ایا میدانید بداء چیست؟

[salizadeniri]

انواع مقدرات

قبل از پرداختن به این موضوع ما نیازمند دانستن انواع مقدرات هستیم، که پس از روشن شدن این مطلب، بداء نیز حل خواهد شد.
خداوند دو نوع مقدرات دارد.

• مقدرات ثابت

بعضی از تقدیرات خداوند متعال به گونه‌ای است که جز خودش هیچ کس حتی فرشتگان و پیامبران از آنها مطلع نیستند و در واقع جزء علوم اختصاصی خداوندی است و این تقدیرات حتما اتفاق خواهد افتاد که بداء نیز جزو همین قسمت است، اما برخی دیگر از تقدیرات الهی را خداوند به فرشتگان و پیامبران اطلاع می‌دهد و اعلام می‌کند که انجام این کار حتمی است و غیر قابل تغییر، مانند طوفان نوح که خداوند حتی به پیامبرش دستور می‌دهد که این طوفان اتفاق خواهد افتاد و نباید در حق کسی شفاعت و دعایی بکند. چنانکه امام رضا علیه السلام فرمودند: علم خدا دو گونه است یک نوع آن همان است که به فرشتگان و پیامبرانش اطلاع داده و در این گونه علوم و تقدیرات تغییراتی رخ نمی‌دهد، ... و نوع دوم همان علوم و تقدیراتی است که پوشیده نگه داشته و کسی را بر آن مطلع و آگاه نساخته است. در اینگونه علوم است که بداء جریان دارد، خداوند آنچه را که بخواهد مقدم می‌دارد و آنچه را که بخواهد به تاخیر می‌اندازد و هر طور که بخواهد آن را تغییر می‌دهد و یا تثبیت می‌کند.

• مقدرات غیر حتمی و قابل تغییر
  

بعضی از تقدیرات خداوندی نیز وجود دارد که وجودشان مشروط به چیزی می‌باشد یعنی مقدراتی که خداوند بوقوع پیوستنشان را تابع شرایط و مصلحتی قرار داد است که اگر آن شرایط محقق شد، این مقدرات نیز تحقق خواهد یافت و اگر آن شرایط محقق نشد این مقدرات نیز تحقیق نمی‌یابد. مثلا شخص سالمی که بیمار شود و خداوند مقدر فرموده که اگر به پزشک مراجعه کند او خوب می‌شود و اگر به پزشک نرود و مثلا دعا کند می‌میرد، اگر چنین کسی به پزشک مراجعه کرد صحتش را در می‌یابد و اگر مراجعه ننمود خواهد مرد. یعنی شرط تحقق سلامتی این بیمار، مراجعه به دکتر بوده که وی مراجعه نکرده است.

یا در مورد قوم حضرت یونس خداوند به حضرت یونس وحی نمود که پس از سه روز قومش هلاک می‌شوند، زمانیکه حضرت یونس قومش را ترک گفت و نشانه‌های عذاب آشکار گردید قوم وی توبه کردند، خداوند با قبول توبه آنها، عذاب را نیز از آنها دور کرد. در اینجا به اصطلاح بداء حاصل شده و علت آن نیز این است که خداوند این قوم را به خاطر بد دینی‌شان و عدم ایمان به خدا و پیروی نکردن از پیامبرش می‌‌خواست عذاب بکند حال که این قوم تصمیم به اطاعت از خدا و پیامبر نمودند دیگر جایی برای عذاب نیست و این تقدیر خداوندی است.
[h=1]پاسخ به یک شبهه [/h]اهل سنت شیعه را به خاطر اعتقاد به بداء محکوم می‌کنند، چون سینها بداء را فقط به معنی پشیمانی و تغییر اراده خداوندی می‌دانند و معنای دیگر از این را نمی‌گویند. در پاسخ ابتدا باید گفت که شیعه نیز همانند اهل سنت منکر بداء به معنی پشیمانی است چرا که معتقد است خداوند عالم هست و به همه چیز علم کافی و لازم را دارد. اما اگر بخواهیم با اعتقاد به بداء، با هر گونه تغبیری حتی در مقدرات غیرحتمی، مقابله بکنیم باید بگوئیم که این کار نه تنها برخلاف روایتهای رسیده توسط خود سنیها می‌باشد، بلکه در این صورت ما باید از دعا کردن نیز دست بکشیم چراکه دعا رفع بلا می‌کند و این یک نوع تغییر و بداء می‌باشد. در حالیکه دعا کردن پس از هر نمازی یک سنت می‌باشد.
[h=1]آثار عقیده به بداء [/h][h=1][/h][h=1][/h]اعتقاد داشتن به بداء نه تنها نسبت جهل دادن به خداوند متعال نمی‌باشد بلکه فوایدی نیز دارد که در زیر به چند مورد بسنده می‌کنیم:

• اعتقاد به بداء سبب توجه دادن انسان به قدرت خداوند در تمام مراحل خلقت است یعنی برای انسان آشکار می‌شود که اگر چیزی به وجود می‌آید و یا برعکس از بین می‌رود، و یا تغییری در جهان روی می‌دهد همگی به سبب قدرت و تقدیر خداوندی است.
• و اینکه بداء سبب می‌شود انسان متوجه خدای خویش باشد، از وی درخواست رفع مشکلات و یا برخورداری از نعمتی را بنماید چون در سایه اعتقاد به خدا می‌داند که خداوند می‌تواند سرنوشتش را تغییر دهد و به حالتی بهتر از وضع کنونی تبدیل نماید.

[h=1]جمعبندی [/h][h=1][/h]پس بدایی که شیعه بدان معتقد می‌باشد به معنی جهل خداوندی نیست بلکه به مفهوم اظهار می‌باشد یعنی آنچه از تقدیرات الهی که برای بشر، مجهول و ناروشن بود برای وی آشکار گردد زیرا همچنانکه گفتیم خداوند دو نوع تقدیر دارد که یک نوع آن مخفی است و کسی از آن مطلع نیست که بداء نیز جزء همین مقدرات می‌باشد.

[h=1]منابع
[/h]

1. ابوالقاسم خوئی، البیان، ترجمه محمد صادق نجمی و هاشم زاده هریسی، انتشارات دانشگاه آزاد خوی چاپ پنجم 1375
2. پژوهشکده اسلامی، علوم و معارف قرآن، پائیز 1381.
3. علامه حلی، کشف المراد، ترجمه ابوالحسن شعرانی، چاپ هشتم فروردین 1376 چاپخانه

1. http://ns1.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%d8%a8%d8%af%d8%a7%d8%a1&SSOReturnPage=Check&Rand=0اسلامیه.