتايج حاصل از بررسي وضعيت دفع پسماندهاي بيمارستانهاي استان نشان مي دهد كه 52 درصد از بيمارستانهاي استان
داراي دستگاههاي زباله سوز هستند ولي همه اين دستگاهها غيرفعال مي باشند و دفع نهايي بهداشتي پسماندهاي عفوني فقط در 57
درصد از بيمارستانها رعايت مي گردد . لذا دفع غيربهداشتي در 48 درصد از بيمارستانهاي استان مي تواند به عنوان يك تهديد بالقوه
براي محيط زيست باشد .
مقايسه نتايج بدست آمده از اين پژوهش با پژوهشهاي مشابه اي كه در خصوص مديريت پسماندهاي بيمارستاني بيمارستانهاي
آموزشي دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه در سال 1379 ، وضعيت جمع آوري، حمل و دفع زباله هاي بيمارستان هاي دولتي و
خصوصي استان مازندران در سال 1380 و همچنين نحوه مديريت پسماندهاي بيمارستاني شهرستان رشت در سال 1384 انجام
گرفت نشان داد كه بيمارستانهاي استان گلستان از وضعيت مديريتي بهتري در خصوص پسماندهاي بيمارستاني برخوردار هستند ( 7
8 و 9 ) . همچنين در مقايسه با وضعيت مديريت زائدات بيوپزشكي بيمارستانهاي مصر انجام گرفت نشان داد كه بيمارستانهاي ،
استان گلستان مانند بيمارستانهاي مصر از توجه ناكافي بويژه از نظر تفكيك برخوردار است اما بطور نسبي وضعيت بهتري نسبت به
كشور مصردارد ( 10 ) . در مقايسه با مديريت زائدات پزشكي در شهر ايربيد اردن انجام گرفت نشان داد كه وضعيت مديريت زائدات
پزشكي در استان گلستان در مقايسه با شهر اربيد از نظر حمل و نقل ، ذخيره سازي و دفع از كيفيت بهتري برخوردار بوده است .
ضمن آنكه برخلاف كشور اردن كه هيچ روش تعريف شده اي براي حمل و نقل و دفع اين مواد و همچنين هيچ مقرراتي براي تفكيك
و طبقه بندي زائدات پزشكي در اين موسسات وجود نداشت ، در جمهوري اسلامي ايران قانون مديريت پسماندهاي بيمارستاني وجود
دهمينهمايشمليبهداشتمحيط
همدان, 8 الي10 آبانماه1386
دارد ( 11 ) . مچنين در مقايسه با مديريت استانداردسازي شده مديريت زائدات پزشكي در بيمارستان انگليس نشان د اد كه
. ( بيمارستانهاي استان گلستان همانند بيمارستانهاي انگليس از تكينكهاي پيشرفته براي تخريب اين مواد استفاده ننموده است ( 12
فرايندهاي مديريت پسماندهاي بيمارستاني در بيمارستانهاي استان از شرايط نسبتا خوبي برخوردار است ، اما عدم بكارگيري نيروهاي
متخصص در كليه بيمارستانهاي استان ، عدم آگاهي پرسنل موثر در امر مديريت پسماندهاي بيمارستاني ، عدم كاربرد تجهيزات
پيشرفته و اهمال در رعايت كامل استانداردها موجب گرديد تا خطرات مرتبط با پسماندهاي بيمارستاني همچنان محيط زيست انساني
را تهديد نمايد . لذا به منظور بهبود روند مديريت روند مديريت پسماندهاي بيمارستاني در استان گلستان پيشنهاد مي گردد با توجه
به مشكلات عديده ناشي از حمل و نقل غيرمكانيزه و غيربهداشتي پسماندهاي عفوني ، محدوديت زمين و عدم رعايت اصول دفن
بهداشتي براي حفظ محيط زيست ، استفاده از روشهاي بي خطرسازي بعنوان يكي از گزينه هاي اصلي دانشگاه مدنظر قرار گيرد .
همچنين از فارغ التحصيلان بهداشت محيط در تمام بيمارستانها به منظور مديريت بهداشت محيط بيمارستانها از جمله پسماندهاي
بيمارستاني بر اساس مصوبه وزارت بهداشت بكارگيري شود .
-5 تقديروتشكر
اين طرح با حمايت مالي معاونت پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي گلستان انجام شده است . بدين وسيله از آقاي دكتر زنگانه ، دكتر
كشتكار ،خانم خدام ، خانم خمبه بيني آقاي مهندس پاك منش تشكر مي گردد . همچنين از خانم كلثوم گلفيروزي و يگانه
شهرياري كه در تمام مراحل اين طرح اينجاب را ياري داده اند تشكر فراوان مي گردد .
-6 فهرستمنابع
-1 سازمان حفاظت محيط زيست ." قانون مديريت پسماند " . انتشارات سازمان حفاظت محيط زيست - 1383
-2 عمراني ، قاسمعلي و همكاران – مديريت پسماندهاي بيمارستاني در شهرستان رشت - دانشگاه علوم پزشكي تهران - هشتمين
همايش ملي بهداشت محيط ايران – 1384
3- WHO - management of waste from hospital and other health –care establishment - Geneva,1995
4 - تكدستان افشين . جعفرزاده نعمت الله ." مديريت صحيح كاهش ، تصفيه و دفع پسماندهاي بيمارستاني - دانشگاه علوم پزشكي
تهران – هشتمين همايش ملي بهداشت محيط ايران – 1364
-5 وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي ، دستورالعمل تفكيك ، ذخيره ، حمل و نقل و دفع پسماندهاي بيمارستاني ، 1385
انتشارات مديريت مطالعات و توسعه آموزش پزشكي .". spss 6 – افشين نيا ، فرساد . " تحليل كاربردي داده ها : راهنماي استفاده از
دانشگاه علوم پزشكي اصفهان – 1378
-7 كرمي متين ، بهزاد و همكاران – "مديريت زباله هاي بيمارستاني در بيمارستانهاي آموزشي دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه "–
دانشگاه علوم پزشكي كرمان - سومين همايش ملي بهداشت محيط ايران – 1379
8 - انوشيروان محسني، مريم جواديان، مهدي يونسيان، شيرزاد غلامي " بررسي وضعيت جمع آوري، حمل و دفع زباله هاي
بيمارستان هاي دولتي و خصوصي استان مازندران در سال 1380 " .مجله علمي - پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي مازندران،
1380 ؛ دوره 11 ، پاييز، شماره 32
9 - تقوي ، كامران - بررسي و آناليز فيزيكي زباله هاي پزشكي و عفوني در بيمارستانهاي دانشگاهي رشت و ارائه پيشنهاد براي كنترل
اثرات سوء بر محيط زيست – دانشگاه علوم پزشكي تهران - هشتمين همايش ملي بهداشت محيط ايران – 1384
10- Sahar Mohamed Soliman 1, Amel Ibrahim Ahmed - Overview of biomedical waste management in
selected Governorates in Egypt: A pilot study - Waste Management xxx (2006
11- A. Bdour and etl ( 2006 ) Assessment of medical wastes management practice: A case study of the
northern part of Jordan . Waste Management)
12- J.I. Blenkharn . Standards of clinical waste management in UK hospitals - Journal of Hospital Infection
(2006__
پسماندهاي بيمارستاني يكي از معضلات بهداشتي است كه به دليل دارا بودن عوامل خطرناك ، سمي و بيماريزا از حساسيت
خاصي برخوردار است . مديريت صحيح اين مواد نقش مهمي در كنترل آلودگي محيط زيست و ميزان بروز عفونتهاي بيمارستاني دارد
زيرا مطالعات اپيدميولوژيك نشان داده است كه در اثر تماس با سر سوزن مصرف شده احتمال آلوده شدن شخص به ويروس هپاتيت
0% وجود دارد . لذا مديريت اين موا د و ارائه پيشنهاد براي استانداردسازي آن مطابق / 1% و 3 /8 ، % به ترتيب 30 HIV و C وB
بسيار مهم مي باشد . WHO رهنمودهاي وزارت بهداشت و
اين مطالعه از نوع مشاهده اي توصيفي مي باشد كه نتايج آن از طريق تكميل چك ليست بدست آمده است . چك ليست ها در
طي 3 ماه از دي الي اسفند 1385 با مراجعه حضوري به كليه بيمارستانها در يك نوبت تكميل گرديد .
در بيمارستانهاي استان فرايندهاي تفكيك ، حمل و نقل ، نگهداري موقت پسماندها در داخل بيمارستان به ترتيب با ميانگين
%73 و 72 % و فرايند دفع نهايي پسماندهاي بيمارستاني در خارج از بيمارستان با ميانگين 57 % از حد متوسط وزارت بهداشت ، %89
بالاتر بوده است .
ارزيابي مديريت پسماندهاي بيمارستاني نشان داد كه در بيمارستانهاي استان فرايندهاي مديريت پسماندها از شرايط نسبتا خوبي
برخوردار است ولي به دليل عدم استفاده از تكنيك ها و تجهيزات پيشرفته ، تهديد خطرات مرتبط با پسماندهاي بيمار ستاني در
استان وجود دارد .
كليدواژهها : پسماندهايبيمارستاني / مراكزآموزشيدرماني / مديريتپسماندهايبيمارستاني
دهمينهمايشمليبهداشتمحيط
همدان , 8 الي 10 آبانماه 1386
-1 مقدمه
بر اساس تعريف سازمان حفاظت محيط زيست جمهوري اسلامي ايران در قانون مديريت پسماندها ، پسماندهاي بيمارستاني به
كليه پسماندهاي عفوني ناشي از بيمارستانها ، مراكز بهداشتي درماني ، آزمايشگاههاي تشخيص طبي و ساير مراكز مشابه گفته مي
شود . پسماندهاي بيمارستاني يكي از معضلات بهداشتي است كه به علت دارا بودن عوامل خطرناك و بيماريزا از حساسيت خاصي
برخوردار است ( 1 ) . مديريت صحيح اين مواد نقش به سزائي در كنترل آلودگي محيط زيست و ميزان بروز عفونتهاي بيمارستاني
دارد زيرا مطالعات اپيدميولوژيك نشان داده است كه در اثر تماس با سر سوزن مصرف شده احتمال آلوده شدن شخص به و ي روس
0% وجود دارد ( 2 ) . مديريت پسماندهاي بيمارستاني شامل به حداقل رساندن / 1% و 1 /8 ، % به ترتيب 10 HIV و C و B هپاتيت
زائدات و بازيافت ، ضدعفوني با استفاده از بخار ( روش استفاده از اتوكلاو ) ، ضدعفوني با استفاده از امواج كوتاه ، ضدعفوني با استفاده
از حرارت ، ضدعفوني با استفاده از اشعه گاما ، ضدعفوني با استفاده از مواد شيميايي ، سوزاندن ، خنثي سازي ، دفن بهداشتي و دفع
. ( در شبكه فاضلاب شهري است ( 3
لذا با توجه به اهميت موضوع ، اين تحقيق به منظور شناخت خصوصيات كمي و كيفي مواد زائد بيمارستان ، جداسازي ، جمع
آوري و در نهايت تصفيه و دفع مناسب براي مديريت پسماندهاي بيمارستان با اس تفاده از استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني و
. ( وزارت بهداشت در بيمارستانهاي استان جهت ارائه راهكارهاي مناسب براي مديريت بهينه انجام شده است ( 4
-2 موادوروشها
اين مطالعه به منظور توصيف و بررسي و ارزيابي دقيق از نحوه مديريت پسماندهاي بيمارستاني در تمام 21 بيمارستان دولتي و
خصوصي موجود در استان انجام گرفت . در اين تحقيق از چك ليست حاوي 39 سوال بعنوان ابزار جمع آوري اطلاعات استفاده شده
است . چك ليست به صورت بسته و به شكل دو گزينه اي در دو بخش عمومي و اختصاصي طراحي شده بود ( 5 ) . در بخش عمومي
چك ليست شامل اطلاعات عمومي ولي بخش اختصاصي چك ليست از 4 قسمت مجزا شامل تفكيك ، جمع آوري و حمل ونقل ،
ذخيره سازي و نگهداري موقت و دفع نهايي پسماند تشكيل گرديده بود . سهم هر بخش چك ليست 25 اميتاز در نظر گرفته شد كه
از نظر استاندارد وزارت بهداشت هر بيمارستان بايد حداقل 50 امتياز را از هر بخش بصورت مجزا كسب تا از نظر بهداشتي آن بخش
چك ليست قابل قبول باشد . امتياز نهايي از سرجمع كليه بخشهاي چك ليست كسب حداقل 50 امتياز مي باشد تا آن بيمارستان
قابل قبول باشد . اما اگر يكي از قسمتها مثلا دفع پسماند در بيمارستان انجام نشود و همه پسماندها به خارج حمل شود اين بخش از
چك ليست در زمان پرسشگري تكميل نميگرديد . لذا امتياز آن به قسمتهاي ديگر توزيع مي گرديد . چك ليست بيمارستانها در طي
1 ماه از دي الي اسفند 1385 با مراجعه حضوري يك كارشناس بهداشت محيط به تمام بيمارستانها در يك نوبت تكميل گرديد ( 5
T _ Test كدبندي و سپس براي توصيف يافته ها از تستهاي آماري Spss ) . پس از تكميل چك ليست اطلاعات در نرم افزار اكسل و
.( و معادلات رگرسيون و آزمون فيشر نرم استفاده گرديده است ( 6
-3 نتايج
براي ترسيم رابطه بين شاخص كل تفكيك با تعداد كل كارگران شاغل در امر جمع آوري ، حمل و دفع T-Test آزمون آماري
پسماندهاي بيمارستاني نسبت به كل كاركنان بيمارستان نشان داد كه با افزايش درصد اين شاخص ، وضعيت تفكيك پسماندها
براي ترسيم رابطه بين T-Test بوده است . آزمون آماري ( t2 = و 0.46 p<o.o مطلوبتر شده است كه از نظر آماري معني دار ( 5
شاخص كل تفكيك با تعداد كل كارگران شاغل در امر جمع آوري ، حمل و دفع پسماندهاي بيمارستاني نسبت به كل كاركنان بر
حسب بيمارستانهاي آموزشي و غيرآموزشي نشان داد كه اين شاخص بين بيمارستانهاي آموزشي و غيرآموزشي تفاوت آماري معني
وجود ندارد . شاخص هاي حاصل از ارزشيابي بيمارستانهاي استان در جداول 1 و 2 آمده است . ( t2 = و 0.46 p<o.o داري ( 6
دهمينهمايشمليبهداشتمحيط
همدان, 8 الي10 آبانماه1386
جدول1 : درصدمطلوبفرايندهايمديريتپسماندهايبيمارستانيبهتفكيكمالكيت
نوع فرايند بيمارستانهاي دولتي بيمارستانهاي خصوصي
وضعيت تفكيك
وضعيت جمع آوري و حمل ونقل
وضعيت ذخيره سازي و نگهداري موقت
وضعيت دفع پسماند
78/6
57/1
42/9
42/85
100
42/9
71/4
50
جدول2 : درصدمطلوبفرايندهايمديريتپسماندهايبيمارستانيبهتفكيكفعاليت
نوع فرايند بيمارستانهاي آموزشي بيمارستانهاي غيرآموزشي
وضعيت تفكيك
وضعيت جمع آوري و حمل ونقل
وضعيت ذخيره سازي و نگهداري موقت
وضعيت دفع پسماند
60
80
40
80
91/8
41/8
56/1
56/25
-4 بحثونتيجهگيري
نتايج اين بررسي نشان داد كه روند مديريت پسماندهاي بيمارستاني بيمارستانهاي استان به ترتيب در فرايندهاي تفكيك ، فرايند
71 % و 72 % و فرايند دفع نهايي پسماندها در خارج از ، % حمل و نقل و نگهداري موقت در داخل بيمارستان با ميانگين 89
بيمارستان با ميانگين 57 درصد از حد متوسط وزارت بهداشت بالاتر بوده است . نتايج همچنين نشان داد كه ضدعفوني سطل ها و
وسايل حمل زباله بطور روزانه در فرايندهاي جمع آوري و حمل نقل پسماندها در داخل بيمارستان بطور ميانگين فقط در 24 درصد
از بيمارستانها رعايت مي گردد كه به دليل احتمال انتشار عوامل عفوني در محيط از نظر استاندارد وزارت بهداشت قابل قبول نمي
باشد . بررسي وضعيت نگهداري موقت پسماندهاي بيمارستانهاي استان نشان داد كه به غير از فرايند نصب تابلوي هشدار دهنده محل
نگهداري موقت پسماند با ميانگين حدود 29 درصد ، بقيه فرايندها از نظر استانداردهاي وزارت بهداشت قابل قبول و در حد مطلوب
بوده است . نتايج حاصل از بررسي وضعيت دفع پسماندهاي بيمارستانهاي استان نشان مي دهد كه 52 درصد از بيمارستانهاي استان
داراي دستگاههاي زباله سوز هستند ولي همه اين دستگاهها غيرفعال مي باشند و دفع نهايي بهداشتي پسماندهاي عفوني فقط در 57
درصد از بيمارستانها رعايت مي گردد . لذا دفع غيربهداشتي در 48 درصد از بيمارستانهاي استان مي تواند به عنوان يك تهديد بالقوه
براي محيط زيست باشد .
مقايسه نتايج بدست آمده از اين پژوهش با پژوهشهاي مشابه اي كه در خصوص مديريت پسماندهاي بيمارستاني بيمارستانهاي
آموزشي دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه در سال 1379 ، وضعيت جمع آوري، حمل و دفع زباله هاي بيمارستان هاي دولتي و
خصوصي استان مازندران در سال 1380 و همچنين نحوه مديريت پسماندهاي بيمارستاني شهرستان رشت در سال 1384 انجام
گرفت نشان داد كه بيمارستانهاي استان گلستان از وضعيت مديريتي بهتري در خصوص پسماندهاي بيمارستاني برخوردار هستند ( 7
8 و 9 ) . همچنين در مقايسه با وضعيت مديريت زائدات بيوپزشكي بيمارستانهاي مصر انجام گرفت نشان داد كه بيمارستانهاي ،
استان گلستان مانند بيمارستانهاي مصر از توجه ناكافي بويژه از نظر تفكيك برخوردار است اما بطور نسبي وضعيت بهتري نسبت به
كشور مصردارد ( 10 ) . در مقايسه با مديريت زائدات پزشكي در شهر ايربيد اردن انجام گرفت نشان داد كه وضعيت مديريت زائدات
پزشكي در استان گلستان در مقايسه با شهر اربيد از نظر حمل و نقل ، ذخيره سازي و دفع از كيفيت بهتري برخوردار بوده است .
ضمن آنكه برخلاف كشور اردن كه هيچ روش تعريف شده اي براي حمل و نقل و دفع اين مواد و همچنين هيچ مقرراتي براي تفكيك
و طبقه بندي زائدات پزشكي در اين موسسات وجود نداشت ، در جمهوري اسلامي ايران قانون مديريت پسماندهاي بيمارستاني وجود
دهمينهمايشمليبهداشتمحيط
همدان, 8 الي10 آبانماه1386
دارد ( 11 ) . مچنين در مقايسه با مديريت استانداردسازي شده مديريت زائدات پزشكي در بيمارستان انگليس نشان د اد كه
. ( بيمارستانهاي استان گلستان همانند بيمارستانهاي انگليس از تكينكهاي پيشرفته براي تخريب اين مواد استفاده ننموده است ( 12
فرايندهاي مديريت پسماندهاي بيمارستاني در بيمارستانهاي استان از شرايط نسبتا خوبي برخوردار است ، اما عدم بكارگيري نيروهاي
متخصص در كليه بيمارستانهاي استان ، عدم آگاهي پرسنل موثر در امر مديريت پسماندهاي بيمارستاني ، عدم كاربرد تجهيزات
پيشرفته و اهمال در رعايت كامل استانداردها موجب گرديد تا خطرات مرتبط با پسماندهاي بيمارستاني همچنان محيط زيست انساني
را تهديد نمايد . لذا به منظور بهبود روند مديريت روند مديريت پسماندهاي بيمارستاني در استان گلستان پيشنهاد مي گردد با توجه
به مشكلات عديده ناشي از حمل و نقل غيرمكانيزه و غيربهداشتي پسماندهاي عفوني ، محدوديت زمين و عدم رعايت اصول دفن
بهداشتي براي حفظ محيط زيست ، استفاده از روشهاي بي خطرسازي بعنوان يكي از گزينه هاي اصلي دانشگاه مدنظر قرار گيرد .
همچنين از فارغ التحصيلان بهداشت محيط در تمام بيمارستانها به منظور مديريت بهداشت محيط بيمارستانها از جمله پسماندهاي
بيمارستاني بر اساس مصوبه وزارت بهداشت بكارگيري شود .
-5 تقديروتشكر
اين طرح با حمايت مالي معاونت پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي گلستان انجام شده است . بدين وسيله از آقاي دكتر زنگانه ، دكتر
كشتكار ،خانم خدام ، خانم خمبه بيني آقاي مهندس پاك منش تشكر مي گردد . همچنين از خانم كلثوم گلفيروزي و يگانه
شهرياري كه در تمام مراحل اين طرح اينجاب را ياري داده اند تشكر فراوان مي گردد .
-6 فهرستمنابع
-1 سازمان حفاظت محيط زيست ." قانون مديريت پسماند " . انتشارات سازمان حفاظت محيط زيست - 1383
-2 عمراني ، قاسمعلي و همكاران – مديريت پسماندهاي بيمارستاني در شهرستان رشت - دانشگاه علوم پزشكي تهران - هشتمين
همايش ملي بهداشت محيط ايران – 1384
3- WHO - management of waste from hospital and other health –care establishment - Geneva,1995
4 - تكدستان افشين . جعفرزاده نعمت الله ." مديريت صحيح كاهش ، تصفيه و دفع پسماندهاي بيمارستاني - دانشگاه علوم پزشكي
تهران – هشتمين همايش ملي بهداشت محيط ايران – 1364
-5 وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي ، دستورالعمل تفكيك ، ذخيره ، حمل و نقل و دفع پسماندهاي بيمارستاني ، 1385
انتشارات مديريت مطالعات و توسعه آموزش پزشكي .". spss 6 – افشين نيا ، فرساد . " تحليل كاربردي داده ها : راهنماي استفاده از
دانشگاه علوم پزشكي اصفهان – 1378
-7 كرمي متين ، بهزاد و همكاران – "مديريت زباله هاي بيمارستاني در بيمارستانهاي آموزشي دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه "–
دانشگاه علوم پزشكي كرمان - سومين همايش ملي بهداشت محيط ايران – 1379
8 - انوشيروان محسني، مريم جواديان، مهدي يونسيان، شيرزاد غلامي " بررسي وضعيت جمع آوري، حمل و دفع زباله هاي
بيمارستان هاي دولتي و خصوصي استان مازندران در سال 1380 " .مجله علمي - پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي مازندران،
1380 ؛ دوره 11 ، پاييز، شماره 32
9 - تقوي ، كامران - بررسي و آناليز فيزيكي زباله هاي پزشكي و عفوني در بيمارستانهاي دانشگاهي رشت و ارائه پيشنهاد براي كنترل
اثرات سوء بر محيط زيست – دانشگاه علوم پزشكي تهران - هشتمين همايش ملي بهداشت محيط ايران – 1384
10- Sahar Mohamed Soliman 1, Amel Ibrahim Ahmed - Overview of biomedical waste management in
selected Governorates in Egypt: A pilot study - Waste Management xxx (2006
11- A. Bdour and etl ( 2006 ) Assessment of medical wastes management practice: A case study of the
northern part of Jordan . Waste Management)
12- J.I. Blenkharn . Standards of clinical waste management in UK hospitals - Journal of Hospital Infection
(2006__
