World Designer
عضو جدید
معماري مساکن قديمي (بومي) منطقه:
سکونتگاه ها با ديوار ضخيم و بلند همراه با پنجره هاي کرکره اي چوبي (جهت جلوگيري از نور شديد و ايجاد محرميت بيشتر در داخل خانه) و دست اندازهاي بلند پشت بام، در حياطي وسيع با حوضي در وسط آن ساخته مي شد که از نظر تطابق با نوع اقليم بهترين ساختمان محسوب مي شد. زيرا ديوارهاي ضخيم باعث جذب نور آفتاب مي شود و با توجه به سمت آفتاب هرگز در نقطة اوج قرار نمي گيرد. حياط در شب باعث پرتو افکني به آسمان شده و در روز نيز پرتو هاي مستقيم خورشيد به آن نميرسد و در نتيجه هواي ملايمي ارائه مي کند. اين حالت موقعي تشديد مي شود که حوضي در حياط وجود داشته باشد که اعتدال هوا را به دنبال خواهد داشت. رو به جنوب بودن پنجره در ايران بهترين شرايط را جهت استفاده از نور خورشيد فراهم مي کند. اين وضعيت در اردبيل داراي مزيت ديگري نيز مي باشد.
در اردبيل از آبان ماه بادهاي جنوب غربي در منطقه مسلط مي شوند که اکثراً توأم با سرما مي باشند، در حاليکه در ماههاي تابستان بادهاي شمال شرقي (مغان يئلي) و شرقي (مه يا قره يئل) با حاکميت در منطقه موجب کاهش خشکي هوا در اردبيل مي شوند. بنابراين در صورتي که ساختمانها رو به جنوب باشند، صرف نظر از شرايط نوري مناسب، موجب مي شود تا هنگام تسلط بادهاي سرد جنوب غربي در زمستان مستقيماً در معرض بادهاي فوق قرار نگيرند. به خصوص اگر ديوارهاي غربي يا جنوب غربي مساکن ضخيم تر باشند، اتلاف انرژي هم از طريق تشعشع و هم از طريق انتقال به حداقل کاهش خواهد يافت. در فصل تابستان نيز مي توان با استفاده از پنجره يا دريچه که در ساختمان به طرف شمال شرق يا شرق ايجاد شده است، از بادهاي خنک شرقي يا شمال شرقي جهت خنک تر شدن داخل ساختمان استفاده نمود.
- درونگرايي ساختمان که متجانس با معماري منطقه است.
- خانه ها از يک تا دو طبقه اند، حياط مياني و ديواري بلند داشته، اکثراً داراي ايوان و محل نشستن تابستاني مي باشد. اين خانه ها نسبتاً بزرگ بوده و فضاي وسيع تري را جهت ساکنين آن ارائه مي دهد و اين نيز به اين دليل است که مي خواهد ساعات فراغت را بيشتر در خانه بگذرانند، در نتيجه فضاي بيشتري را جهت فعاليت هاي مختلف لازم دارند.
به طور کلي ويژگي هاي بومي معماري منطقه به قرار زير است:
فضاهاي تشکيل دهندة اين گونه مساکن؛ تالار، ايوان و حياط است که ترکيبي موزون با عناصر و فضاهاي مسکن سنتي اردبيل مجموعه اي زيبا به وجود آورده است. ارتباط ورودي با اولين گذر از طريق هشتي صورت
مي گيرد و دسترسي به فضاهاي داخلي ممکن است از طريق فضاي سرپوشيدة دالان و يا از طريق فضاي باز حياط صورت پذيرد.
اصول ساختمان اين گونه بناها بر اساس قرينه سازي است؛ لذا در نماي اصلي آن که رو به حياط داخلي دارد، اين اصول کاملاً رعايت گشته است و محور مياني بر محور مياني تالار اصلي خانه منطبق است. ظاهر خارجي اين بناها، ديوارهاي بلندي است که با مصالح بومي بنا گرديده است.
داشتن ارتباط بين سطوح باز و بسته.
رعايت سلسله مراتب فضاهاي باز و نيمه باز و بسته که با توجه به اقليم سرد اردبيل، جهت جلوگيري از تبادل حرارتي سريع الزامي است.
ايجاد نکردن بازشو در تمام جهات ساختمان به دو علت:
الف) از نظر اينکه در اين منطقه جبهه هاي شرقي و غربي نور و آفتاب مناسب با توجه به اقليم منطقه ندارد.
ب) ديگر اينکه باد غربي مزاحمي در منطقه وجود دارد که مي بايست حتي الامکان جبهة غربي بسته شود.
در نظر نگرفتن سقف شيبدار در ساختمان، هرچند که از نظر فصول سرد و ميزان بارندگي برف از نظر اول منطقي به نظر مي رسد، ولي از نظر جوابگويي به مسائل اقليمي اشکال دارد. زيرا نگهداري خود برف روي بامها به عنوان عايق حرارتي در زمستان کار مي کند و براي همين بوده که معماري قديمي اردبيل نيز از سقف هاي غير شيبدار استفاده مي کرده اند.
بافت متراکم قديمي:
در بافت متراکم قديمي، خانه ها اغلب به يکديگر چسبيده اند و حداقل فضاي عمومي و لازم را براي آمد و شد پياده تشکيل مي دهند، اين فضاها به علت فشردگي و ترکيب خانه ها داراي پيچ و خم زياد بوده، فرم ارگانيک و طبيعي گسترش بافت را به وجود مي آورند.
<H1 dir=rtl style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 12pt 0cm 3pt; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%">اتصال جانبي خانه ها به هم و در نتيجه فرم گيري کلي با کوچه ايي مستقيم و عريض نمايانگر اثرات مداوم اقليمي و موقع جغرافيايي منطقه بر فرم يابي بافت فيزيکي شهر است. همچنانکه معمار قديمي با ساختن ديوارهاي ادامه دار و به کار بردن حداقل قسمت هاي باز در آن (پنجره) و قير اندود کاهگل در پوشش ساختمان اين نکته را توجه مي کند.
همانطور که گفته شد؛ مصالح ساختماني غالباً خشت و آجر و آهک بوده ولي پي هاي خانه ها را هميشه با سنگ و آهک مي گرفتند و نماي ساختمان را تا ازاره يعني تا زير پنجره ها با سنگ حجاري شده و از آن به بالا با آجر مي ساختند و جرز آجرها را با گچ بند مي کشيدند و سال هاي بعد که نماي ساختمان بر اثر باد و باران آفتاب و گرد و خاک رنگ خود را مي باخت، روي آجرها را با رنگ روغن به رنگ آجري و روي بندها را نيز با رنگ سفيد نقاشي مي کردند.
عملکرد خشت و گل در جلوگيري از نفوذ سرماي شديد در زمستان و به وجود آمدن ديوار هاي قطور، گوياي اين مطالب که شرايط اقليم در مقابل نيازها مهار شده و تا حد زيادي از تأثيرات نابهنجار آن در بافت مسکوني کاسته است.
عوامل اقلیمی قابل ذکر در مورد شهر اردبیل:
در مورد شهر اردبيل، از مشاهده تغييرات دما و رطوبت هواي اين شهر مي توان نتيجه گرفت:
در اين شهر مشکل عمده، گرم کردن هواي داخل ساختمان در بيشتر ماههاي سال است که با انتخاب مصالح ساختماني با ظرفيت و مقاومت حرارتي زياد در وحلة اول و استفاده از وسايل مکانيکي گرمازا در وحلة دوم براي ايجاد منطقة آسايش ضرور است.
به دليل سرماي شديد هوا در زمستان، فرم يا فرم هايي که اضلاع شمالي و جنوبي آنها طولاني تر از اضلاع شرقي آنهاست مناسب نبوده و بهتر است شکل و غالب ساختماني به صورت فشرده و پلان مربع باشد.
ساختمان هاي دو طبقه که فرمي نزديک به مکعب دارند، بهترين نوع از نظر کنترل گرماي داخلي در زمستان مي باشد.
براي پيدا کردن جهت مناسب ساختمان در رابطه با انرژي خورشيدي از عرض جغرافيايي 38 درجه استفاده شده که نزديک به 37 درجه مي باشد.
طبق نمودارها جهت درجة يک 30 و جهت درجة دو 45 درجه و جهت درجة سه 15 درجه از جنوب به طرف جنوب شرقي است.
بادشکن ها:
دو روش در طراحي محيطي براي کم کردن باد زمستاني بکار مي رود.
- استفاده از شکل زمين، ساختمانهاي مجاور گياهان براي حافظت در برابر باد زمستاني.
- شکل و نحوه قرارگيري ساختمان به منظور کاهش تلاطم باد در زمستان.
اطاق هاي دروني و بيروني:<H1 dir=rtl style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 12pt 0cm 3pt; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%">حياط ها، پاسيوهاي پوشيده، ايوانهاي حفاظت شده فصلي، گلخانه ها -فضاهاي مياني و اطاق هاي رو به آفتاب مي توانند در طراحي ساختمان براي سرمايش تابستان و گرمايش زمستان منظور گردند. به صورت اين سه روش:
جهت اعتدال آب و هوا در تمام طول سال- مناطق نیمه محافظت شده در خارج بنا طرح کنید.
ایجاد نواحی داخلی آفتابگیر جهت استفاده حداکثر از حرارت خورشید
طرح اطاق ها یا عملکرد هایی مخصوص در انطباق با جهت تابش خورشید
تحت حفاظت زمین:
روش هایی مثل استفاده از زمین در مقابل دیوارهای ساختمان یا روی سقف آن یا ساختن یک کف بتنی روی زمین، از نظر آب و هوایی، برای عایق کاری زمستان و محافظت در مقابل باد زمستان و سرمایش تابستان مفید است، این روشها اغلب به نام پیوستگی با زمین و یا حفاظت از طریق زمین خوانده می شوند.
قرار دادن ساختمان در عمق یا بالا آوردن سطح خاک جهت استفاده از زمین به عنوان حفاظ قرار دادن کف ساختمان بر روی زمین جهت تبادل حرارتی با زمین واستفاده از چمن بر روی بام
</H1></H1>
سکونتگاه ها با ديوار ضخيم و بلند همراه با پنجره هاي کرکره اي چوبي (جهت جلوگيري از نور شديد و ايجاد محرميت بيشتر در داخل خانه) و دست اندازهاي بلند پشت بام، در حياطي وسيع با حوضي در وسط آن ساخته مي شد که از نظر تطابق با نوع اقليم بهترين ساختمان محسوب مي شد. زيرا ديوارهاي ضخيم باعث جذب نور آفتاب مي شود و با توجه به سمت آفتاب هرگز در نقطة اوج قرار نمي گيرد. حياط در شب باعث پرتو افکني به آسمان شده و در روز نيز پرتو هاي مستقيم خورشيد به آن نميرسد و در نتيجه هواي ملايمي ارائه مي کند. اين حالت موقعي تشديد مي شود که حوضي در حياط وجود داشته باشد که اعتدال هوا را به دنبال خواهد داشت. رو به جنوب بودن پنجره در ايران بهترين شرايط را جهت استفاده از نور خورشيد فراهم مي کند. اين وضعيت در اردبيل داراي مزيت ديگري نيز مي باشد.
در اردبيل از آبان ماه بادهاي جنوب غربي در منطقه مسلط مي شوند که اکثراً توأم با سرما مي باشند، در حاليکه در ماههاي تابستان بادهاي شمال شرقي (مغان يئلي) و شرقي (مه يا قره يئل) با حاکميت در منطقه موجب کاهش خشکي هوا در اردبيل مي شوند. بنابراين در صورتي که ساختمانها رو به جنوب باشند، صرف نظر از شرايط نوري مناسب، موجب مي شود تا هنگام تسلط بادهاي سرد جنوب غربي در زمستان مستقيماً در معرض بادهاي فوق قرار نگيرند. به خصوص اگر ديوارهاي غربي يا جنوب غربي مساکن ضخيم تر باشند، اتلاف انرژي هم از طريق تشعشع و هم از طريق انتقال به حداقل کاهش خواهد يافت. در فصل تابستان نيز مي توان با استفاده از پنجره يا دريچه که در ساختمان به طرف شمال شرق يا شرق ايجاد شده است، از بادهاي خنک شرقي يا شمال شرقي جهت خنک تر شدن داخل ساختمان استفاده نمود.
- درونگرايي ساختمان که متجانس با معماري منطقه است.
- خانه ها از يک تا دو طبقه اند، حياط مياني و ديواري بلند داشته، اکثراً داراي ايوان و محل نشستن تابستاني مي باشد. اين خانه ها نسبتاً بزرگ بوده و فضاي وسيع تري را جهت ساکنين آن ارائه مي دهد و اين نيز به اين دليل است که مي خواهد ساعات فراغت را بيشتر در خانه بگذرانند، در نتيجه فضاي بيشتري را جهت فعاليت هاي مختلف لازم دارند.
به طور کلي ويژگي هاي بومي معماري منطقه به قرار زير است:
فضاهاي تشکيل دهندة اين گونه مساکن؛ تالار، ايوان و حياط است که ترکيبي موزون با عناصر و فضاهاي مسکن سنتي اردبيل مجموعه اي زيبا به وجود آورده است. ارتباط ورودي با اولين گذر از طريق هشتي صورت
مي گيرد و دسترسي به فضاهاي داخلي ممکن است از طريق فضاي سرپوشيدة دالان و يا از طريق فضاي باز حياط صورت پذيرد.
اصول ساختمان اين گونه بناها بر اساس قرينه سازي است؛ لذا در نماي اصلي آن که رو به حياط داخلي دارد، اين اصول کاملاً رعايت گشته است و محور مياني بر محور مياني تالار اصلي خانه منطبق است. ظاهر خارجي اين بناها، ديوارهاي بلندي است که با مصالح بومي بنا گرديده است.
داشتن ارتباط بين سطوح باز و بسته.
رعايت سلسله مراتب فضاهاي باز و نيمه باز و بسته که با توجه به اقليم سرد اردبيل، جهت جلوگيري از تبادل حرارتي سريع الزامي است.
ايجاد نکردن بازشو در تمام جهات ساختمان به دو علت:
الف) از نظر اينکه در اين منطقه جبهه هاي شرقي و غربي نور و آفتاب مناسب با توجه به اقليم منطقه ندارد.
ب) ديگر اينکه باد غربي مزاحمي در منطقه وجود دارد که مي بايست حتي الامکان جبهة غربي بسته شود.
در نظر نگرفتن سقف شيبدار در ساختمان، هرچند که از نظر فصول سرد و ميزان بارندگي برف از نظر اول منطقي به نظر مي رسد، ولي از نظر جوابگويي به مسائل اقليمي اشکال دارد. زيرا نگهداري خود برف روي بامها به عنوان عايق حرارتي در زمستان کار مي کند و براي همين بوده که معماري قديمي اردبيل نيز از سقف هاي غير شيبدار استفاده مي کرده اند.
بافت متراکم قديمي:
در بافت متراکم قديمي، خانه ها اغلب به يکديگر چسبيده اند و حداقل فضاي عمومي و لازم را براي آمد و شد پياده تشکيل مي دهند، اين فضاها به علت فشردگي و ترکيب خانه ها داراي پيچ و خم زياد بوده، فرم ارگانيک و طبيعي گسترش بافت را به وجود مي آورند.
<H1 dir=rtl style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 12pt 0cm 3pt; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%">اتصال جانبي خانه ها به هم و در نتيجه فرم گيري کلي با کوچه ايي مستقيم و عريض نمايانگر اثرات مداوم اقليمي و موقع جغرافيايي منطقه بر فرم يابي بافت فيزيکي شهر است. همچنانکه معمار قديمي با ساختن ديوارهاي ادامه دار و به کار بردن حداقل قسمت هاي باز در آن (پنجره) و قير اندود کاهگل در پوشش ساختمان اين نکته را توجه مي کند.
همانطور که گفته شد؛ مصالح ساختماني غالباً خشت و آجر و آهک بوده ولي پي هاي خانه ها را هميشه با سنگ و آهک مي گرفتند و نماي ساختمان را تا ازاره يعني تا زير پنجره ها با سنگ حجاري شده و از آن به بالا با آجر مي ساختند و جرز آجرها را با گچ بند مي کشيدند و سال هاي بعد که نماي ساختمان بر اثر باد و باران آفتاب و گرد و خاک رنگ خود را مي باخت، روي آجرها را با رنگ روغن به رنگ آجري و روي بندها را نيز با رنگ سفيد نقاشي مي کردند.
عملکرد خشت و گل در جلوگيري از نفوذ سرماي شديد در زمستان و به وجود آمدن ديوار هاي قطور، گوياي اين مطالب که شرايط اقليم در مقابل نيازها مهار شده و تا حد زيادي از تأثيرات نابهنجار آن در بافت مسکوني کاسته است.
عوامل اقلیمی قابل ذکر در مورد شهر اردبیل:
در مورد شهر اردبيل، از مشاهده تغييرات دما و رطوبت هواي اين شهر مي توان نتيجه گرفت:
در اين شهر مشکل عمده، گرم کردن هواي داخل ساختمان در بيشتر ماههاي سال است که با انتخاب مصالح ساختماني با ظرفيت و مقاومت حرارتي زياد در وحلة اول و استفاده از وسايل مکانيکي گرمازا در وحلة دوم براي ايجاد منطقة آسايش ضرور است.
به دليل سرماي شديد هوا در زمستان، فرم يا فرم هايي که اضلاع شمالي و جنوبي آنها طولاني تر از اضلاع شرقي آنهاست مناسب نبوده و بهتر است شکل و غالب ساختماني به صورت فشرده و پلان مربع باشد.
ساختمان هاي دو طبقه که فرمي نزديک به مکعب دارند، بهترين نوع از نظر کنترل گرماي داخلي در زمستان مي باشد.
براي پيدا کردن جهت مناسب ساختمان در رابطه با انرژي خورشيدي از عرض جغرافيايي 38 درجه استفاده شده که نزديک به 37 درجه مي باشد.
طبق نمودارها جهت درجة يک 30 و جهت درجة دو 45 درجه و جهت درجة سه 15 درجه از جنوب به طرف جنوب شرقي است.
بادشکن ها:
دو روش در طراحي محيطي براي کم کردن باد زمستاني بکار مي رود.
- استفاده از شکل زمين، ساختمانهاي مجاور گياهان براي حافظت در برابر باد زمستاني.
- شکل و نحوه قرارگيري ساختمان به منظور کاهش تلاطم باد در زمستان.
اطاق هاي دروني و بيروني:<H1 dir=rtl style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 12pt 0cm 3pt; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%">حياط ها، پاسيوهاي پوشيده، ايوانهاي حفاظت شده فصلي، گلخانه ها -فضاهاي مياني و اطاق هاي رو به آفتاب مي توانند در طراحي ساختمان براي سرمايش تابستان و گرمايش زمستان منظور گردند. به صورت اين سه روش:
جهت اعتدال آب و هوا در تمام طول سال- مناطق نیمه محافظت شده در خارج بنا طرح کنید.
ایجاد نواحی داخلی آفتابگیر جهت استفاده حداکثر از حرارت خورشید
طرح اطاق ها یا عملکرد هایی مخصوص در انطباق با جهت تابش خورشید
تحت حفاظت زمین:
روش هایی مثل استفاده از زمین در مقابل دیوارهای ساختمان یا روی سقف آن یا ساختن یک کف بتنی روی زمین، از نظر آب و هوایی، برای عایق کاری زمستان و محافظت در مقابل باد زمستان و سرمایش تابستان مفید است، این روشها اغلب به نام پیوستگی با زمین و یا حفاظت از طریق زمین خوانده می شوند.
قرار دادن ساختمان در عمق یا بالا آوردن سطح خاک جهت استفاده از زمین به عنوان حفاظ قرار دادن کف ساختمان بر روی زمین جهت تبادل حرارتی با زمین واستفاده از چمن بر روی بام
</H1></H1>
