توضیح مترجم: مقاله حاضر برگرفته از کتاب: Iranian F-14 Tomcat Units in combat، داستان مهیج ناگفته‌ای از قدرت رعب‌آور رهگیرهای F-14A نیروی هوایی کشورمان و نقش بی‌بدیلشان در دفاع از میهن عزیزمان در طول جنگ تحمیلی می‌باشد، که همچون خاری در چشم صدام و نیروی هوایی ارتش بعث بود. لازم به ذکر است که صدام به زعم خود تصور می‌نمود که با خرید مدرنترین جنگنده‌های آن روز دنیا قادر به شکست این گربه افسانه‌ای خواهد شد که تمام تلاش‌های وی با رشادت و تخصص بالای خلبانان غیور تامکتهای ایران تا پایان جنگ ناکام ماند.
علاوه بر نبرد با فاکس‌بتها بر فراز خلیج فارس در اکتبر و نوامبر سال 1982، جنگنده‌های F-14A متعلق به هشتادویکمین و هشتادودومین گردان تاکتیکی شکاری (TFS1) نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (IRIAF2)، درگیر پشتیبانی نزدیک از جنگنده‌های F-4E بودند که از پایگاه هوایی نوژه برمی‌خاستند. فانتوم‌های این نیرو مشغول ایفای نقش در عملیات «محرم» بودند؛ عملیاتی که توسط ارتش ایران در خطوط مقدم جبهه جنگ، حدفاصل بین عین‌خوش (Eyne-khosh) و موسیان (Musiyan) انجام می‌شد. در حین نبرد، نظامیان ایرانی موفق شدند به درون خطوط دفاعی عراق نفوذ کنند و تلفات سنگینی را بر ارتش عراق وارد آورند.
تصویر هنری از هدف قرار گرفتن MiG-21 عراقی توسط F-14A تامکت نیروی هوایی ایران
شرایط جبهه‌های جنگ به حدی برای ارتش صدام وخیم و بحرانی شد که دو افسر عالیرتبه عراقی- سرلشگر ماهرعبدالرشید از ستاد مشترک ارتش و فرماندهی عملیات (CO3) سپاه سوم عراق و سپهبد عبدل‌جبارمحسن، معاون فرماندهی عملیات سپاه چهارم عراق و سخنگوی ارتش- تصمیم گرفتند تا از خطوط مقدم جنگ سرکشی به‌عمل آورند. این دو ژنرال از این تلفات وارده به هراس افتاده بودند؛ نظیر تلفات سنگینی که در طول تهاجمات ایران در بهار سال 1982 متحمل شده بودند که در جریان آن ارتش عراق، دو لشگر از نیروهای زمینی به همراه تجهیزات آن را از دست داد.
در صبح روز 20 نوامبر سال 1982، دو ژنرال سوار بر یک فروند بالگرد مسلح Mi-8 ‘Hip’ شدند که هدایت آن را سروان خلبان «س. موسی» بر عهده داشت. آنها توسط دو فروند بالگرد Mi-8 دیگر و یک فروند بالگرد توپدار Mi-24 محافظت می‌شدند که بالگرد آخری به عنوان بالگرد پیشرو و مسیریاب عمل می‌نمود. این گروه پروازی در بالای سر، توسط چهار فروند جنگنده MiG-21 و چهار فروند MiG-23 دیگر مورد محافظت (Escort) قرار می‌گرفتند؛ این جنگنده‌ها در صورت مواجه شدن با کمبود سوخت با جنگده‌های دیگری جایگزین می‌شدند.
دو فروند جنگنده رهگیر F-14A نیروی هوایی ایران، مسلح به موشک‌های فونیکس، اسپارو و سایدویندر
در حدود ساعت 10:40، در ارتفاع 40 هزارپایی و تنها در فاصله 8 کیلومتری (5 مایلی) از مرز عراق، یک فروند هواپیمای سوخترسان KC-707 نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به همراه دو فروند جنگنده F-14A تامکت، منتظر تقرب دو فروند جنگنده بمب‌افکن F-4E بودند تا عملیات سوختگیری هوایی (In-flight refuelling) را پیش از اینکه عازم کشور متخاصم شوند به اتمام برسانند. این دو فروند تامکت، که رهبری آن را سروان خلبان «خسروداد» عهده‌دار بود، در منطقه گشت‌زنی تعیین شده در حال پرواز بودند که در طی مسیر، سروان خلبان خسروداد با استفاده از رادار AWG-9 تامکتش به‌طورپیوسته در حال تجسس منطقه هوایی حاکم بر مرز دو کشور بود. بعد از گذشت پنج دقیقه، دقیقاً در لحظه‌ای که اولین فانتوم شروع به دریافت سوخت نمود، رادار AWG-9 هواپیمای خسروداد، تعدادی هدف را مورد شناسایی قرار داد که از سمت غرب به شرق، در ارتفاع پست و با سرعت پایین در حال نزدیک شدن به هواپیمای تانکر بودند و البته در تیررس موشک‌های مرگبار AIM-54A ملقب به فونیکس (Phoenix).
دو فروند جنگنده بمب‌افکن F-4E در حال سوختگیری از هواپیمای سوخترسان KC-707
به‌رغم دستور اکید، مبنی بر عدم ورود به آسمان عراق و یا ترک هواپیمای سوخترسان KC-707 از سوی دو تامکت، خسروداد تصمیم به حمله گرفت! او به هواپیمای هم‌پروازش– تامکت مذکور تنها به موشک‌های اسپارو (Sparrow) و سایدویندر (Sidewinder) مسلح بود- دستور داد تا در کنار تانکر و دو فانتوم دیگر باقی بماند. سپس خسروداد به سمت غرب گردش کرد.
او به کمک افسر کابین عقب هواپیمایش (RIO4)، بطور پی در پی و با فاصله زمانی اندک، دو تیر موشک فونیکس را به اهداف رهگیری شده شلیک نمودند که به دنبال آن و بعد از گذشت چند ده ثانیه، دو تیر موشک اسپارو نیز راهی اهداف خود گشتند. لحظاتی بعد، خدمه تامکت از مشاهده اینکه دو تا از اهداف مورد حمله، از صفحه رادارشان ناپدید شده‌اند به وجد آمدند. با این حال، عراقی‌ها همچنان از حضور F-14 ها در غفلت کامل به سر می‌بردند. اولین نشانه‌ای که سروان خلبان موسی دریافت کرد مبنی بر اینکه اتفاقات ناخوشایندی در شرف وقوع است درست در لحظه‌ای بود که خلبان یکی از بالگردهای Mi-8 که دو کیلومتر جلوتر از آنها در حال پرواز بود، با فریاد اعلام خطر (Warning) کرد و گزارش داد که سه فروند از هواپیماهای محافظ در حالیکه در آتش می‌سوزند در حال سقوط به سوی زمین هستند. او به سروان خلبان موسی گفت تا سریعاً به سمت راست گردش کند تا از اصابت با بقایای هواپیماهای ساقط شده جلوگیری کند.
تصویر رایانه‌ای از شلیک موشک فونیکس توسط تامکت ایرانی
ثانیه‌هایی بعد، خلبانان یکی از میگ‌ها، در حالیکه فریاد می‌زد، اعلام خطر نمود. آنها هیچ تصوری از اینکه چه چیزی آنها را مورد حمله قرار داده بود نداشتند. اما قویاً تاکید کردند که بالگرد Mi-8 حامل زنرال‌ها باید فوراً منطقه را ترک نماید! زمانیکه میگ‌های نگون‌بخت در حال سقوط به سمت زمین بودند، سروان خلبان موسی که نظاره‌گر این صحنه بود، خودش را در توافق کامل با باقیمانده گروه پروازی محافظ دید تا منطقه را ترک نماید. سفر ژنرال راشد و محسن پیش از آنکه حتی آغاز شده باشد، به اتمام رسیده بود!
خسروداد با شلیک تمام موشک‌های فونیکس و اسپاروی خود که منجر به سرنگونی یک فروند MiG-21 و دو فروند MiG-23 در کمتر از یک دقیقه گردید، پیروزمندانه به سوی تانکر KC-707 بازگشت. او خلبانان فانتوم را از حضور جنگنده‌های عراقی در منطقه مطلع ساخت، اما ظاهراً رادار AWG-9 وی، بالگردهای Mi-8 را که با سرعت کم و در ارتفاع پست، مابین تپه‌ها در حال پرواز بودند را کشف نکرده بود.
پی‌نویس
1. TFS: Tactical Fighter Squadron.
2. IRIAF: Islamic Republic of Iran Air Force.
3. CO: Command Operations.
4. RIO: Radar Intercept Officer.
منبع: کتاب Iranian F-14 Tomcat Units in combat ، صفحات : 45 و44
نویسندگان: Tom Cooper & Farzad Bishop
علاوه بر نبرد با فاکس‌بتها بر فراز خلیج فارس در اکتبر و نوامبر سال 1982، جنگنده‌های F-14A متعلق به هشتادویکمین و هشتادودومین گردان تاکتیکی شکاری (TFS1) نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (IRIAF2)، درگیر پشتیبانی نزدیک از جنگنده‌های F-4E بودند که از پایگاه هوایی نوژه برمی‌خاستند. فانتوم‌های این نیرو مشغول ایفای نقش در عملیات «محرم» بودند؛ عملیاتی که توسط ارتش ایران در خطوط مقدم جبهه جنگ، حدفاصل بین عین‌خوش (Eyne-khosh) و موسیان (Musiyan) انجام می‌شد. در حین نبرد، نظامیان ایرانی موفق شدند به درون خطوط دفاعی عراق نفوذ کنند و تلفات سنگینی را بر ارتش عراق وارد آورند.
تصویر هنری از هدف قرار گرفتن MiG-21 عراقی توسط F-14A تامکت نیروی هوایی ایران
شرایط جبهه‌های جنگ به حدی برای ارتش صدام وخیم و بحرانی شد که دو افسر عالیرتبه عراقی- سرلشگر ماهرعبدالرشید از ستاد مشترک ارتش و فرماندهی عملیات (CO3) سپاه سوم عراق و سپهبد عبدل‌جبارمحسن، معاون فرماندهی عملیات سپاه چهارم عراق و سخنگوی ارتش- تصمیم گرفتند تا از خطوط مقدم جنگ سرکشی به‌عمل آورند. این دو ژنرال از این تلفات وارده به هراس افتاده بودند؛ نظیر تلفات سنگینی که در طول تهاجمات ایران در بهار سال 1982 متحمل شده بودند که در جریان آن ارتش عراق، دو لشگر از نیروهای زمینی به همراه تجهیزات آن را از دست داد.
در صبح روز 20 نوامبر سال 1982، دو ژنرال سوار بر یک فروند بالگرد مسلح Mi-8 ‘Hip’ شدند که هدایت آن را سروان خلبان «س. موسی» بر عهده داشت. آنها توسط دو فروند بالگرد Mi-8 دیگر و یک فروند بالگرد توپدار Mi-24 محافظت می‌شدند که بالگرد آخری به عنوان بالگرد پیشرو و مسیریاب عمل می‌نمود. این گروه پروازی در بالای سر، توسط چهار فروند جنگنده MiG-21 و چهار فروند MiG-23 دیگر مورد محافظت (Escort) قرار می‌گرفتند؛ این جنگنده‌ها در صورت مواجه شدن با کمبود سوخت با جنگده‌های دیگری جایگزین می‌شدند.
دو فروند جنگنده رهگیر F-14A نیروی هوایی ایران، مسلح به موشک‌های فونیکس، اسپارو و سایدویندر
در حدود ساعت 10:40، در ارتفاع 40 هزارپایی و تنها در فاصله 8 کیلومتری (5 مایلی) از مرز عراق، یک فروند هواپیمای سوخترسان KC-707 نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به همراه دو فروند جنگنده F-14A تامکت، منتظر تقرب دو فروند جنگنده بمب‌افکن F-4E بودند تا عملیات سوختگیری هوایی (In-flight refuelling) را پیش از اینکه عازم کشور متخاصم شوند به اتمام برسانند. این دو فروند تامکت، که رهبری آن را سروان خلبان «خسروداد» عهده‌دار بود، در منطقه گشت‌زنی تعیین شده در حال پرواز بودند که در طی مسیر، سروان خلبان خسروداد با استفاده از رادار AWG-9 تامکتش به‌طورپیوسته در حال تجسس منطقه هوایی حاکم بر مرز دو کشور بود. بعد از گذشت پنج دقیقه، دقیقاً در لحظه‌ای که اولین فانتوم شروع به دریافت سوخت نمود، رادار AWG-9 هواپیمای خسروداد، تعدادی هدف را مورد شناسایی قرار داد که از سمت غرب به شرق، در ارتفاع پست و با سرعت پایین در حال نزدیک شدن به هواپیمای تانکر بودند و البته در تیررس موشک‌های مرگبار AIM-54A ملقب به فونیکس (Phoenix).
دو فروند جنگنده بمب‌افکن F-4E در حال سوختگیری از هواپیمای سوخترسان KC-707
به‌رغم دستور اکید، مبنی بر عدم ورود به آسمان عراق و یا ترک هواپیمای سوخترسان KC-707 از سوی دو تامکت، خسروداد تصمیم به حمله گرفت! او به هواپیمای هم‌پروازش– تامکت مذکور تنها به موشک‌های اسپارو (Sparrow) و سایدویندر (Sidewinder) مسلح بود- دستور داد تا در کنار تانکر و دو فانتوم دیگر باقی بماند. سپس خسروداد به سمت غرب گردش کرد.
او به کمک افسر کابین عقب هواپیمایش (RIO4)، بطور پی در پی و با فاصله زمانی اندک، دو تیر موشک فونیکس را به اهداف رهگیری شده شلیک نمودند که به دنبال آن و بعد از گذشت چند ده ثانیه، دو تیر موشک اسپارو نیز راهی اهداف خود گشتند. لحظاتی بعد، خدمه تامکت از مشاهده اینکه دو تا از اهداف مورد حمله، از صفحه رادارشان ناپدید شده‌اند به وجد آمدند. با این حال، عراقی‌ها همچنان از حضور F-14 ها در غفلت کامل به سر می‌بردند. اولین نشانه‌ای که سروان خلبان موسی دریافت کرد مبنی بر اینکه اتفاقات ناخوشایندی در شرف وقوع است درست در لحظه‌ای بود که خلبان یکی از بالگردهای Mi-8 که دو کیلومتر جلوتر از آنها در حال پرواز بود، با فریاد اعلام خطر (Warning) کرد و گزارش داد که سه فروند از هواپیماهای محافظ در حالیکه در آتش می‌سوزند در حال سقوط به سوی زمین هستند. او به سروان خلبان موسی گفت تا سریعاً به سمت راست گردش کند تا از اصابت با بقایای هواپیماهای ساقط شده جلوگیری کند.
تصویر رایانه‌ای از شلیک موشک فونیکس توسط تامکت ایرانی
ثانیه‌هایی بعد، خلبانان یکی از میگ‌ها، در حالیکه فریاد می‌زد، اعلام خطر نمود. آنها هیچ تصوری از اینکه چه چیزی آنها را مورد حمله قرار داده بود نداشتند. اما قویاً تاکید کردند که بالگرد Mi-8 حامل زنرال‌ها باید فوراً منطقه را ترک نماید! زمانیکه میگ‌های نگون‌بخت در حال سقوط به سمت زمین بودند، سروان خلبان موسی که نظاره‌گر این صحنه بود، خودش را در توافق کامل با باقیمانده گروه پروازی محافظ دید تا منطقه را ترک نماید. سفر ژنرال راشد و محسن پیش از آنکه حتی آغاز شده باشد، به اتمام رسیده بود!
خسروداد با شلیک تمام موشک‌های فونیکس و اسپاروی خود که منجر به سرنگونی یک فروند MiG-21 و دو فروند MiG-23 در کمتر از یک دقیقه گردید، پیروزمندانه به سوی تانکر KC-707 بازگشت. او خلبانان فانتوم را از حضور جنگنده‌های عراقی در منطقه مطلع ساخت، اما ظاهراً رادار AWG-9 وی، بالگردهای Mi-8 را که با سرعت کم و در ارتفاع پست، مابین تپه‌ها در حال پرواز بودند را کشف نکرده بود.
پی‌نویس
1. TFS: Tactical Fighter Squadron.
2. IRIAF: Islamic Republic of Iran Air Force.
3. CO: Command Operations.
4. RIO: Radar Intercept Officer.
منبع: کتاب Iranian F-14 Tomcat Units in combat ، صفحات : 45 و44
نویسندگان: Tom Cooper & Farzad Bishop
