معمولا آزمايش ميكروسكوپي نمونه هاي مدفوع متشكل از سه مرحله جداگانه شامل :
تهيه گسترش مستقيم
روشهاي تغليظ نمونه
روشهاي رنگ آميزي دائمي مي باشد كه به تدريج روشهاي استاندارد مراحل فوق براي همكاران ارسال مي گردد .
الف ـ تهيه گسترش مستقيم ( مرطوب )
گسترش مستقيم را مي توان در كوتاهترين مدت و با حداقل امكانات تهيه نمود.
در صورت مثبت بودن آن از نظر وجود انگل ، مي توان يك گزارش اوليه سريع به پزشك ارائه داد و گزارش نهايي را موكول به انجام آزمايش با استفاده از روشهاي تلغيظ و رنگ آميزي دائمي نمود.
در آزمايش مستقيم به علت برداشت حجم بسيار كمي از مدفوع، امكان دستيابي به انگل خيلي كم است. همچنين در صورت يافتن انگل، به علت اينكه بعضي از تك ياخته ها خيلي كوچك ميباشند به سختي مي توان در گسترش مستقيم نوع آنها را تعيين نمود .
اهداف تهيه گسترش مستقيم شامل :
۱. ارزيابي ميزان آلودگي بيمار
۲. تشخيص سريع نمونه هايي كه آلودگي شديد دارند
۳. بررسي حركت ارگانيسم مي باشد
اين روش آماده سازي بايد بر روي نمونه هاي تازه مدفوع كه در يخچال نگهداري نشده و يا با مواد نگهدارنده مخلوط نگرديده است، انجام گيرد. در اين روش ، مراحل مختلف زندگي اغلب انگلهاي روده اي ( تروفوزوئيت، كيست ، لارو و تخم )، اووسيست كوكسيدياها، اجسام كروماتوئيد موجود در كيست و حركت تروفوزوئيت ها را مي توان تشخيص داد.
در مورد نمونه هاي تازه اي كه در ماده نگهدارنده قرار داده نشده اند، محلول ۸۵% كلرورسديم در آب و يا محلول يد به عنوان رقيق كننده استفاده مي شود. براي نمونه هاي نگهداري شده در فرمالين و يا مواد نگهدارنده ديگر، مواد نگهدارنده نقش رقيق كننده را نيز ايفا مي كنند.
بايد توجه نمود كه يد و مواد نگهدارنده مانند فرمالين باعث كشته شدن ارگانيسم شده و حركت آن را نمي توان بررسي نمود.
تهيه گسترش مستقيم با محلول يد باعث مي شود كه هسته و بيشتر عناصر داخل كيستهاي انگل مشخص گردند. معمولا در اين گونه آماده سازي ، تروفوزوئيت ها شكل طبيعي خود را از دست مي دهند. تخم كرمها و لاروها قابل شناسايي هستند اما بعضا جزئيات داخلي آنها نامشخص مي شود براي تشخيص اوليه اووسيست كريپتوسپوريديوم تهيه نمونه با محلول يد پيشنهاد مي گردد، زيرا معمولا اووسيستها يد را جذب نكرده و شفاف مي مانند ( بر خلاف مخمرها و ديگر عناصر مدفوع كه
رنگ زرد يد را جذب مي نمايند ) اما به هر حال بايد تشخيص قطعي كريپتوسپوريديوم با رنگ آميزيهاي اختصاصي و يا استفاده از كيت داراي آنتي بادي منوكلونال اختصاصي انجام گيرد .
اووسيست ايزوسپورابلي نيز ميتواند در گسترش مستقيم ديده شود . اسپورهاي ميكروسپوريديا آنقدر كوچك هستند كه ممكن است با ذره هاي كوچك موجود در محيط اشتباه شوند ، بنابر اين در گسترش مستقيم ممكن است تشخيص صحيح داده نشوند.
در امتحان ميكروسكوپي نمونه مدفوع ممكن است عناصر زير ديده شوند :
۱. ترفوزوئيت و كيست تك ياخته هاي روده اي
۲. اووسيست كوكسيد يا و اسپورهاي ميكرسپوريديا كه تشخيص اين اسپورها از ذره هاي كوچك موجود در محيط مشكل است .
۳. تخم كرمها و لاروها
۴. گلبولهاي قرمز كه ممكن است دليل زخم يا عوامل ديگر خونريزي دهنده باشد .
۵. گلبولهاي سفيد مخصوصا نوتروفيلها كه ممكن است دليل التهاب باشد .
۶. ائوزينوفيلها كه معمولا دليل وجود يك پاسخ ايمني است ( كه ممكن است در ارتباط با وجود عفونتهاي انگلي و يا علل ديگر باشد ) .
۷. ماكروفاژها كه ممكن است به دليل حضور عفونتهاي باكتريايي يا انگلي باشد .
۸. كريستالهاي شاركوت ليدن كه بقاياي ائوزينوفيلهاي تخريب شده است (ممكن است در ارتباط با وجود عفونتهاي انگلي و يا علل ديگر باشد ) .
۹. قارچها ( انواع كانديدا ) و مخمرهاي ديگر و يا قارچهاي شبه مخمر .
۱۰. سلولهاي گياهي ، دانه هاي گرده و اسپورهاي قارچها كه ممكن است شبيه تخم كرمها، كيست تك ياخته ها و اووسيست كوكسيديا و اسپورهاي ميكروسپوريديا باشد .
۱۱. فيبر يا ريشه گياهان و يا موي حيوانات كه ممكن است شبيه لارو كرمها باشد .
تهيه محلول سرم فيزيولوژي :
۱. ۸۵ /۰ گرم كلروسديم (Nacl ) را در ۱۰۰ ميلي ليتر آب مقطر به خوبي حل كنيد .
به ميزان ۱۰ ميلي ليتر به داخل ۱۰ لوله در پيچ دار بريزيد . لوله ها را در دماي c۱۲۱به مدت ۱۵ دقيقه اتوكلاو نمائيد و بعد از سردشدن در يخچالc۴ نگهداري كنيد . ( در صورت در دسترس نبودن لوله در پيچ دار پس از استريل نمودن مي توان ، جهت جلوگيري از تبخير محلول در لوله را با پارافيلم كاملا ببنديد ) روي برچسب لوله نام محلول و تاريخ انقضا آن را به مدت حداكثر يك سال بعد از تاريخ ساخت بنويسيد .
تهيه محلول iodine‘Anton’D
مواد لازم :
۱.يدور پتاسيم (Potassuim iodide = k۱) يک گرم
۲. كريستال يد پودر شده ( Iodine crystals )پنج گرم
۳. آب مقطر تا ۱۰۰ ميلي ليتر
يدور پتاسيم و كريستالهاي يد را در آب مقطر حل كنيد . ( مقدار اضافي كريستالهاي حل نشده يد در ته ظرف باقي مي ماند كه به دليل وجود اين كريستالها، محلول ذخيره در مدت زمان طولاني، داراي كيفيت مطلوب مي باشد بنابراين محلول را صاف ننمائيد.)
محلول فوق را در شيشه قهوه اي رنگ ريخته و در محل تاريك، در حرارت اطاق نگهداري نمائيد. اين محلول جهت استفاده فوري بكار مي رود، بنابراين مقداري از آن را به عنوان محلول كاري در دسترس قرار دهيد. رنگ محلول كاري بايد شبيه چاي پر رنگ باشد و چنانچه در مدت ۱۴ـ۱۰ روز رنگ آن روشن تر گردد، بايد دور ريخته شود.
روي برچسب شيشه محتوي محلول ذخيره، نام محلول و تاريخ انقضاي آن را به مدت حداكثر يكسال بعد از تاريخ ساخت بنويسيد.
تهيه محلول لوگل ( Lugols iodine )
مواد لازم :
۱. يدور پتاسيم ۱۰ گرم،
۲. كريستال يد پودر نشده ۵ گرم،
۳. آب مقطر ۱۰۰ ميلي متر
( مراحل اشاره شده در مورد تهيه محلول يد و اين محلول مشابه است )
جهت ساخت محلول كاري از محلول ذخيره به نسبت ۱:۵ آن را با آب مقطر رقيق نموده و داخل شيشه قهوه اي رنگ ( قطره چكان ) نگهداري مي نمائيم.
تهيه گسترش مستقيم
روشهاي تغليظ نمونه
روشهاي رنگ آميزي دائمي مي باشد كه به تدريج روشهاي استاندارد مراحل فوق براي همكاران ارسال مي گردد .
الف ـ تهيه گسترش مستقيم ( مرطوب )
گسترش مستقيم را مي توان در كوتاهترين مدت و با حداقل امكانات تهيه نمود.
در صورت مثبت بودن آن از نظر وجود انگل ، مي توان يك گزارش اوليه سريع به پزشك ارائه داد و گزارش نهايي را موكول به انجام آزمايش با استفاده از روشهاي تلغيظ و رنگ آميزي دائمي نمود.
در آزمايش مستقيم به علت برداشت حجم بسيار كمي از مدفوع، امكان دستيابي به انگل خيلي كم است. همچنين در صورت يافتن انگل، به علت اينكه بعضي از تك ياخته ها خيلي كوچك ميباشند به سختي مي توان در گسترش مستقيم نوع آنها را تعيين نمود .
اهداف تهيه گسترش مستقيم شامل :
۱. ارزيابي ميزان آلودگي بيمار
۲. تشخيص سريع نمونه هايي كه آلودگي شديد دارند
۳. بررسي حركت ارگانيسم مي باشد
اين روش آماده سازي بايد بر روي نمونه هاي تازه مدفوع كه در يخچال نگهداري نشده و يا با مواد نگهدارنده مخلوط نگرديده است، انجام گيرد. در اين روش ، مراحل مختلف زندگي اغلب انگلهاي روده اي ( تروفوزوئيت، كيست ، لارو و تخم )، اووسيست كوكسيدياها، اجسام كروماتوئيد موجود در كيست و حركت تروفوزوئيت ها را مي توان تشخيص داد.
در مورد نمونه هاي تازه اي كه در ماده نگهدارنده قرار داده نشده اند، محلول ۸۵% كلرورسديم در آب و يا محلول يد به عنوان رقيق كننده استفاده مي شود. براي نمونه هاي نگهداري شده در فرمالين و يا مواد نگهدارنده ديگر، مواد نگهدارنده نقش رقيق كننده را نيز ايفا مي كنند.
بايد توجه نمود كه يد و مواد نگهدارنده مانند فرمالين باعث كشته شدن ارگانيسم شده و حركت آن را نمي توان بررسي نمود.
تهيه گسترش مستقيم با محلول يد باعث مي شود كه هسته و بيشتر عناصر داخل كيستهاي انگل مشخص گردند. معمولا در اين گونه آماده سازي ، تروفوزوئيت ها شكل طبيعي خود را از دست مي دهند. تخم كرمها و لاروها قابل شناسايي هستند اما بعضا جزئيات داخلي آنها نامشخص مي شود براي تشخيص اوليه اووسيست كريپتوسپوريديوم تهيه نمونه با محلول يد پيشنهاد مي گردد، زيرا معمولا اووسيستها يد را جذب نكرده و شفاف مي مانند ( بر خلاف مخمرها و ديگر عناصر مدفوع كه
رنگ زرد يد را جذب مي نمايند ) اما به هر حال بايد تشخيص قطعي كريپتوسپوريديوم با رنگ آميزيهاي اختصاصي و يا استفاده از كيت داراي آنتي بادي منوكلونال اختصاصي انجام گيرد .
اووسيست ايزوسپورابلي نيز ميتواند در گسترش مستقيم ديده شود . اسپورهاي ميكروسپوريديا آنقدر كوچك هستند كه ممكن است با ذره هاي كوچك موجود در محيط اشتباه شوند ، بنابر اين در گسترش مستقيم ممكن است تشخيص صحيح داده نشوند.
در امتحان ميكروسكوپي نمونه مدفوع ممكن است عناصر زير ديده شوند :
۱. ترفوزوئيت و كيست تك ياخته هاي روده اي
۲. اووسيست كوكسيد يا و اسپورهاي ميكرسپوريديا كه تشخيص اين اسپورها از ذره هاي كوچك موجود در محيط مشكل است .
۳. تخم كرمها و لاروها
۴. گلبولهاي قرمز كه ممكن است دليل زخم يا عوامل ديگر خونريزي دهنده باشد .
۵. گلبولهاي سفيد مخصوصا نوتروفيلها كه ممكن است دليل التهاب باشد .
۶. ائوزينوفيلها كه معمولا دليل وجود يك پاسخ ايمني است ( كه ممكن است در ارتباط با وجود عفونتهاي انگلي و يا علل ديگر باشد ) .
۷. ماكروفاژها كه ممكن است به دليل حضور عفونتهاي باكتريايي يا انگلي باشد .
۸. كريستالهاي شاركوت ليدن كه بقاياي ائوزينوفيلهاي تخريب شده است (ممكن است در ارتباط با وجود عفونتهاي انگلي و يا علل ديگر باشد ) .
۹. قارچها ( انواع كانديدا ) و مخمرهاي ديگر و يا قارچهاي شبه مخمر .
۱۰. سلولهاي گياهي ، دانه هاي گرده و اسپورهاي قارچها كه ممكن است شبيه تخم كرمها، كيست تك ياخته ها و اووسيست كوكسيديا و اسپورهاي ميكروسپوريديا باشد .
۱۱. فيبر يا ريشه گياهان و يا موي حيوانات كه ممكن است شبيه لارو كرمها باشد .
تهيه محلول سرم فيزيولوژي :
۱. ۸۵ /۰ گرم كلروسديم (Nacl ) را در ۱۰۰ ميلي ليتر آب مقطر به خوبي حل كنيد .
به ميزان ۱۰ ميلي ليتر به داخل ۱۰ لوله در پيچ دار بريزيد . لوله ها را در دماي c۱۲۱به مدت ۱۵ دقيقه اتوكلاو نمائيد و بعد از سردشدن در يخچالc۴ نگهداري كنيد . ( در صورت در دسترس نبودن لوله در پيچ دار پس از استريل نمودن مي توان ، جهت جلوگيري از تبخير محلول در لوله را با پارافيلم كاملا ببنديد ) روي برچسب لوله نام محلول و تاريخ انقضا آن را به مدت حداكثر يك سال بعد از تاريخ ساخت بنويسيد .
تهيه محلول iodine‘Anton’D
مواد لازم :
۱.يدور پتاسيم (Potassuim iodide = k۱) يک گرم
۲. كريستال يد پودر شده ( Iodine crystals )پنج گرم
۳. آب مقطر تا ۱۰۰ ميلي ليتر
يدور پتاسيم و كريستالهاي يد را در آب مقطر حل كنيد . ( مقدار اضافي كريستالهاي حل نشده يد در ته ظرف باقي مي ماند كه به دليل وجود اين كريستالها، محلول ذخيره در مدت زمان طولاني، داراي كيفيت مطلوب مي باشد بنابراين محلول را صاف ننمائيد.)
محلول فوق را در شيشه قهوه اي رنگ ريخته و در محل تاريك، در حرارت اطاق نگهداري نمائيد. اين محلول جهت استفاده فوري بكار مي رود، بنابراين مقداري از آن را به عنوان محلول كاري در دسترس قرار دهيد. رنگ محلول كاري بايد شبيه چاي پر رنگ باشد و چنانچه در مدت ۱۴ـ۱۰ روز رنگ آن روشن تر گردد، بايد دور ريخته شود.
روي برچسب شيشه محتوي محلول ذخيره، نام محلول و تاريخ انقضاي آن را به مدت حداكثر يكسال بعد از تاريخ ساخت بنويسيد.
تهيه محلول لوگل ( Lugols iodine )
مواد لازم :
۱. يدور پتاسيم ۱۰ گرم،
۲. كريستال يد پودر نشده ۵ گرم،
۳. آب مقطر ۱۰۰ ميلي متر
( مراحل اشاره شده در مورد تهيه محلول يد و اين محلول مشابه است )
جهت ساخت محلول كاري از محلول ذخيره به نسبت ۱:۵ آن را با آب مقطر رقيق نموده و داخل شيشه قهوه اي رنگ ( قطره چكان ) نگهداري مي نمائيم.