در کشورهايي که دماي هوا اغلب به بالاتر از 30 درجه سانتي گراد مي رسد بايد مديريت خاصي را براي ثابت نگه داشتن توليد درگله اعمال نمود صنعت پرورش مرغ گوشتي امروزه نياز به توليد جوجه اي با کارايي بسيار بالا ، افزايش وزن سريع ، ضريب تبديل غذايي خوب و ماندگاري بالا دارد تا بيشترين ميزان گوشت را توليد نمايد . درعين حال متخصصين اصلاح نژاد طيور بايد سطح توليد را در گله هاي مادر، در حداکثر مقدار ممکن حفظ نمايند علت تاکيد مداوم بر بالابودن ميزان توليد ، بيشتر بودن تعداد تخم مرغ قابل جوجه کشي است زيرا از اين طريق مي توان به تعداد بيشتري جوجه يکروزه گوشتي دست يافت همانگونه که گله هاي مادر به منظور بهبود مستمر و مداوم در عملکرد جوجه هاي گوشتي ، بهگزيني مي شوند قابليت افزايش وزن سريع در مرغ مادر نيز افزايش مي يابد مديران توليد گله هاي مادر بايد با پذيرفتن اين موضوع و تنظيم و بهبود روشهاي مديريتي به حداکثر توان ژنتيکي مرغهاي گله خود در زمينه توليد دست يابند به طور مثال اگر در گله هاي مادر امروزي اصول تغذيه به خوبي رعايت نشود و يا اينکه از معيار نامناسبي براي کنترل وزن گله در اين مرحله خوراک بيشتري مصرف کرده و زماني که به مرحله توليد مي رسد وزن بسيار بالايي داشته باشد در چنين گله اي سن بلوغ **** افزايش يافته و شروع توليد به تاخير مي افتد و عملکرد توليد گله پايين تر از حد انتظار خواهد بود .
مشکلات در مناطق با آب و هواي گرم مشکل اصلي در مناطق گرمسيري بالا بودن دماي هوا مي باشد حرارت به طور مستقيم و يا غير مستقيم اثرات نامطلوب زيادي روي جوجه ها مي گذارد اثرات مستقيم اثرات نامطلوب زيادي روي جوجه ها مي گذارد اثرات مستقيم عبارتند از تلفات بالا ، کاهش مصرف غذا و دارا بودن سرعت رشد آهسته ، ضريب تبديل غذايي نامطلوب و کاهش در باروري . اثرات غير مستقيم عبارتند از گرمازدگي گله ، بروز بيماريها به خصوص عفونتهاي باکتريايي از قبيل اشريشياکولي و سالمونلا ، وقوع بالاي کانيباليسم به علت شدت نور زياد در نواحي گرمسيري .
اصول مديريت هدف کلي در مزارع مرغ مادر توليد تعداد زيادي جوجه يکروزه گوشتي و تخمگذار با کيفيت عالي است جهت رسيدن به اين هدف مديريت اصولي از اهميت بسيار زيادي برخوردار است و بايد تمام نکات زير را مورد توجه قرار داد : 1- رعايت کامل اصول بهداشتي – ايزوله بودن مزرعه ، يک سن بودن جوجه ها در سالنهاي يک مزرعه و تخليه همزمان سالنها ، نظافت و سپس ضد عفوني کامل سالنها پس از تخليه ، کنترل صحيح ورود و خروج در مزرعه و معدوم نمودن صحيح لاشه هاي تلفات . 2- نوک چيني صحيح و با دقت 3- برنامه نوري کنترل شده . 4- برنامه غذايي کنترل شده . 5- برنامه واکسيناسيون مناسب . 6- مراقب صحيح از گله . 7- آب آشاميدني با کيفيت خوب . 8- کنترل وزن بدن و يکنواختي گله . 9- تهويه مناسب . 10 – تغذيه صحيح و فرمولهاي غذايي مناسب .
پيشگيري و حل مشکلات دماي بالا گرم بودن هوا در مناطق گرمسيري يک مشکل دائمي است زيرا در اين کشورها دماي هواي بالاتر از 30 درجه سانتي گراد طبيعي است حداکثر دماي روزانه مي تواند به 39 تا 40 درجه نيز برسد مرغدار بايد براي حل مشکلات مربوطه موارد زير را رعايت نمايد : 1- کاهش دماي سالن پرورش جوجه از طريق عايق سازي سقف و پاشيدن اب روي آن و استفاده از مه پاش در داخل سالن و داشتن يک سيستم تهويه خوب . 2- تهويه سالن جوجه ها را با نصب يک هواکش با اندازه بزرگتر از 36 اينچ افزايش دهيد و در مناطقي که احتمال قطع برق وجود دارد بايد به تعداد کافي دريچه هوا در سقف ويا در ديوار سالن نصب نمود تا در هنگام قطع برق بتوان از تهويه طبيعي بهره گرفت . 3- مصرف آب آشاميدني را افزايش دهيد براي خنک نگه داشتن آب لوله اصلي اب بايد در زير زمين نصب شده باشد در صورت وجود امکان آلودگي آب ، جهت از بين بردن عوامل بيماريزا از قبيل کلي فرمها آب بايد ضد عفوني شود . 4- افزايش ميزان مصرف غذا با تغيير دادن برنامه نوري به طوري که جوجه ها هنگام صبح که خنک ترين ساعات روز است قادر به مصرف غذا باشند در ضمن مي توان با افزايش ميزان تراکم مواد مغذي خوراک و تامين تهويه خوب به اين مسئله کمک نمود . 5- کاهش تراکم سالن در مواقع گرما .
مديريت گله هاي مادر گوشتي کنترل وزن بدن مرغها : با توجه به اينکه جوجه هاي گوشتي طوري اصلاح شده اند که داراي سرعت رشد زياد وراندمان غذايي بالايي باشند بنابراين مرغهاي گله هاي مادر نيز بايد داراي صفات ژنتيکي مشابهي باشند با وجودي که افزايش وزن سريع در جوجه هاي گوشتي ضروري است ولي ثابت شده است که اين مسئله ميتواند مشکل افرين باشد کنترل وزن در مرحله رشد و قبل از تخمگذاري بسيار مشکل مي باشد ولي از بيشترين اهميت برخوردار است عدم توجه به وزن مرغها و خروسهاي گله مادر گوشتي مي تواند باعث به تاخير افتادن آغاز توليد تا بعد از 25 هفتگي شود در نتيجه تعداد کمتري تخم از هر قطعه مرغ حاصل گشته ، باروري و جوجه درآوري کاهش مي يابد و مرغ در حال تخمگذاري نسبت به هواي گرم حساستر مي شود بدين ترتيب تلفات چنين گله اي بيشتر بوده و عملکرد پايين تري را نشان مي دهد .
کنترل وزن بدن 1- کنترل شديد وزن بدن مرغ در سنين اوليه ضروري است به ازا هر مرغ 5/0 کيلوگرم از خوراک پيش دان درنظر بگيريد اين مقدار بايد براي دو هفته تغذيه کامل کافي باشد سپس خوراک رشد را مورد استفاده قرار داده و محدوديت غذايي را اعمال نماييد وزن بدن مرغ در چهار هفتگي بايد بين 400 تا 450 گرم باشد . 2- يک افزايش وزن دائمي و اهسته را بين سنين 5 تا 15 هفتگي حفظ نمائيد افزايش وزن در طي سنين 5 تا 10 هفتگي بايد در سطح پايين و 90 گرم درهفته از 11 تا 15 هفتگي ، 90 تا 110 گرم در هفته مناسب باشد . 3- افزايش وزن از سن 16 تا 26 هفتگي بايد تسريع گردد در طي اين دوران ، رشد و تکامل اندامهاي توليد مثل نيمچه ها و بلوغ **** شروع شده است در صورتي که سالنها کاملا بسته نيستند براي گله اي که با کوتاهتر شدن طول روز مواجه است افزايش وزن در اين مرحله بايد بيشتر از گله اي باشد که در فصلي است که طول روز افزايش مي يابد هنگامي که نيمچه ها به سن 16 تا 20 هفتگي مي رسند افزايش وزن آنها بايد بيشتر از ساير مراحل باشد دراين مرحله وزن بدن بايد 150 تا 160 گرم در هفته افزايش يابد براي گله هايي که با افزايش طول روز مواجه هستند افزايش وزن در سنين 16 تا 20 هفتگي بايد کمتر يعني حدود 11 تا 115 گرم در هفته باشد افزايش وزن بدن نيمچه ها در 21 تا 24 هفتگي بايد به طور ناگهاني بالا برود و به 150 تا 160 گرم در هفته برسد اما محدوديت غذايي بايد با احتياط صورت گيرد زيرا استرسي که دراثر محدوديت غذايي گله وارد مي شود مي تواند باعث بروز کاني باليسم و يا کوکسيديوز شد نوک چيني صحيح ، عملکرد مناسب دانخوري و کاهش شدت نورمي تواند اين مشکلات را تا حدي کاهش دهد . رعايت اين برنامه غذايي نه تنها حساسيت گله را نسبت به استرس گرمايي کاهش مي دهد بلکه باعث مي شود گله به موقع به توليدببايد بهتري داشته باشد تداوم تخمگذاري بيشتر شود وجوجه با کيفيت بهتري توليد گردد قدرت باروري خروس و فعاليت ان نيز افزايش مي يابد براي بدست آوردن درصد جوجه درآوري بالاتر ، موارد زير بايدمرود توجه قرار گيرند . تجهيزات و برنامه ها بايد به سهولت قابل استفاده و اجرا باشند علي رغم آگاهي عمومي مبني بر اينکه نيازهاي غذايي مرغ و خروس متفاوت مي باشند اما اغلب مردم ترجيح مي دهند تا براي جلوگيري از بروز اشتباه درتغذيه که مي تواند اثرات زيانباري براي توليد داشته باشد از يک فرمول غذايي براي هر دو جنس استفاده کنند بهتر است براي کنترل وزن خروسها از دانخوريهاي بشقابي استفاده شود البته خروسها از دانخوريهاي بشقابي استفاده شود البته مرغها و خروسها با هم در صبح زود تغذيه مي شوند برنامه غذايي بايد طوري تنظيم گردد که کنترل وزن جوجه خروسها به موازات جوجه مرغها صورت گيرد وزن خروسها در 4 تا 5 هفتگي بايد 150 درصد وزن مرغها باشد در طي دوره توليد ، خروسها هميشه بايد 30 درصد سنگين تراز مرغها باشند مقدار غذاي روزانه خروسها در اين دوره 115 تا 130 گرم است براي جلوگيري ازدسترسي مرغها ، دانخوري ها خروسها بايد در موقعيت بالاتري قرار گيرد وبراي جلوگيري از مصرف جيره مرغها توسط خروسها ازنرده هاي فلزي بر روي دانخوري مرغها استفاده مي شود . استفاده از pad و يا پوشال جهت خنک سازي تبخيري دماي بالاي هوا در مناطق گرمسيري يک مشکلي عمده مي باشد تلاش شده است تا با استفاده از سالنهاي باز اين مشکل برطرف گردد با وجود اين سيستم هاي خنک کننده تبخيري روش موثري را به منظور حفاظت گله در برابر تلفات ، وقوع بيماري و افت توليدناشي از استرس گرمايي براي صنعت طيور فراهم کرده است . در اين سيستم ، هوا با فشار از ميان لايه هاي پوشال مرطوب که داراي سطح زيادي مي باشند عبور کرده و وارد سالن مي شود حرارت هوا ، آب اين سطوح را تبخير کرده و در نتيجه از دماي هواکاسته شده و به رطوبت آن افزوده مي شود . در 3 تا 4 سال اخير در تايلند اين سيستم براي گله هاي مرغ گوشتي بيشتراز گله هاي مرغ مادر مورد استفاده قرار گرفته است سالنها معمولا به طول 120 متر ، عرض 12 متر و ارتفاع 4 متر مي باشند pad يا لايه پوشالي که براي اين نوع سيستم خنک سازي استفاده مي شود داراي قطر 15 سانتي متر ، ارتفاع 5/1 متر و طول 24 متر است در ابتدا ، پوشال را در يک طرف سالن نصب مي کردند اما بعدا طول 24 متر را نصف کرده و هر قسمت در يک طرف سالن درست در مقابل يکديگر نصب شد تا از اين طريق سالن به طور يکنواخت تري خنک شود . عايق بندي سقف به منظور جلوگيري از انتقال حرارت تشعشعي به داخل سالن ، اهميت دارد در مراحل اوليه از نوعي ميکروفيبر براي عايق سازي استفاده مي شد ولي با توجه به نقاط ضعفي که اين ماده داشت در حال حاضر از پلي اورتان در سطح داخلي سقف استفاده مي شود آزمايشهايي در حال انجام است که ورقهاي منعکس کننده حرارت براي نصب روي پشت بام استفاده شود اين نوع ورقها در مقايسه با پوششهاي شيميايي پشت بام ارزانتر تمام مي شوند و به همين دليل احتمالا در اينده استفاده از اين نوع عايق بندي بر ساير انواع ترجيح داده خواهد شد . براي استفاده از سيستم خنک سازي تبخيري بايد سالن کاملا بسته باشد و هيچ راه ديگري براي ورود هوا به جز از طريق سيستم تهويه وجود نداشته باشد به منظور هدايت جريان هوا برروي پرنده ها ، صفحات برگرداننده هوا به فاصله 12 متر از سقف آويزان مي شوند هوا با سرعت 12 متر دردقيقه و توسط 8 هواکش 48 اينچي به ظرفيت 20 هزار فوت مکعب در دقيقه که درانتهاي ديگر سالن قرار گرفته اند به درون سالن کشيده مي شود .
فوايد سيستم خنک سازي تبخيري اين سيستم استرس گرمايي را کاهش داده و باعث بهبود سلامت گله مي شود که منجر به توليد بالاتر در گله هاي مادر مي گردد تلفات به خصوص در فصول گرم کاهش مي يابد . در مقايسه با سالنهاي باز ، به تعداد کمتري هواکش نياز است که اين امر موجب صرفه جويي در مصرف برق مي شود از ان جايي که در اين سيستم ميتوان سالن را تقريبا به طور کامل تاريک نمود برنامه هاي نوري به راحتي قابل اجرا بوده و در نتيجه مي توان رشد گله را به خوبي تحت کنترل قرار داد هوا به طور يکنواخت در سالن جريان مي يابد هواي تازه اي که ميان اين سيستم عبور ميکند درمدت کوتاهتري توسط هواکش خارج مي شود اين عبور سريع باعث کاهش مقدار گاز امونياک در سالن مي گردد در هنگام استفاده از سيستم خنک کننده براي جوجه هاي گوشتي ، ميران رشد وبازده غذايي افزايش مي يابد .
نکاتي را که در اين سيستم بايد مورد توجه قرار داد وجود سيستم برق اضطراري وسيستم هشدار دهنده از ضروريات اين سيستم است در صورت قطع برق به مدت بيش از دوساعت ، پرندگان سريعا تلف مي شوند . هواکش ها ، مسيرهاي ورودي هوا و صفحات منحرف کننده هوا بايد به طور مرتب کنترل شده و از کار کردن انها با حداکثر بازدهي اطمينان حاصل نمود . در صورتي که مقداراملاح کلسيمي آب بالا است بايد هر چند وقت يک بار سيستم را شستشو داد تا از تجمع املاح و بسته شدن منافذ عبور هوا جلوگيري به عمل ايد . براي کنترل حشرات و جلبکها بر روي سيستم و حفظ کارايي آن ، استفاده از حشره کشها ضروري است .
سالنهاي بسته همان طور که قبلا اشاره شد يکي از فوايد سيستم خنک سازي تبخيري درمقايسه با استفاده از سالنهاي باز ، توانايي ايجادتاريکي در سالنهايي است که به اين سيستم مجهز هستند . هدف از بکارگيري سالن بسته ، کنترل بلوغ **** در نيمچه هاي مادر است به طوري که انها درزمان موردنظر يعني در 25 هفتگي به توليد بيايند تحت شرايط طبيعي ، شروع تخمگذاري به وسيله ترکيبي از افزايش دائمي وزن بدن و بلوغ **** کنترل مي شود اصولا در يک سالن بسته ، طول مدت روشنايي و همچنين شدت نور در طي دوران رشد ،در حد پاييني کنترل مي شود زماني که نيمچه ها ازنظر سن و وزن بدن به حد مناسب برسند برنامه نوردهي با افزايش طول مدت روشنايي و ميزان شدت نور به حالت معمول برگردانده ميشود از اين طريق مي توان نيمچه ها را به موقع به توليد آورد .
خلاصه اغلب نکاتي که مورد بحث قرار گرفت در رابطه با گله هاي مرغ مادرگوشتي بود معذالک به سادگي ميتوان اصول مربوطه را در جهت پرورش گله هاي گوشتي و يا مديريت گله هاي تخمگذار بکارگرفته اما به دليل آنکه استفاده از طرحها وايده هاي جديد هزينه زيادي در بر دارد قبل از اجرا بايد تحليل اقتصادي لازم روي آنها صورت بگيرد اما مهمترين نکته ، نيروي انسانيست که بايد تعليم لازم را ببيند تا برداشت مناسبي از روشها و تجهيزات جديد داشته باشد و در ان صورت است که مي توان به حداکثر عملکرد دست يافت .
مديريت کارخانه جوجه کشي به دليل حساسيت تخم مرغ ، جنين ، انکوباسيون ، نظارت بر محيط و تجهيزات کارخانه جوجه کشي کار بسيار حساس محسوب مي شود با وجودي که عملکرد کارخانه هاي جوجه کشي در مناطق مختلف از محلي به محل ديگر فرق ميکند اما در کشورهاي در حال توسعه اي که در مناطق آب و هواي گرم واقع شده اند به طور مکرر با ضايعات سنگين غير قابل انتظار و غير طبيعي مواجه مي شويم . در بسياري از موارد ميانگين ضايعات جوجه کشي به علت مرگ و مير جنين در طول مراحل مختلف انکوباسيون از 10 درصد تجاوز مي کند د رحالي که در اروپا و آمريکا ميانگين آن معمولا 5 تا 6 درصد يا کمتر است 15-10 درصد ديگر از تلفات جنيني نيز به عدم باروري مربوط مي باشد و تقريبا 2-1 درصد تخم مرغ هاي قابل جوجه کشي به خصوص در طي تابستان به عنوان تخم مرغ انفجاري از دست مي روند درنتيجه 25-20 درصد مجموع تخم مرغهاي چيده شده در دستگاه به جوجه تبديل نمي شوند . با ادامه افزايش قيمت خوراک دام و ساير هزينه ها ، بسياري از جوجه کشيهاي کوچک که درامد زيادي ندارند سرانجام تعطيل مي شوند نتايج جوجه کشي نيز غالبا در زمستان با تابستان متفاوت است ميانگين هچ تخم مرغهاي چيده شده در يک دوره داوزده ماهه به طور متوسط 75-70 درصد خواهد بود در حالي که ميزان هچ تخم مرغهاي توليد شده در طول زندگي يک مرغ بين 65-60 درصد تغيير مي کند با توجه به تحقيقات مستمر ده سال گذشته بر روي گله هاي مادر گوشتي ، درصد هچ تخم مرغهاي جوجه کشي 6-5 درصد افزايش يافته است که اين پيشرفت به سبب بهبود مديريت و بکارگيري تکنيکهاي مانند کنترل نور و تغذيه جداگانه مرغ و خروس بدست آمده است که سبب غلبه بر مشکلاتي نظير افزايش وزن ، بلوغ زودرس و خروسهاي فاقد کارايي شده است . متاسفانه در کشورهاي در حال توسعه مسائلي نظير نامطلوب بودن پوسته تخم مرغ ، باروري ضعيف ، توليد تخم مرغهاي کوچک ، بلوغ زود رس و مشکلات پا در خروسها به دليل افزايش وزن ، منافع جوجه کشيها را به خطر مي اندازند علي رغم اين امر که تغذيه جداگانه خروسها با جيره اختصاصي باعث افزايش توليد 6-5 جوجه به ازا هرمرغ مي شود ولي اين مسئله هنوز در بسياري از کشورها اجرا نمي شود کنترل نور نيز هنوز به عنوان يک مشکل مطرح است زيرا در سالنهاي باز در فصل تابستان در مقابل اشعه خورشيد ، فقط پرده ها قرار دارند که براي جلوگيري از نفوذ نور کافي نيستند گزارش مي شود که عدم باروري به سب تنبلي خروسها در طي تابستان و يا مشکلات پا ناشي از افزايش بيش از حد وزن بدن خروسها ، علت 50-40 درصد ضايعات جوجه کشي به ازا کل تخم مرغهاي چيده شده مي باشد مشکلات پا در خروسها به سبب تنوسينوويت ، تورم مفصل استافيلوکوکي ، آبسه کف پا و ساير جراحات ، عدم باروري را تشديد مي کند با داروهاي سولفاميدي دلايل کلي براي پايين بودن جوجه درآوري مي باشند در يک جوجه کشي موفق ، ميانگين کل تلفات جنيني در طي 8-7 روز اول زندگي جنيني نبايد از 5-4 درصد تخم مرغهاي چيده شده تجاوز نمايد .بررسي منظم تخم مرغهايي که هچ نشده اند به ماکمک ميکند که ديابيم اين مرگ و مير در چه سني و به چه دليل صورت گرفته است مرگ و مير جنيني ممکن است مسول عدم هچ 50% تخم مرغها و به همين ميزان ضايعات ناشي از عدم باروري باشد ازآن جايي که جنين در طي دوران زندگي خود در معرض شرايط نامساعد مختلف قرار مي گيرد مي تواند در مراحل اوليه رشد تحت تاثير برخي از عوامل از بين برود رشد اوليه جنين دربدن مرغ اتفاق مي افتد در نتيجه تحت تاثير سلامت و درجه حرارت بدن مرغ قرار ميگيرد زيرا بلاستوديسک / بلا ستودرم قبل از گذاشتن تخم تشکيل شده است آزمايش تعدادي از تخم مرغ هاي تازه قبل از انکوباسيون مي تواند به مشخص کردن وضعيت دقيق بلاستوديسک تخم مرغ نطفه دار از نظر ظاهر و اندازه به منظور تشخيص باروري و ميزان هچ مورد انتظار کمک نمايد . مرگ ومير اوليه جنين ممکن است طي مراحل اوليه انکوباسيون رخ دهد که تقريبا 60-50 درص کل ضايعات را شامل مي شود سرماي زمستان درجه حرارت نامناسب اتاق نگهداري و گرماي بيش از حد تابستان در طي حمل و نقل تخم مرغها ، اغلب باعث اين مرگ ومير ها مي شود دود دادن غلط ، اثرات سو تغذيه ف بيماريها ، کرچي ، جمع آوري همزمان تخم مرغهاي قابل جوجه کشي و تخم مرغهاي کثيف روي بستر دلايل ديگري براي مرگ و مير اوليه جنيني هستند لانه هاي کثيف و شرايط بد بستر لانه ها اغلب منجر به الودگي ميکروبي بيش از حد تخم مرغهاي قابل جوجه کشي و در نتيجه افزايش مرگ و مير اوليه جنيني و يا جوجه هاي هچ نشده مي شوند مشکلات مکانيکي مانند چرخش نادرست درستر ، ترک خوردگي پوسته ها را افزايش مي دهد و سبب دهيدراتاسيون جنين زنده داخل تخم مرغ ميشود ضمن اينکه درجه حرارت بيش از حد و رطوبت پايين نيز چنين تاثيري دارند . در جوجه کشيهاي داراي سترهاي چند سني که درآنها تخم مرغها هر هفته يا هر دوهفته يک بار در دستگاه چيده مي شوند و دود دادن تخم مرغها اغلب قبل از چيدن تخم مرغها انجام مي پذيرد چنانچه تخم مرغها بيش از حد در معرض فرمالدئيد قرار گيرند منجر به مرگ ومير زود رس جنيني هم در تخم مرغهاي جديد و هم در تخم مرغهايي مي شود که قبلا چيده شده اند در چنين شرايطي جنينهاي غير طبيعي به صورت ايجاد جراحاتي در ناحيه سرجنين ها مشاهده مي شوند درکشورهاي در حال توسعه ، فرمالدئيد هنوز به منظور دود دادن استفاده وسيعي دارد زيرا مواد پاک کننده و ضد عفوني کننده کلره درغلظتهاي بالا سرطانزا هستند بين باروري مرگ ومير اوليه جنيني تخم مرغها ارتباط وجود دارد باروري پايين تخم مرغها همواره با تلفات جنيني بيشتر همراه است و باروري بالاي تخم مرغها منجر به جوجه دراوري بيشتر به دليل مرگ و مير جنيني کمتر مي شود . چنين مسائلي معمولا بعد از پيک توليد پيک نطفه داري و پيک جوجه درآوري گله مشاهده ميشود در بعضي موارد وقتي گله درارتباط با خروسهاي تنبل و پير مشکل داشته باشد در صورت دسترسي به خروسهاي جوان آنها را جايگزين خروسهاي پير و فاقد کارايي مي کنند درمورد هر گونه افزايش مرگ ومير اوليه جنيني نبايد افلاتوکسينها و داروهايي را که در دان مصرف مي شوند ناديده گرفت مرگ و ميرهاي جنيني بعد از هفته اول انکوباسيون درمناطق با اب و هواي گرم اغلب از 3/1 درصد تجاوز مي کند در حالي که در اروپا و آمريکا اين ميزان 1-5/0 درصد گزارش شده است 13 درصد کل تلفات جنيني مربوط به اين دوره مي باشد و معمولا به وسيله عواملي ايجاد مي شود که درارتباط با افزايش آلودگي ميکروبي تخم مرغها و انکوباتورها هستند و به دليل ضدعفوني غير صحيح آنها و کيفيت بد آب مورد استفاده در جوجه کشي بروز مي کند اين گونه آبها غالبا حاوي تراکم بالايي از ميکروبهاي آن دوست مي باشند . عوامل تغذيه اي و ژنتيکي نيز در بعضي موارد نقش دارند اما معمولا اعتقاد بر اين است که نامناسب بودن درجه حرارت ، هندلينگ و چرخش تخم مرغ ها در انکوباتور اهميت ويژه اي در افزايش مرگ و مير دراين مرحله از انکوباسيون دارند در پايان اين دوره سر جنين به طرف انتهاي پهن تخم مرغ مي چرخد ازان جايي که جنين براي تامين اکسيژن مورد نياز خود ، به جريان هوا در ستر وهچر احتياج مبرم دارد و از طرفي افزايش دي اکسيد کربن و ديگر گازهاي سمي منجر به مسموميت مي شوند بنابراين در موارد بررسي مرگ و مير اواسط دوره جنيني يا حتي هفته آخر انکوباسيون تهويه نامناسب ستر و هچر نبايد ناديده گرفته شوند غالبا فرسودگي تسمه ها و پولي هاي هواکشها جريان کامل هوا را در ستر محدود ميکند مسدود شدن سيستم اصلي خروجي هواي هچري با کرک پرها و ديگر ضايعات نيز مي تواند باعث اختلال درتبادل گازها گردد براي حل اين مشکلات اندازه گيري ميزان دي اکسيد کربن درهواي ستر و سرعت هواکشها مفيد خواهد بود درکشورهاي در حال توسعه که اغلب گله ها آلوده به مايکوپلاسماگالي سپتيکم هستند مايکوپلاسماها خسارات زيادي را به صنعت طيور وارد مي کند ضايعات حاصل در جنينها و جوجه ها را مي توان به سادگي در کالبد کشايي جنين و با با کمک تکنيکهاي ازمايشگاهي تشخيص داد . بيشترين موارد تخم مرغهايي که هچ نشده اند عبارتند از تخم مرغهاي نوک زده اي که جنين قادر به خروج از انها نيست مرگ در پوسته ، تخم مرغهايي که مقدار آلبومن باقي مانده آنها زياد است نابجايي و بد قرار گرفتن جنين ، جوجه هاي بدشکل ، جوجه هاي ضعيف و لاغر يا جوجه هاي نرم و وازده هاي بارز . ساير حالات غير طبيعي شامل نوک طوطي ، نوک متقاطع ، کوري ، سرلرزان ، جوجه هاي با پاهاي باز ، پنجه هاي پيچيده ومشکلات ناف مي باشند علت دقيق چنين ضايعاتي را فقط به وسيله آزمايشهاي دوره اي سيستماتيک بر روي تخم مرغ هاي قابل جوجه کشي در طي انکوباسيون و همچنين بررسي ضايعات جوجه کشي و توجه به مشکلات تغذيه اي و سلامتي گله مي توان تعيين نمود با در نظر گرفتن چنين کاهشي در ميزان قابليت جوجه درآوري ، در جوجه کشي ها و گله هاي مادري که 30 تا 33 درصد تخم مرغ هاي آنها قبل از تبديل به جوجه درجه يک از دست مي روند نياز مبرم و واضحي به بهبود استانداردهاي مديريت احساس مي شود 10 درصد تخم مرغهاي توليد شده در مزارع مرغ مادر ، غير قابل جوجه کشي هستند که اين تخم مرغها اغلب به علت ضعيف بودن پوسته ، پوسته هاي داراي خلل و فرج ، پوسته هاي بدشکل ، کوچک بودن و ديگر موارد غير طبيعي حذف مي شوند اين موارد در طي تابستان و يا در هنگام بروز بيماريهايي مانند نيوکاسل ، برونشيت عفوني ، کريزا ، بيماري مزمن تنفسي و رئو ويروس ها افزايش مي يابند . از نظر بازده کلي توليدات يک مرغ در طول زندگي ، در مناطق آب و هوايي گرم ، 10 درصد ديگر ضايعات تخم مرغ هاي قابل جوجه کشي به علت مشکل فاقد نطفه بودن واقعي است که حائز اهميت مي باشد . ارتباط دادن تمام مشکلات به شرايط محيطي اشتباده است و به منظور بهبود بازدهي بايد تجزيه و تحليل مرتبي از نتياج صورت پذيرد براي ارتقا استانداردهاي مديريت مزارع مادر و جوجه کشي ها جهت بهبود نتيايج جوجه کشي در آب و هواي گرم فعاليت وسيعي مي توان انجام داد البته عملکرد تعدادي از جوجه کشي ها نيز مطابق پتانسيل زنتيکي نژادي است که برروي آن کار مي کنند ولي تعداد آنها نادر است .
مشاهدات انجام شده در کشورهاي در حال توسعه نشان ميدهند که توان توليد طيور در طول ماههاي گرم سال متحمل خسارت شده و ميزان تلفات بالاتر از حد انتظار مي باشد اجازه بدهيد با بررسي مسائل مربوط به تلفات بالا راه حلهاي مناسب را جهت کاهش اين مشکل ارائه نماييم . در کشورهاي در حال توسعه روشهاي توليد طيور به سرعت در حال تغيير مي باشند در گذشته پروش طيور به صورت سنتي و با استفاده از سيستم پرورش آزاد انجام مي گرفت در سالهاي اخير مرغداران با مکانيزه نمودن مرغداريها و کاهش تعداد کارگران درجهت توليد انبوه به سيستم صنعتي رو آورده اند درکشورهاي در حال توسعه اين روند به ويژه در مراکز شهري و اطراف آنها به وضوح قابل مشاهده مي باشد مرغداران با کنترل عوامل محيطي فيزيکي شامل درجه حرارت ، رطوبت نسبي ، جريان باد و اجراي دقيق تر اصول مديريت در زمينه تغذيه ، کنترل بيماريها ، بکارگيري برنامه نوري مناسب ، استفاده بهتر از نيروي انساني ، بازاريابي و کاهش خسارات ناشي از جوندگان و حشرات درجهت عملکرد بالاتر و توليد بيشتر گام برداشته اند . مزاياي ديگر سيستم صنعتي شامل جمع آوري ، حذف و استفاده بهتر از کود ، برگشت سرمايه بيشتر ازواحد سطح و افزايش استفاده از امکانات مراکز مالي از قبيل بانک توسعه ملي مي باشد .
نحوه رقابت سياست اقتصادي بازار آزاد دربرخي از کشورهايي که طرح سياسي خود را تغيير داده اند تاثيراتي به جاي گذاشته است . بعيد به نظر مي رسد که مرغداران کشورهاي در حال توسعه ، بدون سرمايه گذاري کافي در زمينه رشدوتوسعه صنعت مرغداران بتوانند با ساير کشورهاي پيشرفته به رقابت بپردازند دستيابي به سطح بالاي توليد و به منظور افزايش سوددهي ، توجه خاصي را به نکات کليدي توليد مي طلبد در غير اينصورت ممکن است مشکلات جدي مانند تلفات بالا بروز نمايد با توجه به اين حقيقت که تحت شرايط سيستم صنعتي پرورش طيور جمعيت زيادي از طيور در فضاي محدودي به سر مي برند بنابراين اگر هدف ، دستيابي به سطح توليد بالا باشد تجهيزات و سالنها بايد به خوبي طراحي و ساخته شوند به طوري که شرايط محيطي مطلوبي جهت حصول عملکرد بالا فراهم گردد . علاوه بر اين مديريت مطلوبي اعمال گردد مديريت ضعيف توام با کارگر داراي کارايي کار پايين ، تغذيه نامناسب ، عدم کنترل مسائل بهداشتي و غيره ، ممکن است به سرعت موجب بروز تلفات بالا به ويژه در طول ماههاي گرم سال گردد زيرا درطي اين ماهها شرايط محيطي مي تواند اثرات نامطلوب شديدي روي عملکرد طيور به جاي گذارد .
استرس گرمايي در طول ماههاي گرم سال دامنه تاثير استرس گرمايي به ميزان زيادي به وضعيت پرنده مانند سن و جثه پرنده ، مرحله توليد و همچنين به طراحي و ساخت سالنهاي پرورش طيور بستگي دارد اگر چه واکنش نسبت به استرس گرمايي در گروههاي مختلف به روشهاي خاصي صورت مي گيرد با اين حال علائم مشترکي از استرس گرمايي در طيور مشاهده مي گردد براي بهبود وضعيت فيزيولوژيکي پرنده لازم است دماي داخل آشيانه در محدوده حرارتي ، دماي بدن پرنده با انقباض و انبساط رگهاي سطحي بدن ، تغيير وضعيت پرها و دفع حرارت از طريق تبخيري ريوي تنظيم مي گردد چنانچه دماي محيط از اين محدوده پايين تر رود ، به اين نقطه ، درجه حرارت بحراني گويند و براي حفظ درجه حرارت بدن ، افزايش فعاليت متابوليک ضروري است درجه حرارتي که در ان دماي محيط از اين محدوده حرارتي بالاتر رود نقطه بالاي حرارت بحراني ناميده مي شود که پرنده با افزايش سرعت دفع حرارت اضافي دماي بدن را تنظيم مي نمايد فراتر ازاين محدوده اين حالت به طور مشخص در طول ماههاي گرم سال اتفاق مي افتد .
اثر سن پرنده وسعت تاثير استرس گرمايي علاوه بر شرايط آب و هوايي به عواملي مانند وضعيت فيزيولوژيکي پرنده شامل مرحله رشد و توليد بستگي دارد احتمال وقوع استرس گرمايي در جوجه هاي جوان در طول ماههاي گرم و مرطوب سال کمتر است زيرا جوجه هايي که تازه از تخم خارج شده اند به سرما حساس مي باشند به همين جهت توجه به درجه حرارت بحراني در مورد جوجه هاي جوان در طول ماههاي گرمايي در جوجه هاي جوان مرطوب سال کمتر است زيرا جوجه هايي که تازه از تخم خارج شده اند به سرما حساس مي باشند به همين جهت توجه به درجه حرارت بحراني در مورد جوجه هاي جوان اهميت بسيار زيادي دارد بنابراين لازم است در چند هفته اول زندگي جوجه ها گرماي اضافي جهت ايجاد دماي مناسب سالن از طريق منابع مختلف حرارتي تامين گردد در حالي که اين مسئله در خلال ماههاي گرم سال چندان حياتي نيست ولي با تامين حرارت اضافي براي جوجه ها ، واحدهاي پرورش در طي فصول سرد و خشک و شبهاي سرد ، مي توان تلفات را تاحدي کاهش داد با افزايش سن پرنده ، حساسيت به سرما کاهش يافته وبالعکس حساسيت به گرما افزايش مي يابد به دليل تجمع چربي درزير پوست و کامل شدن پوشش پر و عدم و جود غدد عرق ، کارايي دفع حرارت بدن در پرنده مسن کاهش مي يابد درنتيجه درپرندگان مسن امکان وقوع استرس گرمايي افزايش مي يابد .
نقش رطوبت نسبي اطلاعات به دست آمده از بيشتر مناطق گرمسيري نشان مي دهد زماني که دماي هوا به 32 درجه سانتي گراد برسد ورطوبت نسبي هوا بيش از 80 درصدباشد شدت تاثير استرس گرمايي افزايش مي يابد در نتيجه بروز اين شرايط ميزان دان مصرفي کاهش مي يابد و پرنده تلاش مي کند با افزايش سرعت تنفس و دفع حرارت از طريق تبخير ريوي ، دماي بدن خود را کاهش دهد پرنده ها همچنين به سمت نقاط خنک سالن حرکت نموده و تغيير وضعيتي در پرهاي آنها مشاهده مي شود در موارد بسيار شديد که دماي محيط به بالاتر از 40 درجه سانتي گراد مي رسد پرنده در اثر گرماي زياد از پاي درامده و مرگ و مير اتفاق مي افتد . علاوه بر تلفات مستقيم ناشي از استرس گرمايي منابع استرس زاي ديگر شامل کاهش مصرف دان و افزايش وقوع بيماري در گله که با چنين شرايط گرم و مرطوب مرتبط مي باشند نيز به طور غير مستقيم موجب تلفات مي گردند کاهش مصرف غير مستقيم موجب تلفات مي گردند کاهش مصرف غذا موجب افزايش حساسيت پرنده نسبت به بيماري هاي شايع در محيط مي شود . روشهاي کاهش استرس گرمايي کاهش ميزان تلفات درگله هاي طيور به منظور بالا نگهداشتن سوددهي در واحدهاي تجاري ضروري است برخي از نکات و موارد زير مي توانند در اين زمينه موثر باشند .
· انتخاب مکان احداث مرغداري : سالن مرغداري بايد در فضاي باز احداث گردد به طوري که حداکثر استفاده ازتهويه طبيعي به عمل آيد با اين حال از احداث سالن در مکانهايي که داراي وزش باد شديد مي باشند يا در پايين دره ها بايد خودداري نمود . · جهت سالن ها : لازم است جهت وزش بادهاي معمول غالب در منطقه تعيين گردد به طوري که بادها در جهت محور طولي سالنها حرکت نمايند . · طرح سالنها : سالنها بايد به نحوي احداث گردند که تهويه طبيعي به راحتي انجام گيرد . فاصله بين سالنها بايد به اندازه اي در نظر گرفته شود که تهويه طبيعي براي تمام سالنها به خوبي انجام شود به عنوان يک قاعده تجربي فاصله بين سالنها نبايد از عرض سالنها کمتر باشد . · زمينهاي اطراف سالنها لازم است با علفهاي کوتاه پوشانيده شود زيرا زمينهاي فاقد علف گرماي بيشتري به داخل سالنها هدايت مي کنند . · رنگ نمودن سقف سالنها موجب کاهش تمرکز اشعه خورشيدي مي شود اين امر به کاهش دماي داخل سالن به ميزان 10 الي 15 درجه سانتي گراد نسبت به دماي محيط کمک مي نمايد . · درنظر گرفتن اندازه مناسب براي قسمت پيش امده لبه سقف سالنها جهت جلوگيري از ورود نور خورشيد يا باران ضروري مي باشد . · درختکاري کنار سالنها جهت سايه اندازي روي سالن در اثر بادهاي شديد تدابير لازم اتخاذ گردد . · طيور در ماههاي گرم سال نسبت به ماههاي سرد وخشک تقريبا به 20 درصد فضاي بيشتر نياز دارند به عبارت ديگر تعداد پرنده اي که در طول ماههاي گرم سال در يک سالن يا پن نگهداري مي شوند بايد تقريبا 80 درصد جمعيت پرندگاني باشند که در طول ماههاي سرد در همان سالن يا پن نگهداري مي شوند در مورد پرنده هايي که در قفس نگهداري مي شوند تعداد پرندگان را بايد از 3 قطعه به 2 قطعه در هر قفس کاهش داد . · از جيره هاي با تراکم انرژي بالا استفاده گردد زيرا توليد حرارت ناشي ازمتابوليسم اين نوع جيره ها کمتر ميباشد . · از مصرف غذايي که ممکن است در زمان حمل و نقل يا در انبار مرطوب شده باشد خودداري نماييد · تغذيه با استفاده از دان تازه ، در ساعات خنک روز انجام شود مطمئن شويد که آب خنک و تازه در تمام اوقات در دسترس پرنده قرار دارد . · براي پرورش از نژادهايي که درمقابل استرس گرمايي مقاومت بيشتري دارند مانند نژادهاي گردن لخت استفاده کنيد . · کنترل بيماريها : پن ها يا سالنها را هميشه درشرايط نسبتا خنک نگهداري نماييد بستر مرطوب و کثيف بايد بلافاصله تعويض گردد از مصرف کوکسيديوستات در دان اطمينان حاصل کنيد . · استفاده از تهويه مصنوعي . در پايان لازم به ذکر است کاهش سطح ، مرگ و مير جهت حفظ سطح بالاي سود آوري ، ضروري مي باشد .
استفاده از پنکه هاي سقفي براي مخلوط کردن هوا به عنوان جايگزيني براي سيستم تهويه تونلي
جريان هوا در سالنهاي مرغداري و عبور آن از سطح بدن مرغها عامل بسيار مهمي در جلوگيري از افزايش درجه حرارت بدن و در نتيجه گرمازدگي است کاهش مصرف غذا و رشد و همچنين افزايش تلفات از اثرات مستقيم ازدياد درجه حرارت مي باشند افزايش سرعت جريان هوا قابليت مرغان را از نظر دفع گرما به طور موثري بالا مي برد . سالنهاي مرغداري عموما درتابستانها به کمک جريان هوا تهويه مي گردند که اين عمل در سالنهاي باز با بالا بردن کامل پرده هاي کناري و استفاده از پنکه هاي پروانه اي که در داخل و کنار سالن آويزان مي شوند و هوا را به صورت افقي به جريان در مي اورند امکان پذير مي گردد . چنين سيستم تهويه اي با به حرکت درآوردن جريان هواي زياد در سطح مرغان و افزايش توانايي آنها در دفع حرارت اضافي بسيار بهتر و موثرتر از جريان هواي طبيعي مي تواند هواي سالن ها را تهويه نمايد روش ديگر تهويه سالنهاي مرغداري در فصول گرم که به طور فزاينده اي عموميت پيدا مي کند استفاده از سيستم تهويه تونلي است در اين سيستم کليه هواکشها در انتهاي سالن و در کنار يکديگر و وروديهاي هوا نيز در ابتداي سالن و در نقطه مقابل خروجي هاي هوا قرار مي گيرند .
نياز در تابستانها با وجود اينکه سيستم تهويه تونلي به نحو موثرتري درکاهش استرسهاي گرمايي عمل مي کند ولي هزينه هاي نصب اين سيستم و هزينه برق وراه اندازي آن که فقط در فصل تابستان مورد نياز مي باشد نسبتا زياد است که موجب طرح سوالات اقتصادي جدي مي شود مزيت اصلي اين سيستم تامين جريان هواي زياد و کافي در سراسر سالن بدون در نظر گرفتن وضعيت جريان هواي موجود مي باشد اعتقاد بر اين است که يک سيستم تهويه با ايجاد سرعت جريان هواي زياد در سطح مرغها بدون در نظر گرفتن جريان هواي موجود در سالنهايي که به وسيله جريان طبيعي هوا تهويه مي گردند موجب کاهش اثرات استرس گرما شده در نتيجه ميزان توليد مرغان افزايش مي يابد و از نظر اقتصادي قابل توجيه مي گردد . روش ديگري که قسمت بيشتري از سطح سالن را تحت پوشش جريان هواي زياد قرار مي دهد استفاده از پنکه هاي سقفي است که به نحوي قرار گرفته باشند تا هوا را به صورت مستقيم به سمت پايين به حرکت در آورند چنين جريان عمودي از هوا شعاع وسيعي از هواي با سرعت زياد را در سالن ايجاد مي کند پنکه هاي پره اي سقفي به خوبي براي اين منظور قابل استفاده هستند و تنها عامل محدود کننده درعملکرد مطلوب آنها قدرت کم چنين پنکه هايي است تحقيقات نشان داده است که در چنين مواقعي بايد از پنکه هاي با قدرت بيشتر استفاده نمود .
تجارب آزمايشگاهي اوليه نتايج بدست آمده در آزمايشگاه نشان مي دهند که پنکه هايي با قدرت 19/0 – 37/0 کيلو وات که به صورت عمودي هوا را به جريان مي اندازند در يک سطح صاف قادر به توليد جريان هوايي با سرعت 8/0-1 متر در ثانيه به فاصله 6 متر از پنکه مي باشند هر گونه ناهمواري که به وسيله پرندگان ، دانخوري ها يا آبخوري ها و يا هر عامل ديگري در سطح سالن ايجاد شده باشد مي تواند موجب کاهش سرعت جريان و در نتيجه افت سريع سرعت جريان هوا در کف سالن گردد که البته اين مسئله مي تواند به مخلوط شدن هوا و نفوذ آن به لابلاي پرها کمک کند همچنين با افزايش فاصله افقي از پنکه دمنده سرعت جريان ايجاد شده نيز کاهش مي يابد يک پنکه با قطر 122 سانتي متر و قدرت 2/1 است بخار مي باشد اين سرعت جريان براي خنک کردن مرغان در هواي گرم کافي است .
آزمايش در مزرعه هر آزمايش در دو سالن مجاور يکديگر انجام گرفت سالنها داراي پنکه هاي پره اي در طول خط مرکزي سالن بودند تا بتوان آنها را در مواقعي که مورد استفاده قرار نمي گيرند بالا کشيد ارتفاع پنکه هاي سالن شاهد غير قابل تغيير در نظر گرفته شد اين پنکه ها به نحوي نصب گرديدند که جريان هواي ايجاد شده افقي وارتفاع پايه قاب پنکه از سطح زمين حدود 2/1 متر بود پنکه هاي سالن آزمايش به وسيله وينچ با قدرت بالا کشيده شد وجريان هواي ايجاد شده کاملا عمودي بود ارتفاع پره هاي پنکه از کف به حدود 3 متر مي رسيد ترموستاتهاي پنکه در سالن شاهد روي جدار قاب پنکه ها نصب گرديدند در حالي که در سالن آزمايش ترموستاتها از قاب پنکه ها جدا و در ارتفاع يکساني از کف به صورت معلق قرار گرفتند هر سالن از يک سيستم خنک کننده آبي با نازلهايي به قدرت 4 کيلوگرم در ساعت که در فواصل 6 متري از يکديگر و در سه خط قرار گرفته بودند استفاده مي نمود ترموستات سيستم خنک کننده در طول دوره رشد بين 28 تا 32 درجه سانتي گراد تنظيم شد و ترموستاتهاي پنکه ها نيز بين 21 الي 29 درجه سانتي گراد درجه فارنهايت تنظيم گرديدند که با توجه به افزايش وزن بدن به طور هفتگي تغيير داده مي شدند درهر مزرعه ترموستاتهاي سالنهاي شاهد و آزمايش در هر زمان با يکديگر برابر بوده هر گونه تغييري که با توجه به افزايش وزن جوجه ها داده مي شد به طور همزمان در هر دوسالن اعمال مي گرديد .
عملکرد مشخصات و اطلاعات مربوط به مزارع Aو B درجدول 1 ارائه مي گردد خلاصه عملکرد جوجه هاي گوشتي تحت آزمايش نيز در جدول 2 نشان داده مي شود تغيير جهت پنکه ها به نحوي که هوا را به طرف پايين به جريان بيندازند موجب بهبود ضريب تبديل غذايي در جوجه ها و کاهش تلفات در هر دو مزرعه گرديد از آن جايي که در مراحل اوليه رشد از پنکه ها استفاده نگرديد لذا هر گونه اختلاف در ميزان تلفات در اين محدوده سني در نتايج پاياني دخالت داده نشد در مزرعه A ، ميزان تلفات در سن 22-51 روزگي در سالن آزمايش کمتر از نصف ميزان تلفات سالن شاهد بود در حالي که در مزرعه B ، اين رقم در شرايط مشابه حدود 72% سالن شاهد بود . با وجودي که عملکرد جوجه ها نشان مي دهد که تغيير جهت جريان هواي ايجاد شده به طرف پايين تاثير بسيار خوبي در بهبود عملکرد در مزرعه A داشته است امانتايج حاصله در مزرعه B ممکن است دلايل مختلفي داشته باشد از جمله اينکه : 1- پنکه هاي مزرعه B داراي قدرت 37/0 کيلو وات بسيار ضعيف تر و ميزان تاثير آنها در جلوگيري از استرس حاصل از گرما کمتر بود . 2- در طول دوره آزمايش شرايط محيطي و درجه حرارت هوا در مزرعه A بيشتر بود لذا تغيير جهت جريان هوا موثرتر واقع گرديد جالب است که بدانيم جنين بهبودي در عملکرد جوجه هاي گوشتي که در مزرعه A بيشتر بود لذا تغيير جهت جريان هوا موثرتر واقع گرديد جالب است که بدانيم چنين بهبودي در عملکرد جوجه هاي گوشتي که در مزرعه A و در سالنهاي مورد آزمايش بدست آمد مشابه عملکردي است .
جدول 1- اطلاعات مربوط به واحدهاي آزمايشي داراي پنکه هاي عمودي
مزرعه ابعاد سالنها تعداد جوجه هاي هر سالن تاريخ جوجه ريزي مشخصات پنکه ها تعداد پنکه ها A B 61*12 متر (200*40 فوت) 5/91* 13 متر (300*42 فوت ) 10500 16600 1تير تا 21 مرداد 1372 19 تير تا 7 شهريور 1372 KW 75/0 قطر 122 سانتي متر KW 75/0 قطر 91 سانتي متر 4 6
جدول 2- عمکلرد جوجه هاي گوشتي مورد آزمايش در سالنهاي داراي پنکه هاي عمودي
پارامتر مزرعه A مزرعه B شاهد آزمايش نتيجه شاهد آزمايش نتيجه
ميانگين وزن
kg 18/2 kg24/2 kg06/0+ kg21/2 kg18/2 kg03/0-
ضريب تبديل
02/2 97/1 05/0- 99/1 95/1 04/0-
تلفات
74/3% 77/1% 97/1%- 46/1% 05/1% 41/0%-
ضايعات در کشتارگاه
--- 20/0% --- --- 38/0% ---
سرعت جريان هوا حداکثر سرعت جريان هوا در سالن شاهد مزرعه Aدر نزديک کف و در طول خط مرکزي به فاصله تقريبي 5-9 متري پنکه ها مشاهده شد در فاصله بيش از 3 متر از پنکه ها تا فاصله 5/1 متر از خط مرکزي سرعت هوا نسبتا زياد بود ولي از فاصله 3 متري خط مرکزي به بعد سرعت آن کاهش مي يافت که اين تفاوت با مدل ارائه شده در شکل 1 مطابقت دارد در مقابل حداکثر سرعت جريان هوا در سالن مورد آزمايش مزرعه A به طور قابل توجهي بيشتر و بيش از 5 متر در ثانيه در فاصله 2 متري پنکه ها بود که اين سرعت با افزايش فاصله از پنکه ها کاهش يافته و به يک متر در ثانيه در فاصله 5/5 متري پنکه ها رسيد . حداکثر سرعت جريان هوا در مزرعه B و در سالن شاهد در فاصله تقريبا 10 متري پنکه ها اندازه گيري شد سرعت هوا در اين سالن در طول خط مرکزي از فاصله 3 الي 9 متري پنکه ها رو به افزايش بود و بعد از آن با افزايش فاصله کاهش يافت سرعت هوا در فاصله 4/3 متري خط مرکزي حدود 3/0 – 7/0 متر در ثانيه و کمتر از سالن مشابه مزرعه A بود که البته اين اختلاف به دليل قدرت کمتر پنکه هاي مزرعه پيش بيني مي شد در سالن آزمايش مزرعه B نيز در مقايسه با سالن مشابه مزرعه A حداکثر سرعت هوا در نزديک کف کمتر بود وبا افزيش فاصله شعاع هواي پخش شده از پنکه کاهش يافته در فاصله بيشتر از 6/4 متري به شدت افت کرد .در نزديکي مرکز سالن درجه حرارت هوا در نزديک ترين نقطه به کف در سالنهاي مورد آزمايش اندکي بالاتر از سالنهاي شاهد بود علت اين اختلاف مي تواند مربوط به دو عامل باشد يکي اينکه دميدن پنکه ها درجهت عمودي در سالنها ي مورد آزمايش هواي زير سقف را که گرمتر بود به سمت پايين به جريان مي اورد و در نتيجه موجب گرمتر شدن کف سالن مي گرديد دوم اينکه جريان هواي ايجاد شده به وسيله پنکه ها موجب دفع بهتر گرماي بدن جوجه ها گشته و در نتيجه هواي اطراف جوجه ها اندکي گرمتر مي گرديد از ان آجايکه درجه حرارت هواي زير سقف سالنهاي مورد آزمايش بيشتر از درجه حرارت هواي سالنهاي شاهد بود نظريه دوم مي تواند بيشتر مورد قبول واقع گردد بنابراين درجه حرارت کل فضاي سالنهاي مورد آزمايش کمتر بوده است به همين جهت درجه حرارت هوا به تنهايي عامل مشخص کننده راحتي جوجه ها نمي باشد . ميزان رطوبت بستر در اندازه گيريهاي به عمل آمده بين 3/20 تا 4/35 درصد در نوسان بود و اختلاف چنداني نيز بين سالنهاي آزمايشي و شاهد مشاهده نگرديد لذا هيچ گونه اختلافي در ميزان رطوبت بستر با تغيير جهت هواکشها مشاهده نشد و اين نشان دهنده آن است که تغيير جهت پنکه ها به طرف پايين موجب مرطوب شدن يا خشک شدن بيش از اندازه بستر نمي گردد .
نتايج با وجود اينکه نتيجه تغيير جهت پنکه ها در اين آزمايش ها از نظر کاهش استرس گرمايي موفقيت آميز بود ولي ممکن است به عنوان يک راه حل اضطراري جهت رهايي از استرس گرما درجوجه هاي مسن که به وزن کشتار رسيده اند عمل نکند نويسندگان اين مقاله حکايات مختلفي در مورد افزايش قابل توجه تلفات در سالنهايي که در نقاطي از آنها به علت تغيير جهت اضطراري پنکه ها به دليل گرماي شديد و در نتيجه افزايش سرعت جريان هوا ، تراکم جوجه ها بسيار بالا بوده است شنيده اند البته در اين گونه موارد به علت اينکه جهت پنکه ها از ابتدا به طرف پايين نبوده است گرماي بدن جوجه ها قبل از تغيير جهت پنکه ها به ميزان کافي افزايش يافته موجب تلفات گرديد است اين مسئله با نتايج حاصله از آزمايشها تناقص ندارد زيرا در آزمايشها جهت پنکه ها در 29 روز آخر آزمايش همواره به طرف پايين بوده که اين خود موجب مي گردد که احتمالا جوجه ها قبل از مواجهه با موج گرماي شديد به سرعت زياد جريان هواي سالن عادت کرده در نتيجه زمان بروز گرما از تراکم در يک نقطه پرهيز کنند يکي ديگر ازمزاياي اين روش جلوگيري از بروز مقدار گرماي زياد ناشي از افزايش تراکم جوجه ها مي باشد در سالنهايي که از پنکه هاي عمودي استفاده شد جوجه ها در تمام اوقات به طور پراکنده در سطح سالن پخش بوده از تراکم در يک نقطه پرهيز نمودند چنانکه در طول آزمايش در مزرعه A در روز 6 مرداد که گرمترين روز آزمايش بود و درجه حرارت هواي داخل سالن به 35 در جه سانتي گراد رسيد تمام جوجه ها در سطح سالن نشسته بودند از طرف ديگر چنين سيستمي در هواي ملايم و سرد بر ضريب تبديل و حرارت ايده ال جوجه ها تاثير منفي مي گذارد از اين رو لازم است که براي کاهش سرعت جريان هوا در کف سالن در فصول سرد و ملايم تمهيدات لازم در نظر گرفته شود در چنين مواقعي استفاده از پنکه هايي با دورهاي متفاوت که بتوان در هواي سرد و ملايم از دورهاي اهسته آن به منظور کاهش سرعت جريان هوا استفاده نمود مي تواند مفيد واقع گردد يکي ديگر از راههاي کاهش سرعت جريان هوا در آب و هواي سرد استفاده از وسايلي است که بتوان به کمک آنها جهت پنکه ها را به دلخواه به طور عمودي افقي يا به سمت بالا تنظيم نمود و بدين وسيله سرعت جريان هوا را با درجه حرارت هواي محيط منطبق نمود نتايج حاصله از اين آزمايشها نشان مي دهند در بسياري از موارد جهت مقابله با استرس گرمايي استفاده از روشهاي ديگري به جز سيستم تهويه تونلي امکان پذير است سيستم پنکه هاي عمودي براي مقابله با استرس حاصل ازگرما بسيار موثر مي باشد زيرا در فصول سرد نيز مي توان از آنها به عنوان تهويه استفاده کرد .
پرورش طيور در آشيانه هايي که دماي آنها تحت کنترل قراردارد در طرح هاي صنعت نوين طيور اغلب کشورها عملي مورد قبول است با اين حال در مناطقي که اين شيوه هنوز به طور گسترده به کارگرفته نشده است اصول حاکم بر اين روش و عملي بودن آن مورد بحث است اين مقاله به ارزيابي عملکرد روشهاي متعدد در کاهش از دماي سالن در مناطق گرم و مرطوب مي پردازد .
اهداف اهداف کنترل شرايط آب و هوايي سالن عبارتند از : - کاهش گرماي اضافي سالن ها در فصل هاي گرم - کاهش رطوبت اضافي سالن ها - محدود کردن ساخت گازهاي خطرناک در سالن ها و تامين اکسيژن کافي براي تنفس اين اهداف را مي توان با استفاده از هر يک از سيستم هاي زير فراهم آورد : الف – خنک کننده هاي تبخيري که به صورت مه پاشي و يا سيستم ( Pad and Fan که درآن گذر هوا از ميان پوشال هايي که با قطرات آب خيس شده اند ) انجام مي گيرد . اگر کوشش هاي انجام شده براي کنترل آب و هواي سالن ها و فراهم کردن شرايط مطلوب به طور صحيح انجام پذيرد توليد و بهره وري تا 20 درصد افزايش خواهد يافت . دانستن اصول پايه و مقدماتي يکي ازعوامل مهم موفقيت در استفاده از يک سيستم کاهنده گرما در آشيانه هاي مدرن مرغداري مي باشد .
اصول پايه و مقدماتي در زمينه رطوبت و دما
رطوبت ، به ميزان بخار آب موجود در هوا رطوبت گفته مي شود اگر 20 درصد از ظرفيت هوا از آب انباشته شده باشد ، رطوبت 20 درصد مي باشد و ميزان 100 درصد رطوبت نشان مي دهد که هوا اشباع شده است .
درجه حرارت ، دما و رطوبت نسبي بر اساس الگوي زير در طول روز نوسان خواهند داشت . درجه حرارت : در اواسط بعد از ظهر بالاست قبل از روشن شدن هوا پايين است . رطوبت نسبي : در اواسط بعد از ظهر پايين است قبل از روشن شدن هوا بالاست . در اثر افزايش درجه حرارت ، هوا منبسط گرديده و ظرفيت نگهداري رطوبت آن افزايش پيدا مي کند که به ازاي افزايش هر 12 درجه سانتي گراد ظرفيت نگهداري دو برابر مي شود براي مثال اگر درجه حرارت در ساعت 5 صبح 27 درجه سانتي گراد و رطوبت نسبي 100درصد باشد با افزايش دما تا 38 درجه سانتي گراد در ظهر ظرفيت نگهداري رطوبت نسبي در اين زمان 50 درصد خواهد بود . رطوبت نسبي در هنگام شب بيشتر از روز مي باشد در روزهايي که رطوبت محسوس است در اثر افزايش درجه حرارت رطوبت نسبي بتدريج پايين مي آيد ممکن است احساس شود که رطوبت نسبي 90 درصد مي باشددر حالي که حقيقتا اين مقدار 50- 60 درصد است در چنين روزهايي از سيستم خنک کننده تبخيري بدون اينکه باعث ايجاد مشکل افزايش رطوبت گردد مي توان استفاه کرد .
تاثير درجه حرارت و رطوبت بر روي پرندگان · بهترين وضعيت براي پرورش طيور درجه حرارت 20-27 درجه سانتي گراد به همراه رطوبت نسبي کمتر از 50 درصدمي باشد . · براي سنجش درجه حرارت به دو معيار بايد توجه کرد : الف – درجه حرارت حقيقي که توسط دماسنج نشان داده مي شود . ب – درجه حرارت موثر که پرندگان واقعا احساس مي کنند و با بالا رفتن رطوبت افزايش يافته با جريان يافتن هوا کاهش مي يابد . · کاهش درجه حرارت موثر از راه جريان هوا به اصطلاح عامل باد خنک ناميده مي شود . پرندگان با دومنبع گرما سر و کار دارند که عبارتند از : الف – حرارت محيطي ب – گرماي داخلي که توسط سوخت و ساز بدن ايجاد مي گردد . · گرماي اضافي توليد شده توسط پرندگان بايد به نحوي دفع گردد . مقدار زيادي از آن توسط تبخير از راه تنفس دفع مي گردد چنانچه درجه حرارت محيط افزايش پيدا کند پرندگان شروع به انجام عمل نفس نفس زدن مي کنند . · نفس نفس زدن باعث افزايش رطوبت آشيانه مي شود و زماني که رطوبت نسبي به 100 درصد مي رسد عملکرد اين فرايند به عنوان يک عامل دفع حرارت متوقف مي شود . · اگر اين گرما بوسيله تبخير دفع نگردد در بدن پرندگان تجمع پيدا کرده در صورت عدم کنترل شرايط پرندگان از گرما زدگي تلف خواهند شد . · براي بالا بردن توانايي پرندگان در جهت رهايي از اين اضافه گرماي روزانه دماي هوا در شب بايد 12-16 درجه سانتي گراد کمتر از دماي هوا در روز باشد . · مرطوب شدن بستر سبب فساد و پوسيدگي آن مي شود که اين امر باعث افزايش درجه حرارت کف سالن تا 38 درجه سانتي گراد مي گردد اين بستر مرطوب و کپک زده بايد از سالن خارج گردد . خطرناک ترين زمان براي ماکيان در طول ماههاي تابستان که تقريبا 85 درصدتلفات ناشي از گرمازدگي است ساعات بين 2-5 بعد از ظهر مي باشد زماني که درجه حرارت شروع به پايين آمدن مي کند ولي رطوبت نسبي افزايش مي يابد . اگر جمع عددي رطوبت نسبي و درجه حرارت بر حسب فارنهايت از عدد 180 بيشتر شود استرس گرمايي شروع شده در نتيجه تلفات به وقوع مي پيوندد .
اصول مقدماتي و بنيادي در سيستم هاي تهويه تونلي و خنک کننده هاي تبخيري · هواي سرد به طرف پايين مي آيد و هواي گرم به طرف بالا صعود مي کند . · گاز آمونياک سنگين تر از هوا بوده با افزايش دي اکسيد کربن در طبقات پايين باقي مي ماند . · سيستم هاي تهويه تونلي و خنک کننده هاي تبخيري باعث برطرف شدن اين دو گاز خطرناک مي شوند و مقدار اکسيژن قابل دسترس براي تنفس را افزايش مي دهند . · سيستم تهويه تونلي درجه حرارت موثر بر پرندگان را از راه ايجاد جريان هوا يا عامل باد خنک کاهش مي دهد . · جابجايي هوا به ميزان cfm 400 سانتي متر فوت مکعب در واحد زمان باعث کاهش درجه حرارت به ميزان 4-6 درجه سانتي گراد مي شود . · سيستم هاي خنک کننده تبخيري در رساندن دماي آشيانه ها به وضعيت نزديک به مطلوب زماني که دما بالاتر از 35 درجه سانتي گراد است کارايي دارند . · هر 3 درجه سانتي گراد کاهش دما توسط سيستم هاي خنک کننده تبخيري باعث افزايش 10 درصد رطوبت نسبي مي شود . · هرچه روزها گرمتر باشند هوا خشک تر مي شود و تبخير و خنک کردن نقش بيشتري دارد . · سيستم هاي خنک کننده تبخيري در مواقع زير استفاده مي گردد : الف – دماي هوا بالاتر از 30 درجه سانتي گراد . ب – رطوبت نسبي کمتر از 80 درصد باشد · در هنگام شب که رطوبت نسبي بالا مي باشد بخصوص بين ساعات 10 شب تا 9 صبح پمپهاي آب مربوط به سيستم خنک کننده تبخيري نبايد به کار بيافتد . · سيستم هاي خنک کننده تبخيري زماني که جريان هواي خوبي وجود داشته باشد سرعت جريان هوا در اين سيستم بايد به ميزان 350 و 400 cfm به ترتيب در زمان بکارگيري pad يا مه پاش نگهداشته شود . · در آشيانه هايي که از سيستم تهويه تونلي و خنک کننده هاي تبخيري استفاده مي شود جابجايي هوا در تابستان بايد حداکثر و در زمستان حداقل باشد . · زماني که جمع عددي رطوبت نسبي و دماي هوا بر حسب فارنهايت کمتر از عدد 160 باشد براحتي مي توان از سيستم هاي خنک کننده تبخيري استفاده کرد . · سيستم هاي خنک کننده تبخيري قادر هستند که درجه حرارت آشيانه را به ميزان 6-10 درجه سانتي گراد کاهش دهند .
کاربرد تهويه تونلي و سيستماي خنک کننده تبخيري : · اين سيستم در سالن هاي بسته اي که با فشار منفي کنترل مي شوند و همچنين داراي عرض 40 فوت هستند استفاده مي شوند آشيانه ها بايد به طور کامل عايق بندي شده باشند و ورودي هوا توسط در پوش هاي متحرک کنترل شود تا در صورت نياز توان اين موانع را برداشت . · هوا را از ميان دريچه ها يا هواده هاي سيستم pad که در يک طرف يا انتهاي سالن کار گذاشته شده اند به داخل کشيده شده از طرف ديگر يا انتهاي سالن توسط هواکش هاي خارج کننده به بيرون فرستاده مي شود تعداد هواکش ها با توجه به نوع سيستم تهويه ابعاد آشيانه و سرعت هواي مورد نياز معلوم مي گردد . · فضاي دريچه ها و هواده هاي سيستم pad به ظرفيت هواکش هايي که استفاده مي شوند وابسته است . سيستم خنک کننده تبخيري دو نوع مي باشد : الف – سيستم مه پاش ب – سيستم Fan و Pad مانند کولر آبي در سيستم مه پاش نازلها در عرض سالن بر روي خطوط تراز قرار مي گيرند تا در سمت جريان هوا مه پاشي کنند و بدين ترتيب قطرات ريز آب تبخير گشته باعث کاهش دما مي شوند مواردي که براي کاربرد هرچه بهتر اين روش بايد به آن توجه کرد عبارتند از : الف – اندازه ذرات که هرچه کوچکتر باشد بهتر است . ب – زمان تعليق ذرات در هوا که هرچه طولاني تر باشد بهتر است . ج – سرعت جريان هوا – cfm 400 سيستم هاي pad از ورقه هاي سلولز يا الياف رشته رشته که همان کار را انجام مي دهند تشکيل شده اند که در يک طرف سالن کار گذاشته شده بر روي آن آب پاشيده مي شود و هواي مرطوب از ميان الياف با کمک هواکش هاي مکنده که در طرف ديگر آشيانه قرار دارند به داخل کشيده مي شود براي دستيابي به بهترين بازدهي سرعت جريان هوا بايد 350 باشد در سيستم هاي خنک تبخيري کار پمپ ها ، مه پاش ها و هواکش ها توسط کنترل کننده رطوبت تنظيم مي شود .
مصرف آب در پرندگان نيز همانند ساير موجودات در شرايط آب و هوايي گرم افزايش مي يابد از اين رو وجود يک منبع مداوم آب خنک براي جبران اتلاف آبي که از راه له له زدن از دست مي رود ضروري است اين مطلب به ويژه زماني مصداق مي يابد که بخواهيم از زيان هاي ناشي از استرس گرمايي در پرندگان جلوگيري کنيم آب و هواي گرم هميشه سبب بروز مشکلاتي در پرندگان مي گردد مگر اين که آنها بتوانند مکان خنکي پيدا کنند بنابراين پرورش دهندگان طيور بايد از راه تهويه هواي خنک و مناسبي را براي آنها فراهم کنند و مطمئن باشند که آب خنک به ميزان کافي نيز وجود دارد آب خوري ها بايد مرتبا بازبيني شوند تا از صحت عملکرد آنها اطمينان حاصل شود شستشوي مداوم سيستم آب خوري به پايين نگه داشتن دماي آب کمک مي کند و به همين دليل پرندگان به نوشيدن آب تشويق مي شوند همچنين اين عمل باعث مي شود که سيستم آب خوري از مواد غذايي که در آن ريخته شده پاک گردد در غير اينصورت در هواي گرم رشد جلبک ، تخمير و تکثير ميکروب ها تشويق خواهد شد براي دسترسي آسانتر به آب بايد تعداد آب خوري ها را افزايش داد در برخي موارد آب خوري هاي ناوداني ترجيح داده مي شود زيرا اگر عمق آن به اندازه کافي باشد پرندگان مي توانند تاج و ريش خود را براي خنک شدن خيش کنند نوع و محل قرار گرفتن مخزن اصلي آب نيز مهم است اگر ارتفاع سقف آشيانه اجازه دهد بهترين حالت اين است که مخزن اصلي آب در داخل آشيانه قرار بگيرد بايد به خوبي در مقابل تابش آفتاب محافظت شود مخزن اصلي آب در صورت امکان بايد عايق بندي شود و مي توان براي خنک کردن اب مقداري يخ به آن افزود آزمايش هايي که در آمريکا انجام گرفته نشان مي دهد که عايق بندي لوله هاي آبخوري نيز اثر مثبتي روي دماي آب داشته و از اين جهت بر روي عملکرد و راحتي حيوانات موثر است اما به طور معمول پرندگان در هواي گرم آشيانه نسبت به هواي سرد آب بيشتري مي آشامند مصرف بيشتر آب ممکن است بروي ميزان مصرف دارو اثر بگذارد اگر داروهابه آب اضفاه شده باشند مصرف بيش از حد آب در خلال استرس گرمايي ممکن است منجر به مصرف بيشتر شود که اين امر مشکلات ديگري را به وجود مي آورد .
الکتروليت هاي مطرح بسياري از مقالات گزارش کرده اند که الکتروليت ها و مولتي ويتامين ها در آب براي کاهش شدت نشانه اي استرس گرمايي در جوجه هاي گوشتي موثر هستند سعي مي شود که براي جوجه هاي گوشتي الکتروليت هايي نظير پتاسيم ، کلر و کلريدآمونيوم ، سولفات سديم ، سولفات پتاسيم ، کلريد سديم و دي فسفات سديم در نظر گرفته شود پرندگان در هنگام له له زدن دي اکسيد کربن دفع مي کند و در نتيجه دفع آن ، آلکالوز تنفسي به وجود مي آيد بنابراين الکتروليت ها يا نمک هاي اسيدي با اين باور در اختيار پرندگان قرار داده مي شوند که آنها از بالا رفتن ph خون ندارند همچنين اگر مقدار مصرف آنها در زماني که پرنده له له نمي زند کنترل نشود باعث کاهش ph خون و بروز اسيد وز مي گردند بنابراين ميزان موثر بودن الکتروليت ها و نمک هاي اسيدي قابل بحث مي باشد اما با وجود اين استفاده از آنها در شرايط استرس گرماي و ديگر منابع استرس زا توصيه مي شود فقط زماني که پرندگان واقعا نشانه هاي استرس گرمايي را نشان مي دهند بايد از الکتروليت ها مصرف کرد در عين حال مشخص شده است که استفاده از آنها به ميزان نيم درصد مشکلي درجوجه هاي گوشتي به وجود نمي آورد .
ويتامين هاي حساس در اغلب موارد مولتي ويتامين ها براي کاهش استرس توصيه مي شوند اما به راحتي در اثرگرما از بين مي روند از نظر استاندارد عملي پيشنهاد شده است که به هر ليتر اب آشاميدني يک گرم ويتامين c افزوده شود با توجه به اين که ويتامين c به آساني و به خصوص در دماهاي بالا به سرعت از بين مي رود پيشنهاد مي شود که به ازاي هر کيلوگرم غذا 200 ميلي گرم ويتامين c اضافه شود همچنين در برخي مواقع اضافه کردن مقدار 150 واحد بين المللي ويتامين e به هر کيلوگرم خوراک موثر است گاهي اوقات 3/0 گرم اسيد ساليسيليک به هر ليتر آب اضافه مي شود که هميشه موثر نيست .
ارزش آب کربنات دار تحقيقات اخير بر روي جوجه هاي گوشتي و مرغ هاي تخمگذار نشان داده است که آب کربنات دار يا بي کربنات سديم ممکن است در شرايط استرس گرمايي مفيد باشد در زماني که پرنده له له مي زند کاهش دي اکسيد کربن در خون ممکن است با اثر بازدارنده آب کربنات دار خنثي شوداز طرف ديگر از بي کربنات سديم مي توان به عنوان منبع تغذيه اي مناسبي براي يون هاي بي کربنات استفاده کرد مزيت ديگر بي کربنات سديم در اين است که مي توان سديم را به طور غير مستقيم و به جاي استفاده از منابع يوني کلردار که معمولا در جيره هاي عملي زياد هستند تامين نمود علي رغم وجود توضيحات علمي در مورد فوايد بي کربنات سديم و ساير الکتروليت هاي محلول اين موارد باعث تحريک مصرف آب در پرنده طي شرايط استرس گرمايي مي شوند ظاهرا کاهش گرما از طريق پايين آوردن درجه حرارت بدن مهمتر ازهر گونه تاثير مستقيم الکتروليت ها بر روي تعادل اسيد و باز يا ph خون مي باشد مشخص شده که استفاده از بي کربنات سديم تا سطح 8/0 درصد درآب آشاميدني يا 25 گرم در هر کيلوگرم مواد غذايي عملکرد خوبي در جوجه هاي گوشتي در شرايط استرس گرمايي دارد .
تخفيف اثرات استرس گرمايي از راه عادت دادن طيور به گرما
چکيده استرس گرمايي اثرات زيان آور متعددي بر طيور مي گذارد عادت دادن طيور به گرما يکي از شيوه هاي تخفيف اين اثرات است در اين مقاله مروري برجوانب مختلف بکارگيري اين شيوه شده است .
مقدمه امروزه در نتيجه تلفيق دانش انسان و اثرات طبيعت جوجه هاي گوشتي با قابليت رشد بسيار سريع توليد شده اند که اين رشد سريع ، فشار زيادي بر سيستم هاي فيزيولوژيک بدن پرنده وارد مي کند لذا حساسيت پرنده به انواع استرس ، افزايش مي يابد که استرس گرمايي يکي ازمهمترين آنها ست استرس گرمايي پاسخ پرنده به افزايش بيش از حد دماي محيط است اگر تلفيق رطوبت فراتر رود آنها در شرايط استرس گرمايي واقع خواهند شد . استرس گرمايي در طيور منجر به افزايش تعداد تنفس افزايش PH خون اختلال توازن اسيد – باز کاهش توان توليد ، توليد لاشه هايي سبکتر و با چربي بيشتر ، افزايش دفع الکتروليت هاي خون از قبيل سديم ، پتاسيم ، کلسيم ، منيزيم ، فسفر ، آهن ، روي ، موليبدن ، مس و بي کربنات ، رقيق شدن خون و کاهش هماتوکريت مي شود . بعضي عوامل مديريتي از قبيل تهويه مناسب سالن ، اعمال تاريکي در موقع استرس گرما ،کاهش تراکم سالن و عادت دادن طيور به گرما و برخي عوامل محروميت غذايي ، اصلاح ترکيب جيره و حذف پروتئين اضافي جيره در تخفيف اثرات زيان آور استرس گرمايي موثر مي باشد .
عادت دادن طيور به گرما عادت دادن يا سازش دادن طيور با گرما يکي از شيوه مقابله با اثرات زيان آور استرس گرمايي است به خوبي ثابت شده که اگر جوجه هاي گوشتي در سنين اوليه در معرض دماي محيطي بالا قرار گيرند توانايي آنها طي استرس گرمايي بعدي به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد که اين پديده را خو گرفتن مي نامند اين روش شامل عادت دادن پرنده ها به يک استرس گرمايي مصنوعي قبل از وقوع استرس گرمايي که به طور طبيعي اتفاق مي افتد مي باشد . بر طبق گزارش هاي حاصل از تحقيقات متعدد عادت دادن جوجه هاي گوشتي به دماهاي بالا ، براي تخفيف اثرات زيان آور استرس گرمايي سود بخش است . Geract گزارش کرد که عادت دادن جوجه هاي گوشتي به دماهاي بالا در خلال روزهاي اول زندگي مقاومت به گرنا را در مراحل پاياني دوره پرورش يعني زماني که استرس گرمايي عملا آسيب مي رساند بالا مي برد . Teeter و همکاران جوجه هاي گوشتي اي را که قبلا به استرس گرمايي چرخه اي عادت کرده بودند در معرض استرس گرما قرار دادند و مشاهده کردند که ميزان مصرف خوراک اين پرنده ها نسبت به پرنده هاي عادت نيافته يعني جوجه هاي گوشتي که در دماي ثابت 24 درجه سانتي گراد پرورش يافته بودند و براي اولين بار استرس گرمايي را تجربه مي کنند 24 درصد کمتر و دماي بدن آنها نيز 4/0 درجه سانتي گراد کمتر بود کاهش مصرف غذا و دماي کمتر بدن بيانگر مقاومت بيشتر جوجه هاي گوشتي عادت يافته به استرس گرمايي است . Yahav و Hurwitz در يک آزمايش براي بررسي اثر خون گرفتن جوجه هاي گوشتي به استرس گرمايي ، جوجه هاي گوشتي را در سن 5 روزگي و يا 5 و 7 روزگي به مدت 24 ساعت در معرض استرس گرمايي قرار دادند و سپس اين جوجه ها را در سن 42 روزگي در معرض استرس گرما قرار دادند و گزارش نمودند که اين جوجه ها نسبت به گروه شاهد دماي مقعدي و ميزان مرگ و مير کمتري داشتند . همانطوري که در گزارش هاي بالا مشاهده ميشود کاهش دماي بدن يکي از نتايج عادت دادن جوجه هاي گوشتي به گرماي محيط است بر طبق نظر May و همکاران کاهش دماي بدن درناحيه مقعد به عنوان يک شاخص خوب عادت يافتن در جوجه هاي گوشتي مي باشد بنابراين دماي بدن پايين تر دلالت بر عادت کردن جوجه هاي گوشتي به استرس گرمايي و کم شدن اثرات زيان آور استرس گرمايي و کم شدن اثرات زيان آور استرس گرمايي بر جوجه هاي گوشتي عادت يافته دارد استفاده از شيوه عادت دادن جوجه هاي گوشتي به استرس گرمايي ممکن است با دو مشکل روبه رو شود مشکل اول اين که در موقع اعمال استرس گرمايي مصنوعي در سنين اوليه ممکن است مرگ و مير افزايش يابد و مشکل دوم اينکه ممکن است شدت گرماي مصنوعي که جهت عادت دادن به کار مي رود کافي نباشد در مورد علل اثرات مفيد خو گرفتن دلايل متعددي بيان شده است بر طبق نظر Teeter و Smith با توجه به اثري که مصرف خوراک بر دماي بدن پرنده هاي تحت استرس گرمايي دارد مصرف غذا نمي تواند در فرايند خو گرفتن ناديده گرفته شود 50 تا 70 درصد اثر هيپوترميک خو گرفتن پرنده به استرس گرما ممکن است ناشي از کاهش مصرف غذا در پاسخ به استرس گرماي مصنوعي باشد همچنين بر طبق نظر Teeter اثر مفيد خوگرفتن احتمالا بدين علت باشد که واکنش سازگاري چه بسا پرنده ها را براي انتقال فرآيندهاي گرمازايي از زمان استرس گرمايي به دوره هاي زماني خنک تر شبانه روز قادر سازد . Yahav و Hurwitz گزارش کردند که در معرض گرما قراردادن جوجه هاي گوشتي در سنين اوليه ، به تغييرات هموديناميک منجر مي شود و غلظت تري يدوتيروزين پلاسما را کاهش مي دهد اين محققان پيشنهاد کردند که اين تغييرات ممکن است بخشي از مکانيسمي باشد که با بهبود مقاومت دمايي در جوجه هاي گوشتي عادت يافته همراه مي شود .
مديريت پرورش گله هاي مرغ تخمگذار تجارتي و مادر براي کنترل استرس گرمايي
در اين مقاله راهکارهاي مديريتي که بر اساس تجربه و پژوهش به دست آمده اند و مي توانند مشکلات استرس گرمايي را کاهش دهند مورد بررسي قرار ميگيرند در بسياري ازمواقع اين احتمال وجود دارد که در ماه هاي تابستان علاوه بر بالابودن درجه حرارت محيطي ، رطوبت نسبي نيز بالا باشد استرس گرمايي شديد تاثير به سزايي بر توليد گله داشته در گرماي بالاتر از 32 درجه سانتي گراد تعداد تلفات به سرعت افزايش مي يابد و توليد گله کاهش پيدا مي کند اما در موارد خفيف تر ، استرس گرمايي سبب کاهش جزيي در توليد و ميزان رشد شده و اغلب مورد توجه قرار نمي گيرد .
تنظيم دماي بدن در مرغ ماکيان بر خلاف بيشتر حيوانات براي کمک به کاهش گرما به منظور ثابت نگه داشتن دماي بدن ، فاقد غدد عرقي هستند و حرارت بدن خود را عمدتا از چهار طريق دفع مي کنند دفع حرارت از راه تابش از سطح پوست بدن به محيط اطراف و اشياي ديگر انتقال مستقيم حرارت به اجسام سردتر که پرنده با آنها در تماس است مثل قفس ، بستر و کف نرده اي و از راه تبادل گرما و همچنين با جابه جايي هواي اطراف تا هنگامي که درجه حرارت محيط بين 28 تا 35 درجه سانتي گراد باشد کاهش حرارت بدن از راه تابش و جابجايي براي حفظ وکنترل دماي بدن پرنده کفايت مي کند . براي انتقال گرماي داخلي بدن طيور به سطح پوست و دفع راحت تر آن از راه تابش ، تبادل و جابه جايي گرما رگ هاي خوني سطح پوست ، ريش و تاج افزايش مييابد پرنده ها ، کف سالن ها و محل هاي خنک تر را جستجو مي کنند و براي کاهش حرارت بدن از راه تبادل و جابجايي بستر را گود کرده در آن فرو مي روند گستردن و انداختن بال ها سطح بدن را افزايش داده باعث کاهش بيشتر دماي بدن از راه جابه جايي گرما مي شود طيوري که در قفس پرورش مي يابند تاثير پذيري بيشتري در برابر استرس گرمايي دارند چرا که امکان پيدا کردن جاي خنک تر را ندارند جابجايي گرما در قفس کمتر است و درجه حرارت محيط آن تاحد دماي بدن مرغ يعني 41 درجه سانتي گراد افزايش پيدا مي کند و فرآيندهاي دفع حرارتي که به ان اشاره شده بازدهي کافي ندارند در اين مرحله تبخير آب از طريق مجاري تنفسي به عنوان راه اصلي کاهش دماي بدن وارد عمل مي شود براي تبخير يک گرم آب 540 کالري انرژي نگهداري لازم است گرماي زياد محيط باعث نفس نفس زدن طيور يابه عبارت ديگر انجام تهويه بيشتر به روش تبخير براي خنک کردن بدن مي گردد وقتي که پرنده با نفس نفس زدن نتواند درجه حرارت بدن خود را از طريق تبخير کنترل کند بيحال شده و سپس به حالت آغما د رآمده به زودي تلف مي شود پرندگاني که مدتي از سنين اوليه خود را در گرما بالا گذارنده باشند به درجه حرارت بالا سازگارتر بوده در شرايط استرس گرمايي توليد خود را بهتر حفظ مي کنند گله هايي که سازگاري قبلي پيدا نکرده باشند با افزايش سريع دما واکنش نشان داده به طور چشمگيري دچار کاهش شديد توليد و افزايش تلفات خواهند شد .
اثرات استرس گرمايي از اولين اثرات بالا بودن دماي محيط درگله کاهش مصرف غذاست کاهش اشتها حاصل سعي پرنده ها درکاهش مصرف انرژي به خاطر واکنش در برابر افزايش انرژي محيط است که نياز به انرژي غذا را کاهش ميدهد طيور از چربي بدن به عنوان يک منبع انرژي که نسبت به هضم و سوخت و ساز پروتئين ها و کربوهيدارت هاي غذا حرارت کمتري توليد مي کند استفاده مي کنند کاهش مصرف غذا و نارسايي در مواد مغذي مورد احتياج به سرعت بر توليد گله اثر مي گذارد و در رشد طيور جوان تاخير ايجاد مي کند اندازه تخم مرغ گله هاي تخمگذار به طور چشمگيري کوچکتر شده سپس تعداد تخم مرغ توليدي کاهش مي يابد و از کيفيت پوسته کاسته مي شود گرماي زياد قابليت جوجه درآوري چنين مرغ مادر و باروري خروس آن را کاهش ميدهد عوامل موثر در افزايش ضايعات استرس گرمايي عبارتنداز : 1- حداکثر دمايي که طيور در معرض آن قرار دارند . 2- دوره بالا بودن حرارت 3- مقدار تغييرات يا نوسانات حرارتي 4- رطوبت نسبي هوا . سوراخ هاي بيني وظيفه دارند که گرد و غبار و با کتري هاي موجود در هواي ورودي به مجاري تنفسي را بزدايند زماني که مرغ با دهان باز نفس بکشد اين سيستم از مسير اصلي تنفس خارج شده اين امر باعث افزايش ميزان ابتلاي طيور به عفونت هاي باکتريايي بعدي در مجاري تنفسي مي گردد . يکي ديگر از مضرات استرس حرارتي احتمال وقوع کرچي است توانايي طيور جوان در تنظيم حرارت بدن به طور کامل ردش نيافته است و احتمال افزايش سريع دما در بدن آنها وجود دارد .
اثر بر کيفيت پوسته تخم مرغ : اغلب گله هايي که تحت استرس گرمايي قرار گرفته باشند تخم مرغ هايي با پوسته نازک توليد مي کنند زيرا در نتيجه تنفس با دهان باز تعادل اسيد و باز در بدن آنها به هم مي خورد وقتي پرنده ها با دهان باز تنفس مي کنند مقدار زيادي Co2 را از طريق ريه ها ازدست مي دهند پايين آمدن مقدار CO2 درخون باعث بالا رفتن PH آن مي شود و خاصيت قليايي بودن آن افزايش پيدا مي کند PH بالاي خون مقدار يون کلسيم را که شکل قابل استفاده آن براي غدد ترشح کننده پوسته در زمان تشکيل پوسته تخم مرغ است کاهش مي دهد در اين شرايط افزايش مقدار کلسيم جيره غذايي مشکل راحل نمي کند از ديگر عوامل مهم تشکيل پوسته ضعيف تخم مرغ به دليل کم شدن مصرف کلسيم و از دست رفتن مقدار زيادي فسفر در نتيجه عدم تعادل اسيد و باز است .
مديريت گله مراحل قابل توجه درگله هايي که در معرض استرس گرمايي قرار گرفته اند در ادامه شرح داده مي شود طي دوره بالا بودن دما گله نياز زيادي به آب آشاميدني دارد معمولا مصرف آب نسبت به غذا در دماي 21 درجه سانتي گراد است اما اين مقدار در دماي 38 درجه سانتي گراد افزايش پيدا مي کند دراختيار قرار دادن آب آشاميدني به مقدار نياز اين گله ها ازاهميت زيادي برخوردار است . براي گله هايي که روي بستر پرورش داده مي شوند يا گله هاي مادر اضافه کردن تعدادي آبخوري افزايش نياز آنها را بر طرف مي کند به نظر مي رسد خنک کردن اب آشاميدني با ارسال آب تميز و خنک به شبکه آبرساني در طيور تحت استرس گرمايي مصرف غذا و توليد تخم مرغ را افزايش دهد . متاسفانه دماي آب در سيستم آبرساني بسته و از نوع لوله هاي پلاستيکي به سرعت با درجه حرارت هواي اطراف متعادل شده سرد کردن آن تا دماي کمتر از دماي محيط با مشکل همراه است به خصوص در لوله هاي انتهايي در مسيرهاي طولاني آبرساني بايد از انجام هر کاري درساعات گرم روز که به تحريک و آشفتگي پرنده ها مي انجامد بپرهيزيد برنامه کاري و برنامه هاي نوري را طوري تنظيم کنيد که کارهاي جاري را صبح هاي زود و در طول شب انجام دهيد کم کردن روشنايي در ساعات گرم روز فعاليت طيور را کم مي کند . اعمال مديريتي متداول را همانند نوک چيني ، واکسيناسيون به روش قطره چشمي و نسوج بال را که نياز به جابجايي و دستکاري طيور دارند و يا همچنين هرگونه نقل و انتقال را قبل از گرم شدن هوا و يا در طول شب انجام دهيد .در هواي گرم گله را به صورت اسپري واکسينه نکنيد طيور تحمل خاموش شدن هواکش ها را ندارند واکسن هاي نيوکاسل و برونشيت گاهي استرس هاي مضاعف در مجاري تنفسي ايجاد مي کنند مقدار دارو و حجم آب مورد استفاده براي واکسيناسيون آشاميدني را با توجه به افزايش آب مصرفي گله در شرايط گرم در نظر بگيريد براي واکسيناسيون آشاميدني آب مصرفي آنها را قطع نکنيد تمايل به مصرف آب درگله زياد بوده قطع آن توصيه نمي شود در صورت امکان واکسيناسيون را به وقت ديگري موکول نماييد سيستم ايمني طيور تحت استرس گرما ضعيفتر بوده در مقابل واکسن خوب عمل نمي کند . از طريق آب آشاميدني ويتامين و الکتروليت در اختيار گله قرار دهيد بر هم خوردن تعادل اسيد و باز در خون پرنده هاي تحت استرس گرمايي موجب از دست رفتن سديم ، کلر ، پتاسيم و بيکربنات از طريق ادرار مي شود استفاده از محلولهاي الکتروليت در آب آشاميدني به تامين اين مواد معدني کمک کرده و تعادل اسيد و باز را تصحيح مي کند . اين محلول هاي آشاميدني را بهتر است قبل از گرمتر شدن هوا مصرف کنيد . با استفاده از آب پاش هاي پشت بامي ويا پاشيدن آب سرد بر روي پشت بام در ساعات گرم روز مي توان دماي داخلي سالن ها را کاهش داد بايد مطمئن باشيد که سيستم آبرساني آب مورد نياز براي مورد فوق و مصرف رو به افزايش طيور را تامين نموده به هيچ وجه امکان دسترسي به آب براي گله به مخاطره نمي افتد . درجه ترموستات کليه هواکش ها را براي کار کردن ممتد آنها در طول شب و صبح زود کاهش دهيد خنک کردن شبانه سالن مدت زمان هواي معتدل روز بعد را طولاني تر مي کند . با افزودن به تعداد هواکش ها در سالن حرکت هوا را در آن افزايش دهيد طيور را در طول شب انتقال داده هنگام انتقال براي هر قفس تعداد پرنده کمتري در نظر بگيريد و همچنين تعدادي قفس خالي نيز بين آنها قرار دهيد تا جريان هوا در اطراف طيور افزايش پيدا کند در ماه هاي تابستان تعداد قفس کمتري روي هم قرار دهيد .
تغذيه گله مرغ هاي تخمگذار و نيمچه هاي درحال رشد فقط دو منبع انرژي در اختيار دارند که يکي از آنها بدون شک محيط و ديگري غذا مي باشد . هنگامي که انرژي غذا را بالا برده دماي محيط را ثابت نگه داريم مصرف غذا کاهش پيدا مي کند چراکه انرژي تامين شده از راه غذا بيش از کالري مورد نياز آنها است همين طور اگر انرژي غذا را ثابت نگه داشته دماي محيط را افزايش دهيم دراين صورت نيز مصرف غذا براي مدتي کاهش يافته انرژي موردنياز به تعادل مي رسد فقط نياز طيور به انرژي است که تحت تاثير بالا رفتن دماي محيط وسالن قرار مي گيرد ونياز به مواد مغذي ديگر ثابت مي ماند به جز نياز به فسفر که احتمالا افزايش مي يابد نکات تغذيه اي ذيل در مواقعي که گرما افزايش مي يابد عموما مورد توجه قرار مي گيرند : سعي کنيد حداقل تغييرات و نوسانات حرارتي را داشته باشيد امروزه با توجه به امکانات و فن آوري هاي موجود در زمينه پيش بيني وضعيت هوا توليدکنندگان نبايد در مقابل تغييرات آب وهوايي بدون اطلاع بوده شگفت زده شوند سعي کنيد تغييرات وضع هوا را پيش بيني نماييد به طور کلي براي هر 5/2 درجه سانتي گراد دماي بالاتر از 29 درجه سانتي گراد انرژي غذا را 22 کيلوکالري درکيلوگرم کاهش دهيد علت اين کار نيز کسب مقداري از انرژي مورد نياز از طريق محيط است درحاليکه از انرژي غذا کاسته مي شود بايد نسبت کل انرژي حاصل از چربي افزوده شده به غذا افزايش پيدا کند مقدار چربي افزوده شده به غذا ممکن است در بعضي موارد به حداکثر 5/4 درصد جيره برسد براي اين کار لازم است که از مواد کم انرژي مثل سبوس گندم و کنجاله سويا استفاده شود همچنين توليد حرارت ، محصول فرعي عمل هضم ومتابوليسم دربدن به شمار مي رود کاملا مشخص شده است که در بين مواد مغذي مولد انرژي مثل چربي ، پروتئين ، کربوهيدرات و برخي مواد ديگر ، چربي کمترين حرارت اضافه را توليد ميکند و در مقايسه با پروتئين ها و کربوهيدارت ها هضم چربي در بدن حرارت کمتري بر حسب کالري انرژي غذا تولدي مي نمايد بار گرمايي طيور را مي توان با جايگزين کردن چربي به جاي سايرمواد انرژي زا کاهش داد .
مواد مغذي فاقد انرژي از افزودن مواد مغذي بدون انرژي مثل پروتئين ، اسيدهاي آمينه ، ويتامين ها و مواد معدني در فرمول غذايي به نسبت کاهش در مصرف غذا اطمينان حاصل کنيد بهتر است از انرژي غذا به تدريج کاسته شود تا مقدار 22 الي 23 کيلوکالري به کيلوگرم غذا کاهش يابد کاهش اين مقدار انرژي را مي توان در دو مرحله طي يک هفته انجام داد . هنگامي که تراکم مواد مغذي جيره براي جبران کم شدن مصرف غذا افزايش داده مي شود پروتئين غذا را بايد 5/0 % کمتر از ارزش محاسبه شده آن درنظر گرفت پس از آن براي تامين اسيدهاي آمينه ضروري مثل متيونين و ليزين مي توان مقداري از ترکيبات سنتتيک آنها را به جيره افزود تنظيم مصرف پروتئين داراي اهميت است زيرا در اثر هضم و متابوليسم پروتئين در بدن گرما توليد مي شود و همچنين توجه داشته باشيد که منابع اصلي توليد انرژي عبارت از محيط ، کربوهيدارت ، چربي وپروتئين مي باشد اگر پيش بيني مي کنيد که بيشتر از سه ساعت درجه حرارت محيط در حد 36 درجه سانتي گراد بالا مي ماند شروع تغذيه را به سه ساعت قبل از رسيدن به اين درجه حرارت موکول نماييد. برنامه روشنايي را طوري تنظيم کنيد که مصرف غذا در شب و صبح هاي زود امکان پذير شود تغذيه شبانه يا يک برنامه متناوب نوري امکان مصرف غذا را در هنگام شب فراهم مي کند مصرف ويتامين C طيور را از استرس گرمايي محافظت نموده مقاومت آنها را بالا مي برد و سازگارتر مي نمايد در هواي گرم نيکاربازين مصرف نکنيد زيرا استرس گرمايي را تشديد نموده به دنبال آن باعث افزايش تلفات خواهد شد . درمان گله در شرايط اضطراري گله مي توان آب خنک در محيط اسپري نمود به شرطي که روي طيور پاشيده نشود طيور در حال اغما به ندرت بهبود پيدا مي کنند لازم است سيستم تهويه را کنترل نموده از حداکثر کارايي آنها اطمينان حاصل کنيد در گله هايي که شديدا تحت استرس گرمايي قرار گرفته اند مصرف کلريد پتاسيم يا کلريد آمونيم براي کاهش ميزان تلفات مفيد واقع مي شود اين ترکيبات جانشين الکتروليت هاي تصحيح کننده عدم تعادل اسيد و باز خون شده باعث تمايل بيشتر پرنده ها به مصرف آب مي شوند .
پيشگيري از استرس گرمايي بايد براي اطمينان از کارآيي سيستم تهويه آنها را کنترل کرده هواکش ها و هواده ها تميز باشند تسمه هاي هواکش ها سفت بوده و براي جلوگيري از افتادن و پاره شدن آنها در مواقع بروز گرماي شديد به موقع تعويض شوند ورودي هواي سالن ها بايد متناسب با جريان هواي مورد نياز هواکش ها درهواي گرم باشد . کم بودن ورودي هاي هوا باعث کاهش قدرت هواکش ها شده جريان هوا در سالن کم مي شود ورودي هوا را بايد تميز نگه داشت و از هر چيزي که جريان هواي ورودي را محدود نمايد پاک گردد براي هدايت هواي ورودي به سمت طيور از پرده هاي مخصوص استفاده کنيد ترموستات ها از نظر کارکرد صحيح و تنظيم بودن کنترل شوند لازم است يک سيستم برق اضطراري براي زمان قطع برق درهواي گرم در نظر گرفته شود در سالن هاي مجهز به سيستم خنک کننده تبخيري بايد پوشال ها تميز بود در صورتي که هوادهي آنها کم شده باشد به موقع تعويض شوند جريان آب روي پوشال ها تميز بوده در صورتي که هوادهي آنها کم شده باشد به موقع تعويض شوند جريان آب روي پوشال ها کنترل شده و توزيع آب روي آنها به طور يکنواخت انجام شود هواي ورودي از محل هاي خشک هواده ها بيشتر جريان پيدا مي کند زيرا در اين مکان ها مقاومت کمتري وجود دارد صافيها ي آب را کنترل نموده در صورت لزوم تعويض شدن جريان آب تازه در سالن مي شوند .کود را در تابستان از سالن خارج کنيد زيرا گرماي توليد شده از کود به طور نامطلوبي بار حرارتي سالن را افزايش مي دهد وجود مقدار زياد کود حرکت هواي زير کف نرده و قفس ها را کمتر مي کند د رماه هاي گرم سال از تراکم بيش ازحد سالن ها بکاهيد .
طراحي براي کاهش استرس حرارتي سالن هايي که درمناطق داراي آب و هوايي گرم ساخته مي شوند بايد مجهز به خنک کننده تبخيري يا سيستم مه پاش تبخيري باشند عايق کردن پشت بام ارتباط حرارتي بيرون و داخل سالن را کم مي کند ظرفيت سيستم آبرساني بايد به اندازه اي باشد که حجم آب مورد نياز گله در شرايط لزوم ، حداکثر مصرف و کارکرد سيستم خنک کننده تبخيري و مه پاش را فراهم نمايد .همه اشياي غير ضروري اطراف سالن ها ، ماشين آلات ، وسايل ، لانه هاي تخمگذاري و ضايعات را که ممکن است تابش حرارتي به داخل سالن هاي باز داشته باشند از اطراف دور نماييد حداقل کل ظرفيت هواکش بايد برمبناي حرارت 95 درجه فارنهايت جريان تهويه را تامين نمايد . افزايش حرکت هواي بالاي سر پرنده ها جريان باد خنک وموثري توليد کرده که بدون کاهش دماي سالن بدن آنها راخنک مي کند قرارا دادن جهت سالن در محور شمال- جنوب گرماي تابش خورشيد را به حداقل مي رساند سايه بان پشت بام بايد به اندازه اي باشد که از تابش نور خورشيد به داخل سالن جلوگيري نمايد براي ورود هواي خنک به داخل سالن ها و جلوگيري از انعکاس حرارت به داخل آنها در اطراف گياهاني بکاريد زمين هاي فاقد پوشش گياهي ميزان زيادي حرارت را به داخل سالن ها باز مي تايانند پشت بام را از مواد بازتاباننده مثل فلزاتي به رنگ روشن يا به رنگ سفيد بسازيد سقف هاي دو شيبي باز اين امکان را فراهم مي کند که گرماي بدن طيور به قسمت بالا منتقل و خارج شود در اقليم هاي خشک موادي مثل کاه يا علف رادر سقف براي عايق کردن آن از گرماي تابش خورشيد به کار ببريد . براي خنثي کردن گرماي پشت بام تعدادي آب پاش بر روي انها نصب نماييد ذخيره کردن آب در منبع هاي هوايي مقدار زيادي حرارت را جذب مي کند اين منابع بايد داراي رنگ منعکس کننده بود ه عايق بندي شده باشد و از تابش مستقيم آفتاب حفاظت گردد راهکارهاي به حداقل رسانيدن استرس هاي گرمايي عبارتند از پيش بيني دوره هاي شدت گرما به کار بردن ابزارهاي مناسب مديريتي و روش هاي کنترل تغذيه اي پيش از رسيدن به گرماي شديد .
تاثير درجه حرارت محيط در عملکرد جوجه هاي گوشتي با اعمال برنامه محدوديت رشد زودهنگام
ايجاد محدوديت رشد جوجه ها در سنين پايين با اعمال يک برنامه محدوديت غذايي سبب بهبود بازده غذايي و کاهش چربي لاشه مرغ ها گوشتي در زمان عرضه به بازار مي گردد طي دوره EGR ، درجوجه هاي گوشتي نيز مشابه پستانداران انرژي نگهداري مورد نياز احتمالا به دليل پايين آمدن توليد حرارت ، کاهش يافته اما پس از تغذيه مجدد دوباره به حالت عادي برمي گردد محدوديت رشد سبب تغيير هورموني بدن مي شود و مي تواند وضعيت متابوليسمي و نحوه واکنش جوجه ها را به استرس گرمايي در اثر کاهش گرماي توليدي بدن در مراحل بعدي زندگي تغيير دهد به علاوه تغيير در سرعت رشد ناشي از درجه حرارت بالاي محيط مي تواند رشد جبراني را در مرحله پاسخ کند تغيير دهد از اين رو کاربرد عملي EGR را محدود نمايد . هدف از اين مطالعه ارزيابي تاثير EGR بر توانايي جوجه هاي گوشتي در مقابله با درجه حرارت هاي بالاي محيطي و تعيين چگونگي تاثيرات مثبت اين محدوديت بر عملکرد و کيفيت لاشه آنها مي باشد .
مواد و روش ها
جوجه و انواع جيره 32 گروه 10 تايي از جوجه خروس هاي يکروزه نژاد Cobb تا 4 هفتگي در قفس هاي نگهداري جوجه در سالن هايي با درجه حرارت کنترل شده نگهداري شدند نيمي از اين جوجه ها از سن 6 تا 12 روزگي با يک برنامه محدوديت غذايي که به آنها امکان مي داد نسبت به گروه شاهد 60% رشد داشته باشند تغذيه شدند پس از آن تمام جوجه ها تا پايان ازمايش به طور آزاد به غذا دسترسي داشتند در سن 4 هفتگي جوجه هاي هر دو تيمار بر اساس وزن بدن به 16 گروه 6 تايي تقسيم شدند هم ميانگين وزن و هم توزيع وزن انفرادي در داخل هر گروه مساوي بود 4 گروه ازهر تيمار جدا شد و هر يک در برنامه دمايي کنترل شده به قفس هاي جداگانه انتقال داده شد در خلال 7 روز پس از استقرار دماي محفظه ها متعادل شده به ترتيب به 25 ، 30 ، 35 و يا درجه حرارت دوره اي روزانه 35: 25 رسيد ميزان رطوبت نسبي در تمامي محفظه ها حدود 60 درصد بود جيره هاي مورد استفاده در اين آزمايش برمبناي برآوردي از NRC جهت تامين تمام مواد غذايي لازم به جز پروتئين خام تنظيم شده بود . افزايش وزن انفرادي جوجه ها و ميزان خوراک مصرفي هز يک از گروه ها به طور هفتگي اندازه گيري شده ضريب تبديل غذايي محاسبه گرديد در پايان آزمايش تعداد 10 جوجه از هر تيمار که وزن بدن آنها به ميانگين تميارها نزديک تر وبد کشتار شد و چربي محوطه شکمي ، عضله سينه ، کبد و قلب آنها جدا و توزين گرديد . تجزيه آماري در اين مطالعه يک طرح کاملا تصادفي که در آن تيمارها با طرح فاکتوريل مرتب شده بودن به کار گرفته شد اين طرح بر اساس ANOVA مورد بررسي قرار گرفت تفاوت بين ميانگين ها و تاثيرات درجه حرارت هاي مختلف با استفاده از روش مقايسه اي چندگانه اي ارزيابي گرديد از لحاظ آماري اختلاف معني دار در سطح محاسبه شد .
جدول 1- ترکيبات جيره هاي غذايي مورد استفاده در سنين مختلف در مدت مطالعه
نتايج و بحث ميزان خوراک در دسترس و افزايش وزن در سن 6 تا 12 روزگي در جوجه هايي که با محدوديت غذايي مواجه بودند به ترتيب 5/69 و 61 درصد جوجه هاي شاهد بود با اين حال در 4 هفتگي اين عقب افتادگي رشد جبران شد و وزن بدن در هر دو تيمار برابر گرديد . در مدت سازش جوجه ها به دما وزن بدن همزمان با افزايش درجه حرارت کاهش چشمگيري پيدا کرد در انتهاي اين دوره وزن بدن درجوجه هايي که در درجه حرارت هاي 25، 30، 35 و 35:25 درجه سانتي گراد نگهداري شده بودند به ترتيب برابر بود با 11 + 579 ، 1 ، 14 + 578 ، 1 ، 9 + 473 ، 1 گرم . وزن بدن در جوجه هايي که در معرض در دماي 35 ، 35 : 25 درجه سانتي گراد قرار گرفته بودند به طور معني داري کمتر از آنهايي بود که در جه حرارت هاي 25 و30 درجه سانتي گراد نگهداري شده بودند تداخل مشخص و معني داري بين برنامه هاي غذايي اعمال شده در سن 6 تا 12 روزگي و درجه حرارت محيطي در سنين 4 تا 8 هفتگي مشاهده نگرديد . وزن بدن ، افزايش وزن ، خوراک مصرفي و بازده غذايي در 8 هفتگي با افزايش درجه حرارت محيطي کاهش چشمگيري پيدا کرد در اين مطالعه EGR تاثير معني دار و مشخصي بر اين متغيرها نداشت با افزايش درجه حرارت به بالاتر از 25 درجه سانتي گراد وزن نسبي قلب به طور معني داري کاهش پيدا کيرد که با مطالعات Yahav و همکارانش در سال هاي 1998 و 1997 مطابقت دارد وزن نسبي کبد در جوجه هاي نگهداري شده در درجه حرارت هاي 35 يا دماي دوره اي کاهش پيدا کرد که احتمالا ناشي از کاهش احتياجات متابوليکي ميابشد همچنان که قبلا اين موضوع در جوجه هاي گردن لختي که در شرايط محيطي مشابه قرار گرفته بودند مشاهده گرديد پيش از اين کاهش وزن کبد در جوجه هايي که با محدوديت غذايي مواجه بودن گزارش نشده بود که اين کاهش وزن ممکن است با کاهش مصرف غذا مرتبط باشد ميزان گوشت سينه به طور معني داري در جوجه هاي نگهداري شده در درجه حرارت هاي 35 و 35:25 درجه سانتي گراد کاهش پيدا کرد درکل ميزان گوشت حاصله در جوجه هايي که با محدوديت رشدي زودهنگام پرورش داده شدند به طور معني داري بيشتراز گروه شاهد بود که با نتيايج مطالعات قبلي مطابقت دارد .
جدول 2- تاثيرات محدوديت غذايي زود هنگام و درجه حرارت هاي مختلف محيطي در عملکرد جوجه هاي گوشتي از سن 6 تا 8 هفتگي بر اساس ترکيب بدني در 8 هفتگي
درجه حرارت (C ) محدوديت غذايي عوامل 25 30 35 25:35 SEM اعمال نشده اعمال شده SEM وزن بدن (گرم)2و3
a3125 a 2946 b2294 b 2363 2/74 2646 2717 5/52
افزايش وزن بدن (گرم در 14روز)2و4
a 1977 a 1796 b 1140 b 1209 2/74 1510 1550 5/52
خوراک مصرفي (گرم در14روز)2و4
a 4134 a 3790 b 2752 b 2964 4/88 3482 3339 5/62
بازده غذايي (گرم در گرم )2و4
a 478/0 a 474/0 b 410/0 b 407/0 016/0 424/0 460/0 012/0
وزن قلب (درصدي از وزن بدن )5
a 402/0 a 368/0 b 333/0 b 348/0 008/0 369/0 356/0 006/0
وزن کبد(درصدي از وزن بدن )5
a 55/1 a 58/1 b 42/1 b 43/1 047/0 56/1 43/1 033/0
وزن گوشت سينه (درصدي از وزن بدن)5
a 35/15 a 39/15 b 95/13
b 13/14
239/0 17/14 24/15 169/0
چربي شکمي (درصدي ازوزن بدن)5
a 2 a 85/1 b 93/1 b 59/1 073/0 94/1 74/1 052/0
a ، b : ميانگين هايي که نماي مشترکي ندارند داراي اختلاف معني داري هستند . 1: هيچ تداخل مشخص و معني داري بين درجه حرارت و EGR ديده نمي شود . 2: ميانگين هاي 8 تا 16 گروه که هر کدام داراي 6 جوجه اند و به ترتيب در معرض درجه حرارت و EGR قرار گرفته اند . 3: درسن 8 هفتگي 4: از سن 6 تا 8 هفتگي 5: ميانگين هاي 20 تا 40 جوجه که به ترتيب در معرض درجه حرارت و EGR قرار گرفته اند .
ميزان نسبي توده چربي موجود در محوطه شکمي در جوجه هاي نگهداري شده در درجه حرارت دوره اي کمترين مقدار ودر جوجه هاي نگهداري شده در درجه حرارت 25 درجه بيشترين مقدار بود اين نکته حائز اهميت است که افزايش درجه حرارت از 25 به 35 درجه سانتي گراد تاثيري بر اين متغير نداشت نتايج اين مطالعه با پژوهش هاي قبلي که ثابت کرده بودند يک رابطه خطي بين ميزان چربي محوطه شکمي و درجه حرارت محيطي وجود دارد همخواني ندارد . مطابق با نتايج قبلي ، ميزان چربي محوطه شکمي به طورمعني داري در جوجه هاي پرورش يافته با برنامه EGRکاهش پيدا کرد کاهش دماي به واسطه اعمال برنامه EGR نشان مي دهد که دماي بالاي محيط تاثيرات مفيدي را که EGR بر افزايش ميزان گوشت سينه و کاهش ميزان چربي دارد تغيير نداده است درهمين راستا نشان داده شده که EGR تاثيرات جانبي درجه حرارت بالا بر عملکرد را کاهش نمي دهد .
راهبردهاي مديريتي براي مقابله با گرما در گله هاي مادر گوشتي
مقدمه بکاگيري راهکارهاي صحيح مديريتي نقش مهمي در مهار اثرات زيان بار گرما دارد قبل از شروع گرما بايد آمادگي لازم را ايجاد کرد مهمترين مسئله آگاهي از توانايي طيور براي مقابله با گرما است . گرماي زياد به ويژه وقتي که همراه با رطوبت بالا باشد مصرف غذا را کاهش داده و عملکرد گله هاي مادر نژآد گوشتي را کم ميکند بيشترين خسارت استرس گرمايي ، افزايش تلفات است اما به طور غير مستقيم نيز خساراتي را وارد مي کند که خيلي هم پرهزينه است براي مثال تنش گرمايي احتمالا باعث عدم دستيابي به وزن مطلوب در دوره پرورش مي شود که بعدا در زمان توليد مشکلاتي را در پي خواهد داشت . در زماني که دماي سالن از 27 درجه سانتي گراد بيشتر شود مرغ هاي مادر نژاد گوشتي شروع به له له زدن مي کنند که بايد در مقابل اين تنش گرمايي مراقبت شوند تنش گرمايي در مدت تخمگذاري مصرف غذا راکم کرده توليدتخم مرغ و کيفيت پوسته را کاهش مي دهد علاوه بر اين تعداد تخم مرغ هاي نابارور و مرگ و مير زودرس جنيني را افزايش داده کيفيت جوجه ها و توانايي زنده ماندنشان را کاهش ميدهد .
خصوصيات زيست شناختي طيور در رابطه با دما طيور جز حيوانات خونگرم هستند بدين معني که دماي بدن خود را در حد معيني که براي آنها مطلوب است تنظيم مي کنند دماي بدن مرغ هاي نژاد مادر گوشتي 41 درجه سانتي گراد است که به مقدار ناچيزي در طول روز بيشتر و در شب کمتر مي شود افزايش دماي بدن تا 47 درجه سانتي گراد کشنده است اما بسته به ناگهاني بودن شروع تنش گرمايي حتي دردرجه حرارت هاي تا 45 درجه سانتي گراد نيزمرگ و مير گزارش شده است . براي ثابت نگهداشتن دماي بدن بايد دفع حرارت از بدن به محيط اطراف برابر با حرارت توليد شده در نتيجه هضم جذب و سوخت و ساز غذا در بدن باشد . انرژي اي که براي طيور قابل استفاده است از منشا غذاي خورده شده است اين انرژي در واکنش هاي پيچيده بيوشيميايي براي نگهداري بافت هاي بدن فعاليت هاي فيزيکي ، رشد و توليد تخم مرغ مصرف مي شود و طي اين فرآيندها مقداري گرما حاصل مي شود بخشي از اين گرما براي ثابت نگهداشتن دماي بدن استفاده مي شود ولي مقادير اضالي آن به صورت حرارت به محيط اطراف دفع ميگردد وقتي دماي محيط نسبتا سرد است اين حرارت به صورت هاي تشعشع انتقال و جابجايي گرمايي به محيط اطراف دفع مي گردد مقداري ازاين حرارت نيز با تبخير آب از بدن دفع ميگردد .
نقش تاج ، ريش و پاها در خنک کردن طيور طيور دفع گرما از بدن خود را دائما تنظيم مي کنند يک مکانيسم مهم در انجام اين فرآيند تنظيم ميزان جريان خون در بافت هاي سطحي مخصوصا تاج ، ريش و پاها است گاهي اوقات اين قسمت هاي بدن در ملامسه سرد احساس مي شوند ولي زماني که پرنده نياز به دفع حرارت دارد گرم حس مي شوند در مواقع گرم با اتساع عروق خوني سطحي بدن و افزايش جريان خون در انها گرماي اضافي از اندام هاي دروني به قسمت سطحي بدن منتقل مي شود و به دليل سطح تماس مسقيم و گسترده اين اندام با محيط بيرون حرارت اضافي به بيرون دفع مي گردد . با افزايش بيشتر دماي محيط پرهاباز مي شوند و از سطح بدن جدا نگهداشته مي شوند و حرارت از قسمت هاي بي پر در سطح بدن که اکنون با هواي بيرون در تماس هستند در محيط اطراف دفع مي گردد در چنين وضعيتي مصرف آب افزايش يافته ميزان فعاليت طيور کاهش مي يابد تا از توليد حرارت بيشتر در نتيجه فعلايت عضلاني جلوگيري شود همچنين مصرف غذا براي کاستن از حرارت توليد شده کاهش مي يابد کاهش مصرف غذا مکانيسم فيزيولوژيک بسيار مهم و مطمئني براي تنظيم دماي بدن است در حدود 75 درصد انرژي سوخت وسازي مصرف شده توسط طيور به گرما تبديل شده وبايد به محيط بيرون دفع گردد .
رطوبت و ارتباط آن با له له زدن اگر دما باز هم زيادتر شود توانايي دفع حرارت از طريق تشعشع ، انتقال و جابجايي کاهش مي يابد و طيور شروع به له له زدن مي کنند له له زدن باعث دفع حرارت از طريق تبخير آب از سطح دروني دستگاه تنفسي مي شود خنک کننده هاي تبخيري وسيله اصلي تنظيم دماي بدن در حالت تنش گرمايي مي باشند چنانچه هواي تنفسي خيلي مرطوب باشد کارآيي اين روش بسيار محدود مي شود . بنابراين همراه بودن حرارت بالا و رطوبت زياد خيلي تنش زاتر از هنگامي است که پرنده فقط تحت تاثير حرارت بالا قرار دارد لازم است در هنگامي که از خنک کننده هاي آبي براي سرد کردن سالن مرغداري در هنگام گرما استفاده مي شود اين مسئله در نظر گرفته شود درچنين موقعيتي بايد مواظب بود تا رطوبت نسبي هواي سالن از 70% بيشتر نشود در غير اينصورت کارآيي له له زدن پايين امده خسارت ناشي از تنش گرمايي افزايش مي يابد دفع حرارت از طريق تبخير در موقع له له زدن ابتدا باعث ارتعاش ناي شده که در نتيجه ورود و خروج سريع هوا از دهان و قسمت هاي ابتدايي ناي در هنگام باز بودن دهان ايجاد مي شود ارتعاش سريع ناي به مقدار کمي انرژي نياز دارد که گرماي زيادي ايجاد نمي کند مزيت اين عمل تبخير آب از سطح داخلي دهان است بدون اين که شش ها دخالتي داشته باشند .
تلف شدن طيور در اثر گرما چنانچه طيور در معرض دماي بيشتر از 27 درجه سانتي گراد قرار بگيرند معمولا له له مي زنند که در نتيجه آن تبخير آب از کيسه هاي هوايي و سپس شش ها صورت مي گيرد با فعال شدن شش ها دفع دي اکسيد کربن از خون افزايش مي يابد و در نهايت تعادل اسيد – باز به هم مي خورد و PH خون افزايش مي يابد اگر دماي بدن طيور به 44 درجه سانتي گراد و بالاتر از آن برسد سرعت تنفس کم مي شود ولي حجم هواي تنفسي افزايش مي يابد که با حرکت کند قفسه سينه شناخته مي شود اگر دما باز هم بيشتر شود مکانيسم هاي تنظيم کننده دفع حرارت از بدن ناکافي بوده افزايش دماي بدن کشنده خواهدبود موقعي که دماي سالن به 32 سانتي گراد و بالاتر از آن برسد بعضي از طيور بي حال مي شوند و به صورت نفس زنان روي زمين مي افتند و تلف مي شوند در طيور سنگين و چاق مشکل جدي تر است د رحالي که طيور جوان وکوچک کمتر در معرض خطر جدي قرار دارند چنانچه دماي سالن به بيش از 40 درجه سانتي گراد برسد تلفات به شدت افزايش مي يابد و خسارت شديدي وارد مي کند .
راهکارهاي پيشنهادي براي کاهش اثرات زيان بار گرماي زياد حذف مرغ هاي کرچ به دليل کاهش مصرف غذا در هواي گرم تعداد مرغ هاي کرچ افزايش مي يابد مرغ هاي کرچ را سريعا بايد جمع آوري و در محل جداگانه اي نگهداي کرد در چنين شرايطي بايد حداقل 5 بار در روز تخم مرغ ها را جمع آوري کرد اين تخم مرغ ها را پس از خنک کردن بايد در دماي مطلوبي نگهداري کرد تا از صدمات حرارتي مصون بمانند .
جلوگيري از رشد کپک در غذا در آب و هواي گرم رشد کپک ها ميتواند مشکل ساز باشد مخصوصا هنگامي که رطوبت بالا باشد اين مسئله شديدتر مي شود مراقبت هاي دقيق به حداقل رساندن زمان انبار داري ، بازرسي مرتب وسايل غذا دهي براي اطمينان از عدم کهنگي و فساد غذا تخليه و تميز کردن انبارهاي مواد غذايي به صورت ماهانه و نيز استفاده از مواد ضد قارچ يا مواد جاذب و نگهدارنده در جلوگيري از کپک زدگي غذا موثر مي باشند .
راهکارهاي غير تغذيه اي اجتناب از مصرف غذا در گرماي زياد خسارات زيادي را به بار مي آورد به کمک راهکارهاي غيرتغذيه اي پرنده خنک نگه داشته مي شود و بنابراين به همين علت تحريک مصرف غذا از روش دستکاري غذا بهتر مي باشد البته با تغييرات جيره اندکي مي توان شرايط را بهبود داد اما اين روش به ويژه در مورد اثرات زيان بار در جه حرارت بالا ناکافي است علاوه بر اين هر گونه تغيير در جيره ممکن است اثرات زيانبار را به ويژه در مورد گرما تشديد کند . به همين دليل در صورتي که تنش گرمايي در مدت کوتاهي اتفاق بيفتد يا هنگامي که دماي سالن بالاتر از 35 درجه سانتي گراد باشد يا زماني که پرندگان در اختلال تنفسي ناشي از گرما قرار دارند تغيير جيره نبايد انجام گيرد .
مه پاشي دستگاههاي مه پاشي در داخل سالن قرار داده مي شوندبا فشار 400 تا psi 600 قطره هايي به قطر 10 تا 15 ميکرون توليد مي کنند که به راحتي تبخير مي شوند و ميزان نم باقي مانده سالن را به حداقل رسانده رطوبت را در آن پخش مي نمايد و به حدود 80% مي رساند مسير مه پاش ها بايد در محل ورود هواي گرم باشد تا از اضافه شدن گرما به سالن جلوگيري کنند براي افزايش کارآيي اين روش بايد در قسمت هاي مياني سالن نيز تعداد کافي مه پاش نصب شود مه پاش هايي که با فشار 100 تا psi 200 کار مي کنند توليد قطره هايي با قطر بيش از 30 ميکرون مي کنند که کمتر مورد توجه و تقاضا قرار ميگيرند . تاثير خنک کننده هاي تبخيري سيستم هاي ديگري نيز براي خنک کردن سالن به کمک تبخير آب وجود دارند خنک کننده هاي تبخيري در شرايط گرم مثلا دماي بالاتر از 27 درجه سانتي گراد به کار مي آيند که باعث حمايت و نگهداري از طيور سازش يافته به دماي بين 25 تا 35 درجه سانتي گراد خواهد شد کارآيي اين روش به ميزان رطوبت نسبي هوا بستگي دارد در رطوبت نسبي 20 درصد ، 15 تا 20 درجه سانتي گراد و در رطوبت نسبي 60 تا 70 درصد ، 8 تا 10 درجه سانتي گراد امکان کاهش درجه حرارت سالن وجود دارد . چنانچه رطوبت نسبي به بيش از 70 درصد برسد پرنده تحت تنش استرس شديد قرار ميگيرد زيرا از کارآيي له له زدن کاسته مي شود .
ويژگي غذا در شرايط گرما هر تغيير به خصوص در جيره در صورت موفق بودن مي تواند با قاطعيت درجه حرارتي را که بدن طيور ظاهري خواهد کرد پيش بيني کند که اين موضوع اثراتي را روي ميزان مصرف غذا و ارزيابي واقعي ميزان توليدخواهد داشت چنانچه اين پيش بيني ها با دقت انجام شود مي توان ميزان انرژي مواد مغذي ضروري و داروها را برحسب نياز تعيين کرد .
استفاده از پنکه هاي سقفي نصب پنکه هاي سقفي هواي سالن را خنک نمي کند بلکه با حرارت دادن و دور کردن هواي گرم و مرطوب از پرندگان باعث افزايش کارآيي له له زدن مي وشد اين پنکه ها را بايد طوري نصب کرد تا هوا از روي و درميان طيور حرکت کند و جابجايي بهتر صورت گيرد سرعت هوا اگر در حدود 3 متر در ثانيه باشد مفيد است وافزايش سرعت هوا به مقدار بيش از اين وضعيت را نامناسب خواهد کرد .
رنگ آميزي و عايق کاري سقف رنگ سفيد و براق بيرون سقف دماي داخلي سالن را 3 تا 8 درجه سانتي گراد کاهش مي دهد تنها اشکال اين روش گرم کردن سالن در فصل سرما است عايق کاري سقف نيزچنانچه همراه با لايه هاي خنک کننده مه پاشي و غيره باشد بسيار مفيد است براي عايق کاري از ماده پلي اورتان به عنوان يک ماده عايق و مصالح موجود در منطقه مي توان استفاده کرد به طور مثال با اضافه کردن يک لايه 8 سانتي متري از علوفه بر روي سقف يک عايق مطلوبي در مقابل گرما ايجاد مي شود در اين روش امکان مقابله با دماي 40 درجه سانتي گراد با توجه به ارتفاع ساختمان و ميزان عايق کاري موجود وجود دارد .
آب پاشيدن روي سقف مي توان سقف را آب پاشي کرد به ميزاني که آب از سقف چکه کند اين کار به مقدار زيادي آب نياز دارد آب پاشي را بايد قبل از افزايش دما آغاز کرد کيفيت آب مهم است چرا که تيره شدن سقف باعث افزايش جذب حرارت از بيرون مي شود و با بکار گيري اين روش امکان کاهش دماي سالن تا 5 درجه سانتي گراد بدون افزايش رطوبت داخل سالن و مرطوب شدن کود کف وجود دارد .
راهبردهاي تغذيه اي در شرايط گرم بهتر است که غذا دادن به طيور در ساعت هاي خنک تر روز مثل صبح خيلي زود و يا اواخر شب انجام گيرد حدود 2 تا 4 ساعت پس از مصرف غذا توليد انرژي به حداکثر خود مي رسد و در اين زمان طيور حداکثر حرارت را بايد دفع کند فعال نمودن دان خوري ها و قدم زدن آرام در بين طيور براي پراکنده کردن گرماي توليد شده در بين آنها و ايجاد روشنايي کافي براي تحريک مصرف غذا درموقع کاهش دما در شب بسيار کارآمد است اگر تنها يک بار غذا داده مي شود بايد بين 4 تا 5 ساعت مصرف شود و در صورتي که همه غذا ظرف مدت 5 ساعت خورده نشود نشان دهنده وضعيت بحراني در اثر تنش گرمايي است استفاده از جيره پلت شده نيز در مصرف غذا موثر مي باشد اگر پلت به خوبي تهيه شده باشد رشد کپک را نيز که يکي از مشکلات هواي گرم است کاهش ميدهد .
