مجموعه مقالات تخصصی گیاهان دارویی

["Pejman"]

120

120

مقايسه گياهان دارويي با ديگر محصولات كشاورزي در شرايط تنش شوري
سعيد دوازده‏امامي1 و مينا رستم زا 2
1- عضو هيأت علمي بخش تحقيقات گياهان دارويي مركز تحقيقات كشاورزي اصفهان و دانشجوي دکتري دانشگاه تهران
اصفهان - شهرك اميرحمزه - مركز تحقيقات كشاورزي اصفهان - بخش تحقيقات گياهان دارويي - كدپستي : 199-81785
2- دانشجوي دکتري، دانشگاه تهران
تهران- شهرک اکباتان- فاز يک- بلوک B4 - ورودي 10- طبقه اول پلاک 315- کد پستي 33716- 13946


خلاصه

استفاده از گياهان دارويي در تناوبهاي زراعي داراي محدوديت‏هاي آب و خاك در اقليم‏هاي مختلف از جنبه‏هاي مهم توسعه زراعت انبوه گياهان دارويي است. يكي از راههاي بررسي حدود تحمل گياهان دارويي نسبت به تنش شوري انجام آزمايشات متعدد با صرف هزينه و وقت زياد است كه در كشور ما با توجه به كثرت تنوع اين گياهان و قلت پژوهندگان اين رشته سرعت حركت آن بسيار بطئي است. راه دوم بررسي الگوهاي طبيعي است. گياهان دارويي از نظر مكاني در كليه اراضي داراي محدوديت شوري، نظير مراتع، حاشيه مزارع و باغات (به عنوان علف هرز) و مزارع توليد انبوه (بعنوان كشت اصلي يا حاشيه‏اي) توانايي قابل توجه‏اي در تحمل شوري از خود نشان مي‏دهند. با مقايسه اين گياهان با محصولات باغي و زراعي كه سالها مورد آزمايشات مختلف قرار گرفتند مي‏توان حدودي از تحمل گياهان دارويي را نسبت به شوري بدست آورد. گياهاني مانند تاتوره، خارخاسك، كرچك، رازيانه، زنيان، بابونه كاموميل، رناس، شويد، شنبليله، سنجد، اكاليپتوس، شيرين‏بيان و رزماري از جمله گياهان دارويي هستند كه در مناطق داراي محدوديت آب و خاك در شرايط مشابه كشت جو، انار، انجير، چغندر قند، گلرنگ و آفتابگردان بخوبي رشد كرده و محصول اقتصادي توليد مي‏كنند. در حاليكه انيسون، بادرنجبويه، سنبل‏طيب، بالنگوشهري و شيراز و مريم‏گلي در شرايط مشابه پياز، سيب‏زميني، لوبيا، نخود، گيلاس و زردآلو كشت مي‏شود. در اين بررسي با تاكيد بر آزمايشات و مشاهدات بخش گياهان دارويي اصفهان، گياهان دارويي در گروه‏بندي ارائه شده براي ديگر محصولات باغي و زراعي قرار داده مي‏شوند.
واژه هاي کليدي : استرس ، شوري ، گياهان داروئي .

مقدمه

گرچه رابطه كلي بين مقاومت عمومي گياهان دارويي در برابر شوري و چگونگي تغيير مواد موثره گياهان تحت تنش شوري وجود ندارد اما بطور مسلم بقاء و توليد حداقلي از بيوماس از مراحل اوليه موفقيت كشت گياهان دارويي در اراضي داراي محدوديت است. با توجه به تنوع گياهان دارويي، وسعت زمين‏هاي شور و نقصان اطلاعات ناشي از مطالعات علمي، الگوبرداري از طبيعت و مقايسه با محصولاتي كه از پيش بطور وسيع مورد آزمايش قرار گرفته‏اند مي‏تواند راهنماي مناسبي براي كشت اين گياهان باشد. در اين مطالعه با تلفيق نتايج آزمايشات جوانه‏زني، سبز شدن و سازگاري و بررسي الگوهاي طبيعي تعدادي از گياهان متحمل، نيمه‏متحمل و حساس نسبت به شوري با تاكيد بر حدود مشخص شده براي ديگر محصولات باغي و زراعي معرفي مي‏گردند. شناخت توانايي گياهان دارويي منجر به بكارگيري آنان در برنامه‏ريزي تناوب زراعي مي‏شود و افزايش تنوع گونه‏اي در اكوسيستم‏هاي زراعي از شكنندگي اين اكوسيستم‏ها مي‏كاهد.

مواد و روشها

با بررسي نتايج آزمايشات بررسي تاثير شوري بر مراحل مختلف رشد گياهان دارويي، آزمايشات مشاهداتي و گياهان دارويي خودرو در باغات و مزارع شور و جمع‏بندي آن، تعدادي از گياهان دارويي از نظر تحمل شوري گروه‏بندي مي‏شوند.
نتايج و بحث

الف- جوانه‏زني: از حساس‏ترين مراحل رشد گياه مرحله
جوانه‏زني و استقرار آن است. در آزمايشي كه توسط نگارنده در آزمايشگاه، در دماي 20 درجه سانتيگراد و در EC هاي 4/0، 3، 6، 9، 12، 15 و 18dS/m آزمايش را انجام داد. درصد جوانه‏زني بذر كدوي بذربرهنه تا EC 18 dS/m روند مشابهي با آفتابگردان و گلرنگ داشت اما سرعت جوانه زني آن بسيار كمتر بود. بابونه از EC 9 به بالا جوانه زني نداشت و با افزايش شوري از 4/0 به 9 درصد جوانه زني از 93 درصد به 75 درصد كاهش يافت و سرعت جوانه‏زني از 47/7 جوانه در روز به 44/4 جوانه در روز رسيد. چنين روندي در زوفا و زنيان هم مشاهده گرديد. بطور كلي با افزايش شوري آب، درصد و سرعت جوانه‏زني بذور گياهان دارويي همانند ديگر محصولات كشاورزي كاهش مي‏يابد و روند كاهش سرعت جوانه‏زني در اثر افزايش شوري شديدتر از كاهش درصد جوانه‏زني است.
ب- مرحله استقرار و سبز شدن : اندازه‏گيري وزن خشك و ارتفاع آفتابگردان در تيمارهاي 4/0، 3، 6 تا 9 dS/m كاهشي 55 درصدي را نشان داد (9 dS/m نسبت به 4/0). اين روند در مورد گياهان دارويي متحمل به شوري نيز مشاهده گرديد.
ج- گلدهي و رسيدگي : بابونه، زنيان، شويد، گشنيز، رازيانه، داتوره، شيرين‏بيان، سنجد، اكاليپتوس و رزماري در باغات انار و انجير استان با شوري آب آبياري 6 تا 5/7 dS/m و دور آبياري متناسب با باغات محصول قابل توجهي توليد مي‏كنند. شنبليله و ريحان با كاهش 60 درصدي، محصول معطري توليد مي‏كنند. در چنين شرايطي كشت محصول معطري توليد مي‏كنند. در چنين شرايطي كشت انيسون، مريم‏گلي، سنبل‏طيب، بادرنجبويه، بالنگو و هميشه‏بهار بدون نتيجه است.

منابع

1- افشارزاده، س. اهتمام، م. ح و ب. پيراسته. 1372. اثر درجه حرارت بر جوانه‏زني بذر 8 گياه دارويي بومي ايران. مجله پژوهشي دانشگاه اصفهان. ج 5. ش 1 و 2. ص 132-121.
2- دوازده‏امامي، سعيد. 1381. اثر تنش شوري بر خصوصيات جوانه‏زني بذر 10 گونه گياه دارويي. خلاصه مقالات هفتمين كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران.
3- دوازده‏امامي، س و م. شهرياري. 1382. اثر تنش شوري بر مراحل رشد گياه آفتابگردان (رقم زاريا). خلاصه مقالات هفتمين كنگره زراعت و اصلاح نباتات.
4- رامين، علي‏‏اكبر و اسماعيل خالقي. 1380. اثرات شوري و دما بر جوانه‏زني و استقرار گياهچه چمن. نخستين سمينار علمي كاربردي گل و گياهان زينتي ايران.
5- رامين، علي‏اكبر و نسرين قوامي. 1380. اثر متقابل تنش شوري و دما بر جوانه‏زني و استقرار گياه پروانش. نخستين سمينار علمي كاربردي گل و گياهان زينتي ايران.
6- زرگري، علي. 1375. گياهان دارويي. انتشارات دانشگاه تهران.
7- ميرحيدر، حسين. 1372. معارف گياهي. انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامي.
8- Dell Aquila. A. and Di Turn. M. 1996. The germination response to heat and salt stress in evalauting vigour loss in aged wheat seed. Seed Sci. and Technol. 24 : 309-319


Comparison of medicinal plants with other crops at salty stress conditions
Saeed Davazdahemami 1 and Mina Rostamza 2
1-Esfahan Agricultural natural Resources Research Center and Ph.D. student of Tehran University
2- Ph.D. student of Tehran University
E-mail: s_12emami@yahoo.com and mrostamza@yahoo.com

Abstract:
Pharmaceutical plants utilization in crop rotation having soil and water limitations is one of the important aspects to develop intensive cropping of these plants. One way to evaluate salt tolerance of pharmaceutical plants is carrying out various experiments, which is time consuming and expensive. Considering the large number of pharmaceutical plant varieties in our country, and few researchers working in this field, researches related to this subject are very little compared to what should be done in this regard. The second way to evaluate salt tolerance of pharmaceutical plants is to study natural patterns. Pharmaceutical plants show remarkable salt tolerance in all lands having salt limitations, such as ranges, farms and gardens margin (as weeds), and intensive production farms (as main or marginal crop). One can estimate the degree of salt toleration in pharmaceutical plants by comparing these plants with farming crops and garden plants. Plants such as Datura stramonia, Tribulus terrestris, Ricinus communis, Carum copticum, Matricaria chamomilla, Rubia tinctorum, Anethum graveolens, Eucalyptus spp., Glycyrrhiza glabra, Rosemarinus officinalis and etc are among plants that grow in areas with water and soil limitations, similar to the conditions in which plants like Barley, pomegranate, Fig, Sugar beet, Safflower and Sunflower grow, and will grow and have a productive yield. While Pimpinella anisum, Melissa officinalis, Valeriana officinaris, Lallemantia iberica, Lallemantia royleana and Salvia officinalis are cropped in the conditions like that conditions in which crops including onion, Potato, Bean and Chickpea are cultivated. In this study, emphasizing on the experiments and observations of Department of Pharmaceutical plants Research in Esfahan, Pharmaceutical plants are located in the category offered for other farming crops and garden plants.
Key words: salty stress, medicinal plants

 

["Pejman"]

مطالعات فنولوژيکي و اجزاي تشکيل دهنده روغن گياه گل مغربي
فاطمه رئوف فرد1 و رضا اميد بيگي2
دانشجوي کارشناسي ارشد دانشکده کشاورزي دانشگاه تربيت مدرس 2- عضو هيأت علمي
تهران- دانشگاه تربيت مدرس- دانشکده کشاورزي- گروه باغباني


خلاصه

گياه گل مغربي (Oenothera lamarkiana) از گياهان دارويي مهم است که روغن و اسيدهاي چرب آن در صنايع دارويي، غذايي، آرايشي و بهداشتي کاربرد فراواني دارد. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه با کاشت اين گياه در منطقه شمال تهران مي توان به مقادير مطلوب اسيد گاما-لينولنيک و اسيد لينولئيک دست يافت.
واژه‌هاي كليدي: فنولوژي، كشت، گل مغربي


مقدمه

گياه گل مغربي گياهي است علفي، دوساله متعلق به خانوادهOnagraceae . گلهاي زرد رنگ اين گياه دوجنسي هستند. ارتفاع اين گياه به 75/1متر مي رسد. اين گياه از آمريکاي شمالي منشاء گرفته و در حال حاضر چين بزرگترين توليد کننده آن است. بذرهاي اين گياه حاوي روغن است. مهمترين اجزاي تشکيل دهنده روغن را اسيد لينولئيک و اسيد گاما لينولنيک تشکيل مي‌دهد. اسيد گاما لينولنيک سبب بهبود بيماران مبتلا به امراضي نظير اگزما يا دردهاي قفسه سينه مي شود. به علاوه اسيد گاما لينولنيک موجود در روغن براي درمان بيماريهاي تورم، کاهش ليپيد هاي خون، کاهش وزن بدن در مرض چاقي و درمان بيماريهاي کليه بکار مي‌رود. هدف از انجام اين تحقيق بررسي مراحل فنولوژيکي گياه گل مغربي در منطقه شمال تهران (زرد بند) مي باشد با کشت اين گياه در منطقه مذکور ميزان روغن و اسيد هاي چرب آن مورد بررسي قرارمي گيرد. نتايج نشان خواهد داد آيا کشت اين گياه در شمال تهران از نظر ميزان مواد موثر مناسب است يا خير؟

مواد و روشها

اين تحقيق در شمال تهران (منطقه زردبند) انجام گرفت. بذرها در تاريخ 7/1/81 در رديف هايي با فاصله 30 سانتيمتر و به عمق 1 سانتيمتر کاشته شدند. پس از سبز شدن بذرهاي گياهان در مرحله 6-4 برگي طوري تنک شدند که فاصله دو بوته از هم 15 سانتيمتر گرديد. در اين تحقيق عوامل مانند زمان سبز شدن بذر، زمان ساقه دهي، زمان گلدهي، زمان تشکيل ميوه مورد بررسي قرار گرفت. پس از رسيدن ميوه ها، دانه‌ها جمع آوري و خشک شدند و استخراج روغن از دانه‌ها توسط هگزان و به روش سوکسله انجام گرفت. روغن پس از متيله شدن به دستگاه GC به نام Unicam 4600 با مشخصات ستون Capillary,BPX70 25m-.25 mm ID تزريق شد و اسيد هاي چرب آن مورد مطالعه و شناسايي قرار گرفت.
نتايج

نتايج نشان داد كه بذرهاي گياه مورد مطالعه حاوي 5/8 درصد روغن است. رنگ روغن زرد کمرنگ و شفاف بود. نتايج بدست آمده از كروماتوگرافي گازي (جدول شمارة 1) نشان مي دهد كه مهمترين اسيد هاي چرب موجود در روغن عبارتند از اسيد لينولئيك، اسيد اولئيك، اسيد گاما-لينولنيك، اسيد پالميتيك و اسيد استئاريك.

 

["Pejman"]

مديريت آفات گياهان دارويي گزنه و بومادران در استان همدان
نورعلي رجبي مظهر1 و همايون خيري11- مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي همدان


خلاصه:

شناخت خواص دارويي و شرايط استقرار گياهان دارويي در مناطق مختلف در اولويت فعاليت هاي تحقيقاتي كشور قرار دارد. در اين زمينه بررسي مسائل گياهپزشكي و بخصوص آفات گياهان دارويي نيز مورد توجه محققين قرار دارد. زيرا كه مبارزه شيميايي براي كنترل و مبارزه با اين گونه آفات روش مناسبي نبوده و استفاده از مبارزه بيولوژيك و كاربرد دشمنان طبيعي بايد مورد توجه قرار گيرد. در سال 83-1382 براساس طرح بررسي فنولوژي يكصد گونه گياه دارويي در باغ گياهان دارويي بوعلي سينا همدان روي بوته هاي آلوده گياه دارويي گزنه و بومادران آفت شته و زنبور پارازيتوئيد آنها جمع آوري و مورد شناسايي قرار گرفت. شته Aphis urticata Gmelin (Hom.: Aphididae) و شته Coloradoa achilleae Hill. (Hom.: Aphididae) به ترتيب از شيره گياهي گزنه و بومادران تغذيه كرده و باعث خسارت و ضعف فيزيولوژيكي ميزبان مي شوند. از روي شته گزنه زنبور پارازيتوئيد Lysiphlebus confusus Plus. (Hym.: Aphiididae) و همچنين گونه Lysiphlebus testaceipes (Cresson) (Hym.: Aphidiidae) از روي شته بومادران به عنوان دشمن طبيعي موثر جمع آوري و مورد شناسايي قرار گرفت. شناسايي دقيق آفت و دشمنان طبيعي احتمالي آن از ابزار هاي تصميم گيري در مديريت تلفيقي آفات (IPM) مي باشد كه با اين شناخت تصميم گيري در مديريت آفات به موقع و موثر خواهد بود.
كليدواژه: گزنه, بومادران و شته

مقدمهدر حال حاضر با توجه به عوارض و تبعات زيان آور برخي داروهاي شيميايي محققين را بر آن داشته تا تحقيقات بسيار گسترده اي در مورد خصوصيات مختلف گياهان دارويي از قبيل خواص دارويي, شرايط استقرار و كاشت و توليد آنها به انجام برسانند, در اين زمينه بررسي مسائل گياهپزشکي و بخصوص شناخت آفات گياهان دارويي نيز مورد توجه مي باشد. تحقيقاتي در سراسر جهان در مورد آفات مستقر شده روي گياهان دارويي و همچنين دشمنان طبيعي آنها صورت گرفته است که دليل بر اهميت مسائل گياهپزشکي و مديريت آفات گياهان دارويي است. از جمله اين تحقيقات مي توان در ايران فقط به جمع آوري و شناسايي شته هاي ايران و گياهان ميزبان آنها توسط رضواني در سال 1373 اشاره کرد(1), همچنين از مطالعات انجام گرفته در ساير کشورها مي توان به گزارش شته هاي Myzus persica L., Nasonovia ribisnigri (Mos.), Macrosiphum euphorbae (Thom.) از روي گياهان دارويي Tanacetum vulgare L., Artemisia vulgaris L., U. dioica L. و برخي دشمنان طبيعي آنها از جمله Adalia bipunctata L., Propylea quatuordecimpunctata L., Chrysoperla carnea (Steph.) توسط سنگونکا و همکاران(4) و گزارش زنبور پارازيتوئيد Aphidius microlophii Trem. روي شته گزنه Macrosiphum carnosum (Buck.) توسط موريس و همکاران(3) است. همچنين شته Acyrthosiphon malvae (Mos.) و زنبور پارازيتوئيد آن Aphidius picipes (Nees) از روي بومادران توسط کوچمن (2) و زنبور Lysiphlebus fabarum (Mars.) از روي شته A. urticata Gmelin مستقر روي گياه گزنه توسط استاري (5) گزارش شده است..

مواد و روش ها

طي بررسي هايي كه در اجراي طرح بررسي فنولوژي يكصد گونه گياه دارويي در استان همدان به انجام رسيد, در طول ماه هاي ارديبهشت تا مرداد ماه سال 83-1382 نمونه هاي شته از روي گياهان دارويي گزنه Urtica dioica L. و بومادران Achillea millefolium L. جمع آوري گرديد. همچنين در طي پرورش آزمايشگاهي شته هاي پارازيته شده, زنبورهاي پارازيتوئيد جمع آوري و به همراه شته ميزبان جهت شناسايي و تاييد نام علمي به مراجع ذيصلاح ارسال گرديد.

نتايج و بحثآفت شته اي كه از روي گياه دارويي گزنه جمع آوري گرديد بنام Aphis urticata Gmelin (Hom.: Aphididae) و زنبور پارازيتوئيد آن به اسم علمي Lysiphlebus confusus Plus. (Hym.: Aphiididae) شناسايي شد همچنين روي گياه بومادران شته Coloradoa achilleae Hill. (Hom.: Aphididae) توسط زنبور پارازيتوئيدLysiphlebus testaceipes (Cresson) (Hym.: Aphidiidae) به صورت بيولوژيكي كنترل مي گردد كه مورد شناسايي قرار گرفتند. با توجه به اثرات سموم شيميايي بر روي گياهان, موجودات زنده و محيط زيست و رويكردي كه امروزه جوامع انساني نسبت به كاهش كاربرد سموم شيميايي در روي محصولات كشاورزي دارد و بيشترين تاكيد بر استفاده از روش هاي كنترل غير شيميايي و بخصوص مبارزه بيولوژيك با دشمنان طبيعي آفات مي باشد. در اين ميان استفاده از سموم و روش هاي كنترل شيميايي در دفع آفات گياهان دارويي كاملا مردود مي باشد زيرا كه اين گياهان دارويي بصورت مستقيم مورد استفاده خوراكي انسان بوده و كاربرد مبارزه غيرشيميايي در اين مقوله الزام آور است. پس بنابر اين اولين قدم در مديريت اين آفات(IPM), شناسايي و استفاده از دشمنان طبيعي آفات گياهان دارويي مي باشد.

منابع:

رضواني، ع., ف. ترمه و م. سرمه اي (1373). شته هاي ايران و ميزبان هاي آنها. انتشارات موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي.
Couchman, J.R. (1977). A collection of aphid parasites and hyperparasites from Iceland. Norwegian Jounal of Entomology, 24:2, 121-124.
Morris, R.J., C.B. Muller and H.C.J. Godfray (2001). Field experiments testing for apparent competition between primary parasitoids mediated by secondary parasitoids. Journal of Animal 5- Ecology, 70:2, 301-309.
Sengonca, C., J. Kranz and Blaezer (2002). Attractiveness of three weed species to polyphagous predators and their influence on aphid populations in adjacent lettuce cultivations. Anzeiger fur Schadlingskunde, 75:6, 161-165.
Stary, P. (1983). The perennial stinging nettle (Urtica dioica) as a reservoir of aphid parasitoids. Acta Entomologica, 80:2, 81-86.



Medicnal plants pests manengment of Urtica dioica L.
and Achillea millefolium L. in Hamadan Province.
N. Rajabi mazhar* 1 and H. Kheiri1
1- Research Center of Agriculture and Natural Resources in Hamadan

Abstract
The recognization of medicinal qualities and plant establishment condition should be attended in different areas in my country. In this case, plant protection surveys researchers should consider especially their pests. In these surveys, first stage is exactly identification of injurious pest. In order to, aphid samples were collected on Urtica dioica L. and Achillea millefolium L. in Hamadan Garden medicinal plants during 2003-4. The samples and parasitoid wasps of aphids were sent for identification by systematic entomologist. Aphid samples and wasps were identified as Aphis urticata Gmelin (Hom: Aphididae) and Lysiphlebus confusus Plus. (Hym: Aphiididae) on U. dioica and . Coloradoa achilleae Hill. (Hom.: Aphididae) Lysiphlebus testaceipes (Cresson) (Hym.: Aphidiidae) on A. millefolium. Therefore, the use of natural enemies is preference for inhibition of pest-s damage.
Keywords: Urtica dioica L., Achillea millefolium L. and Aphid

 

["Pejman"]

بهره برداري از شيرين بيان (Licorice) در استان كرمان
غلامحسين رحماني 1
عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي كرمان
كرمان خيابان شهيد صدوقي روبروي بلوار كشاورز مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي كرمان ص پ - 538-76175


خلاصه:

شيرين بيان از قديميترين گياهان دارويي است كه تاريخ استفاده از آن را به حدود 4000 سال قبل مي دانند. نام علمي اين گياهGlycyrrhiza glabra از تيره Legominoseae است(3). اين گياه چند ساله و علفي بوده و در اراضي كشاورزي آيش و رها شده بطور خودرو مي رويد .شيره ريشه اين گياه داراي مصارف متعددي در پزشكي و داروسازي و ساير صنايع غذايي و بهداشتي دارد . در اين مطالعه سعي شده است مناطق و سطح برداشت از اين گياه در استان كرمان شناسايي گردد و نحوه برداشت, عمل آوري و فروش آن بررسي گردد.
واژه هاي کليدي : شيرين بيان ، بهره برداري .

مقدمه:

اين گياه را در استان كرمان متكي (motkii)
ميگويند. گياهي است علفي و پايا, داراي ساقه اي دراز و علفي به طول 50 سانتيمتر تا يك متر, برگهاي آن مركب از 4 تا 7 زوج برگچه با يك برگچه انتهايي, گلهاي آن به رنگ آبي روشن, سفيد و زرد مي باشد(5). ريزوم شيرين بيان ( ساقه زير زميني) حاوي تركيبات متعدد است كه مهمترين آنها گليسريزين Glycyrrhizin مي باشد كه طعم شيرين دارد و تا 50 برابر شكر شيرين مي باشد.
شيره شيرين بيان اثر مدر و ملين داشته و به واسطه بعضي فلانوئيد ها اثر مفيدي در معالجه زخم اثني عشر و بيماريهاي معدي دارد . همچنين در درمان سرفه هاي عصبي, برونشيت, التهابهاي ناي و رفع يبوست و ... استفاده مي شود(3).

مواد و روشها :

با استفاده از گزارشات موجود مركز تحقيقات جهاد كشاورزي, اداره كل منابع طبيعي و ادارات وابسته بخصوص در رابطه با پوشش گياهي و گياهان دارويي استان طرحهاي بهره برداري از گياهان دارويي و نيز اطلاعات مردمي در مناطق بهره برداري از شيرين بيان حضور پيدا نموده و وسعت اين مناطق را مشخص و روي نقشه ثبت و خصوصيات اكولوژيكي رويشگاهها بررسي و با مقايسه اين خصوصيات نيازهاي اكولوژيكي گياه مشخص گرديد. همچنين نحوه برداشت و عمل آوري و فروش محصول مطالعه گرديد.

نتايج و بحث :

اين گياه در اكثر زمينهاي زراعي استان بصورت علف هرز مي رويد بخصوص در زمينهاي كه به دلايلي كشد نشده و يا آيش مانده اند بسرعت گسترش پيدا مي كند. معمولاً خاكهاي رسي و سنگين را ترجيح مي دهد. منشاء آن نواحي مديترانه اي مي باشد و به هواي نسبتاً گرم و آفتاب نياز دارد. نور كافي باعث افزايش مواد موثره ريشه مي گردد. Ph مناسب براي اين گياه بين 5/5 تا 2/8 ميباشد. زمان مناسب براي برداشت ريشه فصول پاييز و زمستان پس از خشك شدن اندامهاي هوايي مي باشد. در اين زمان گياه بيشترين ماده موثره را در ريشه خود انباشته است. در استان كرمان حدود 100 هزار هكتار بخصوص در شهرستانهاي بافت , بردسير, سيرجان و شهربابك زير پوشش شيرين بيان قرار دارد كه ساليانه بيش از 2000 تن ريشه شيرين بيان از آنها برداشت مي گردد. . نحوه برداشت بدين صورت مي باشد كه ابتدا شاخه و برگها را از بين برده و سپس زمين را شخم مي زنند. و ريشه ها را جمع آوري مي نمايند. بيشتر محصول استان كرمان به كارخانه كرمان ليكوريس با توليد حدود1 تن پودر شيرين بيان هدايت مي گردد محصولات اين كارخانه بيشتر به كشورهاي هلند و آلمان صادر مي گردد مقداري از ريشه شيرين بيان نيز به 2 کارخانه در شيراز فرستاده مي شود و مقدار ي را روستاييان خود جوشانده و شيره غليظ و تيره رنگي بدست مي آورند كه بيشتر آنرا به شكل حبه هايي درآورده و براي درمان ناراحتي هاي معدي, رفع سرفه, كاهش فشار خون و ... استفاده مي نمايند. متوسط جهاني گليسريزين شيرين بيان 7% مي باشد اما متوسط اين ماده در شيرين بيان ايراني بخصوص نوع كرماني آن بيش از 13% مي باشد. بيشتر محصول شيرين بيان كشور به صورت پودر يا قطعات استوانه اي شكل ريشه با ابعاد 5/1 - 5/0 سانتيمتر با نام تجارتي (Radix Ligairitia) صادر مي گردد. معمولاً در استان كرمان زار عين رغبتي براي كشت اين گياه در اراضي زراعي از خود نشان نمي دهند و آنرا علف هرزي مي دانند كه بعداً خلاص شدن از دست آن مشكل مي باشد. ولي در اطراف آبراهه ها و جويها و نيز در اراضي رها شده و در مراتعي كه ميزان بارندگي بيش از 400 ميليمتر بوده و در جوار مناطق كشاورزي باشند بطور خود رو مي رويد. اما در هر حال تكثير آن هم از طريق تكثير ريزوم و هم از طريق بذر امكان پذير مي باشد. معمولاً رويش آن در سال اول كندتر از سالهاي دوم به بعد مي باشد.

سپاسگزاري :

بدين وسيله از همكاريهاي دانشجويان مركز آموزش علمي كاربردي جهاد كرمان بخصوص آقاي مسعود خوارزمي در انجام اين مطالعه قدر داني مي نمايد


منابع:

اميد بيگي, رضا, 1379, رهيافتهاي توليد و فر آوري گياهان دارويي
خوارزمي, مسعود,1370, شيرين بيان, گزارش كارآموزي دانشجويي, مركز آموزش علمي - كاربردي جهاد كرمان.
زرگري، علي. -گياهان دارويى-، در 5 جلد، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1367.
سازمان, برنامه و بودجه, استان كرمان, 1374,مطالعات اقتصادي- اجتماعي استان كرمان ( جلد اول), هوا و اقليم شناسي.
صابر آملي, سيروس, 1376, گزارش نهايي طرح جمع آوري و شناسايي گياهان دارويي استان كرمان
صابر آملي, سيروس, گزارش نهايي طرح بررسي اكولوژيك رويشگاههاي گياهان اسانس دار استان كرمان


ترکيبات موجود در ريشه شيرين بيان (1)

گليسريزين 7 تا 13 درصد، نشاسته 3 درصد،گلوکز8/3 درصد، ساکارز4/2 تا 5/6 درصد،چربي 8/0 درصد، رزين مانيتول و مواد تلخ،



Abstract:
The licorice is a medicinal plant. Its scientific name is Glycyrrhiza glabra, from Legominoseae Family. Juice of its root is used in digestion problems. It contains Glycyrrhizin that is 50 times
sweeter than sugar. Naturally it grows as a weed in planted or left lands. It prefers heavy soils, sunny positions and warm climate. The leaves or other parts of plant are not eaten by animals. More than 2000 tons of licorice roots is collected from about 100000 hectares in area in Kerman province and mostly send to Kerman Liqurice Company for producing powder of licorice.
Key words : licorice , utilization .

 

["Pejman"]

شناسايي نماتد مولد گره ريشه گونه Meloidogyne Javanica از روي هميشه بهار (Calendula)در استان قزوين
سيدرضا رزازهاشمي
عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قزوين
قزوين- بلوار شهيد بهشتي- روبروي هلال احمر- مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قزوين- صندوق پستي 618-34185

خلاصه:

نماتد مولد گره ريشه يكي از انگلهاي مهم ريشه بسياري از گياهان است، كه در نتيجه فعاليت اين نماتد و عكس‌العمل گياه ميزبان باعث ايجاد گره يا غده‌هايي روي ريشه و اختلال در سيستم جذب آب و مواد غذايي گياه مي‌شود. علائم بيماري در قسمتهاي هوايي گياه بصورت زردي اندامهاي هوايي، پژمردگي، توقف رشد و در نتيجه كاهش عملكرد خواهد بود. اين مطالعه طي سالهاي 81-1380 با نمونه‌برداري از خاك اطراف ريشه و ريشه‌هاي مشكوك به آلودگي نماتد از مزارع كشت و صنعت گياهان دارويي استان انجام شد. شستشو، استخراج نماتدها از خاك، ثابت كردن و انتقال آنها به گليسيرين خالص با استفاده از روش تكميل شده دگريش (De Grisse 1969) انجام شد. پس از تهيه اسلايدهاي ميكروسكوپي دائمي از نماتدهاي استخراج شده و بررسي خصوصيات مرفولوژيكي و مرفومتري و تهيه مقطع انتهاي بدن (Perineal Pattern) طبق روش IMP از ماده‌هاي بالغ اين جنس، گونه M.Javanica از روي هميشه بهار (كالاندولا) شناسايي شد.
واژه هاي کليدي : هميشه بهار ، نماتد ريشه .

مقدمه:

با توجه به رويكرد و اهميت مصرف گياهان دارويي در سطح جهان، بطبع كشت و پرورش اين گياهان بصورت زراعي و صنعتي در سطح وسيع را مي‌طلبد و امروزه ما بتدريج شاهد توجه كشاورزان و زارعين به كشت و پرورش اين گياهان در مناطق مختلف كشورمان هستيم. لزوم توجه به آفات و بيماريهاي اين گياهان بعنوان يك قدم مؤثر در افزايش كمي و كيفي توليدات گياهان دارويي امري ضروري بنظر مي‌رسد. گل هميشه بهار با نام علمي Calendula officinalis L. گياهي است علفي و چند ساله با گلهاي زيبا به رنگ زرد مايل به نارنجي كه در مناطق مختلف كشور پرورش آن معمول مي‌باشد. داراي خواص درماني متعدد بعنوان تصفيه كننده خون، قاعده‌آور، التيام دهنده زخمها، ضد تشنج، رفع قي، پايين آوردن كلسترول خون، رفع اختلالات كبدي و زردي، رفع التهاب و زخم معده و غيره مي‌باشد (2). يكي از ميزبانهاي مناسب نماتد مولد گره ريشه، گياه دارويي هميشه بهار مي‌باشد. جنس Meloidogyne تقريباً با بيش از 50 گونه و نژادهاي شناخته شده در بعضي از گونه، داراي دامنه ميزباني بسيار وسيعي است (3). گونه‌هاي اصلي اين جنس كه داراي اهميت اقتصادي و دامنه ميزباني وسيع‌تري مي‌باشند عبارتند از M. incognita ، M. javanica ، M. arenaria ،M. hapla كه در ايران دو گونه اول و دوم از اهميت بيشتري برخوردارند (1). پوره‌هاي سن دو اين نماتد بعد از خروج از تخم به سلولهاي مريستمي ريشه ميزبان حمله و با ترشح آنزيم و ضربات استايلت (Stylet) خود، ديواره سلولها را شكافته و وارد ناحيه (Cortex) ريشه شده و با تغذيه و ترشحات آنزيمي غدد مري خود،‌ بداخل اين سولها و عكس‌العمل گياه باعث ايجاد سلولهاي غول آسا (Giant cells) در سطح ريشه گياهان مورد حمله خود مي‌شوند (4).
مواد و روشها:

در طي سالهاي اجراي طرح در طول فصل زراعي با مراجعه به مزرعه كشت و پرورش گياهان دارويي از خاك اطراف ريشه و ريشه‌هاي آلوده گل هميشه بهار نمونه‌برداري انجام و پس از انتقال نمونه‌ها به آزمايشگاه عمليات استخراج نماتدها از خاك و ريشه‌هاي جمع‌آوري شده طبق روش دگريس (De Grisse 1969) انجام شد. كشتن، ثابت و به گليسيرين خالص رساندن نماتدهاي استخراج شده با استفاده از روش ( De Grisse, 1969 & Seinhorst, 1959 ) انجام شد. بررسي خصوصيات مرفولوژيكي و مرفومتري و ترسيم اشكال بدن پوره‌هاي سن دو (j2)، ماده‌هاي بالغ و نرهاي بالغ استخراج شده با استفاده از ميكروسكوپ دو چشمي مجهز به لوله ترسيم(Drawing tube) انجام گرديد. تهيه مقطع انتهاي بدن (Perineal Pattern) ماده‌هاي بالغ كه يكي از خصوصيات مهم در تشخيص گونه‌هاي اين جنس مي‌باشد، طبق روش IMP انجام و در نهايت مطابقت اطلاعات بدست آمده با كليدهاي رايج گونه نماتد تشخيص داده شد (5).
نتايج و بحث:

اين نماتدها داراي چهار سن لاروي مي‌باشند كه پوره‌هاي سن يك چندان فعال نيستند و در داخل تخم قرار دارند، اولين تغيير جلد (Molting) درون تخم صورت مي‌گيرد و پوره‌هاي سن دو ايجاد مي‌گردند كه با مساعد شدن شرايط محيطي اين پوره‌ها با ضربات استايلت (Stylet) خو پوسته قابل انعطاف تخم را سوراخ كرده و از آن خارج مي‌گردند، كه اين مرحله تنها مرحله آلوده‌كنندگي اين پاتوژن است. اين پوره‌ها سپس به ناحيه سلول‌هاي مريستمي ريشه حمله و وارد ناحيه (Cortex) ريشه شده، بطوريكه سر نماتد نسبت به بقيه بدنش بصورت عمودي قرار مي‌گرد و با تغذيه و ترشحات آنزيمي غدد مري خود و عكس‌العمل گياه باعث تشكيل سلولهاي غول‌آسا و در نهايت ايجاد گره روي ريشه ميزبانهاي خود مي‌شوند (شكل 1). ماده‌هاي بالغ اين جنس داراي بدني گلابي شكل با گردني كوتاه و برآمده هستند و اين در حالي است كه نرهاي بالغ و پوره‌هاي سن دو (j2) كرمي شكل مي‌باشند (شكل 2) با بررسي خصوصيات مرفولوژيكي ماده‌هاي بالغ، نرها، پوره‌هاي سن دو (j2) و نقش مقطع كوتيكولي انتهاي بدن ماده‌هاي بالغ، گونه نماتد مولد گره ريشه جداسازي شده از روي گياه دارويي هميشه بهار در استان قزوين M. javania تشخيص داده شد كه براي اولين بار از ايران گزارش مي‌شود. به هر حال بايستي به اهميت وجود نماتدها مخصوصاً در جمعيت‌هاي بالا روي گياهان توجه نمود، زيرا در اين صورت باعث ايجاد صدمات شديدي به ميزبان خود مي‌شوند و آنها را از بين مي‌برند و يا اينكه مقاومت گياه را در برابر حمله بيماريهاي قارچي كاهش مي‌دهند كه در اين صورت خسارت تركيبي و مضاعف روي ميزبان خود ايجاد مي‌كنند.
سپاسگزاري:

در اينجا لازم مي‌دانم از راهنمائيهاي ارزنده آقاي دكتر احمد خيري، شركت دينه قزوين (مديرعامل و هيئت مديره محترم به ويژه آقاي مهندس مجد، تكنسين طرح آقاي رضا قاسم‌نژاد و كليه همكاراني كه در طول مدت اين تحقيق مرا ياري نمودند، تشكر و قدرداني نمايم.
منابع:

رزازهاشمي،‌ سيدرضا. 1378. بررسي فون نماتدهاي جنگل‌ها و مراتع استان قزوين. معاونت آموزش و تحقيقات وزارت جهاد سازندگي.
زرگري، علي. 1371. گياهان دارويي. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
Jepson,B.1987. Idenification of Root-knot nematodes (Meloidogyne species), C.A.B. International, 265 pp.
Lamberti,F.andC.E.taylor.1979. Root-knot nematodes (Meloigyne Spp.) Systematic, Biology and Control. Academic press London. New York. 477 pp.
Orton williams, K.J. 1972. Meloidogyne Javanica. C. I. H. Descriptionc nematodes. Set 1, No.3.

Indentification of root-knot nematod from calendula medicinal plant
S.R. Rezzaz Hashemi
AgicultureandNaturalResourcesResearchCenterof Qazvin
Abstract
Root-knot nemaode is one of the most important plant root parassites. Its activity results in knot production causing disorders of water and nutritions absorption by roots. Desease symptoms on shoots include chlorosis, shrinkage, growth inhibition and yield decrease. This study was taken place during 2001-2002 through sampling of root-zone soil of medicinal farms in Qazvin province. Washing, nematode extract, fixation and transffering into glycerin have been done using developed method of De Grisse (1969). Investigation microscopic slides for morphological and morphometric characters and preparing perineal patterned body ends, were leaded to identifying M.javanica on calendula based on IMP method.
Keywords : Calendula , root- knot , nematod

 

["Pejman"]

تحريك به جوانه‌زني بذرهاي گياه سنا(Cassia obovata)
قربانعلي رسام1 عليرضا دادخواه1
اعضاء هيأت علمي دانشگاه فردوسي مشهد،آموزشكده كشاورزي شيروان
شيروان -كيلومتر 10 جاده بجنورد، آموزشكده كشاورزي ، ص.پ- 147


خلاصه

استفاده از برگ سنا (Cassia obovata) به عنوان يك داروي مسهل در بسياري از منابع مربوط به گياهان دارويي ذكر گرديده است. محل رويش اين گياه نواحي گرم جنوب ايران است. تكثير گياه با استفاده از بذر ساده ترين و ارزانترين روش كشت آن مي‌باشد. با اين وجود خواب فيزيكي ناشي از پوسته سخت بذر بعنوان مانعي در جهت جذب آب و تبادل گازها از سطح خارجي آن عمل كرده به طوري كه جوانه‌زني و استقرار گياه را با مشكل مواجه مي‌كند. تحقيق حاضر به منظور شكستن خواب فيزيكي ناشي از پوسته در شرايط آزمايشگاهي انجام شد. آزمايش در قالب طرح كاملا تصادفي با چهار تكرار و با تيمارهايي شامل خيساندن در آب داغ و شستشوي بذرهاي در زمانهاي متفاوت و خراش دهي مكانيكي و شيميايي اجرا گرديد. نتايج حاكي از برتري درصد جوانه‌زني و وجود اختلاف معني دار بين تيمارهاي اعمال شده با شاهد بود. بالاترين درصد جوانه‌زني در تيمار خراش دهي مكانيكي بذرهاي حاصل گرديد.
واژه‌هاي كليدي: سنا، خواب بذر، گياه دارويي


مقدمه

سنا گياهي است از خانواده بقولات با برگهاي مركب شانه‌اي فرد و گلهايي زرد رنگ كه داراي ميوه‌اي نيامي شكل بوده كه در داخل آن6-5 عدد دانه خاكستري رنگ وجود دارد. برگهاي سنا كه قسمت دارويي گياه مي‌باشند حاوي گليكوزيدهاي آنتراكينون به‌نام سنوزيد A و B هستند. از برگ سنا به عنوان يك داروي رسمي مسهل در تمامي فارماكوپه‌ها نام برده شده و در كشور چندين داروي فرموله شده از آن به بازار عرضه شده است (2).در استفاده ازگياهان دارويي چنانچه به بهره برداري از گياهان خودرو عرصه‌هاي طبيعي متكي باشيم نتيجه‌اي جز انقراض تدريجي گونه‌ها و تخريب طبيعت عايدمان نخواهد شد. از اين جهت كشت، اهلي كردن واستقرار گياهان در سطوح زراعي تنها راه برون رفت از اين تهديدات مي‌باشد. تكثير سنا با استفاده از بذر مناسبترين و ارزان ترين روش استقرار گياه در مزرعه مي‌باشد. با اين وجود ميزان جوانه‌زني بذرهاي تحت شرايط معمول زراعي پايين بوده كه با بررسي‌هاي انجام شده دليل آن (مانند ساير گياهان تيره بقولات) وجود نوعي خفتگي مكانيكي مربوط به مقاومت پوسته بذر مي‌باشد (1و3). كاپور و همكاران ( 1982) گزارش نمودند كه خراشيدن بذرهاي سنا در زمان كاشت در بالا رفتن درصد جوانه‌زني آنها بسيار مؤثر است. گوپتا (1997) نتيجه گرفت كه خيساندن بذرهاي شيرين بيان (يكي ديگر از گياهان خانواده بقولات) در اسيد سولفوريك غليظ به مدت 5 دقيقه، حداكثر جوانه‌زني را داشته، ولي تيمارهاي اسيد جيبرليك، آب داغ و گرماي خشك بي تأثير بودند. در اين راستا تحقيق حاضر به منظور شكستن خواب ناشي از مقاومت پوسته بذر گياه سنا در شرايط آزمايشگاهي انجام شد.

مواد و روشها

آزمايش در قالب طرح كاملاٌ تصادفي با چهار تكرار و هشت تيمار اجرا گرديد. تيمارهاي در نظر گرفته شده عبارت بودند از: شاهد، خيساندن در آب داغ 70 درجه به مدت 12ساعت و 24 ساعت، شستشوي بذرهاي به مدت 24 و 48 ساعت، خراش دهي با سنباده تا مرحله صيقل يافتن پوسته، خيساندن در اسيد سولفوريك غليظ به مدت 10 و 25 دقيقه. در ابتدا به ازاي هر تكرار تعداد 50 عدد بذر سالم جدا گرديد. در تيمار شاهد بذرهاي فقط با محلول قارچ كش زينب به مدت سه دقيقه ضد عفوني و پس از شستشو در داخل پتري‌هاي استريل كه در كف آنها كاغذ صافي واتمن قرار داشت گذارده شدند. بعد از اضافه كردن آب به اندازه‌اي كه بذرهاي و كاغذ صافي كف مرطوب گردند، پتري‌ها در داخل اتاقك رشد كه بر پايه دماي ثابت 20 درجه سانتيگراد و شرايط نوري يكسان (12 ساعت روشنايي و 12 ساعت تاريكي) تنظيم شده بود قرار داده شدند. در ساير تيمارهاي مورد نظر بعد از اعمال هر يك از آنها ساير مراحل چون ضدعفوني كردن و - دقيقاٌ مشابه تيمار شاهد اعمال گرديد. از روز اول آزمايش به‌طور مرتب و روزانه بذرهاي جوانه زده در اتاقك شمارش و در صورت نياز به رطوبت مقداري آب به پتري‌ها اضافه گرديد. بعد از گذشت 25 روز از شروع آزمايش داده‌هاي حاصله مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.

نتايج و بحث

نتايج آزمايش نشان داد كه از نظر درصد جوانه‌زني بين تيمارهاي اعمال شده از نظر آماري اختلاف معني‌دار وجود دارد. حداكثر درصد جوانه‌زني (72 درصد) در تيمار خراش دهي با سنباده مشاهده گرديد. اگر چه بين تيمارهاي خراش دهي با سنباده، خيساندن در اسيد سولفوريك به مدت10 دقيقه ( 5/70 درصد ) و آب داغ 70 درجه به مدت 24 ساعت ( 70 درصد ) اختلاف معني‌داري وجود نداشت، اما با ساير تيمارها اختلاف معني‌دار داشتند.در اين آزمايش همچنين مشخص گرديد كه بين تيمارهاي 12 ساعته در آب داغ، شستشوي 24 و 48 ساعته اختلاف معني‌داري وجود ندارد. جدول شمارة (1) نشان مي‌دهد كه تمامي تيمارها در مقايسه با شاهد سبب بالا رفتن ميزان جوانه‌زني بذرهاي گرديدند جز خيساندن 25 دقيقه‌اي در اسيد سولفوريك كه احتمالا به سبب صدمه ديدن جنين، درصد جوانه‌زني نسبت به شاهد كاهش يافته است. در مجموع نتايج حاصله حاكي از اين بود كه هر چه پوسته خارجي بذر به ميزان بيشتري از آن جدا گردد به همان نسبت درصد جوانه‌زني افزايش خواهد يافت. با عنايت به اينكه خراش دهي مكانيكي با سنباده براي مقادير زياد بذر مشكل و وقت‌گير است بنابراين براي كشت اين گياه پيشنهاد مي‌گردد كه قبل از كشت، بذرهاي در اسيد سولفوريك غليظ به مدت 10 دقيقه و يا در آب داغ 70 درجه به مدت 24 ساعت خيسانده شوند.

منابع

1. خوشخوي، مرتضي. 1368. ازدياد نباتات جلد اول
(ترجمه). انتشارات دانشگاه شيراز.
2. زرگري، علي. 1360. گياهان دارويي جلد دوم. انتشارات دانشگاه تهران.
3. سرمدنيا، غلامحسين. تكنولوژي بذر ( ترجمه ). انتشارات چهاد دانشگاهي مشهد.
4-Gupta,A.1997. Studies on seed germination and seedling vigour in glycyrrhiza glabra. Jurnal of medicinal and aromatic plants sciences. 19:2
5-Kapur, B.M, C.K Atal. 1982. Cultivation and utilization of senna in india. Reginal research laboratory, jamm-Tawi.India.

 

["Pejman"]

ارزيابي مناسبترين تاريخ كشت خزانه و انتقال نشا برروي صفات كمي و كيفي ارقام روز بلند پياز

جلال رستگار
عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان نشاني : ايستگاه تحقيقات كشاورزي نيشابور - صندوق پستي 587

خلاصه

اهميت كميت و كيفيت در توليد پياز و تشخيص مناسبترين زمان انتقال نشا در شرايط آب وهوايي نيشابور، باعث شد تا آزمايشي برروي دو رقم پياز روز بلند ( قرمز آذر شهر و محلي نيشابور) انجام شود. بدين منظور در سال هاي1380و1381 اثر تاريخ هاي مختلف كاشت پيازدر خزانه و سپس انتقال نشادرطول مراحل رشد ونمو درمزرعه تحقيقاتي نيشابور بررسي گرديد. ارقام پيازدرچهارتاريخ كاشت ,از25بهمن ماه بافاصله10روزدرخزانه كشتوسپس باگذشت60روزاززمان كشت در خزانه،نشاي هريك از تيمارها در تاريخ هاي 25 فروردين ماه, 4 ، 15 و24 ارديبهشت ماه به زمين منتقل شدند.طرح تحقيقاتي انتخاب شده دراين آزمايش،بلوكهاي خردشده يانواري در قالب بلوكهاي كامل تصادفي بود.تاريخ هاي انتقال نشاوعامل رقم به ترتيب در چهار ستون عمودي و دو ستون افقي در چهار تكرار با يكديگر مقايسه و موردارزيابي قرار گرفتند. بررسي روند رشد برروي قطر پيازها نشان داد تفاوت بين ژنوتيپ ها از نظر قطر پياز معني دار نيست . ولي بذور پيازهايي كه در تاريخ 15 اسفند ماه داخل شاسي كشت شدند و در تاريخ 15 ارديبهشت ماه به زمين انتقال داده شدند بيشترين قطر را داشته اند (5/58 ميليمتر) در اين آزمايش بالاترين ضخامت گردن و بيشترين تعداد لايه هاي خوراكي متعلق به نشاهايي بودكه در تاريخ 15 ارديبهشت ماه به زمين اصلي انتقال داده شده بودند. همچنين بالاترين عملكرد پياز با 5/99 و 39/88 تن در هكتار به ترتيب متعلق به پيازهايي بود كه در تاريخ اول و دوم بصورت نشا به زمين اصلي انتقال داده شده بود .
واژه هاي كليدي : پياز- تاريخ كاشت- خزانه- نشا - ارقام روز بلند- درجه تجمعي روز رشد

مقدمه

درسالهاي1997الي 2000 به مدت سه سال زراعي در هند تأثير سن نشا (7، 8 و 9 هفته) و همچنين تاريخ برداشت (110،125 و140 روز پس از نشا كردن) بر روي عملكرد و كيفيت پياز رقم اگري فوند(Agrifound) مورد بررسي قرار گرفته است. داده هاي ثبت شده از اين تحقيق نشان داداستفاده از نشاهايي كه عمر 8 هفته اي داشته و برداشت در 125 روز پس از انتقال نشا صورت گرفته است داراي بهترين عملكرد و كيفيت در مقايسه با كليه تيمارها بوده است (4).

مواد و روشها

در اين پژوهش بذور پياز رقم آذر شهر و محلي نيشابور از تاريخ 25 بهمن ماه به فواصل ده روز و در چهار تاريخ در شاسي كشت گرديد و پس از 60 روز نشاهاي مرحله اول خزانه گيري ، در چهار مرحله با فاصله 10 روز از تاريخ 25 فروردين ماه تا 24 ارديبهشت ماه به زمين اصلي منتقل شدند.طرح آزمايشي مورد استفاده در اين تحقيق استريپ پلات با پايه هاي بلوكهاي كامل تصادفي در چهار تكرار بود.ارقام پياز در ستونهاي افقي و تاريخهاي انتقال نشا در چهار سطح در ستونهاي عمودي قرار گرفتند .هركرت آزمايشي در اين طرح شامل6 رديف به طول متر با فواصل كاشت 5 * 30 سانتيمتر با مساحت 9 متر مربع در نظر گرفته شده بود . دراين آزمايش فاصله هر دو تكرار 2 متر و بين بلوكها 5/1 متر بود كه بدينصورت مساحت طرح با احتساب فواصل تكرارها در حدود 400 متر گرديد .براي ارزيابي الگوي رشد بر حسب شاخص حرارتي ، مقدار درجه تجمعي روز رشد از طريق فرمول ذيل محاسبه و تجمع آن براي تاريخهاي مختلف نمونه برداري تعيين شد :
روزانه+ حداكثردماي روزانه)2 1[ = درجه تجمعي روز رشد
تعداد روزها از سبزتا برداشت х ] دماي پايه- (حداقل دماي

نتايج و بحث

نسبت طول به عرض بالب
نتايج بدست آمده از تجزيه واريانس در سال هاي81-1379 بر روي نسبت طول به عرض پياز در كولتيوارهاي قرمز آذرشهر و محلي نيشابور نشان داد كه تاريخهاي انتقال نشا تأثيري بر نسبت مذكور نداشته است. تناسب بين اين نسبت در پياز به لحاظ بازارپسندي و انبارداري مهم مي باشد زيرا پيازهائي كه داراي طول بيشتري نسبت به عرض بودند نشان دادند كه از ضخامت گردن بالاتري هم برخوردار مي باشند که اين افزايش ضخامت گردن در كاهش خاصيت انبارداري اثر داشته و مدت زمان ماندگاري در انبار را نيزكاهش داده است.
اختلاف بين تاريخهاي مختلف انتقال نشااز نظرعملكرد پياز (بالب) در سطح احتمال 1% معني دار بود آزمون مقايسه ميانگين ها مشخص ساخت چنانچه نشا پياز زودتربه زمين انتقال يابد عملكرد افزايش مي يابد بدينصورت كه بالاترين عملكرد پياز (47/94 تن در هكتار) متعلق به تاريخ انتقال 25 فروردين ماه و كمترين عملكرد پياز (49/71 تن در هكتار) متعلق به آخرين تاريخ انتقال نشا يعني 24 ارديبهشت ماه بود. اثر متقابل سال * تاريخ انتقال نشا براي عملكرد پياز درواحد سطح معني دار شد بطوريکه تاريخ اول در سال دوم آزمايش بيشترين عملكرد پياز را داشت در حاليكه تاريخ كشت چهارم (24 ارديبهشت ماه) در دومين سال آزمايش كمترين عملكرد پيازرا توليد کرد. در مقايسه ميانگين ها كه به روش دانكن صورت گرفت تاريخهاي اول و دوم انتقال نشا در سالهاي مختلف آزمايش عملكرد پياز را افزايش دادند.دراين بررسي اختلاف بين ارقام از نظر عملكرد پياز در سطح احتمال 5% معني دار نبود.آزمون مقايسه ميانگين ها نيز نشان داد كه رقم آذرشهر تبريز نسبت به رقم محلي نيشابور به لحاظ عملكرد ، برتري داشته ولي اين اختلاف عملكرد (38/1 تن در هكتار)به لحاظ آماري معني دار نبود بدين صورت تاريخهاي مختلف كشت و انتقال نشابرروي دو رقم مورد نظر نتوانسته اند اختلاف معني داري بوجود آورند.
منابع

1- رستگار،جلال.1380.زراعت پيازخوراكي(Allium cepa L.)، مركز تحقيقات كشاورزي خراسان. بخش نهال وبذر شماره 393/80.
2-Bhonde. S. R. and A. B. chougule. 1998. Studies on the effect of age of seedling and date of harvesting on yield and quality of onion during late kharif season. National horticulture Research and developmentfoundation news letter,V21(1) 27-30, 2001.


Considering the best time for farming the treasure and moving seedlings on the qualitative and quantitative adjectives of long-day kinds of onion
Rastegar Jalal . Nishabour .O. box 587
Email : jalalrastegar @ yahoo.com

Abstract
The effects of planting dates of onion in farm and then moving the seedlings during the growing steps on two kinds of long-day onion in the researching farm of Neyshabur was considered in the years 2002-2003. The said kinds with names (Ghermez Azar Shahr)and(MahallyNeyshabur)in 4 plantingdates,February14with10daysdifferencewereplantedinfarmandafterpassing60days,theseedlingofeveryofsorrowswas moved to farm.For this, the chosen researching plan in this research , was shattered or ribboned blocs in the forms of completely randomize blocs. Dates of moving the seedlings and kind agent were valuated and compared in 4 vertical and 2 horizontal columns . According to caught results in the farming .Growing process was considered by different studies according to studies of changes of some of adjectives compared to temperature index of physiological time and growing degree day.
Key words: Onion ( Allium cepa . L ) , Seedling, Planting dates, GDD

 

["Pejman"]

بررسي توليد قره داغ (Nitraria schoberi L.) در عرصه‌هاي شور
به كمك تكنيكهاي هسته‌اي
سيد جلال رستگاري1، مژگان فرهنگي ثابت 1و رويا عميدي1
كرج، انتهاي رجايي شهر، بلوار مركز تحقيقات هسته‌اي، مركز تحقيقات كشاورزي و پزشكي هسته‌اي، ص پ. 498/ 31485


خلاصه

سطح اراضي شور در ايران بيش از 25 ميليون هكتار مي‌باشد. با توجه به اينكه تقريبا 90% اقليم ايران خشك و نيمه خشك است و ميزان ذخاير آبهاي شيرين كشور محدود مي‌باشد، شورورزي يك راهكار اقتصادي و كاربردي جهت بهره‌برداري از منابع آب و خاك شور مي‌باشد. بنابراين شورورزي عبارت از بهره وري اقتصادي گياهان از اراضي بسيار شور با كشت گياهان مقاوم به شوري و با استفاده از منابع آب شور مي‌باشد. هدف از اين مطالعه بررسي سازگاري گونه Nitraria schoberi به عنوان گياه دارويي و صنعتي با شرايط محيطي بسيار دشوار مي‌باشد. از ديگر اهداف اين مطالعه بهره برداري از تكنيك هسته‌اي نوترون متر به عنوان ابزار دقيق و سزيع براي برنامه آبياري مي‌باشد. نتايج عملكرد رضايت بخشي در مورد توليد اين گونه در عرصه‌هاي شور نشان داد. همچنين كاشت اين گونه و آبياري اثرات قابل توجهي در كاهش PH، شوري (EC) و سديم (SAR) خاك داشت.
واژه‌هاي كليدي: Nitraria schoberi، شورورزي، الكالوئيد

مقدمه

يكي از اهداف در راستاي استفاده از منابع آب و خاك شور، شناسايي گياهان بومي مقاوم به شوري است كه داراي ارزش غذايي، علوفه‌اي و يا دارويي نيز باشند. (3.4). Nitraria schoberi به دليل رشد در نواحي خشك، مقاوم به كم آبي و قدرت تحمل شوري بالا بدين منظور انتخاب شد (2). اين گياه همچنين به عنوان يك گياه دارويي و صنعتي شناخته شده و داراي حدود 18 ماده شيميايي مختلف از جمله آلكالوئيد‌هاي جديد و نادر مي‌باشد، از اين گروه Tryplamine و Serotonin كه از مشتقات الكالوئيد‌ها هستند و در سرم خون مخاط معده *****داران وجود دارد و داراي قدرت انقباض عروق مي‌باشد(1). منطقه چاه افضل يزد براي انجام اين آزمايش انتخاب گرديد. اين منطقه مشهور به كوير ياپلاياي سياه كوه بوده و مساحت اين محدوده كويري 1000 كيلومتر مي‌باشد. متوسط بارندگي در اين منطقه كمتر از 75 ميليمتر در سال بوده و متوسط درجه حرارت ساليانه 19 و تبخير متوسط ساليانه حدود 2800 ميليمتر در سال گزارش گرديده است. اين منطقه داراي شوري شديد اراضي مي‌باشد و حدود 90% از آبهاي استحصالي منطقه داراي شوري بيش از ds/m 7 مي‌باشد(4).

مواد و روشها

به منظور اجراي آزمايش بذر اين گونه ابتدا در گلدان در گلخانه‌هاي مركز تحقيقات كشاورزي و پزشكي هسته‌اي كرج كشت شدند. براي كشت گلداني از خاك مناسب غير شور به نسبت 3/1 خاك + 3/1 ماسه بادي + 3/1 كود حيواني پر شدند. بذر‌ها در عمق 1 سانتيمتري كشت گرديدند. آبياري به طور مرتب و هر روز انجام شد. شوري خاك مزرعه بسيار متغيير بود (بين 40 تا 148 ds/m). به منظور يكسان سازي شوري خاك قبل از كاشت آب شويي با آب شور با EC = 8 ds/m انجام شد. پس از آب شويي ميانگين شوري خاك به ds/m 18 كاهش يافت. وقتي ارتفاع نهالها به cm 20 رسيد، نهالها به محل اجراي طرح ارسال گرديدند. 1 و 2 سال پس از كاشت نهالهاي كشت شده سزشماري و درصد بقاي آنها توسط فرمول زير محاسبه گرديد.

همچنين به منظور تعيين رطوبت خاك و بررسي تغييرات آن با زمان و برنامه ريزي آبياري از نوترون متر CPN 503 DR استفاده گرديد. بدين ترتيب مقدار آب مورد نياز اين گونه بر اساس اختلاف بين ميزان رطوبت خاك قبل از آبياري

نتايج و بحث

ميزان درصد جوانه زني پاييني (10-30%) براي اين گياه مشاهده گرديد. به منظور فائق آمدن به مشكل جوانه زني بررسيهاي زيادي صورت گرفت. در اين تحقيقات ابتدا پريكارپ كه مانع جوانه زني است از روي بذر برداشته شده و بذرها در سه تيمار كشت شدند:
تيمار اول (كشت در پتري ديش): در اين تيمار بذرها به دو گروه تقسيم شدند. 1- استفاده از محلول 5% سولفات كلسيم براي كمك به جوانه زني بذر 2- استفاده از آب مقطر براي تامين رطوبت.
در هر گروه بذر‌ها به چهار زير گروه تفكيك شدند، به طوري كه طول دوره كشت 4، 6، 10 و 14 روز بود. بر اساس مشاهدات درصد جوانه زني بسيار پايين (5%) و اختلاف گروه اول و دوم معني‌دار نبود. تيمار دوم (خيساندن در آب براي مدت طولاني): بذرهاي در كيسه‌هاي كتاني قرار گرفته و مدت 12 تا 16 روز در آب خيس شدند. جهت جلوگيري از خرابي بذرها، بذرها توسط يك پمپ، هوا به داخل سيستم دميده شد. سپس عمل كاشت در گلدانهاي پلاستيكي صورت گرفت. تعداد بذر جوانه زذه بعد از مدت يك ماه شمارش شدند. نتيجه 8% جوانه زني بعد از 12 روز و 20% بعد از 16 روز مي‌باشد. تيمار سوم (استفاده از روشهاي مكانيكي): مشكل جوانه زني قره داغ ناشي از پوسته سخت آن مي‌باشد. در يك تحقيق بذرهاي گياه مدت 24 ساعت در آب خيسانده و بعد خشك شدند. اين آزمايش حداقل 3 بار قبل از كاشت تكرار شد. با اين روش 90% بذرها جوانه زدند. گياهچه‌هاي بدست آمده از اين روش بعد از رسيدن به ارتفاع 30 سانتيمتري از گلخانه به مزرعه انتقال يافتتند.
1 و 2 سال پس از كاشت سرشماري صورت گرفته و درصد بقاي گونه محاسبه گرديد. ميزان آن در سال اول 67 و در سال دوم 54 درصد بود. اين نتايج نشان مي‌دهد كه اين گونه داراي عملكرد رضايت بخشي مي‌باشد. همچنين سه سال بعد از كاشت از خاك كرتهاي تحت كشت نمونه برداري صورت گرفت و نمونه‌هاي خاك تحليل شيميايي شدند و مشخص شد كاشت اين گونه اثرات چشمگيري در كاهش PH، شوري (EC) و سديم (SAR) خاك داشت.
در مجموع نتايج اين تحقيق نشان داد كه مي‌توان از تكنيك شورورزي براي توليد گياهان دارويي كه مقاوم به شوري مي‌باشند، در سطح وسيعي استفاده كرد.

منابع

1- كريمي، قادر.1377. بررسي مناسب ترين زمان جمع‌آوري بذر گياه Nitraria schoberi در كوير ميقان ارك. پژوهش و سازندگي. شماره 39.
2- مشتاقيان، محمد باقر و مسعود اسماعيلي شريف. 1376. بررسي اثرات نوع و ميزان شوري بر جوانه زني و رشد نونهال پرونانس‌هاي قره داغ. پژوهش و سازندگي. شماره 35.
3- Ahkani.H. 2002. Notes on the flora of Iran: 1.Asparagus(asparagaceae) and Nitraria (zygophyllaceae). Edinburgh Journal of Botany. 59(2): 295-302
4-Rastegari, J. H.Abbasalian F.Khorsandi 2003. Nuclear techniques aided studies for sustainable biomass production in salt affected soils using haloculture method. 4th Internatinal Iran and Russian Conferences (Agriculture and Natural Resources)


Study for Nitraria schoberi production in saline land using nuclear techniques
J.Rastegari, M.Farhangi sabet, R.Amidi
Nuclear Research Center for Agriculture & Medicine , karaj
jrastegari@yahoo.com

Abstract
More than 25 Mha of salt affected land exists in Iran. Considering that about 90% of the country is arid, the fresh water resources are limited. Haloculture can offer an economic and practical alternative towards achieving saline land and water resources. Haloculture is economical production of highly salt tolerant plants and halophytes in highly saline lands with saline irrigation water. The main objective of this study was to evaluate the adaptability of Nitraria schoberi as pharmaceutical and industrial plants with harsh environmental conditions. Other objectives of this study include utilization of neutron meter nuclear techniques for irrigation scheduling. The results showed performed adequately about production of this species in the saline land. In addition to plantation of Nitraria schoberi and irrigation had profound effect on reduction of soil PH, EC and SAR.
Key words: Nitraria schoberi, Haloculture, Alkaloid

 

["Pejman"]

بررسي‌ تأثير كودهاي‌ شيميائي‌ محتوي‌ عناصر (Fe,Zn)و كود حيواني‌ بر عملكرد كمي‌ و كيفي‌ زعفران‌ در استان‌ خراسان‌
سعيد رضائيان 1
1-عضو هيئت علمي بخش تحقيقات خاك و آب
مشهد - مجتمع كشاورزي طرق - مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان -بخش تحقيقات خاك و آب ص‌پ 488



خلاصه:

به‌ منظور بررسي‌ اثر عناصر كم‌ مصرف‌ روي‌ و آهن‌ و همچنين‌ اثر متقابل‌ آنها بر عملكرد گل‌ زعفران‌ آزمايشي‌ بصورت‌ فاكتوريل‌ در قالب‌ بلوكهاي‌ تصادفي‌ با سه‌ تكرار در ايستگاه‌ گناباد در سال زراعي (82-1381) به‌ اجرا در آمد. قبل‌ از شروع‌ آزمايش‌ يك‌ نمونه‌ خاك‌ مركب‌ از هر تكرار و نمونه‌ آب‌ نيز جداگانه‌ برداشته‌ شده،‌ و به‌آزمايشگاه‌ براي‌ تجزيه‌ فرستاده‌ شد‌. بر اساس نتايج تجزيه واريانس داده‌ها ، اثرات متقابل كودهاي آهن، روي، و كود حيواني بر عملكرد گل زعفران در سطح احتمال 5% معني‌دار بوده و فقط كود حيواني در حد 25 تن در هكتار در مقابل شاهد در سطح احتمال(001/0= α)معني دار بود. ماكزيمم عملكرد گل در تيمار 30 كيلوگرم روي، 200 كيلوگرم آهن، و 25 تن در هكتار كود حيواني به مقدار (55/8) كيلوگرم در هكتار بدست آمد.


مقدمه :

زعفران‌ گياهي‌ استراتژيك‌ در جنوب‌ خراسان‌ مي‌باشد و طبق‌ آمار موجود سطح‌ زير كشت‌ آن‌ حدوداً بيش‌ از 30000 هكتار تخمين‌ زده‌ شده‌، كه‌ استان‌ خراسان‌ بالاترين‌ مقام‌ را از نظر كشت‌ زعفران‌ بخود اختصاص‌ داده است‌. نياز آبي‌ اين‌ محصول‌ پرارزش‌ بسيار كم‌ مي‌باشد. تغذيه‌ زعفران‌ بطور متوسط تحت‌ تأثير عوامل مختلف اقليمي، زراعي و حاصلخيزي خاك مي‌باشد.


مواد و روشها :

اين‌ طرح‌ بصورت‌ بلوكهاي‌ كامل‌ تصادفي‌ در سه‌ تكرار از پائيز سال‌ 1380 شروع‌ شده‌ و بمدت‌ چهار سال‌در ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گناباد ادامه‌ خواهدداشت‌.بعلت‌ ناقص‌ بودن‌ زمين‌ ابعاد كرت‌(10-7/2) متر مربع‌ و فاصله‌ كرتها 5/0 متر در نظر گرفته‌ شده‌، در حاليكه‌ فاصله‌ تكرارها 5/1 متر و عرض‌ رديفها 35/0 متر و در هر كرت‌ 7 رديف‌ پياز زعفران‌ كشت‌ شده‌ كه‌ در داخل‌ هر رديف‌ بطور متوسط پيازهائي‌ به وزن 4-5 گرم در عمق 20 سانتيمتري سطح زمين كاشته شد. ضمنا مهمترين صفت مورد بررسي اين آزمايش عملكرد گل زعفران بوده است. قبل از آماده سازي زمين آبياري آن انجام گرديده و كودهاي شيميائي و حيواني طبق نقشه كاشت و تيمارهاي مربوطه در داخل هر كرت با دست پخش و توسط ديسك ملايم با خاك مخلوط گرديد. كل سطح آزمايش حدود 2000 متر مربع مي‌باشد. تيمارهاي‌ اين‌ آزمايش‌ شامل‌:كود آهن در سطوح(200، 100، 0)و روي در سطوح(60،30، 0) كيلوگرم در هكتار (kg/ha) و كود حيواني در سطح 25 تن در هكتار (ton/ha) مي‌باشد، كه‌ كود آهن‌ از منبع‌ سولفات‌ آهن‌ و كود روي‌ از منبع‌ سولفات‌ روي‌ و كود حيواني‌ از منبع‌ كود گاوي‌ پوسيده‌ است‌. البته‌ كودهاي‌ اوره‌ و سولفات‌ پتاسيم‌ به‌ مقدار 100 كيلوگرم‌ در هكتار و كود فسفره‌ از منبع‌ سوپرفسفات‌ تريپل‌ به‌ مقدار50 كيلوگرم‌ در هكتار بطور يكنواخت‌ براي‌ سطح‌ كل‌ زمين‌ آزمايش‌ داده‌ شد.


نتايج‌ و بحث‌:

پس از تجزيه و تحليل آماري با نرم‌افزار MSTAT-C، تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه در سال زراعي (82-81) در ايستگاه تحقيقات گناباد اثر متقابل كودهاي آهن، روي، و كود حيواني بر عملكرد گل زعفران در سطح احتمالي 5% معني‌دار بوده است، و بر اساس نتايج آزمون دانكن در اين آزمايش حداقل اختلاف معني دار بين ميانگين‌ها در حد (LSD=2) محاسبه شد. در مقايسه ميانگين عملكرد تيمارها، در تيمار كود حيواني به تنهايي در سطح 25 تن در هكتار با عملكرد (kg/ha 52/7)حداكثر ميانگين عملكرد را داشته، و در تيمار(30كيلوگرم روي و 100كيلوگرم آهن درهكتار)با ميانگين عملكرد(kg/ha09/3) حداقل عملكرد را داشته است. البته ماكزيمم عملكرد گل در تيمار 30 كيلوگرم روي، 200 كيلوگرم آهن و 25 تن در هكتار كود حيواني به مقدار (55/8) كيلوگرم در هكتار بدست آمد.
با توجه به برداشت گل در زعفران سال دوم اين آزمايش (82-81)، طبق نتايج بدست آمده بعلت كمبود آهن و روي در خاكهاي آهكي جنوب خراسان پاسخ گياه زعفران به مصرف كودهاي آهن و روي همراه با كود حيواني نسبت به مقادير مختلف متفاوت مي‌باشد. اگر مقدار كربن آلي خاك كمتر از 5/0 درصد بوده، ميتوان با مصرف 30 كيلوگرم سولفات روي در هكتار و 200 كيلوگرم سولفات آهن در هكتار، همراه با كودهاي شيميائي ديگر بر اساس توصيه كودي منطقه اي انتظار افزايش عملكرد گل زعفران را نسبت به بقيه تيمارها داشت.


سپاسگزاري :

به اين وسيله از آقاي مهندس محمد پاسبان بعلت كمك در انجام اين طرح بينهايت متشكرم و همچنين از همكاران بخش تحقيقات خاك و آب مشهد و ايستگاه تحقيقات جهاد كشاورزي شهرستان گناباد بابت همكاري در انجام اين طرح قدرداني مي‌نمايم.
جدول1- نتايج تجزيه واريانس داده‌هاي سال زراعي 82-81
Pr>F F Value Mean Square Anova SS DF Source
0.45 0.81 1.18 2.36 2 Block
0.85 0.16 0.24 0.48 2 Zn
0.33 1.13 1.65 3.30 2 Fe
0.001 14.13 20.55 20.55 1 OM
0.090 2.20 3.20 12.80 4 Zn*Fe
0.021 4.37 6.35 12.70 2 Zn*OM
0.29 1.29 1.88 3.76 2 Fe*OM
0.055 2.57 3.74 14.96 4 Zn*Fe*OM


منابع‌ مورد استفاده‌:

1-صادقي‌،ب‌،م‌. رضوي‌.م‌ و م‌. مهاجري‌. 1366. تاثير عناصر شيميائي‌ دربهبود زراعت‌ زعفران،‌ مركز تحقيقات‌ كشاورزي‌ خراسان‌.
2-صادقي‌،ب‌،م‌. رضوي‌.م‌ و م‌. مهاجري‌. 1367. اثر مقاديركودهاي‌ شيميائي‌ درافزايش‌ توليد زعفران،‌ مركز تحقيقات‌كشاورزي‌ خراسان‌.
3-صادقي‌،ب‌،م‌. رضوي‌.م‌ و م‌. مهاجري‌. 1368. اثر كودهاي‌ شيميائي‌ و حيواني‌ بر توليد برگ‌ و پياز زعفران‌ - سازمان‌پژوهشهاي‌ علمي‌ و صنعتي‌ ايران‌ - مركز خراسان‌ - كتاب‌ اول‌.
4- Dutta Biswas, N.R., S.P. Raychoudhuri, and Dakshinamurthy. Soil conditions for the growth of saffron at pam pore (Kashmir). Ind.J.Agric.Sci. 27(4), 413. 1956.
5- Munshi, A.M., J.S. Sindhu, and G.H. Baba, 1989. Improved cultivation practices for saffron. Indian farming, 39:3, 27-30; 3pl.



Investigating the effect of chemical fertilizers containing (Fe, Zn) and manure on the quantity and quality of saffron in Khorasan province.
S. Rezaian1
1-Scientific research member of Agricultural Research Center of Khorasan, Mashhad-Iran
E mail : Saeed_Rezaeian@yahoo.com
Abstract
To investigate the effect of zinc and iron micronutrients fertilizers, and also their interaction effects on the yield of saffron flower, a factorial experiment in a randomized complete block design with three replications were conducted in Gonabad experiment station. A composite soil sample was taken from each replication, and the water soil sample was taken separately, and were sent to be analyzed in the laboratory. On the basis of data analysis by ANOVA (1381-1382), in Gonabad Station, the interaction effects of iron and zinc sulfates, and manure on the saffron yield at α= 5% probability level was significant, and only the manure at a rate of 25 Ton/ha in comparison to control treatment at the α= 1% level was significant. Although the interaction effect of zinc and manure at the α= 2% level was significant. Maximum yield in the 12th treatment (8.55)Kg/ha was obtained.
Key words : Saffron, Inon and zinc nutrition

 

["Pejman"]

مقايسه دو نوع كود ازته بر روي عملكرد زعفران در جنوب خراسان
سعيد رضاييان1
1- عضو هيأت علمي بخش تحقيقات خاك و آب
مشهد - مجتمع كشاورزي طرق - مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان -بخش تحقيقات خاك و آب ص‌پ. 488


خلاصه

اين تحقيق در سه منطقه گناباد، برون و اسلاميه فردوس به‌طور جداگانه انجام شد. آزمايش در هر منطقه به‌صورت بلوكهاي كامل تصادفي در 5 مزرعه آزمايش با 9 تيمار و در سه تكرار انجام شد. بر اساس نتايج اين تحقيق به‌نظر مي‌رسد، در صورتي كه كربن آلي و ازت نيتراته خاك كم باشد مي‌توان با مصرف 46 كيلوگرم در هكتار ازت خالص از هر يك از دو منبع اوره يا S.C.U همراه با 30 تن كود دامي انتظار افزايش عملكرد زعفران را نسبت به مصرف كود دامي به تنهايي داشت.
واژه‌هاي كليدي: كود ازته، زعفران و مقايسه


مقدمه ‌

گذشته از نقش ازت در ساختمان كلروفيل و نقشهاي متعدد و كليدي ديگر آن از جمله شركت در ساختمان بارهاي موجود در اسيدهاي نوكلييك، اسيدهاي آمينه، پلي‌آمين‌ها و فسفوليپيدآمين‌ها سبب شده است كه برخي اين عنصر را گلوگاه رشد گياه و برخي ديگر آن را در گياه نظير بنزين در اتومبيل بحساب آورند (4). متأسفانه تحقيقات تغذيه گياهي انجام شده روي زعفران بسيار اندك بوده و در همين راستا تحقيق حاضر با هدف مقايسه اثر مقادير و منابع مختلف كود ازته (اوره و اوره با پوشش گوگردي) بر عملكرد زعفران در جنوب خراسان انجام شد(1، 2 و 3).

مواد و روشها

اين تحقيق در سه منطقه گناباد، برون و اسلاميه فردوس به‌طور جداگانه انجام شد. آزمايش در هر منطقه به‌صورت بلوكهاي كامل تصادفي در 5 مزرعه آزمايش با 9 تيمار و در سه تكرار انجام شد. تيمارهاي آزمايش عبارت بودند از يك تيمار شاهد (تنها مصرف 30 تن كود دامي در هكتار) و سطوح مختلف (23، 34، 46 و 57) كيلوگرم در هكتار ازت خالص از منبع اوره و اوره با پوشش گوگردي به‌علاوه 30 تن كود دامي. در هر تيمار عملكرد نسبي ار فرمول زير محاسبه و مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفت.
100 -(حداكثر عملكرد در همان مزرعه / عملكرد در تيمار مورد نظر در مزرعه آزمايشي) = عملكرد نسبي (درصد)

نتايج و بحث

بر اساس نتايج واريانس داده‌ها در منطقه اسلاميه فردوس و گناباد اثر نوع كود ازته بر عملكرد نسبي زعفران غيرمعني دار و اثر ميزان ازت مصرفي در سطح احتمالي =0.01 α معني‌دار بود، در حالي كه در منطقه برون فردوس هيچ يك از عوامل نوع و ميزان كود ازته اثر معني داري بر عملكرد نسبي زعفران نداشتند. حداكثر عملكرد در هر يك از مناطق اسلاميه فردوس، گناباد و برون فردوس به ترتيب 1/7، 5/6 و 01/7 كيلوگرم در هكتار بود. بر اساس نتايج آزمون دانكن (5% =α) براي مقايسه اثرات ساده و متقابل سطح و نوع كود ازته در منطقه اسلاميه تفاوتي بين دو نوع كود ازته وجود نداشت ولي بين سطوح مختلف كود ازته تفاوت معني‌دار ملاحظه شد، به نحوي كه بيشترين عملكرد نسبي از سطح سوم كود ازته حاصل شد. مقايسه اثرات متقابل نوع كود ازته -مقدار كود ازته (نمودار شمارة 1) نيز نشان داد كه در اين منطقه در هر يك از دو نوع كود ازته با افزايش مقدار مصرف عملكرد نسبي ابتدا افزايش و سپس كاهش يافت و بيشترين عملكرد نسبي نيز از سطح سوم هر يك از دو كود حاصل شد. مقايسه اثرات متقابل نوع كود ازته -ميزان كود ازته در منطقه گناباد (نمودار شمارة 3) نشان داد كه در رابطه با S.C.U افزايش عملكرد نسبي ‌در ‌سطح ‌سوم كودي حاصل ‌شد. بر اساس نتايج آزمون دانكن در منطقه برون فردوس براي اثرات ساده نوع كود و ميزان كود، اختلافات معني داري بين نوع كود ازته و نيز بين سطوح مختلف كود ازته ملاحظه نشد. همچنين در اين منطقه مقايسه ميانگين‌ها براي اثر متقابل نوع كود ازته -مقدار كود ازته اختلاف معني داري بين سطوح مختلف هر يك از كودها نشان نداد (نمودار شمارة 2). بر اساس نتايج آزمايش به نظر مي‌رسد كه پاسخ زعفران به مصرف كود ازته بسته به مناطق مختلف متفاوت باشد به هر حال در صورتي‌كه كربن آلي و ازت نيتراته خاك كم باشد مي‌توان با مصرف 46 كيلوگرم در هكتار ازت خالص از هر يك از دو منبع اوره يا Scu همراه با 30 تن كود دامي انتظار افزايش عملكرد زعفران را نسبت به مصرف كود دامي به تنهايي داشت.

سپاسگزاري

به اين وسيله از آقاي مهندس محمد پاسبان به خاطر كمكهاي فراوانشان در انجام اين طرح بي‌نهايت متشكرم و همچنين از آقاي مهندس مجيد فروهر و همكاران بخش تحقيقات خاك و آب مشهد و ديگر همكاران مركز تحقيقات جهاد كشاورزي شهرستانهاي گناباد، فردوس و مشهد بابت همكاري در انجام اين طرح و تهيه گزارش قدرداني مي‌نمايم.

منابع

1-رضاييان، س. 1376. بررسي راندمان مصرف سه نوع كود ازته (اوره) Scu، و اوره همراه با بيواكتيويتر) در گندم. گزارش نهايي.
2- صادقي،ب، م. رضوي، و م. مهاجري. 1366. تاثير عناصر شيميايي در بهبود زراعت زعفران.
3- صادقي،ب، م. رضوي، و م. مهاجري. 1367. اثر مقادير مختلف كودهاي شيميايي در افزايش توليد زعفران، مركز تحقيقات كشاورزي خراسان.
4- Marschner, H., 1995. Mineral nutrition of higher plant. Second edition. arcourt Brace & Company Publisher.


The comparison of two kinds of nitrogen fertilizers on the saffron yield in Khorasan province.
S. Rezaian1
1-Scientific research member of Agricultural Research Center of Khorasan, Mashhad-Iran
E mail : Saeed_Rezaeian@yahoo.com

Abstract
The experiment was carried out as a randomized complete block design in five farms of each region. There were nine treatments with three replications in each farm. The treatments included were:
One control using only (30 Ton/ha) manure as the fertilizer, and the other treatments were; different rates of (23,34,46,57) Kg/ha pure nitrogen from two different sources of Urea, and S.C.U., plus the 30 Ton/ha manure as the fertilizer needed for each experiment. Based on the results obtained from data analysis, in the Eslamieh area of Ferdows region and in Gonabad region, the effect of nitrogen fertilizer type on the relative yield of saffron were non-significant, and the effect of N-fertilizer amount was significant at (α= 0.01).
Key words : Saffron, Nitrogen, Fertilizers

 

["Pejman"]

130

130

بررسي اهلي كردن گياه دارويي قره غات (Ribes biebersteinii Berl. eXDC.)
آذر رفعتي1، احمد رزبان2، حميده جوادي2 و حميده فخر رنجبري2
1- دانشجوي دانشگاه آزاد اسلامي و كارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان شرقي
2- مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان شرقي
آذربايجان شرقي- تبريز- ميدان بزرگ آذربايجان- جنب شير پاستوريزه- باغ گياهشناسي


خلاصه

Ribes biebersteinii از جمله گياهاني است كه در نقاط محدودي از دنيا موجود مي‌باشد و در ايران فقط در جنگلهاي ارسباران يافت مي‌شود. ميوه‌هاي اين گياه داراي خاصيت كاهش دهنده فشار خون بوده، مسهل و لنيت آور است و همچنين غني از رنگيزه‌هاي آنتوسيانين مي‌باشد.
به منظور بررسي اهلي كردن اين گياه دو نوع قلمه پاييزه و بهاره از رويشگاه اين گياه در جنگلهاي ارسباران تهيه گرديد. قلمه‌ها توسط اسيد ايندول بوتيريك با غلظت‌هاي 0، 300، 600 و 900 ppm تيمار شدند. سپس در بستر محتوي خاك زراعي، كود و ماسه به نسبت 2، 1، 1 كشت شدند. تجزيه و تحليل داده‌ها نشان داد كه بين غلظتهاي مختلف هورمون اختلاف معني داري وجود ندارد ولي بين قلمه‌هاي بهاره و قلمه‌هاي پائيزه اختلاف معني داري در سطح احتمال 1% وجود دارد.
بنابراين قلمه بهاره با تيمار هورموني 300ppm بعنوان مناسبترين تيمار معرفي مي‌گردد. زيرا تيمار هورموني باعث استقرار بهتر قلمه‌هاي ريشه دار شده مي‌گردد.
واژه هاي كليدي: قره غات، اهلي كردن

مقدمه

قره غات از جنس Ribes متعلق به تيره Grossulariaceae مي‌باشد. يك گونه كوهستاني است كه تا ارتفاع 2 متر رشد مي‌كند (1و6) زمان گلدهي نيمه دوم بهار و رسيدن ميوه تابستان است. گياه متعلق به منطقه خزري و اغلب در بين درختچه زارهاي كوهستاني همراه با راش و بلوط ديده مي‌شود (8). اين گياه فقط در جنگلهاي ارسباران و در ارتفاعات 1900 الي 2000 متر يافت مي‌شود (7). اما در بعضي از منابع از جنگلهاي گيلان نيز گزارش شده است (1).
بررسي‌هاي اوليه روي قره غات نشان مي‌دهد كه ميوه آن غني از رنگيزه‌هاي آنتوسيانين بوده (2) مسهل و لنيت آور است (4). از ميوه خشك شده سياه رنگ آن بعنوان داروي درمان كننده بيماريهاي قلبي و پائين آورنده فشار خون استفاده مي‌شود (3). در اروپا ميوه خام يا پخته آن را بعنوان خوراكي بكار مي‌برند و در كلوچه، مربا و ژله‌ها از آن استفاده مي‌كنند در فرانسه در تركيبات انواع كرمها استفاده مي‌شود (6).

مواد و روشها

به منظور بررسي درصد ريشه‌دار شدن اين گونه دو نوع قلمه تهيه گرديد يك سري قلمه پائيزه و بعد از خزان كه گياه به خواب رفته باشد و در داخل ماسه تا بهار بعد نگهداري شد و يك سري هم قلمه بهاره در فروردين ماه تهيه گرديد. قلمه‌ها بعد از آماده شدن با هورمون IBA با غلظتهاي 0، 300، 600 و 900 ppm تيمار گرديدند در غلظتهاي 300 و 600 ppm به مدت 24 ساعت و در تاريكي قرار داده شدند ولي در غلظت 900 ppm حدود 5 دقيقه نگهداري شدند سپس در بستر حاوي خاك جنگلي+ كود+ ماسه با نسبتهاي 2، 1، 1 طبق نقشه كاشت آماده شده به صورت آزمايش فاكتوريل با طرح پايه بلوكهاي كاملاً تصادفي كشت گرديد.

نتايج و بحث

بررسيهاي آماري و تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه بين غلظتهاي مختلف هورمون اختلاف معني داري وجود ندارد ولي بين قلمه‌هاي پائيزه و بهاره اختلاف معني داري در سطح احتمال 1% وجود دارد و قلمه‌هاي بهاره نتايج بهتري مي‌دهد. با وجود اينكه اثر متقابل غلظت هورمون در نوع قلمه (بهاره و پائيزه) معني داري باشد ولي غلظت هورمون ppm 300 با نوع قلمه بهاره با 50% ريشه زايي بعنوان بهترين تيمار براي اين آرمايش معرفي مي‌گردد.
به طور كلي اكسين تشكيل ريشه‌هاي فرعي و جانبي را با اثر گذاشتن بر روي تقسيم سلولي تحريك مي‌كند و بكار بردن تنظيم كننده‌هاي رشد گياهي شبه اكسين مانند IBA تشكيل ريشه را در قلمه‌هايي كه براي تكثير گياه بكار مي‌رود افزايش مي‌دهد و همچنين باعث استقرار بهتر و خشبي شدن نهالها مي‌گردد.
در بسياري از گياهان سخت ريشه زا ساختار ساقه داراي پتانسيل ريشه زايي نيست گاهي وجود غلافي از بافت چوبي در ساقه يك مانع مكانيكي براي ريشه محسوب مي‌شود. بكار بردن اكسين و ريشه دهي تحت شرايط مرطوب باعث انبساط و تكثير قابل ملاحظه سلولها در پوسته اكسين و كامبيوم مي‌شود كه سبب شكستن لايه اسكلارانشيم مي‌گردد (5).

منابع

1- اسدي مصطفي. 1376. فلور ايران، شماره 23، تيره انگور فرنگي. موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع.
2- دل آذر، عباس. 75- 1374. بررسي آنتوسيانوزيت‌هاي Brassica oleracea L. Ribes bieberisteinii L. ، Sambucus ebulus L. var. Vubra
3- قهرمان، احمد. 1372. كروموفويتهاي ايران جلد 2. مركز نشر دانشگاهي. تهران.
4- مبين، صادق. 1360. جغرافيايي گياهي. انتشارات دانشگاه تهران.
5-Hrtmann, H., Kester.D.; 1997. Plant propagation. SIXTH EDITION. Prentice Hall.
6- Hummer. Kime. 2002 Ribes Genetic currants and Gooseberries. USDA ARS National clonal Germplasm Repositiry.
7- Rechinger, K. H. 1967. Flora Iranica V, 47.
8- Wulfen. 2000. Taxon: Ribes petracum. www. Ars. grin. cov/ 8-cgi - bin/ npgs.

 

["Pejman"]

بررسي سازگاري برخي از گونه‌هاي دارويي استان يزد در شرايط كلكسيون
عباس‌ زارع‌ زاده‌ (عضو هيئت‌ علمي‌ مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد)
ناصر باغستاني‌ميبدي(عضو هيئت‌ علمي‌ مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد)
مهدي‌ شمس‌ زاده‌ (كارشناس‌ مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد)
علي ميرحسيني (كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد)


خلاصه‌ :

اين‌ پژوهش‌ به‌ منظور آشنايي‌ با نحوه‌ كاشت‌ ، داشت‌ و برداشت‌ و توليد گياهان‌ داروئي‌ جهت‌ مصارف‌ سنتي‌ و تامين‌ مواد اوليه‌ براي‌ كارخانجات‌ داروسازي‌ و كاهش‌ فشار بهره‌برداري‌ از طبيعت‌ و جلوگيري‌ از انهدام‌ و انقراض‌ اين‌ نعمت‌ خدادادي‌ از سال‌1373 - 1382 به‌ مدت‌ ده‌ سال‌ در ايستگاه‌ تحقيقات‌ گياهان‌ داروئي‌ مركز تحقيقات‌ منابع‌ طبيعي‌ و امور دام‌ استان‌ يزد به‌ اجرا درآمد. بذورو نهالهاي‌ گياهان‌ مورد نظر از طبيعت و گونه‌‌هاي زراعي استان‌ تامين‌ و به‌ صورت‌ مستقيم‌ و يا غير مستقيم‌ (در گلخانه‌ و خزانه‌) كشت‌ و سپس‌ به‌ محل‌ اصلي‌منتقل‌ گرديد. با بذرگيري‌، بذور سالم‌ و خالص‌ مورد نياز تهيه‌ و اقدام‌ به‌ كشت‌ آنها در دو فصل‌ پاييز و بهار گرديد . بدين‌ طريق‌ فصل‌كاشت‌ و فنولوژي‌ آنها مورد مطالعه‌ و بررسي‌ قرار گرفت‌ . در ضمن‌ علاوه‌ بر آشنايي‌ با نحوه‌ تكثير گياه‌ در حد مقدور آفات‌ وبيماريها و نياز آبي‌ و كودي‌ گياه‌ و همچنين‌ گونه‌هاي‌ سازگار با شرايط‌ اقليمي‌ ايستگاه‌ تحقيقاتي‌ يزد مشخص‌ گرديد .نتايج‌ بدست‌ آمده‌ نشان‌ مي‌دهد كه‌ از 198 گونه‌ گياه‌ داروئي‌ كشت‌ شده‌ 177 گونه‌ مراحل‌ فنولوژي‌ خود را كامل‌ نموده‌ ، 116 گونه‌آن‌ با شرايط‌ اقليمي‌ ايستگاه‌ سازگار بوده‌ ، 12 گونه‌ سبز نشده‌ و 9 گونه‌ سبز شده‌ بعد از مدتي‌ خشك‌ گرديده‌ است‌ .
واژه هاي کليدي : سازگاري ، گونه هاي دارويي کشت .

مقدمه:

بايد توجه‌ داشت‌ بهره‌برداري‌ و استفاده‌ از گياهان‌ داروئي‌ به‌ نحوي‌ كه‌ در ممالك‌ اروپائي‌ و آمريكايي‌ معمول‌ است‌ هنوز در كشور ما مورد توجه‌ قرار نگرفته‌ اكثريت‌ مردم‌ از گياهان‌ داروئي‌ كه‌ در ايران‌ پراكندگي‌ دارند بي‌ اطلاع‌ هستند و يا اصولا به‌ خواص‌ درماني ‌آنها واقف‌ نيستند در حال‌ حاضر بعض‌ از مراكز علمي‌ نيز از اين‌ گونه‌ گياهان‌ بدون‌ آنكه‌ توجه‌ شود در داخل‌ كشور به‌ سهولت ‌مي‌توان‌ به‌ آنها دسترسي‌ پيدا كرد از كشورهاي‌ خارج‌ وارد مي‌كنند با در نظر گرفتن‌ مطالب‌ فوق‌ بايد توجه‌ داشت‌ اصولا" روشهايي ‌كه‌ جهت‌ كشت‌ گياهان‌ داروئي‌ به‌ كار مي‌رود مشابه‌ همان‌ روش‌ است‌ كه‌ جهت‌ پرورش‌ ساير گياهان‌ به‌ كار برده‌ مي‌شوند. با اين‌تفاوت‌ كه‌ بايد شرايط‌ اقليمي‌ از قبيل‌ آب‌ و هوا، ارتفاع‌ از سطح‌ دريا ، عرض‌ و طول‌ جغرافيايي‌، ميزان‌ رطوبت‌، ميزان‌ آفتاب‌، نوع ‌خاك‌ و بذر اصلاح‌ شده‌ را در نظر گرفت‌ زيرا كيفيت‌ و كميت‌ مواد موثره‌ گياهان‌ دارويي‌ كشت‌ شده‌ نسبت‌ به‌ ميزان‌ محصول‌ توليدشده‌ ارحجيت‌ دارد و بايد دقيقا" مورد توجه‌ شخص‌ محقق‌ قرار گيرد.

مواد و روش‌ ها:

بمنظور اجراي‌ طرح‌ اهلي‌ كردن‌ گياهان‌ داروئي‌ ، زميني‌ به‌ مساحت‌ 3 هكتار در ايستگاه‌ تحقيقات‌ گياهان‌ دارويي‌ مركز تحقيقات ‌منابع‌ طبيعي‌ واقع‌ در گردفرامرز يزد مشخص‌ و به‌ علت‌ نامناسب‌ بودن‌ خاك‌، به‌ عمق‌ 50 سانتيمتر خاكبرداري‌ و سپس‌ خاك ‌مناسب‌ زراعي‌ همراه‌ با 200 تن‌ كود دامي‌ گوسفندي‌ جايگزين‌ گرديد. در اين‌ بخش‌ از طرح‌ بذور تهيه‌ شده‌ از طبيعت و گونه‌هاي زراعي استان در كرتهايي‌ به‌ طول‌ 15 متر و عرض‌ 3 متر در روي‌ رديفهايي‌ به‌ فواصل‌ بين‌ 25-100 سانتيمتر بسته‌ به‌ نوع ‌گونه‌ گياهي‌ و يا به‌ صورت‌ چاله‌‌اي‌ به‌ تعداد 3-2 بذر در هر چاله‌ و يا بصورت‌ دست‌ پاش‌ با رعايت‌ عمق‌ مناسب‌ كشت‌ گرديدند. بعد از كشت‌ بهاره‌ به‌ طور هفتگي‌ زمين‌ آبياري‌ گرديد و در كشت‌ پاييزه‌ تا ابتداي‌ فصل‌ بهار در صورت فقدان‌ نزولات‌ آسماني‌ هر 12 روز يكبار آبياري‌ انجام‌ مي‌شد و در فصل‌ بهار و تابستان بسته‌ به‌ نياز آبي‌ گياه‌ تا رسيدن‌ محصول‌ به‌ طور كامل آبياري‌ ادامه ‌داشت‌.
فنولوژي گياهان كشت‌شده از جمله زمان كاشت، جوانه‌زدن، ساقه‌رفتن، آغاز گلدهي، تشكيل ميوه، زمان برداشت محصول(جدول ضميمه) به‌طور دقيق ثبت گرديدند. علاوه بر آشنايي با نحوه تكثير گياه، آفات و بيماريها، نياز آبي و كودي، ميزان توليد محصول و همچنين گونه‌هاي سازگار با شرايط اقليمي ايستگاه تحقيقات گياهان دارويي نيز مورد مطالعه و بررسي قرار گرفتند.

نتايج‌ و بحث‌:

در مدت‌ اجراي‌ طرح‌(1382-1373) 198 گونه‌ گياه‌ داورئي‌ كشت‌ شده‌ كه‌ 177 گونه‌ مراحل‌ فنولوژي‌ خود را كامل‌ نموده‌، 116 گونه‌ آن‌ با شرايط‌ اقليمي‌ ايستگاه‌ تحقيقات‌ گياهان‌ داروئي‌ يزد سازگاز بوده‌، 12 گونه‌ سبز نشده‌ و 9 گونه‌ سبز شده‌ و بعد از مدتي ‌خشك‌ گرديده‌ است‌.
نظر به سيستم حساس و شكننده مناطق خشك حفظ و نگهداري ذخاير ژنتيك گياهي به ويژه گياهان دارويي كه 28 درصد فلور گياهي استان را شامل مي‌شوند از ضروريات مي‌باشد و با توجه به مصرف روز افزون گياهان دارويي بايد با استفاده از روشهاي نوين زراعي و انجام عمليات به نژادي و به زراعي ميزان توليد محصول و مواد موثره گياهان دارويي را در واحد سطح افزايش داده تا بتوان از اين طريق نياز جامعه امروزي را برآورده نمود.

سپاسگزاري:

بدينوسيله‌ از آقاي‌ مهندس‌ پرويز باباخانلو مشاور و هماهنگ‌ كننده‌ ملي‌ طرح‌ و آقاي‌ دكتر محمد باقر رضايي‌ رئيس‌ بخش‌ گياهان‌داروئي‌ و محصولات‌ فرعي‌ و از كليه‌ همكاران‌ در مركز تحقيقات‌ منابع‌ طبيعي‌ و امور دام‌ استان‌ يزد قدر داني‌ و تشكر مي‌شود.
منابع‌

1ـ اميد بيگي‌ رضا، 1374، رهيافت‌ هاي‌ توليد و فرآوري‌ گياهان‌ داروئي‌، انتشارات‌ تهران‌ فكروز، جلد 1ـ3.
2- ثابتي‌ حبيب‌ا...، 1373، جنگلها، درختان‌ و درختچه‌هاي‌ ايران‌، انتشارات‌ دانشگاه‌ يزد، چاپ‌دوم‌.
3ـ زرگري‌ علي‌، 1370، گياهان‌ داروئي‌، انتشارات‌ دانشگاه‌ تهران‌ جلد 1ـ5.
4ـ زمان‌ ساعد، 1374، گياهان‌ داروئي‌ روش‌ كشت‌، برداشت‌ و شرح‌ مصور رنگي‌ 256 گياه‌ (ترجمه‌)، انتشارات‌ ققنوس‌.
5ـ صمصام‌ شريعت‌ هادي‌، 1374، پرورش‌ و تكثير گياهان‌ داروئي‌، انتشارات‌ ماني‌ اصفهان‌.
6ـ قهرمان‌ احمد، فلور رنگي‌ ايران‌، انتشارات‌ مؤسسه‌ تحقيقات‌ جنگل‌ و مراتع‌ كشور.
7ـ گلها و گياهان‌ مناطق‌ خشك‌ و نيمه‌ خشك‌ و كويري‌ ايران‌ جلد اول‌، 1355، انتشارات‌ مؤسسه‌ تحقيقات‌ جنگلها و مراتع‌.
8ـ مركز تحقيقات‌ كشاورزي‌ يزد، 1375، نتايج‌ آزمايشهاي‌ فيزيكي‌ شيميايي‌ خاك‌ در محل‌ اجراي‌ طرح‌.
9ـ مظفريان‌ ولي‌ ا...، 1379، فلور استان‌ يزد، مؤسسه‌ انتشارات‌ يزد.

10- Andrew CHEVALLIER, 1999, Encyclopedia Medicinal plants
11- JAMES A.DUKE, 1992, phytochemical constituents of Gras Herbs and other Enconomicplants.



Survey of compatible some medicinal plants species in Yazd province with collection climatic conditions.
Zarezadeh, A., Baghestani Maybodi, N., Shamszadeh, M. and Mirhoseini, A.
ِِAbstract:
This study was performed from 1993 - 2003 in Yazd medicinal plants research station, to introduce the methods of cultivating, protecting, gathering and producing of medicinal plants. In addition the aim was to provide raw material for pharmacy factories and prevent of decay these plants.
The seeds and seedling were used from natural Resources and cultivated species of province.
They were planted in spring and autumn directly and indirectly. planting date; phenology and compatibility of species with Yazd medicinal plants research station climatically conditions were studied. In addition to familiarity with propagation method of plant, pests and diseases, water and fertilizer requirements were surveyed as far as possible.
the results show that 177 spesies out of 198 species Completed their phenology stage, 116 species had
compatible with research station of medicinal plant, 12 species did not germination and 9 species died after germination .
Key words : Medicinal species, cultivation , Compatible

 

["Pejman"]

مطالعه سيتوژنتيكي در Mentha spicata and M. longifolia
حسين زينلي1، خورشيد رزمجو2 و محمد باقر رضايي3
اعضاي هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي اصفهان، 2- دانشگاه صنعتي اصفهان 3- موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور3
اصفهان- خيابان دستگرد- شهرك اميرحمزه- مركزتحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اصفهان- ص-پ- 81785-199.


خلاصه

برخي مطالعات سيتولوژيكي در جنس Mentha نشان داده است كه جنس Mentha يك گروه پلي‌پلوئيدي، با تعداد كروموزوم متنوع است. اين حالت وضعيت شناسايي تاگزونوميكي گونه‌هاي Mentha را با مشكل مواجه ساخته است. مطالعه حاضر جهت تعيين تعداد كروموزم دوازده كلون نعناع متعلق به دو گونه Mentha longifolia وMentha spicata كه در منطقه مركزي ايران (كاشان، اصفهان و محلات) موجودند، اجرا گرديد. مشخصات سيتولوژيكي از قبيل تعداد كروموزم، طول و عرض كروموزم، و متوسط طول و عرض هر كروموزم براي هر كلون تعيين شد. نتايج نشان داد كه هرسه كلون متعلق به گونه M. longifolia داراي تعداد كروموزم 2n=24 بودند. كلونهاي مورد مطالعه كه ازگونه M. spicata داراي سطوح مختلف پلوئيدي از قبيل ديپلوئيد، تريپلوئيد و تتراپلوئيد بودند. بدين ترتيب نه كلون از گونه M. spicata كه در اين مطالعه استفاده شدند در حقيقت سيتوتيپهاي اين گونه بودند. نتايج نشان داد كه كلونهاي شماره يك، چهار و هشت، داراي سطوح ديپلوئيدي، كلونهاي شماره دو، سه، هفت ودوازده تريپلوئيد و كلونهاي شماره نه و ده داراي سطوح تتراپلوئيد بودند. در ميان كلونهاي گونه M. longifolia متوسط طول كروموزم‌ها از 56 /0 ميكرون در كلون شماره شش تا 93 /0 ميكرون در كلون شماره پنج متغير بود. در بين كلونهاي گونه M. spicata متوسط طول كروموزم از 52 /0 ميكرون در كلون شماره دو تا 88 /0 ميكرون در كلون شماره هشت متغير بود. نتايج مطالعه حاضر گزارشهاي در خصوص عدم اطمينان از معيار كروموزمي در طبقه بندي تاكزونوميكي جنس Mentha به ويژه در گونه M. spicata را تاييد مي‌كنند.
واژه‌هاي كليدي: سيتوژنتيكي، Mentha، كروموزوم


مقدمه

تعداد زياد كروموزومها، كوچك بودن آنها و مجاورت آنها در صفحه متافازي تجزيه و تحليل كاريوتايپ را در جنس نعناع با مشكل مواجه كرده است. هارلي و بريگتون(2) اندازه كروموزوم را در جنس منتا در گستره طولي 5/0 تا 2 ميكرون گزارش نمودند. بيشتر مطالعات از تعيين تعداد كروموزوم به عنوان يك صفت ثابت و ويژه و يا براي جداسازي تاكسوني از تاكسون ديگر نام مي‌برند. در حالي كه برخي مطالعات سيتولوژيكي در جنس Mentha نشان داده است كه اين جنس يك گروه پلي‌پلوييدي با تعداد كروموزوم مختلف براي ژنوتيپهاي هر كدام از گونه‌هاي مورد مطالعه است. اين موضوع منجر به پيچيدگيهاي تاكزونوميكي گونه‌هاي آن شده است. سوالات بدون پاسخي از جمله تعداد كروموزوم متفاوت درون گونه ها، ماهيت پلوييدي، تعداد كروموزوم پايه و نقش پلوييدي در تكامل اين جنس وجود دارد. اين مطالعه به منظور تعيين تعداد كروموزوم‌ها و ميزان تنوع سيتوژنتيكي در ژنوتيپهاي مورد ارزيابي طراحي گرديد.

مواد و روشها

مواد ژنتيكي شامل دوازده كلون نعناع از دو گونه M.longifolia و M. spicataبودند كه از مناطق مركزي ايران (شامل كاشان، محلات و اصفهان) جمع‌آوري شده بودند. جهت بررسي مطالعات سيتوژنتيكي اين كلون‌ها از روش رنگ آميزي استو آهن هماتوكسيلين استفاده شد. صفات مورد مطالعه در اين تحقيق شامل شمارش تعداد كروموزوم، دامنه تغييرات طول و عرض كروموزوم، طول و عرض بزرگترين و كوچكترين كروموزوم، طول كل ژنوم و ميانگين نسبي هر كروموزوم بودند.

نتايج و بحث

نتايج مطالعات سيتوژنتيكي دوازده كلون نعناع نشان داد كه كلونهاي شماره پنج، شش و يازده از گونه M. longifolia داراي 24 كروموزوم بوده و همگي داراي سطوح ديپلويد بودند. دركلونهاي مورد مطالعه از گونه M. spicata سطوح متنوع پلوييدي از قبيل ديپلوييد، تريپلوييد و تتراپلوييد مشاهده شدند. نه ژنوتيپ M. spicata در حقيقت سيتوتايپهاي اين گونه هستند.
در مطالعه حاضر در بين كلونهاي گونه M. longifolia متوسط طول كروموزومها از 56/0 ميكرون در كلون شماره شش تا 93/0 ميكرون در كلون شماره پنج متغير بود. بزرگترين كروموزوم دركلونهاي شماره پنج و شش و يازده به ترتيب داراي طولي برابر 58/1، 74/0 و 06/1 ميكرون بودند. مجموع طول كل ژنوم در كلونهاي شماره پنج و شش و يازده به ترتيب برابر با 58/19، 95/12 و 84/14 ميكرون بودند. اطلاعات توصيفي كروموزومهاي نه كلون M. spicata نشان داد كه مجموع طول كل ژنوم در بين كلونها از 56/15 ميكرون در كلون شماره چهار تا 43/38 ميكرون در كلون شماره ده متغير بود. بزرگترين كروموزوم در كلون شماره ده و كوچكترين كروموزوم در كلون شماره هفت مشاهده شد. بيشترين دامنه تغييرات طول و عرض كروموزوم‌ها به كلون شماره ده و كمترين ان به كلون شماره دو تعلق داشت.
با توجه به اعداد كروموزومي گزارش شده و اعداد بدست آمده از اين مطالعه مي‌توان نتيجه گرفت كه نمي‌توان تنها بر اساس عدد كروموزومي اين كلونها را طبقه‌بندي نمود. بنابراين به نظر مي‌رسد كه حل اين معضل با انجام شمارش كروموزومي امكان پذير نيست و بايستي از صفات تشريحي و مورفولوژيكي و همچنين ماركرهاي مولكولي نيز در جهت طبقه‌بندي كلونها ي اين گونه‌ها بهره گرفت.

منابع

1-Chambers,H., and Hummer,K.E., Taxon,vol.43, pp. 423-432. 1994
2- Harley, H.M., and Brighton, C.A., J. Linn. Soc. Bot., Vol. 74, pp.71-96, 1977.


The Study of cytogenetic in Mentha Spicata and M. longifolia
H. Zeinali1, A. Arzani2, Gh. Razmjoo2, M.B. Rezaei3
Isfahan Agriculture and Natural Resources Research Center1, Isfahan University of Technology ,Research Institute of Forests and Rangeland
E-mail: hoszeinali@yahoo.com

Abstract
Several cytological investigation suggested that Mentha is a group of polyploids, with different chromosome numbers reported for each of the several species. This may cause the taxonomic confusion among the species. This study was carried out to evaluate the cytogenetic properties of 12 clones belonging to M. longifolia and M. spicata that collected from central regions of Iran. Several cytological characteristics such as number of chromosomes, average of chromosome length, the largest and smallest chromosome length and total genome length were recorded for every clone. Results showed the number of chromosome in three clones of M. longifolia were 24. Also result of chromosome numbering showed that clones number 1, 4 and 8 of M. spicata were diploid and clones number of 2, 3, 7 and 12 were triploid and clones number of 9 and 10 were tetraploid. Nine clone of M. spicata representing three of cytotypes including diploid, triploid, and tetraploid. Among of three clone of M. longifolia, average of length chromosome ranged from 0.56 micron in clone six to 0.93 micron in clone number five. Among nine clone of M. spicata, average length of chromosomes ranged from 0.52 micron in clone number two to 0.88 in number eight clone. The result of present study confirmed previous reports that chromosome criterion is an unreliable trait for taxonomical classification in M. spicata
Keywords: Mentha spicata, M. longifolia, cytogenetic

 

["Pejman"]

تجزيه و تحليل ضرايب مسير عملكرد برگ در متر مربع و عملكرد اسانس در ژنوتيپ‌هاي نعناع
حسين زينلي1، خورشيد رزمجو3 و محمد باقر رضايي2
1- اعضاي هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي اصفهان
2- موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور
3- دانشگاه صنعتي اصفهان
اصفهان- خيابان دستگرد- شهرك اميرحمزه- مركزتحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اصفهان- ص-پ- 81785-199.



خلاصه

نعناع يك گياه دارويي است كه اطلاعات كمي در مورد روابط بين صفات مورفولوژيكي و محتوي اسانس آن وجود دارد. اين آزمايش در قالب يك طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار با استفاده از دوازه نمونه نعناع از دو گونه M. spicata و M.longifolia انجام شد. نتايج نشان داد كه عملكرد گياه در متر مربع بالاترين اثر مستقيم را بر روي عملكرد برگ در متر مربع داشت. اثر غير مستقيم اين صفت از طريق روز تا 50 در صد گلدهي بسيار بالا و منفي بود. به طور كلي تجزيه ضرايب مسير صفات مورفولوژيكي روي عملكرد برگ در متر مربع در نعناع نشان داد كه عملكرد گياه در متر مربع و روز تا 50 در صد گل‌دهي از مهمترين اجزاي عملكرد برگ در متر مربع بوده و بنابراين انتخاب بر اساس اين صفات مي‌تواند در بهبود عملكردبرگ نعناع در متر مربع سودمند باشد. ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي بين عملكرد اسانس و صفات مورفولوژيكي همچنين نشان داد كه عملكرد اسانس با طول برگ همبستگي مثبت و قوي داشت. تجزيه وتحليل ضرايب مسير همچنين نشان داد كه طول برگ بيشترين اثر مستقيم را روي عملكرد اسانس دارد. بنابراين ممكن است كه از طول برگ به عنوان يك ماركر در جهت انتخاب ژنوتيپهاي با عملكرد بالاي اسانس در نعناع استفاده نمود.
واژه‌هاي كليدي: اسانس، ژنوتيپ، نعناع


مقدمه

جنس Menthaيكي از جنسهاي خانواده Labiatae است كه داراي توزيع وسيع و اهميت تجارتي قابل ملاحظه‌اي است و در هرپنج قاره جهان كشت مي‌شود. ساقه‌ها و برگهاي چندين گونه آن اغلب به عنوان ادويه و دارو مورد استفاده قرار مي‌گيرد(1و2). عملكرد برگ و عملكرد اسانس گياه نعناع نتيجه فعاليت تعداد زيادي از فراينده‌هاي رشد است. از آنجايي كه عوامل محيطي تاثير زيادي بر عملكرد برگ گياه و اسانس گياه دارند بنابراين در مراحل اوليه بهتر است كه به جاي عملكرد از اجزائ تعيين كننده عملكرد در جهت گزينش گياهان با عملكرد بالاي برگ و اسانس استفاده نمود. ضرايب همبستگي و تجزيه و تحليل ضرايب مسير روشهايي هستند كه به عنوان ابزاري براي تعيين روابط بين صفات و تعيين مهمترين صفات موثر بر عملكرد مورد استفاده قرار مي‌گيرند.


مواد و روشها

اين آزمايش در سال 1382 بر روي 12 نمونه نعناع از گونه M. spicata و M.longifoliaدر قالب يك طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. هفده صفت مورفولوژيكي در مرحله 100 در صد گلدهي ثبت و با استفاده از دستگاه كلونجر مدل فارماكوپه بريتانيا و با استفاده از روش تقطير با آب محتوي اسانس بر حسب در صد محاسبه شد. به منظور مطالعه روابط بين صفات مورفولوژيكي و عملكرد اسانس و تعيين مهمترين اجزاء تعيين كننده عملكرد برگ گياه در متر مربع و عملكرد اسانس از روشهاي ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي و ضرايب مسير به روش دوي و لو استفاده شد.


نتايج وبحث

نتايج ضرايب همبستگي بين صفات مورفولوژيكي نشان داد كه روز تا 50 در صد گلدهي همبستگي مثبت و بسيار قوي و معني‌داري با روز تا 100 در صد گلدهي r=0.94) (و همبستگي منفي‏، قوي و معني‌داري با عملكرد گياه در متر مربع (r=-0.63) داشت. همبستگي بين عملكرد گياه در متر مربع با عملكرد برگ در متر مربع متوسط، مثبت و معني‌داري بود(r=0.45). نتايج مقايسه ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي حاكي از آن است كه در بيشتر حالت مقدار ضرايب همبستگي ژنوتيپي از ضرايب همبستگي فنوتيپي بيشتر است. اين مي‌تواند ناشي از اثر تعديل كننده محيط باشد. نتايج تجزيه وتحليل ضرايب مسير روي عملكرد برگ در مترمربع نشان داد كه عملكرد گياه در متر مربع بالاترين اثر مستقيم را بر روي عملكرد برگ در متر مربع داشت (1.76). اثر غير مستقيم اين صفت از طريق روز تا 50 در صد گلدهي بسيار بالا و منفي بود.(-1.13) اثر مستقيم تعداد سنبله در گياه با عملكرد برگ در متر مربع مثبت و بالا بود .(0.72)ولي اثر غير مستقيم اين صفت از طريق روز تا 50 در صد گلدهي منفي و متوسط بود(0.46) . روز تا 50 در صد گلدهي بعد از عملكرد گياه در متر مربع بالاترين اثر مستقيم را روي عملكرد برگ در متر مربع داشت. به طور كلي تجزيه ضرايب مسير صفات مورفولوژيكي روي عملكرد برگ در متر مربع در نعناع نشان داد كه انتخاب بر اساس اين دو صفت مي‌تواند در افزايش عملكرد برگ در متر مربع موثر واقع شود.
ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي بين عملكرد اسانس و ساير صفات مورفولوژيكي نشان داد كه عملكرد اسانس با طول برگ همبستگي مثبت، قوي و معني‌داري داشته است (0.83). نتايج و تجزيه وتحليل ضرايب مسير همچنين نشان داد كه طول برگ بيشترين اثر مستقيم را روي عملكرد اسانس داشت (0.81). در راستاي بهبودعملكرد اسانس با استفاده از اين نتايج، محققان اصلاح نباتات بايستي در جهت افزايش طول برگ و ارتفاع گياه و در جهت كاهش طول ساقه‌هاي فرعي و طول سنبله‌هاي ساقه فرعي تلاش نمايند. از آنجايي كه محل بيوسنتز مونوترپن‌ها در كركهاي ترشحي برگ است، بنابراين توجه به افزايش سطح برگ با توجه به اينكه طول برگ باعث افزايش سطح برگ گردد تاثير به سزايي روي عملكرد اسانس خواهد داشت. با توجه به تحقيقات محققان اين امر به نظر مي‌رسد كه منطقي باشد، زيرا بيشتر اين كركهاي ترشحي در قسمت دور از محور برگ و در قسمت حاشيه قرار دارند(1).



منابع

1- بقاليان، ك، و نقدي بادي، ح، گياهان اسانس دار، نشر اندرز، 1379.
2- Chambers, H., and Hummer, K. E., Chromosome counts in the Mentha collection at the USDA-ARS national clonal germplasm repository, Taxon, Vol. 43, pp. 423-432,1994.


Path analysis of plant yield per m2 and essential oil content in Mentha genotypes
Hossein zeinali and Mohamd- Bagher Rezaei
Isfahan Agriculture and Natural Resources Research Center, Research Institute of Forests and Rangeland

Abstract
Mint is a medicine plant that there is little information available on relationship between morphological traits and essential oil content. This experiment was carried out using a randomaized complete block design with three replications. Twelve Mentha accession belonging to M. spicata and M. longifolia were used. Result indicated that plant yield per m2 had the highest direct effect on leaf yield per m2. Indirct effect of plant yield per m2 through days to 50 flowering was negative and high. In general, path analysis of morphological traits on leaf yield per m2 showed that plant yield per m2 and days to 50 flowering were the most important of yield component of leaf yield per m2. Therefore selection on basis of this characters will be used in developing higher-yielding varieties. Genotypic and phenotypic correlation between essential oil content and morphological traits indicated that the correlation between essential oil content and leaf length was high and positive. Path analysis also showed that leaf length had the highest direct effect on essential oil content. It was suggested, leaf length may be used as a marker trait for selecting genotypes with high essential oil content in Mentha.
Keywords: Essential oil, Mentha, yield

 

["Pejman"]

استفاده از باكتريها
در كنترل بيولوژيكي بيماري پژمردگي فوزا ريومي زيره سبز
عادله سبحاني پور1 ،حسن رضا اعتباريان1 و مازيار نوشين پيچاني1
1- گروه گياه پزشكي مجتمع آموزش عالي ابوريحان ، دانشگاه تهران
آدرس: استان سمنان -شهرستان شاهرود- خطابان تنران خيابان کاج کوچه يکم پلاک 3 کدپستي: 14819-36146 تلفن: 3333082-0273



خلاصه

استفاده از ميكرو وارگانيسم‌هاي آنتاگونيست جهت كنترل آفات و بيماريهاي گياهي ، يكي از روشهاي كاربردي و سالم از نظر زيست محيطي است. زيره سبز از مهمترين گياهان دارويي است و بيماري پژمردگي فوزاريومي مهمترين بيماري اين محصول در ايران مي‌باشد. اثر شش استرين باكتري سودوموناس فلورسنت آنتاگونيست روي دو جدايه قارچ عامل بيماري (مربوط به استانهاي سمنان و خراسان) در شرايط آزمــايشگاه و گلخانه بررسي شد. در آزمايش پوشش دهي بذر، استــرينB-28 و تيمار مخلوط باكتريها به ترتيب 25/36 و25/46 درصد و در حالت محلول پاشي خـاك ،استرين D - 54 و تيمار مخلوط باكتريها به ترتيب 75/28 و25/43 درصد مرگ گياهچه و تعداد گياه آلوده را در مقايسه با شاهد كاهش دادند.
واژه‌هاي كليدي: زيره سبز، باكتريها، بيماريهاي پژمردگي فوزاريومي


مقدمه

بيماري پژمردگي فوزاريومي زيره سبز (Fusarium oxysporum f.sp.cumini) خاكزاد و بذر زاد بوده و گياه در تمام مراحل رشدي به آن حساس است و اين عوامل مبارزه با اين بيماري را كه يكي از عوامل بسيار مهم در كاهش توليد اين محصول در كشور ماست ، بسيار دشوار كرده است. استفاده از سموم شيميايي سبب آلودگي محيط شده و براي موجودات زنده بسيار خطرناك است (1). مبارزه شيميايي با بيماريهاي خاكزاد علاوه بر هزينه زياد و كارايي كم ،ممكن است سبب مقاومت قارچهاي بيماري زا نيز بشود. به اين دليل مبارزه بيولوژيكي با اين عوامل به عنوان يك راه چاره و روش جايگزين مطرح و از اهداف مهم كشاورزي پايدار مي‌باشد (3).


مواد و روشها

دو جدايه قارچ عامل بيماري از استانهاي خراسان و سمنان تهيه شد و 263 استرين باكتري سودوموناس فلورسنت نيز از خاك مزارع زيره جداسازي شد كه شش عدد از استرين‌هاي آنتاگونيست انتخاب و با آزمونهاي بيوشيميايي و الكتروفورز پروتئين تا حد گونه شناسايي شدند. اثرات ضد قارچي آنها در شرايط آزمايشگاه به صورت كشت متقابل قارچ و باكتري ، تأثير متابوليت‌هاي خارج سلولي و تركيبهاي فرار ضد قارچي باكتريها بر رشد ميسليوم و در شرايط گلخانه به صورت پوشش دهي بذر و مخلوط كردن خاك گلدانها با سوپانسيون جدايه‌هاي آنتاگونيست و بررسي كاهش شدت بيماري در مقايسه با شاهد انجام شد. در آزمايشهاي گلخانه اي به دليل متفاوت بودن شدت بيماريزايي جدايه هاي اين قارچ در طبيعت،از مخلوط دو جدايه قارچي و به نسبتهاي مساوي استفاده شد.


نتايج و بحث

نتايج اين تحقيق نشان داد كه در كشت متقابل قارچ و باكتري استرين Pseudomonas aeruginosa B -28 با بيشترين اثر تا %37 ، در آزمون بررسي تأثير مواد فرار استرينPseudomonas fluorescens D-54 با بيشترين اثر و تا %44/50 و در آزمون بررسي ترشحات خارج سلولي استرين‌هاي 54P.fluorescens D- وH-111 و P.aeruginosa B-28 تا %99 كاهشي در رشد ميسليوم جدايه‌هاي قارچي ايجاد كردند. در شرايط گلخانه‌اي نيز استرين‌هاي B- 28 و D- 54 و تيمار مخلوط باكتريها بيشترين تأثير را بر كاهش آلودگي بوته‌ها نشان دادند(جدول شماره 1). استرين‌هاي سود و موناس فلورسنت از فعالترين و مهمترين باكتريهاي ريزوسفرند كه به طور گسترده‌اي به عنوان عوامل بيوكنترل استفاده شده اند. توليد متابوليت‌هايي از جمله سيدروفورها ، تركيب فرار سيانيد هيدروژن ، آنزيمهايي از قبيل پروتئاز‌ها و فيتوهورمون‌ها آنها را در رديف مهمترين عوامل بيوكنترل قرار داده است و اين عوامل از عوامل احتمالي دخيل در فعاليت بيوكنترلي آنها مي‌باشد. به علاوه برخي از آنها سبب ايجاد مقاومت اكتسابي در محصولات مختلف عليه بيماريها شده اند و اين فعاليت دو گانه يعني آنتاگونيست مستقيم بيمارگرها و تحريك مقاومت به بيماري در گياه ميزبان ، توانايي آنها را به عنوان فرآورده محافظت‌هاي محافظت كننده گياهان بيشتر نشان مي‌دهد. (2)
به هرحال نتايج اين تحقيق نشانگر موفقيت در كنترل بيولوژيكي اين بيماري مي‌باشد كه البته بايد براي يافتن آنتاگونيستهاي قوي تر و با طيف تأثير بيشتر تلاش شود

 

["Pejman"]

سپاسگزاري

بدين‌وسيله از زحمات آقاي مهندس مجيد اخوان، خانم دکتر ماهرخ رستگار و جناب آقاي مهندس رضا اقنوم صميمانه قدر داني مي شود.


​

منابع

1-Shoda,M.2000. Bacterial control of plant diseases. Journal of Bioscience and 515 -521: Bioengineering. 89 (6)
2-Walsh ,V. F ,J.P.Morrissey ,and F.O, Gara. 2001 Pseudomonas for biocontrol of phytopathogens: from functional genomics to commerical exploitation. Biotechnology ,12 :289-295.
3-Wang ,S. ,T.Yieh ,and I.Shih. 1999. Purification and characterization of a new antifungal compound produced by Pseudomonas aeruginosa K-187 in a shrimp and crab shell powder medium. Enzyme and Microbial Technoloy ,25:439 - 446.

biov.B و 146-K استرين P. fluorescens biov.I مي‌باشند.اعداد متن جدول ميانگين چهارتکرار واعدادي که در هر ستون داراي حروف مختلف هستند در آزمون چند دامنه دانکن (01/0> P) با يکديگر اختلاف معني‌دار دارند.


The usage of bacteria in bio control of Fusarium wilt of cumin.
Sobhanipoor ,A.
Department of plant protection ,Aburayhan Campus ,Tehran University.

Abstract
The usage of antagonistic microorganisms in biocontrol of plant pests & diseases is one of the applicable and safe methods. Cumin is one of the most medicinal Plants and Fusarium wilt is the most important disease of this crop in Iran. Total of six antagonistic strains of pseudomonads bacteria were evaluated for biocontrol of two isolates of the causal agent of this disease in laboratory and under green house conditions. Strains D-54, B-28 and H-111 prevented from mycelial growth of Fusarium fungus by antibiotic production. Cumin seeds coating with strain B-28 & mixture of strains caused 36.25% & 46.25% and soil drenching with strain D-54 & mixture of strains caused 28.75% & 43.25% reduction in the seedling dead and wilt.
Keywords: bacteria, fusorium, cumin


​

 

["Pejman"]

مطالعه اثرنوع كشت بر عملكرد گياه دارويي موسير
علي سپهوند1 ، حسين آستركي1 علي محمديان 1 رضا سياه منصور2ناهيد وليزاده 1
1-كارشناسان مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي لرستان 2-عضو هيات علمي مركزتحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي لرستان
آدرس:خرم آباد،خيابان كشاورز،مركزتحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي استان لرستان ص .پ.348



خلاصه

كشور ما ايران مساحت پهناوري دارد كه آب و هواي متفاوت آن سبب تنوع گياهي فراوان گرديده است .در اين تنوع آب و هوايي ، گياهان مهم و با ارزشي از جمله گياهان دارويي رويش مي‌كنند كه مي‌توان به گياه مرتعي موسير كه يكي از محصولات فرعي مراتع مي‌باشد و بصورت خودرو در رويشگاهها ي مرتفع و طبيعي رويش مي‌كند اشاره نمود كه بهره برداريهاهي نادرست و بي رويه سبب نابودي و انقراض آنها شده است. بدين منظور طرحي با عنوان بررسي كشت واهلي كردن گياه موسير به منظور اراﺌه راه حلي جهت جلوگيري از فرسايش ژنتيكي اين گياه با ارزش دارويي ، همچنين جهت كشت و گسترش زراعي و تعيين بهترين روش كاشت و برداشت انجام گرفت. براي اين كار ابتدا از سه نقطه(اكوتيپ ) استان لرستان شامل ريمله ، الشتر و نخوددر پياز موسير جمع‌آوري و در قالب طرح پايه بلوكهاي كامل تصادفي و آزمايش كرتهاي خردشده (split plot )در سه تكرار و با دو روش چاله اي وفارو، كشت صورت گرفت. پس از كشت از مراحل مختلف فنولوژي گياه طي سه سال آمار برداري بعمل آمد.در نهايت پس از تجزيه و تحليل اطلاعات مشخص شدكه روش كشت فارو و پياز موسير منطقه ريمله ااز نظر عملكرد برتر از بقيه مناطق و روش كشت چاله اي مي‌باشد .
واژه‌هاي كليدي : موسير ، كشت ، رديفي ، چاله ، لرستان


مقدمه

موسيريكي از محصولات فرعي مراتع مي‌باشد مه بصورت خودرو و در رويشگاههاي مرتفع و طبيعي از جمله مراتع استان لرستان رويش مي‌كندبررسي كشت و اهلي نمودن گياه موسير به منظور اراﺌه راه حلي جهت جلوگيري از فرسايش ژنيتكي اين گياه مرتعي كه خاصيت ادويه اي (عطر و طعم دهنده) و داروايي (درمان روماتيسم ، ترميم زخمهاي سطحي ، خلط سينه )دارد ،همچنين جهت كشت و گسترش زراعي و تعيين بهترين روش كاشت و برداشت اصولي اقدام به انجام اين طرح تحقيقاتي گرديد.با توجه به تحقيقات ديگري كه در سطح كشور بر روي بذر آن انجام گرديدوجواب مثبت گرفته نشد لذا با اين اطلاعات اقدام به كشت پياز موسير گرديد.اميد است با انجام چنين طرحهايي زمينه براي توليد هر چه بيشتر محصولات فرعي از منابعي طبيعي فراهم گردد.

مواد و روشها

از سه نقطه ريمله ، الشتر ونخوددر پيازموسير جمع‌آوري گرديد و در ايستگاه تحقيقاتي زاغه با طول جقرافيايي48درجه و 42ثانيه وعرض جقرافيايي33درجه و29ثانيه و ارتفاعار سطح دزيا 1960متر با بارندگي 602ميليمتركشت گرديد.طرح در قالب بلوكهاي كامل تصادفي وآزمايش كرتهاي خرد شده در سه تكرار اجرا گرديد فواصل بين خطوط كشت 40سانتي متر و روي رديف فواصل بين بوته‌ها در كشت فارو 8 سانتي متر و درچاله اي 24سانتي متر مربع منظور گرديد. و در هر پلات 5 رديف پياز كشت گرديد. در هر چاله سه پياز تقريبا هم وزن و همسان ودر كشت رديفي در هر 8سانتي متر يك پياز كشت گرديد. پس از كشت از مراحل مختلف فنولوژي گياه آماربرداري شد و در نهايت جهت مقايسه ميزان توليد پياز موسير در هر سال در هر پلات يك متر مربع از خاك مزرعه بر گردانده شد.


نتايج وبحث

نتايج تجربه و تحليل عملكرد سه ساله موسير نشان مي‌دهد كه بين اكو تيپ‌هاي مناطق ريمله، الشتر و نخود در تفاوت معني داري وجود دارد بطوريكه در سال اول عملكرد اكوتيپ منطقه ريمله با روش كشت فارو بيشتر از عملكرد دو منطقه ديگر بود ولي اكوتيپ منطقه نخوددر به روش كشت چاله اي از نظر عمكرد در سالهاي دوم و سوم نسبت به عملكرد ساير اكوتيپهاي برتر مي‌باشد. از نظر اقتصادي پيشنهاد مي‌گردد كه اكوتيپ منطقه ريمله با روش كشت فارو انجام گيرد .



منابع

1-اميد بيگي ،رضا،رهيافت‌هاي توليد و فرآوري دارويي، جلد2 تهران ، طراهان نشر1376
2-اميد بيگي، رضا، رهيافت‌هاي توليد و فرآوري گياهان دارويي، تهران ، فكروز،1374
3-بقاليان، كامبيز، حسنعلي نقدي بادي، گياهان اسانسدار ،نشر اندرز،1379
4-جليلي،كشت و اهلي كردن گياه دارويي موسير، گزارش نخايي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان همدان،1380
5-زرگري،علي،گياهان دارويي جلد 4، انتشارات دانشگاه تهران،1369
6-شفيع زاده ، فتح اله، گياهان دارويي لرستان، دانشگاه علوم پزشكي لرستان-حيام،1381




بررسي عملكرد موسير‌تر سه اكوتيپ در دو روش كاشت در طي سه سال




Study the method calture on harvest medicine plant allium hirtifolium
A . sepahvand , H . asteraki , R.siahmansour,A.mohammadian,N.valizadeh
Agriculture and natural resource center research of lorestan province e..

Abstract
Our country '' Iran '' have widespread surface that different climates in different place of this country couse wide plant s flora , in this differentclimate.
Important plant s such as medicine plant are grown in different place .in other hand ample and incorect us age couse ruin of them . for this purpouse a research named survay of culture and domesticated of allium in purpase of not erosion of this plant that have ranglands and medicine value is done also this research is done for culture and agricultural distribution and derect the best method for culture and harvest of this plant . for this worre at first stage from 3 point of lorestan province rimelah ,alashtar and nokhoddar bulbs of alium are collected and by the method accident completely bloue on 3replicate and with two method of hole and farrow culture is done and at end after survey of information with statistics pacage we find the furrow culture method of allium in point of rimelah is best in compare with other point and the method of hole.
Key words:Allium hirtifolium,Agriculture,Farrow,Hole,Lorestan

 

["Pejman"]

تاثير ويژگيهاي شيميايي خاك روي ميزان فلاوونوييد سداب
(Ruta graveolens)
رامين سلماسي
عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي آذربايجانشرقي
raminsalmasi @ yahoo. com



خلاصه

سداب (Ruta graveolens ) يك گياه مهم دارويي با ميزان بالاي فلاوونوييد روتين مي‌باشد كه بر ميزان فلاوونوييدهاي اين گياه دارويي چندين عامل از جمله ويژگيهاي خاك تاثير گذار است. هدف از اين پژوهش ارتباط بين ويژگيهاي خاك و ميزان فلاوونوييدهاي اين گياه است. به اين منظور، از 3 لايه خاك مربوط به سه محل تبريز كه سداب به طور طبيعي در آنها مي‌روييددر سه تكرار نمونه‌هاي خاك گرفته شد. اين نمونه‌ها در آزمايشگاه مورد تجزيه و تحليل پاره‌اي ويژگيهاي فيزيكي و شيميايي خاك قرار گرفتند. نمونه‌هايي از سداب نيز از از همين مكانهاي نمونه برداري گرفته شد و مقدار فلاوونوييد روتين آنها نيز، با استفاده از دستگاه HPLC اندازه گيري شد. با استفاده از رگرسيون خطي بين مجموع كلسيم ( گرم بر كيلوگرم ) و كبالت ( ميلي گرم بر كيلوگرم ) در خاك و ميزان آلكالوييد دانه،‌ همبستگي بالايي بدست آمد: 96/0 = 2r. در نتيجه، با افزودن كلسيم و كبالت به خاك يا برگپاشي آن، مي‌توان ميزان روتين سداب را تا 50% افزايش داد.
واژه هاي كليدي: سداب، ويژگيهاي شيميايي، فلاونوئيد


مقدمه

بيوسنتز فلاوونوييدها، تحت تاثير عوامل زيست محيطي مانند نور ، دما ، و مواد غذايي مي‌باشد( 2 ). جذب عناصر توسط گياه ، فرايند پيچيده‌اي است كه چندين عامل برآن تاثير گذارند. از جمله اين عوامل مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: گونه‌هاي گياه ، ژنوتيپ ، تحرك عناصر غذايي در خاك و ويژگيهاي خاك مانند pH ، مواد آلي، ميزان رس، rH (5). نتيجه بسياري از مطالعات تاثير معني دار تغذيه عناصر روي ساخت فلاوونوييدها را نشان داده است (3و7).
سداب (Ruta graveolens ) يك گياه مهم دارويي با ميزان بالاي فلاوونوييد روتين مي‌باشد. اين فلاوونوييد نقش آنتي اكسيدانت دارد و جهت رفع بيماريهاي عروقي و ارتقا سلامتي نقش دارد. از آنجايي كه عوامل زيست محيطي بر ساخت فلاوونوييد‌ها تاثير دارند، در اين پژوهش ارتباط بين ويژگيهاي خاك و ميزان فلاوونوييدهاي اين گياه دارويي بررسي مي‌شود تا بتوان بامديريت بهينه خاك، باعث افزايش كيفيت اين گياه مهم دارويي شد.

مواد و روشها

سه محل از اطراف شهرستان تبريز كه سداب به طور طبيعي در آن مي‌روييد انتخاب شد. از سه لايه خاك (30-0 ،‌ 60-30 و 90-60 سانتيمتر ) اين محلها در سه تكرار جهت تجزيه و تحليل شيميايي نمونه‌هاي خاك گرفته شد. نمونه‌ها در آزمايشگاه مورد تجزيه و تحليل مواد ، ظرفيت تبادل كاتيوني، بافت، درصد رس و عناصر غذايي قرار گرفتند (1). pH آلي، مقدار روتين نمونه‌هاي سداب گرفته شده از همان مكانهاي نمونه‌برداري خاك نيز پس از استخراج، با استفاده از دستگاه HPLC اندازه گيري شد. از نرم افزار STATGRAGH براي محاسبات آماري اين پژوهش استفاده گرديد.

نتايج و بحث

pH خاك براي هر سه لايه به طور عام نزديك به خنثي بدست آمد (2/8 - 1/6 ). مواد آلي از 0/40 تا 6/67 گرم بر كيلوگرم خاك براي لايه اول نمونه‌هاي خاك متغير بود و در لايه سوم 2 الي 3 برابر كاهش پيدا كرد. ميزان كربن از 4/5 تا 3/35 گرم بر كيلوگرم خاك در هر 3 لايه بود در حالي كه در 30 الي 60 سانتيمتري خاك نسبتا ثابت بدست آمد (13.4-10.7). مقدار نيتروژن براي سه لايه نسبتا پايين بدست آمد: 1 تا 7/1 گرم بر كيلوگرم خاك. مقدار روتين اختلاف چشمگيري داشت :
از 14 /1%تا 76/0%.
نتايج اين پژوهش نشان داد كه كمترين ميزان روتين در محل نمونه برداري 1 بوده است و مقادير كلسيم و كبالت خاك در لايه 60-30 سانتيمتر همين محل مي‌باشد (به ترتيب 11 و 4/3 گرم بر كيلوگرم). بيشترين ميزان اين فلاوونوييد ( 14/1%) در محل نمونه برداري شماره 3 بوده است كه بيشترين كبالت (6/19 ميلي‌گرم بر كيلوگرم) وكمترين مقدار منگنز (5/10 ميلي‌گرم بر كيلوگرم) خاك را داشته است. معادله رگرسيون خطي بين مجموع كلسيم (گرم بر كيلوگرم) و كبالت (ميلي‌گرم بر
كيلوگرم) در خاك و ميزان آلكالوييد دانه،‌ نشان دهنده همبستگي بالاي اين دو مؤلفه بوده است : 96/0 = 2r
معادله رگرسيون بدست آمده به اين صورت مي‌باشد :Co 345/0 + Ca372/0 + 592/0 = ميزان آلكالوييد دانه در دامنه PH كه اين پژوهش انجام گرفت ، عناصر اصلي خاك به صورت غير فعال هستند. با اين وجود ، تفسير اين داده‌ها به دليل بر همكنش بين عناصر مشكل مي‌باشد. مثالهايي از اين بر همكنشها در پژوهش محققان آمده است (4و 5 ). بر اساس اين تحقيق مقدار كلسيم + كبالت خاك ، همبستگي بالايي با ميزان روتين دانه دارند كه تاثير بالاي اين دو دسته عناصر غذايي را روي ساخت روتين نشان مي‌دهد. داده‌هاي اين تحثيق در مورد مقدار فلاوونوييد (76.-1.13% آلكالوييد براي سه محل نمونه برداري مختلف) نشان مي‌دهند كه با بهينه سازي عناصر غذايي خاك _ كه در اين پژوهش با اضافه كردن كلسيم و كبالت به خاك يا برگپاشي اين دو عنصر ميسر مي‌شود _ ميتوان ميزان روتين سداب را تا 50% افزايش داد. تحقيقات بيشتري لازم است تا مكانسيم تاثير كبالت و كلسيم را روي ساخت روتين بررسي نمايد.

سپاسگزاري

بدينوسيله از بخش گياهان دارويي دانشكده داروسازي دانشگاه تبريز بدليل راهنمايي‌هاي ارزنده شان براي اجراي اين پژوهش، قدرداني مي‌گردد.




منابع

1. Black, C. A. et al, (ed). Methods of soil analysis, Part 2. 2ed, Agronomy Monog. 9, ASA, Madison, WI. 1965.
2. Chatterjee et al., 1988 S.K. Chatterjee, R.P. Nandi, P. Bharati, B. Yonjan and M.K. Yonzon, Improvement studies on some alkaloid yielding medicinal plants, Med. Arom. Spice Plants 188 (1988), pp. 39-46.
3. Gorinova and Atanassov, 1993 N.I. Gorinova and A.I. Atanassov, Influence of chemical composition of soils on the galanthamine content in Leucojum aestivum, J. Plant Nutr. 16 (1993), pp. 1631-1636.
4. McKenzie, 1978 R.M. McKenzie, The effect of two manganese dioxides on the uptake of lead, cobalt, nickel, copper and zinc by subterranean clover, Aust. Soil Res. 16 (1978), p. 2.
5. Mengel and Kirby, 1982 K. Mengel and E.A. Kirby, Principles of Plant Nutrition (third ed.), Bern, Switzerland (1982).
6. Radanovic et al., 2002 D. Radanovic, S. Antic-Mladenovic and M. Jakovljevic, Influence of some soil characteristics on heavy metal content in Hypericum perforatum L. and Achillea millefolium L., Acta Hort. 576 (2002), pp. 295-301.
7. Tawfik, 1997 A.A. Tawfik, Response of Lupinus hartwegii Lindl. and its alkaloid content to foliar application of some chelated micronutrients, Assiut J. Agric. Sci. 28 (1997), pp. 57-65.


Influence of Some Chemical Characteristics of Soil on Flaveonoid of Ruta Graveolens
Ramin Salmasi *
* Research scientific member of research center of agriculture and natural resources of East Azarbayjan, Tel: 09144136422, raminsalmasi@yahoo.com

Abstract
Flaveonoid of Ruta graveolens are used in numerous medicienes. A relation between soil properties and plant flaveonoids content can be expected. Soil samples were analysed in 3 layers (0-30, 30-60 and 60-90 cm) on 3 natural sites around of Tabriz city. Linear regressions were performed between 20 soil factors, analysed in the 3 soil layers and the Ruta graveolens flaveonoids content. Co and Ca soil contents were positively correlated with flaveonoids content. A highly significant relation was shown between Ca and Co in the plant and flaveonoids content (R2 = 0.96) showing positive influence of these mineral elements on the alkaloid synthesis. Soil and foliar supplies of Ca and Co could be tested to improve seed alkaloid content.

Keywotds: Ruta graveolens, soil, flavenoid

 

["Pejman"]

تاثير كاهش مصرف كود نيتروژني بر عملكرد و
مقدار اسانس گياه دارويي مريم گلي(Salvia officinalis)
ابراهيم شريفي عاشورآبادي1, ابوالقاسم متين1، محمد حسين لباسچي1، محمد باقر رضايي 1و بهلول عباس زاده2
1- اعضاي هيات علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع, بخش تحقيقات گياهان دارويي, ص. پ 116-13185
2- دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرج



خلاصه

به منظور بررسي كاهش مصرف كود شيميايي نيتروژني بر عملكرد و درصد اسانس گياه دارويي مريم گلي (Salvia officinalis) تحقيقي در مجتمع تحقيقاتي البرز كرج به اجرا در آمد. تيمارهاي مورد بررسي شامل كاربرد 80 كيلو گرم نيتروژن خالص در هكتار به فرم اوره و به‌صورت مصرف در خاك و همچنين 10 كيلو گرم به‌صورت محلول پاشي دو درصدي بر اندام هوايي گياه در مقايسه با تيمار شاهد بود كه در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با 3 تكرار مورد مقايسه قرار گرفتند. در هر دو روش، پس از اينكه ارتفاع گياه به حدود 10 سانتيمتري رسيد، در نيمه دوم فروردين اولين تقسيط و 30 روز بعد دومين تقسيط به گياه داده شد. برداشت گياه قبل از گلدهي انجام شد. نتايج آزمايش نشان داد كه تاثير روشهاي كود دهي بر ماده خشك سرشاخه گياه در سطح پنج درصد اختلاف معني‌دار داشت. مقايسه ميانگين‌ها به روش LSD نشان داد كه روش محلول پاشي با ميانگين 2/2451 كيلوگرم در هكتار بيشترين ماده خشك را توليد نمود و نسبت به شاهد اختلاف معني دار داشت. اين در حالي است كه تاثير روشهاي كوددهي بر درصد اسانس معني‌دار نبود. بنابر نتايج آزمايش، روش محلول پاشي، ضمن افزايش عملكرد ماده خشك و در نهايت عملكرد اسانس، ميزان مصرف كود شيميايي نيتروژني را 5/87% نسبت به روش مصرف در خاك كاهش داد. بنابر اين، استفاده از روش محلول پاشي مي‌تواند به منظور كاهش مصرف كود نيتروژني و دستيابي به اهداف كشاورزي پايدار و حفاظت از محيط زيست مورد توجه قرار گيرد.
واژه‌هاي كليدي: كشاورزي پايدار، زراعت ارگانيك، سيستم‌هاي زراعي كم نهاده، محلول پاشي، گياهان دارويي، مريم گلي

مقدمه

در بسياري از آزمايشهايي كه توسط محققان در زمينه كشاورزي پايدار انجام گرفته معمولا توجه كمتري به كيفيت توليد شده است. اين مسأله به‌ويژه در رابطه با توليدات گياهان دارويي از اهميت بسزايي بر خوردار است. محصول زراعي يك گياه دارويي زماني مقرون به صرفه است كه مقدار عملكرد و مواد ثانويه آن به حد مطلوب رسيده باشد. و از آنجائي كه اكوسيستم‌هاي زراعي نقش تعيين كننده‌اي در بيوسنتز متابوليتهاي ثانويه دارند بنابراين همواره مطالعه تاثير شرايط يك اكوسيستم بر توليد متابوليتي گياهان داراي اهميت فراواني است. به منظور دستيابي به اهداف كشاورزي پايدار، ارائه الگوهاي مناسب توليد اهميت ويژه‌اي دارد (2). نكته مهم اينست كه چگونه مي‌توان نياز به كود‌هاي شيميايي را كاهش داد. تحقيقات نشان مي‌دهند كه مقدار مصرف كود نيتروژني رابطه مستقيم با مقدار نيترات و نيتريت موجود در سبزيها دارد(7). طبق گزارش Brussaard (1997) اضافه نمودن مواد شيميايي در خاك باعث تغيير در ويژگيهاي فيزيكي، شيميايي و بيولوژي خاك مي‌شود. با اين حال به يكباره نمي توان كودهاي شيميايي را از اكوسيستم‌هاي زراعي حذف نمود (7و3). امروزه استفاده از سيستم‌هاي زراعي كم نهاده به منظور ابداع شيوه‌هاي نوين مديريت بهره برداري از منابع و دستيابي به اهداف كشاورزي پايدار جايگاه قابل توجهي پيدا كرده است. در اين راستا Khan و همكاران (1992) اعلام داشتند كه استفاده از كود نيتروژني به‌صورت محلول پاشي بر اندام سبز گياه در مقايسه با استفاده مستقيم در خاك، باعث توليد بيشتر مقدار اسانس گياه رازيانه شد. طبق گزارش شريفي عاشورآبادي (1383)، كاربرد كود نيتروژني اوره به صورت محلول‌پاشي بر اندام هوايي گياه مليس موجب افزايش عملكرد سرشاخه گياه گرديد.

مواد و روشها

اين تحقيق در مجتمع تحقيقاتي البرز واقع در 5 كيلومتري جنوب شهرستان كرج با مشخصات زير به اجرا در آمد:
بافت خاك: لومي رسي- لومي، وزن مخصوص ظاهري: 46/1 گرم بر سانتيمتر مكعب، هدايت الكتريكي: dsm-1 83/2، اسيديته: 54/7، ميزان كربن آلي: 67/0 درصد، ميزان نيتروژن كل: 063/0در صد.
در اين آزمايش از گياه دارويي مريم گلي (Salvia officinalis) استفاده شد. به منظور استقرار گياه در زمين اصلي، در نيمه دوم فروردين نسبت به انتقال نشاها از خزانه به كرتهاي آزمايشي اقدام گرديد. تيمارهاي مورد بررسي شامل كاربرد 80 كيلو گرم نيتروژن خالص در هكتار، به‌صورت مصرف در خاك و همچنين 10 كيلو گرم در هكتار به‌صورت محلول پاشي دو درصدي بر اندام هوايي گياه در مقايسه با تيمار شاهد (بدون كود) بود كه در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با 3 تكرار مورد مقايسه قرار گرفتند. در هر دو روش كود مورد استفاده به فرم اوره بود كه در دو تقسيط مساوي به گياه داده شد. 15 روز پس از انتقال گياه به زمين اصلي، اولين تقسيط كودي و 30 روز بعد دومين تقسيط به گياه داده شد. برداشت گياه قبل از گلدهي و پس از حذف حاشيه به‌وسيله دست صورت گرفت و در سايه خشك گرديد. استخراج اسانس از نمونه‌ها با روش تقطير با آب2 انجام شد.


نتايج و بحث

طبق نتايج بدست آمده، تاثير روشهاي كود دهي بر ماده خشك سرشاخه گياه مريم گلي در سطح پنج درصد اختلاف معني دار داشت. مقايسه ميانگين‌ها به روش LSD نشان داد كه روش محلول پاشي با ميانگين 2/2451 كيلوگرم در هكتار بيشترين ماده خشك را توليد نمود و نسبت به شاهد اختلاف معني دار داشت. اين در حالي است كه روشهاي مختلف كود دهي بر درصد اسانس گياه تاثير معني دار نداشت. طبق نتايج آزمايش، محلول پاشي كود اوره بر اندام هوايي گياه، ضمن افزايش عملكرد ماده خشك، ميزان مصرف كود شيميايي نيتروژني را به مقدار 5/78 در صد نسبت به روش مصرف در خاك كاهش داد. از مشكلات اساس كودهاي شيميايي نيتروژنه، تجمع نيترات در پيكر رويش گياهان است. Kheir و همكاران (1991) و Ondes و Zabunoglu(1991) اظهار داشتند كودهاي نيتروژنه به ويژه اوره و نيترات آمونيوم با وجود آنكه موجب افزايش در عملكرد سبزيها مي‌شود، ولي باعث تجمع نيترات بيشتر را درپيكر گياه نيز خواهند شد. همچنين استفاده بيش از حد كودهاي شيميايي باعث فقدان تركيبهاي مناسب غذايي در خصوصيات ساختماني توليد شده و موجب كاهش عناصر غذايي خاك و تخريب ساختمان فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي خاك مي‌گردد (8). در اين رابطه شريفي عاشورآبادي (1383) گزارش نمود كه كاربرد كود نيتروژنه به صورت محلول پاشي باعث افزايش ماده خشك گياه مليس گرديد. بنابر نتايج بدست آمده مي‌توان اذعان داشت كه استفاده از روش محلول پاشي موجب كاهش مصرف كود شيميايي نيتروژنه بوده و جهت دستيابي به اهداف كشاورزي پايدار و حفاظت از محيط زيست مد نظرقرار دارد.


سپاسگزاري

بدين‌وسيله از مساعدتهاي مسئولان و همكاران محترم موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع و همچنين مجتمع تحقيقاتي البرز كرج تشكر و قدرداني مي‌گردد.



منابع

1- اميد بيگي،. ر. 1379. رهيافت‌هاي توليد و فرآوري گياهان دارويي. انتشارات فكر روز جلد سوم 397 ص.
2- زراع فيض آباد، ا. 1377. بررسي كارايي انرژي و بازده اقتصادي نظامهاي زراعي متداول و اكولوژيك در تناوبهاي مختلف با گندم. پايان نامه دوره دكتري دانشگاه فردوسي مشهد، 180 ص.
3- شريفي عاشور آبادي، ا.، ‌قلاوند، ا.، نورمحمدي، ق.، متين، ا.، امين،. و باباخانلو، پ. 1377. بررسي تاثير روشهاي حاصلخيزي خاك بر عملكرد گياه رازيانه. پنجمين كنگره زراعت و اصلاح نباتات، 13-9 شهريور، كرج- ايران.
4- شريفي عاشور آبادي، ا.، متين، ا.، لباسچي، م. ح. و عباس زاده، ب. 1383. تاثير مصرف كود نيتروژني بر عملكرد گياه دارويي بادرنجبويه. فصلنامه پژوهشي تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران، جلد 20 شماره 3. صفحات 376-369.
5- كوچكي، ع.، حسيني، م. و هاشمي دزفولي، ا. 1375 كشاورزي پايدار. انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد، 162 ص.
6- متين، 1. 1350 تكنولوژي، فيزيولوژي و طرق استعمال كودهاي شيميايي در مناطق خشك. انتشارات دانشگاه جندي شاپور، 339 ص.
7- ملكوتي، م. ج. 1375. كشاورزي پايدار و افزايش عملكرد با بهينه سازي مصرف كود در ايران. انتشارات سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، 297 ص.
8- Brussaard, L., Ferrera - Cerrato, R. 1997. Soil ecology in sustainable agricultural systems. New York: Lewis Publishers, U.S.A., 168 p.
9- Khan, M. M. A., Afag, S. and Afidi, M. M. R. K.1992. Yield and quality of fennel (Foeniculum vulgare. Mill) in relation to base and Foilar application to nitrogen and phosphorus. Journal of Plant Nutrition, 15 (11): 2502 - 2515.
10- Kheir, N. F., Hanafu Ahmaed, A., Abou, A. H. Hossein, E. E. A. and Harb, E. M. 1991. Physiological studies the hazardous nitrate accumulation in some vegetable. Bull. Facq of Agric. Univ of Cairo, Economices, 59 (1):1-12.
11- Ondes, A. D. and Zabunoglu, S.1991. The effect of various nitrogenous fertilizers on nitrate accumulation in vegetable. Doga. Turk Tarim Ve Ormanilik pergisi , 15(2): 445-460.

Effects of reduction in nitrogen fertilizer on yield and essential oils
in Salvia officinalis

E.sharifi Ashoorabadi, A.matin, M. H.Lebaschi, M. B. Rezaei and B. Abbaszadeh
Research Institute of Forest and Rangelands/ Medicinal Plants Research Division

Abstract:
In order to effects of reduction in nitrogen fertilizer on yield and essential oils of Salvia officinalis, a field experiment was conducted in Alborz research complex. The treatments was 80 kgha-1 nitrogen application in soil and 10 kgha-1 of %2 spry application that was compared to the control treatment (no fertilizers) in complete randomize block design with three replication. In both treatments, the first application was conducted in 10 cm of high plant and second application was after 30 days.The harvest carried out before flowering.The results showed that, in comparison of others, the spry application , raised dry mater yield to 2451.2 kgha-1. The LSD test showed that, the spry method was significant (a=%5) to control and was reduced to 87.5% relation to the soil application. Based on the results, low input Agriculture systems could be introduced for sustainable agriculture.
Keyword: Sustainable agriculture, organic farming,LISA= Low Input Agriculture Systems, Spry, medicinal plants, Salvia officinalis

 

["Pejman"]

بررسي كاربرد كود نيتروژني به فرم جامد و محلول پاشي بر كارايي انرژي توليد در گياه دارويي مريم گلي (Salvia officinalis)
ابراهيم شريفي عاشورآبادي1، عليرضا كوچكي2، محمد حسين لباسچي1 و ابوالقاسم متين1
1-عضو هيات علمي مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، بخش تحقيقات گياهان دارويي، ص. پ 116-13185
2- عضو هيات علمي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد



خلاصه

به منظور بررسي كارايي انرژي در سيستم‌هاي زراعي كم نهاده، اين تحقيق در سال 1383 در مجتمع تحقيقاتي البرز كرج به اجرا در آمد. در اين آزمايش از گياه دارويي مريم گلي (Salvia officinalis) استفاده شد. تيمارهاي مورد بررسي شامل كاربرد 80 كيلوگرم در هكتار كود نيتروژن، به صوت اوره و مصرف در خاك و همچنين 10 كيلو گرم در هكتار به‌صورت محلول پاشي دو درصدي بر اندام هوايي گياه در مقايسه با تيمار شاهد بود كه در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با 3 تكرار مورد مقايسه قرار گرفتند. در هر دو روش، پس از اينكه ارتفاع گياه به حدود 10 سانتيمتري رسيد، در نيمه دوم فروردين اولين تقسيط و 30 روز بعد دومين تقسيط به گياه داده شد. برداشت گياه قبل از گلدهي انجام شد. به منظور بررسي كارايي انرژي توليد در دو روش فوق، نرم‌افزار كامپيوتري ويژه‌اي كه طراحي و برنامه نويسي شده بود مورد استفاده قرار گرفت. طبق نتايج بدست آمده، تاثير روش‌هاي كاربرد كود بر كارايي انرژي توليد گياه مريم گلي در سطح پنج درصد اختلاف معني دار داشت و روش محلول پاشي ضمن افزايش كارايي انرژي به ميزان 42/2، مصرف نهاده پر انرژي مانند كود شيميايي نيتروژني را تا حد 5/87 درصد كاهش داد.
واژه‌هاي كليدي: گياه دارويي، مريم گلي، محلول‌پاشي



مقدمه

اكوسيستمهاي زراعي و ابسته به دو نهاده متفاوت از انرژي، يعني انرژي اكولوژيكي و زراعي است. منبع انرژي اكولوژيكي شامل انرژي خورشيدي بوده و منشاء انرژي زراعي معمولا به صورت بيولوژيكي و صنعتي مي‌باشد (5). با توجه به اينكه كارايي انرژي در يك سيستم شامل نسبت انرژي خروجي به انرژي تزريقي است، بنابر اين افزايش عملكرد و يا همچنين كاهش نهاده‌هاي مصرفي موجب افزايش كارايي انرژي در سيستم‌هاي زراعي شده كه هر كدام در جايگاه خود ميتواند نقش تعيين كننده‌اي داشته باشد. در اين رابطه سيستمهاي كشاورزي پايدار سيستمهايي هستند كه براي توليد بيشتر در مدت زمان طولاني، به نهاده‌هاي كم انرژي و مقادير كمتري از مواد شيميايي اتكاء دارند. طبق گزارش Pimental و همكاران (1983) مقدار قابل توجهي از انرژي مورد استفاده در سيستم‌هاي كشاورزي مربوط به كودهاي شيميايي است. بنابر اين كاهش منطقي نهاده‌هاي مصرفي و طراحي جديد سيستم‌هاي توليد از اهميت ويژه‌اي بر خوردار است. در اين رابطه پژوهشگراني چون Clements و همكاران (1995)، Ents و همكاران (2002)، Martin و همكاران (2002)، Mendosa (2002)، Peterson و همكاران (1989)، Pimental (1993)، زراع فيض آبادي (1377) و شريفي عاشورآبادي و همكاران (1379) گزارشهاي مشابهي بيان داشته اند.

مواد و روشها

اين تحقيق در سال 1383 به‌مدت يك سال در مجتمع تحقيقاتي البرز واقع در پنج كيلومتري جنوب شهرستان كرج به اجرا در آمد. تعدادي از ويژگيهاي خاك منطقه مورد آزمايش به شرح زير است:
بافت خاك: لومي رسي- لومي، وزن مخصوص ظاهري: 46/1 گرم بر سانتيمتر مكعب، هدايت الكتريكي: dsm-1 83/2، اسيديته: 54/7، ميزان كربن آلي: 67/0 درصد، ميزان نيتروژن كل: 063/0در صد.
در اين آزمايش از گياه دارويي مريم گلي
(Salvia officinalis) استفاده شد. با توجه به منابع موجود در رابطه با نحوه كاربرد كود‌هاي نيتروژني، تيمارهاي مورد بررسي شامل كاربرد 80 كيلو گرم نيتروژن خالص در هكتار به فرم اوره و بصورت مصرف در خاك و همچنين 10 كيلو گرم در هكتار بصورت محلول پاشي دو درصدي بر اندام هوايي گياه در مقايسه با تيمار شاهد بود كه در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با 3 تكرار اجرا گرديد. در هر دو روش، پس از اينكه ارتفاع گياه به حدود 10 سانتيمتري رسيد، در نيمه دوم فروردين اولين تقسيط و 30 روز بعد دومين تقسيط به گياه داده شد. برداشت گياه قبل از گلدهي انجام شد. آبياري تيمارهاي فوق يكسان و با فاصله هر هفت روز يك بار و همچنين وجين كليه كرتها بصورت مكانيكي و با دست صورت گرفت. به منظور بررسي كارايي انرژي توليد در تيمارهاي فوق، از نرم افزار كامپيوتري ويژه‌اي كه توسط شريفي عاشورآبادي (1377) طراحي و برنامه نويسي شد استفاده گرديد.


نتايج و بحث

اطلاعات حاصل نشان داد كه تاثير روشهاي كاربرد كود نيتروژني بر كارايي انرژي توليد در گياه مريم گلي در سطح پنج درصد اختلاف معني دار داشت. روش محلول پاشي ميزان توليد سرشاخه گياه را افزايش داد. كارايي انرژي در اين سيستم 42/2 محاسبه گرديد كه نسبت به ساير تيمارهاي كودي اختلاف معني دار داشت. در عين حال به ميزان 5/87 در صد، مصرف نهاده‌اي پر انرژي مانند كود شيميايي نيتروژني را كاهش داد. با توجه به اينكه كارايي انرژي در يك سيستم شامل نسبت انرژي خروجي به انرژي تزريقي است، بنابراين كاهش نهاده‌هاي مصرفي و يا افزايش عملكرد موجب افزايش كارايي انرژي در سيستم زراعي خواهد شد. طبق گزارش Pimental و همكاران (1983) مقدار قابل توجهي از انرژي مورد استفاده در سيستم‌هاي كشاورزي مربوط به كود‌هاي شيميايي است. در اين رابطهClements و همكاران (1995) اظهار داشتند كه در يك اكوسيستم زراعي با نهاده كم، ميزان مصرف انرژي كه از طريق مصرف كود تزريق مي‌شود 26 تا 50 درصد نسبت به سيستم‌هاي زراعي پر نهاده كمتر است. در رابطه با افزايش كارايي انرژي در سيستم‌هاي زراعي ارگانيك و كم نهاده، پژوهشگراني چون Ents و همكاران (2002)، Martin و همكاران (2002)، Mendosa (2002)، Peterson و همكاران (1989)، Pimental (1993)، زراع فيض آبادي (1377) و شريفي عاشورآبادي و همكاران (1379) گزارشهاي مشابهي بيان داشته اند.


سپاسگزاري

بدين‌وسيله از مساعدتهاي همكاران محترم مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع تشكر و قدرداني مي‌گردد.


منابع

1-اميد بيگي، ر. 1376. رهيافتهاي توليد و فرآوري گياهان دارويي (جلد دوم). انتشارات طراحان نشر. 424 ص.
2-زارع فيض آبادي، ا. 1377. بررسي كارايي انرژي و بازده اقتصادي نظامهاي زراعي متداول و اكولوژيكي در تناوبهاي مختلف با گندم. پايان نامه دوره دكتري دانشگاه فردوسي مشهد، 180 ص.
3-شريفي عاشورآبادي، ا.1377. محاسبه كارايي انرژي تزريقي در اكوسيستمهاي زراعي، پنجمين كنگره زراعت و اصلاح نباتات ايران، 13-9 شهريور، كرج- ايران.
4-شريفي عاشور آبادي، ا.، نورمحمدي، ق.، ‌قلاوند، ا.، متين، ا. و امين، غ. 1379. بررسي تاثير روشهاي حاصلخيزي خاك بر روند توليد و كارايي انرژي در اكوسيستمهاي زراعي. ششمين كنگره زراعت و اصلاح نباتات، 13-16 شهريور، مازندران-ايران.
5-كوچكي، ع. 1373. كشاورزي و انرژي، نگرش اكولوژيكي. انتشارات دانشگاه فردوسي مشهد، 229 ص.
6- متين، ا. 1350. تكنولوژي، فيزيولوژي و طرق استعمال كودهاي شيميايي در مناطق آريد. انتشارات دانشگاه جندي شاپور، 339 ص.
7- ملكوتي، م. ج.1375. كشاورزي پايدار و افزايش عملكرد با بهينه سازي مصرف كود در ايران. انتشارات سازمان تحقيقاتؤ آموزش و ترويج كشاورزي. 297 ص.
8- Clements, D. R., Weise, S. F., Brown, R., Stone house, D. P., Hume, D. J. and Swunten, C.J. 1995. Energy analysis of tillage and herbicide inputs in alternative weed management systems. Agric. Ecosystems Environ., 52: 119 -128.
9-Entz, M. H., Schoofs, A., Humble, S. M., Hoeppner, J. Holliday, N. J., Moulin, A. and Bamford, K. C. 2002. Glenlea ong-term crop rotation study: A comparison of organic and conventional systems. 14 th Ifoam organic world congress. Victoria/ Canada. Agu. 2002. Pp 119.
10- Martin, R. C., Main, M. H., Fredeen, A. H. and Georgallas, A. 2002. A comparison of organic and conventional systems. 14 th Ifoam organic world congress. Victoria/ Canada. Agu. 2002. Pp 114.
11- Mendoza, T. C. 2002.Comparative Productivity, profitability and energy use: Intensity and efficiency of organic, LEISA and conventional rice production in the philippines. 4 th Ifoam organic world congress. Victoria/ Canada. Agu. 2002. Pp 2.
12- Peterson, T. A. and Varvel, G. E. 1989. Crop yield as effected by rotation. Agro. J., 81: 734 - 738.
13- Pimental, D., Bevadi, G. and Fast, S. 1983. Energy efficiency of farming system: Organic and Conventional agriculture. Agric. Ecosystems Environ., 9: 359 - 372.
14- Pimental, D. 1993. Economics and energies of organic and conventional farming. J., Agri. Environ. Ethics, 6: 53 - 60.

Effects of nitrogen application methods
on energy efficiency of yield in salvia officinalis
E.sharifi Ashoorabadi, A. R. Koocheki, M .H.Lebaschi, A.matin
Research Institute of Forest and Rangelands/ Medicinal Plants Research Division

Abstract:
In order to effects of nitrogen fertilizer reduction on energy use efficiency of salvia officinalis, a field experiment was carried out in Alborz research complex in 2004. The treatments was 80 kgha-1 nitrogen application in soil and 10 kgha-1 of %2 spry application that was compared to the control treatment (no fertilizers) in complete randomize block design with three replication. In both treatments, the first application was conducted in 10 cm of high plant and second application was after 30 days. The harvest carried out before flowering. The energy efficiency was calculated by a software that had been designed.
The results showed that, the nitrogen application methods was significant (a=%5) to the control. In comparison of other treatments, the spry application raised energy efficiency (2.42). In the spry method, nitrogen fertilizer was reduced to 87.5% relation to the soil application.
Keyword: Agroecosystems, Energy efficiency, organic farming,LISA= Low Input Agriculture Systems, Sustainable agriculture, medicinal plants, Salvia officinalis

 

["Pejman"]

بررسي توسعه كاشت گياه كرفس وحشي و نحوه بهره‌برداري از آن در استان كهگيلويه و بويراحمد
اردشير شفيعي، علي ملايي، ابراهيم کاظمي،سياه پور
1-اعضاءهيئت علمي
2-کارشنلاسان مرکز تحقيقات کشاورزي ومنابع طبيعي
ياسوج - جاده سي‌سخت - ميدان جهاد. صندوق پستي 351 كد پستي 75914 تلفن 3334311 دورنگار 3334011



خلاصه

كرفس وحشي گياهي است دو ساله يا پايا از خانواده چتريان Umbeliferea. از آنجائيكه قسمتهاي مختلف گياه مورد استفاده قرار گرفته (برگ، ريشه، بذر، شيرابه) و اين گياه بشدت مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد،‌و همه ساله از وسعت تحت پوشش آن كاهش مي‌يابد. با استناد به اطلاعات بدست آمده از اداره كل منابع طبيعي استان در سال 1372 وسعت منطقه رويشي گياه كرفس حدود 12000 هكتار بوده و بعد از يكدهه، وسعت منطقه رويشي گياه مورد مطالعه به يك‌دهم رسيده است. از بذر بدست آمده از گياه كرفس وحشي، در مناطق مشابه در استان كشت گرديده كه موفقيت چشمگيري نيز در پي داشته است. روشهاي بهره‌برداري گياه در منطقه مورد مطالعه مورد بررسي قرار گرفته، كه متأسفانه هيچگونه اصول علمي در آن رعايت نگرديده و بهره‌برداران به صورت بي‌رويه و سودجويانه بشدت قسمتهاي مختلف گياه را مورد بهره‌برداري قرار داده و بخش اعظم وسعت آن را نابود كرده‌اند.
واژه هاي کليدي : کرفس ، بهره برداري ، کهگيلويه و بويراحمد .


مقدمه

استان كهيگلويه و بويراحمد با وسعتي حدود يك درصد وسعت كشور در بين استانهاي فارس در شرق و جنوب شرق، اصفهان و چهارمحال و بختياري در شمال و خوزستان در غرب و استان بوشهر در جنوب واقع گرديده است. كثرت ارتفاعات و تغييرات شديد ارتفاعي و بالطبع نوسانات وسيع حرارت، رطوبت و بارش ساليانه و غيره موجب شده تا اين ناحيه به منزله پلي در چهار راه بين رويشگاههاي چهار منطقه رويشي جهان (ايران و توران، صحرا و عربي، سند و سودان و مديترانه‌اي) قرار گيرد.
مجموعه موارد فوق سبب رويش گونه‌هاي گياه بسيار متنوع با نيازها و خواهش اكولوژيكي بسيار متفاوت در منطقه شده است. بنابراين يكي از استعدادها و قابليت‌هاي استان وسعت منابع طبيعي تجديد شونده مي‌باشد كه در اين بين گياهان دارويي، صنعتي و خوراكي داراي جايگاه خاص و سهم عظيمي مي‌باشد.
كرفس وحشي از جمله اين گياهان است كه فقط در يك نقطه از استان با رويشگاهي حدود 1500 هكتار مورد توجه قرار گرفته است، كه با توجه به برداشت بي‌رويه و غيراصولي از آن در صورتي كه تمهيدات لازم جهت حفظ، احياء و اصلاح آن صورت نگيرد، ديري نخواهد پائيد كه نسل اين گونه باارزش نيز منقرض خواهد شد.


مواد و روشها

پس از تبادل نظر و مشورت با كارشناسان اداره كل منابع طبيعي استان و آگاهي از مناطق رويشي در سطح استان با استفاده از دستگاه GPS و نقشه‌هاي توپوگرافي 50000/1 به منطقه مورد نظر عزيمت و سپس محدوده رويشگاهي گياه كرفس را دقيقاً بر روي نقشه تعيين و با استفاده از پلانيمتر و كاغذهاي شطرنجي مساحت محدوده مشخص شد. با مشاهده تك بوته‌هاي گياه كرفس در مناطق ديگر و همچنين مصاحبت با افراد كهنسال محلي معلوم گرديد كه محدوده رويشي اين گياه خيلي بيشتر از محدوده حاضر بوده و قريب دوازده هزار هكتار مي‌باشد. مساحت رويشگاه انبوه گياه كرفس حدود 1200 هكتار مي‌باشد.
خصوصيات گياهشناسي : كرفس در منابع فارسي بنامهاي كرفس، كرفس الماء و كرسب آمده و در گويش لري كلوس تلفظ مي‌شود. در فرانسه Celeri sauvage و به انگليسي Wild celery گفته مي‌شود.
گياهي است از خانواده چتريان Umbelliferea نام علمي آن Apium graveolens و مترادفهاي آن Sium apium Roth و Seseli groveolen seop و Apium celleri Gaerth مي‌باشد.
گياهي است دو ساله يا پايا ريشه آن كوتاه، عمودي و كمي ضخيم، ساقه آن علفي، توخالي به بلندي 95-25 سانتيمتر و برگهاي آن از نظر ظاهر شبيه جعفري و داراي بريدگيهاي عميق و مركب از چند برگچه است.شروع جوانه‌زدن گياه كرفس از هفته آخر اسفندماه شروع و تا نيمه اول خردادماه ادامه دارد.گياه كرفس در محدوده ارتفاعي 2300 تا 3000 متر از سطح دريا رويش دارد. گياه كرفس وحشي برخلاف ساير گونه‌هاي خانواده چتريان داراي دو دوره رويشي و زايشي جدا از هم مي‌باشد. ساقه زايشي گياه تا ارتفاع 2/2 متر ديده شده است.
اندامهاي مورد استفاده :
از ساقه زايشي گياه شيرابه‌اي تهيه مي‌گردد كه تقريباً از هر گياه حدود 10 گرم تأمين0 مي‌شود و به گفته افراد منطقه‌اي هر كيلوگرم به قيمت يكصد هزار تومان بفروش مي‌رسد. از برگ گياه جهت خوشبو يا طعم دهنده مواد لبني مورد استفاده قرار مي‌گيرد. از ساقه و برگها و ساير اندامهاي رويشي گياه كرفس وحشي ترشي و خورشت تهيه مي‌شود. كه ترشي آن بصورت انبوه تهيه و به ساير استانهاي همجوار صادر مي‌گردد. با توجه به برداشتهاي صورت گرفته از بوته‌هاي كرفس چنين استنباط مي‌شود كه اگر گياه را از 15-10 سانتيمتري از سطح زمين برداشت نمايند امكان رشد مجدد براي گياه وجود دارد. البته زمان برداشت نيز مهم است و آنهم بايد زماني باشد كه امكان ريزش باران ميسر باشد.
از بذر بدست آمده گياه كرفس در سه منطقه از استان كه از لحاظ ساير شرايط اكولوژيكي و ادافيكي مشابه رويشگاه اصلي گياه كرفس بود كشت گرديد (به روش كپه‌كاري) كه از 85-50 درصد موفقيت داشته است.


نتايج و بحث

با بررسيهاي بعمل آمده چنين نتيجه‌گيري مي‌شود كه رويشگاه اصلي گياه كرفس فقط در يك نقطه از استان مي‌باشد. با توجه به موارد متعدد، استفاده از ساير اندامهاي گياه مذكور، شدت بهره‌برداري به نحوي است كه طي يكدهه وسعت منطقه رويشي به يكدهم كاهش پيدا كرده است. از گياه كرفس وحشي شيرابه‌اي بدست مي‌آيد كه جهت صادرات بهره‌برداري مي‌گردد و به قيمت هر كيلو تا يكصد هزار تومان بفروش مي‌رسد. از ساير اندامهاي رويشي گياه نيز بمنظور تهيه ترشي و چاشني لبنيات و طعم‌دهنده در كارخانجات تهيه پنير و دوغ مورد استفاده قرار مي‌گيرد. كرفس را با توجه به شرايط اكولوژيكي، اقليمي، خاك و - مي‌توان در مناطق مشابه كشت كرد، و امكان موفقيت تا حدود 80 درصد ميسر مي‌باشد. ولي نكته قابل توجه اين است كه زمان كاشت و نحوه كاشت گياه هنوز معلوم نيست كه لازم است مورد مطالعه و تحقيق مفصل قرار گيرد. گياه كرفس بومي منطقه سردسيري استان بوده و در صورت امكان مي‌توان از بذر آن در ساير نقاط مشابه استانهاي همجوار كشت و توسعه داده شود.

سپاسگزاري

لازم است از همكاران طرح در اداره كل منابع طبيعي استان بخصوص آقاي مهندس امراله سياهپور كه در ساير برداشتهاي صحرايي همكاري صميمانه داشته‌اند تشكر و قدرداني بعمل آيد. همچنين از همكار ارجمند آقاي علي‌مونا پويه،‌ تكنسين بخش تحقيقات آبخيزداري كه در برداشتهاي صحرايي همكاري داشته‌اند، تشكر مي‌گردد.


منابع

1-قهرمان، احمد. فلور گياهي. جلد 8. انتشارات مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع
2- ميرحيدر، حسين. معارف. جلد پنجم، چاپ اول. انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامي
3-پارسا، احمد. فلور ايران. جلد دوم
Saymunb J.Y, A,F. Cadvical. F.Cryct. 1984
Mones, J.Ar, J.M.Marcel, C.G Campten , 1971.U.S.A

nvestigation of growing development and revenue of the samllage plant in K.B. province
Abstract :
The Smallage is a binnial plant of the umbelif a species. Since, different parts of this plant (leaf stem, root , seed and mana) can be used, therefore , this plant have been revenue too much and caused to decrease the area which is covered by this plant every year.
One the basis of the information collected by office of natural resources , the extent of growing area was about 12000 hectar in 1372, but after 10 years this area has been reduced to one tenth. The sead of smallage has been planted in the kohgiloye and BoyerAhmad province. The result was very successful. Revenue methods of this plant have been investigated in the study area. The result shows that, ufortunately irregular utilization and profiteering motive of people caused hard revenue of different parts of this plant and the most of growing area have been destroyed.
Key word : Smallage, Mana, Leaf , Root , Stem, Seed, Revenue

 

["Pejman"]

140

140

بررسي سازگاري گياه دارويي گل راعي (رقم ايراني ،رقم اصلاح شده )
در شرايط آب و هوايي خراسان -مشهد -
زهرا شم آبادي،فاطمه سبك خيز
كارشناس كشاورزي
مشهد - ميدان آزادي - دانشگاه فردوسي (دانشكده كشاورزي ،گروه باغباني )



خلاصه

گل راعي با نام علمي Hypericum perforatum L. كه در جهان با نام عمومي st. john wort مشهور است اين گياه در حال حاضر يكي از بهترين داروهاي ضد افسردگي مي باشد (2) . در ايران تا كنون سه دارو از اين گياه تهيه وبه بازار عرضه شده است. در ايتاليا نيز داروي ديگري با نام هايپريسين كه به صورت كپسولهاي 15 گرمي است تهيه شده و به منظور درمان افسردگي مصرف مي شود . با توجه به بومي بودن اين گياه در ايران و به منظور تاُمين مواد خام مورد نياز صنايع دارو سازي داخلي تحقيقي در سالهاي 1381 و1382 در مورد مقايسه توده بومي و رقم اصلاح شده توپاز در گروه باغباني صورت گرفت . بررسي اين گياه از نظر سازگاري به شرايط آب و هواي مشهد در طي اين دو سال صورت گرفت .
واژه هاي کليدي : سازگاري ، گل راعي .



مقدمه

گل راعي داراي تركيبات متعددي است كه داراي اثرات بيولوژيكي ثابت شده اي مي باشد . اين تركيبات به گروههايي چون نفتوديانترونها ، فلاونوئيدها ، اسانسها و فلوروگلوسينولها تعلق دارند .
لكه هاي تيره رنگ كه در حاشيه برگها و نقاط سياه رنگي كه در حاشيه گلبرگها وجود دارد محل تجمع هيپريسين مي باشد ، حاوي روغن قهوه اي تيره رنگي است كه در زمان فشار دادن از آن تراوش مي شود (1) . از روغن آن براي ضرب ديدگي و براي سرعت بخشيدن به بهبود زخمها و جراحتها استفاده مي شود داراي خاصيت ضد التهابي نيز مي باشد .


مواد و روشها

بذرگل راعي(رقم ايراني و اصلاح شده توپاز )درگلخانه به صورت جوي و پشته كشـت شد . بذر براي جـوانه زني
نيــاز به گرما دارد ، به همـين دليل چون سيـستم گرمـايـي گلخانه راه اندازي نشده بود ، جوانه زني بذرها با تاخير صورت گرفت . تعدادي از نشاء ها براي مقاوم سازي به شرايط آب و هوايي بيرون از گلخانه ابتدا به گلدان و سپس به شاسي سرد منتقل شد . در فروردين سال بعد نشاء گلخانه اي به زمين اصلي انتقال يافت و در 4 كرت m2 2*2 به فواصل cm40 كشت شد . اولين گلدهي در تير ماه همان سال صورت گرفت (شكل 1) . برداشت بذر در شهريور ماه انجام شد . بعد از سپري شدن زمستان رشد آن آغاز شد كه نسبت به سال اول از رشد سريعتري برخوردار بود و ساقه هاي گلدهنده اين گياه در اواخر فروردين ماه ظاهر شد . دومين گلدهي در اوايل خرداد و تشكيل كپسول در اواخر خرداد صورت گرفت .برداشت بذر در دومين گلدهي در اواخر مرداد ماه صورت گرفت .

مراحل مختلف رشد وكاشت گل راعي تاريخ
كاشت بذر در گلخانه 4/8/1380
جوانه زني بذر 1/11/1380
مرحله دو برگي 6/11/1380
مرحله چهار برگي 10/11/1380
انتقال نشاءبه گلدان و شاسي 28/12/1380
انتقال نشاءبه زمين اصلي 21/1/1381
واكاري نشاء 31/1/1381
گلدهي در سال اول 27/4/1381
تشكيل بذر 13/6/1381
ساقه زني 26/1/1382
گلدهي سال دوم 3/3/1382
تشكيل كپسول بذر 31/3/1382
برداشت بذر در سال دوم 30/5/1382
جدول 1

رقم اصلاح شده رقم ايراني
ارتفاع ساقه 2/88 2/70
گلدهنده
تعداد ساقه 20 29
گلدهنده
ميزان توليد بذر 87/60 65/30
در سال دوم
جدول 2


نتايج وبحث

نتايج اين تحقيق نشان داد كه اين گياه نسبت به شرايط آب و هوايي منطقه مشهد سازگار مي باشد و نسبت به گرما و كم آبي مقاومت خوبي دارد . مقايسه دو رقم نشان مي دهد كه ساقه گلدهنده دو رقم اصلاح شده ارتفاع بيشتري را داراست و براي برداشت مكانيكي مناسبتر است . تعداد ساقه گلدهنده در رقم اصلاح شده بيشتر بود . (جدول 2 ) اين نكته قابل توجه بود كه گلدهي رقم ايراني يكنواخت تر مي باشد ، در نتيجه جمع آوري بذر و سرشاخه هاي گلدار به راحتي صورت مي گيرد . اما در رقم ديگر بايد چندين بار اقدام به برداشت نمود . در مرحله بعدي آناليز مواد مؤثره هر دو رقم انجام خواهد شد .
سپاسگزاري
بدينوسيله از زحمات دكتر مجيد عزيزي كه در اين تحقيق ما را ياري نمودند سپاسگزاريم و نهايت قدرداني را داريم .


منابع

1- عزيزي مجيد ،اميد بيگي رضا (1381) بررسي اثرات سطوح مختلف نيتروژن وفسفربررشد، نمو ،عملكرد و ميزان ماده مؤثره هيپريسين گل راعي ،مجله علوم كشاورزي ايران(جلد 32 شماره 4 ص719-725 ).
2- عزيزي مجيد و دياس آلبرتو (1381)بررسي رشد و نمو وميزان مواد مؤثره موجود در گل راعي بومي ايران به روش HPLC-DAD. مجله علوم و صنايع كشاورزي ، جلد 17 ،شماره 1 .


Adaptation`s dliberation H.perforatum( iranian line and breeding cultivar ) in mashhad s weather
Zahra shamabady -fatemeh sabok khiz

ms grajuited
mashhad - square azady- ferddosy univercity - agriculture collage - horticlture department.
Abstract :
As a regard that Hypericum perforatum is an endemic plant in iran and in other to propering crude materials for local pharmecy `s industry a reaserch in years 1381-1382.The results showed st. john wort is adapted to mashhad area s weather.It has good resistance to warm and less water.Comparing between them shows the flowering branch in breeding cultivar(topaz) is higher and fatter to mechanical harvest.The number of flowering branch in more in topaz.Flowering in iranian line is equal so gathering the seeds from the head of flowering branch is easier but in
other line several harvesting are needed in the next stage effectione material analizes are done for both lines.
Keywords : Hypericum perforatum , st.john wort , topaz

 

["Pejman"]

مطالعات فنولوژيکي و اجزاي تشکيل دهنده روغن گياه گل مغربي
فاطمه رئوف فرد1 و رضا اميد بيگي2
دانشجوي کارشناسي ارشد دانشکده کشاورزي دانشگاه تربيت مدرس 2- عضو هيأت علمي
تهران- دانشگاه تربيت مدرس- دانشکده کشاورزي- گروه باغباني


خلاصه

گياه گل مغربي (Oenothera lamarkiana) از گياهان دارويي مهم است که روغن و اسيدهاي چرب آن در صنايع دارويي، غذايي، آرايشي و بهداشتي کاربرد فراواني دارد. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه با کاشت اين گياه در منطقه شمال تهران مي توان به مقادير مطلوب اسيد گاما-لينولنيک و اسيد لينولئيک دست يافت.
واژه‌هاي كليدي: فنولوژي، كشت، گل مغربي


مقدمه

گياه گل مغربي گياهي است علفي، دوساله متعلق به خانوادهOnagraceae . گلهاي زرد رنگ اين گياه دوجنسي هستند. ارتفاع اين گياه به 75/1متر مي رسد. اين گياه از آمريکاي شمالي منشاء گرفته و در حال حاضر چين بزرگترين توليد کننده آن است. بذرهاي اين گياه حاوي روغن است. مهمترين اجزاي تشکيل دهنده روغن را اسيد لينولئيک و اسيد گاما لينولنيک تشکيل مي‌دهد. اسيد گاما لينولنيک سبب بهبود بيماران مبتلا به امراضي نظير اگزما يا دردهاي قفسه سينه مي شود. به علاوه اسيد گاما لينولنيک موجود در روغن براي درمان بيماريهاي تورم، کاهش ليپيد هاي خون، کاهش وزن بدن در مرض چاقي و درمان بيماريهاي کليه بکار مي‌رود. هدف از انجام اين تحقيق بررسي مراحل فنولوژيکي گياه گل مغربي در منطقه شمال تهران (زرد بند) مي باشد با کشت اين گياه در منطقه مذکور ميزان روغن و اسيد هاي چرب آن مورد بررسي قرارمي گيرد. نتايج نشان خواهد داد آيا کشت اين گياه در شمال تهران از نظر ميزان مواد موثر مناسب است يا خير؟

مواد و روشها

اين تحقيق در شمال تهران (منطقه زردبند) انجام گرفت. بذرها در تاريخ 7/1/81 در رديف هايي با فاصله 30 سانتيمتر و به عمق 1 سانتيمتر کاشته شدند. پس از سبز شدن بذرهاي گياهان در مرحله 6-4 برگي طوري تنک شدند که فاصله دو بوته از هم 15 سانتيمتر گرديد. در اين تحقيق عوامل مانند زمان سبز شدن بذر، زمان ساقه دهي، زمان گلدهي، زمان تشکيل ميوه مورد بررسي قرار گرفت. پس از رسيدن ميوه ها، دانه‌ها جمع آوري و خشک شدند و استخراج روغن از دانه‌ها توسط هگزان و به روش سوکسله انجام گرفت. روغن پس از متيله شدن به دستگاه GC به نام Unicam 4600 با مشخصات ستون Capillary,BPX70 25m-.25 mm ID تزريق شد و اسيد هاي چرب آن مورد مطالعه و شناسايي قرار گرفت.
نتايج

نتايج نشان داد كه بذرهاي گياه مورد مطالعه حاوي 5/8 درصد روغن است. رنگ روغن زرد کمرنگ و شفاف بود. نتايج بدست آمده از كروماتوگرافي گازي (جدول شمارة 1) نشان مي دهد كه مهمترين اسيد هاي چرب موجود در روغن عبارتند از اسيد لينولئيك، اسيد اولئيك، اسيد گاما-لينولنيك، اسيد پالميتيك و اسيد استئاريك.


جدول شمارة 1:ترکيبهاي اسيد هاي چرب روغن بذر گياه مغربي

mg/g​

Percent​

Fatty acid​

mg/g​

Percent​

Fatty acid​

321​

70.6​

18:2(n-6)​

11.3​

2.5​

14:0​

30.1​

6.6​

18:3(n-6)​

28.7​

6.3​

16:0​

1.2​

0.27​

18:3(n-3)​

8.6​

1.9​

18:0​

0.4​

0.1​

22:0​

52.7​

11.6​

18:1(n-9)​

همان طور که در جدول نشان داده شده است درصد اسيد لينولئيک و اسيد گاما لينولنيک که اهميت فراوان دارند در مقايسه با نمونه هاي کشورهاي با سطح زير کشت وسيع( نظير چين) در حد استاندارد است. بنابراين طبق نتايج اين تحقيق و با توجه به مراحل فنولوژيکي ، شمال تهران مکان مستعدي براي کشت اين گياه دارويي ارزشمند است.البته انجام بسياري از مطالعات به زراعي در منطقه مذکور دربارة اين گياه ضروري است.

منابع

1- Christie,w.w.1999. The analysis of evening primrose oil. Industrial Crops and Products 10, 73-83
2- Deng,Y.C,H.Hua,J.Li and Lapinskas.2003. Studies on the Cultivation and Uses of Evening Primrose (Oenothera spp.) in China.Economic Botany 55(1), 83-92.
3- Fieldsend,A.F,J.I.L. Morison.2000. Climatic conditions during seed growth significantly influence oil content and quality in winter and spring evening primrose crops (Oenothera spp.). Industrial Crops and Products 12, 137-147


Phenological studies and fatty oil components of evening primrose
Fatemeh Raouffard and Reza Omidbaigi
Department of Horticulture, faculty of Agriculture, Tarbiat Modarres University
Email : fraouffard@yahoo.com

Abstract
Evening primrose is one of the most important medicinal plant, its fatty oil and fatty acids are used in foods, pharmaceutical and cosmetic industries. The results shows that with cultivation of this plant we can obtain suitable amount of γ-linolenic and linoleic acids.
Keywords: evening primrose, Oenothera lamarkiana,fatty oil, fatty acids, γ-linolenic acid

 

["Pejman"]

مديريت آفات گياهان دارويي گزنه و بومادران در استان همدان
نورعلي رجبي مظهر1 و همايون خيري11- مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي همدان


خلاصه:

شناخت خواص دارويي و شرايط استقرار گياهان دارويي در مناطق مختلف در اولويت فعاليت هاي تحقيقاتي كشور قرار دارد. در اين زمينه بررسي مسائل گياهپزشكي و بخصوص آفات گياهان دارويي نيز مورد توجه محققين قرار دارد. زيرا كه مبارزه شيميايي براي كنترل و مبارزه با اين گونه آفات روش مناسبي نبوده و استفاده از مبارزه بيولوژيك و كاربرد دشمنان طبيعي بايد مورد توجه قرار گيرد. در سال 83-1382 براساس طرح بررسي فنولوژي يكصد گونه گياه دارويي در باغ گياهان دارويي بوعلي سينا همدان روي بوته هاي آلوده گياه دارويي گزنه و بومادران آفت شته و زنبور پارازيتوئيد آنها جمع آوري و مورد شناسايي قرار گرفت. شته Aphis urticata Gmelin (Hom.: Aphididae) و شته Coloradoa achilleae Hill. (Hom.: Aphididae) به ترتيب از شيره گياهي گزنه و بومادران تغذيه كرده و باعث خسارت و ضعف فيزيولوژيكي ميزبان مي شوند. از روي شته گزنه زنبور پارازيتوئيد Lysiphlebus confusus Plus. (Hym.: Aphiididae) و همچنين گونه Lysiphlebus testaceipes (Cresson) (Hym.: Aphidiidae) از روي شته بومادران به عنوان دشمن طبيعي موثر جمع آوري و مورد شناسايي قرار گرفت. شناسايي دقيق آفت و دشمنان طبيعي احتمالي آن از ابزار هاي تصميم گيري در مديريت تلفيقي آفات (IPM) مي باشد كه با اين شناخت تصميم گيري در مديريت آفات به موقع و موثر خواهد بود.
كليدواژه: گزنه, بومادران و شته

مقدمهدر حال حاضر با توجه به عوارض و تبعات زيان آور برخي داروهاي شيميايي محققين را بر آن داشته تا تحقيقات بسيار گسترده اي در مورد خصوصيات مختلف گياهان دارويي از قبيل خواص دارويي, شرايط استقرار و كاشت و توليد آنها به انجام برسانند, در اين زمينه بررسي مسائل گياهپزشکي و بخصوص شناخت آفات گياهان دارويي نيز مورد توجه مي باشد. تحقيقاتي در سراسر جهان در مورد آفات مستقر شده روي گياهان دارويي و همچنين دشمنان طبيعي آنها صورت گرفته است که دليل بر اهميت مسائل گياهپزشکي و مديريت آفات گياهان دارويي است. از جمله اين تحقيقات مي توان در ايران فقط به جمع آوري و شناسايي شته هاي ايران و گياهان ميزبان آنها توسط رضواني در سال 1373 اشاره کرد(1), همچنين از مطالعات انجام گرفته در ساير کشورها مي توان به گزارش شته هاي Myzus persica L., Nasonovia ribisnigri (Mos.), Macrosiphum euphorbae (Thom.) از روي گياهان دارويي Tanacetum vulgare L., Artemisia vulgaris L., U. dioica L. و برخي دشمنان طبيعي آنها از جمله Adalia bipunctata L., Propylea quatuordecimpunctata L., Chrysoperla carnea (Steph.) توسط سنگونکا و همکاران(4) و گزارش زنبور پارازيتوئيد Aphidius microlophii Trem. روي شته گزنه Macrosiphum carnosum (Buck.) توسط موريس و همکاران(3) است. همچنين شته Acyrthosiphon malvae (Mos.) و زنبور پارازيتوئيد آن Aphidius picipes (Nees) از روي بومادران توسط کوچمن (2) و زنبور Lysiphlebus fabarum (Mars.) از روي شته A. urticata Gmelin مستقر روي گياه گزنه توسط استاري (5) گزارش شده است..

مواد و روش ها

طي بررسي هايي كه در اجراي طرح بررسي فنولوژي يكصد گونه گياه دارويي در استان همدان به انجام رسيد, در طول ماه هاي ارديبهشت تا مرداد ماه سال 83-1382 نمونه هاي شته از روي گياهان دارويي گزنه Urtica dioica L. و بومادران Achillea millefolium L. جمع آوري گرديد. همچنين در طي پرورش آزمايشگاهي شته هاي پارازيته شده, زنبورهاي پارازيتوئيد جمع آوري و به همراه شته ميزبان جهت شناسايي و تاييد نام علمي به مراجع ذيصلاح ارسال گرديد.

نتايج و بحثآفت شته اي كه از روي گياه دارويي گزنه جمع آوري گرديد بنام Aphis urticata Gmelin (Hom.: Aphididae) و زنبور پارازيتوئيد آن به اسم علمي Lysiphlebus confusus Plus. (Hym.: Aphiididae) شناسايي شد همچنين روي گياه بومادران شته Coloradoa achilleae Hill. (Hom.: Aphididae) توسط زنبور پارازيتوئيدLysiphlebus testaceipes (Cresson) (Hym.: Aphidiidae) به صورت بيولوژيكي كنترل مي گردد كه مورد شناسايي قرار گرفتند. با توجه به اثرات سموم شيميايي بر روي گياهان, موجودات زنده و محيط زيست و رويكردي كه امروزه جوامع انساني نسبت به كاهش كاربرد سموم شيميايي در روي محصولات كشاورزي دارد و بيشترين تاكيد بر استفاده از روش هاي كنترل غير شيميايي و بخصوص مبارزه بيولوژيك با دشمنان طبيعي آفات مي باشد. در اين ميان استفاده از سموم و روش هاي كنترل شيميايي در دفع آفات گياهان دارويي كاملا مردود مي باشد زيرا كه اين گياهان دارويي بصورت مستقيم مورد استفاده خوراكي انسان بوده و كاربرد مبارزه غيرشيميايي در اين مقوله الزام آور است. پس بنابر اين اولين قدم در مديريت اين آفات(IPM), شناسايي و استفاده از دشمنان طبيعي آفات گياهان دارويي مي باشد.

منابع:

رضواني، ع., ف. ترمه و م. سرمه اي (1373). شته هاي ايران و ميزبان هاي آنها. انتشارات موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي.
Couchman, J.R. (1977). A collection of aphid parasites and hyperparasites from Iceland. Norwegian Jounal of Entomology, 24:2, 121-124.
Morris, R.J., C.B. Muller and H.C.J. Godfray (2001). Field experiments testing for apparent competition between primary parasitoids mediated by secondary parasitoids. Journal of Animal 5- Ecology, 70:2, 301-309.
Sengonca, C., J. Kranz and Blaezer (2002). Attractiveness of three weed species to polyphagous predators and their influence on aphid populations in adjacent lettuce cultivations. Anzeiger fur Schadlingskunde, 75:6, 161-165.
Stary, P. (1983). The perennial stinging nettle (Urtica dioica) as a reservoir of aphid parasitoids. Acta Entomologica, 80:2, 81-86.



Medicnal plants pests manengment of Urtica dioica L.
and Achillea millefolium L. in Hamadan Province.
N. Rajabi mazhar* 1 and H. Kheiri1
1- Research Center of Agriculture and Natural Resources in Hamadan

Abstract
The recognization of medicinal qualities and plant establishment condition should be attended in different areas in my country. In this case, plant protection surveys researchers should consider especially their pests. In these surveys, first stage is exactly identification of injurious pest. In order to, aphid samples were collected on Urtica dioica L. and Achillea millefolium L. in Hamadan Garden medicinal plants during 2003-4. The samples and parasitoid wasps of aphids were sent for identification by systematic entomologist. Aphid samples and wasps were identified as Aphis urticata Gmelin (Hom: Aphididae) and Lysiphlebus confusus Plus. (Hym: Aphiididae) on U. dioica and . Coloradoa achilleae Hill. (Hom.: Aphididae) Lysiphlebus testaceipes (Cresson) (Hym.: Aphidiidae) on A. millefolium. Therefore, the use of natural enemies is preference for inhibition of pest-s damage.
Keywords: Urtica dioica L., Achillea millefolium L. and Aphid

 

["Pejman"]

بهره برداري از شيرين بيان (Licorice) در استان كرمان
غلامحسين رحماني 1
عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي كرمان
كرمان خيابان شهيد صدوقي روبروي بلوار كشاورز مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي كرمان ص پ - 538-76175


خلاصه:

شيرين بيان از قديميترين گياهان دارويي است كه تاريخ استفاده از آن را به حدود 4000 سال قبل مي دانند. نام علمي اين گياهGlycyrrhiza glabra از تيره Legominoseae است(3). اين گياه چند ساله و علفي بوده و در اراضي كشاورزي آيش و رها شده بطور خودرو مي رويد .شيره ريشه اين گياه داراي مصارف متعددي در پزشكي و داروسازي و ساير صنايع غذايي و بهداشتي دارد . در اين مطالعه سعي شده است مناطق و سطح برداشت از اين گياه در استان كرمان شناسايي گردد و نحوه برداشت, عمل آوري و فروش آن بررسي گردد.
واژه هاي کليدي : شيرين بيان ، بهره برداري .

مقدمه:

اين گياه را در استان كرمان متكي (motkii)
ميگويند. گياهي است علفي و پايا, داراي ساقه اي دراز و علفي به طول 50 سانتيمتر تا يك متر, برگهاي آن مركب از 4 تا 7 زوج برگچه با يك برگچه انتهايي, گلهاي آن به رنگ آبي روشن, سفيد و زرد مي باشد(5). ريزوم شيرين بيان ( ساقه زير زميني) حاوي تركيبات متعدد است كه مهمترين آنها گليسريزين Glycyrrhizin مي باشد كه طعم شيرين دارد و تا 50 برابر شكر شيرين مي باشد.
شيره شيرين بيان اثر مدر و ملين داشته و به واسطه بعضي فلانوئيد ها اثر مفيدي در معالجه زخم اثني عشر و بيماريهاي معدي دارد . همچنين در درمان سرفه هاي عصبي, برونشيت, التهابهاي ناي و رفع يبوست و ... استفاده مي شود(3).

مواد و روشها :

با استفاده از گزارشات موجود مركز تحقيقات جهاد كشاورزي, اداره كل منابع طبيعي و ادارات وابسته بخصوص در رابطه با پوشش گياهي و گياهان دارويي استان طرحهاي بهره برداري از گياهان دارويي و نيز اطلاعات مردمي در مناطق بهره برداري از شيرين بيان حضور پيدا نموده و وسعت اين مناطق را مشخص و روي نقشه ثبت و خصوصيات اكولوژيكي رويشگاهها بررسي و با مقايسه اين خصوصيات نيازهاي اكولوژيكي گياه مشخص گرديد. همچنين نحوه برداشت و عمل آوري و فروش محصول مطالعه گرديد.

نتايج و بحث :

اين گياه در اكثر زمينهاي زراعي استان بصورت علف هرز مي رويد بخصوص در زمينهاي كه به دلايلي كشد نشده و يا آيش مانده اند بسرعت گسترش پيدا مي كند. معمولاً خاكهاي رسي و سنگين را ترجيح مي دهد. منشاء آن نواحي مديترانه اي مي باشد و به هواي نسبتاً گرم و آفتاب نياز دارد. نور كافي باعث افزايش مواد موثره ريشه مي گردد. Ph مناسب براي اين گياه بين 5/5 تا 2/8 ميباشد. زمان مناسب براي برداشت ريشه فصول پاييز و زمستان پس از خشك شدن اندامهاي هوايي مي باشد. در اين زمان گياه بيشترين ماده موثره را در ريشه خود انباشته است. در استان كرمان حدود 100 هزار هكتار بخصوص در شهرستانهاي بافت , بردسير, سيرجان و شهربابك زير پوشش شيرين بيان قرار دارد كه ساليانه بيش از 2000 تن ريشه شيرين بيان از آنها برداشت مي گردد. . نحوه برداشت بدين صورت مي باشد كه ابتدا شاخه و برگها را از بين برده و سپس زمين را شخم مي زنند. و ريشه ها را جمع آوري مي نمايند. بيشتر محصول استان كرمان به كارخانه كرمان ليكوريس با توليد حدود1 تن پودر شيرين بيان هدايت مي گردد محصولات اين كارخانه بيشتر به كشورهاي هلند و آلمان صادر مي گردد مقداري از ريشه شيرين بيان نيز به 2 کارخانه در شيراز فرستاده مي شود و مقدار ي را روستاييان خود جوشانده و شيره غليظ و تيره رنگي بدست مي آورند كه بيشتر آنرا به شكل حبه هايي درآورده و براي درمان ناراحتي هاي معدي, رفع سرفه, كاهش فشار خون و ... استفاده مي نمايند. متوسط جهاني گليسريزين شيرين بيان 7% مي باشد اما متوسط اين ماده در شيرين بيان ايراني بخصوص نوع كرماني آن بيش از 13% مي باشد. بيشتر محصول شيرين بيان كشور به صورت پودر يا قطعات استوانه اي شكل ريشه با ابعاد 5/1 - 5/0 سانتيمتر با نام تجارتي (Radix Ligairitia) صادر مي گردد. معمولاً در استان كرمان زار عين رغبتي براي كشت اين گياه در اراضي زراعي از خود نشان نمي دهند و آنرا علف هرزي مي دانند كه بعداً خلاص شدن از دست آن مشكل مي باشد. ولي در اطراف آبراهه ها و جويها و نيز در اراضي رها شده و در مراتعي كه ميزان بارندگي بيش از 400 ميليمتر بوده و در جوار مناطق كشاورزي باشند بطور خود رو مي رويد. اما در هر حال تكثير آن هم از طريق تكثير ريزوم و هم از طريق بذر امكان پذير مي باشد. معمولاً رويش آن در سال اول كندتر از سالهاي دوم به بعد مي باشد.

سپاسگزاري :

بدين وسيله از همكاريهاي دانشجويان مركز آموزش علمي كاربردي جهاد كرمان بخصوص آقاي مسعود خوارزمي در انجام اين مطالعه قدر داني مي نمايد


منابع:

اميد بيگي, رضا, 1379, رهيافتهاي توليد و فر آوري گياهان دارويي
خوارزمي, مسعود,1370, شيرين بيان, گزارش كارآموزي دانشجويي, مركز آموزش علمي - كاربردي جهاد كرمان.
زرگري، علي. -گياهان دارويى-، در 5 جلد، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1367.
سازمان, برنامه و بودجه, استان كرمان, 1374,مطالعات اقتصادي- اجتماعي استان كرمان ( جلد اول), هوا و اقليم شناسي.
صابر آملي, سيروس, 1376, گزارش نهايي طرح جمع آوري و شناسايي گياهان دارويي استان كرمان
صابر آملي, سيروس, گزارش نهايي طرح بررسي اكولوژيك رويشگاههاي گياهان اسانس دار استان كرمان


ترکيبات موجود در ريشه شيرين بيان (1)

گليسريزين 7 تا 13 درصد، نشاسته 3 درصد،گلوکز8/3 درصد، ساکارز4/2 تا 5/6 درصد،چربي 8/0 درصد، رزين مانيتول و مواد تلخ،



Abstract:
The licorice is a medicinal plant. Its scientific name is Glycyrrhiza glabra, from Legominoseae Family. Juice of its root is used in digestion problems. It contains Glycyrrhizin that is 50 times
sweeter than sugar. Naturally it grows as a weed in planted or left lands. It prefers heavy soils, sunny positions and warm climate. The leaves or other parts of plant are not eaten by animals. More than 2000 tons of licorice roots is collected from about 100000 hectares in area in Kerman province and mostly send to Kerman Liqurice Company for producing powder of licorice.
Key words : licorice , utilization .

 

["Pejman"]

شناسايي نماتد مولد گره ريشه گونه Meloidogyne Javanica از روي هميشه بهار (Calendula)در استان قزوين
سيدرضا رزازهاشمي
عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قزوين
قزوين- بلوار شهيد بهشتي- روبروي هلال احمر- مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قزوين- صندوق پستي 618-34185

خلاصه:

نماتد مولد گره ريشه يكي از انگلهاي مهم ريشه بسياري از گياهان است، كه در نتيجه فعاليت اين نماتد و عكس‌العمل گياه ميزبان باعث ايجاد گره يا غده‌هايي روي ريشه و اختلال در سيستم جذب آب و مواد غذايي گياه مي‌شود. علائم بيماري در قسمتهاي هوايي گياه بصورت زردي اندامهاي هوايي، پژمردگي، توقف رشد و در نتيجه كاهش عملكرد خواهد بود. اين مطالعه طي سالهاي 81-1380 با نمونه‌برداري از خاك اطراف ريشه و ريشه‌هاي مشكوك به آلودگي نماتد از مزارع كشت و صنعت گياهان دارويي استان انجام شد. شستشو، استخراج نماتدها از خاك، ثابت كردن و انتقال آنها به گليسيرين خالص با استفاده از روش تكميل شده دگريش (De Grisse 1969) انجام شد. پس از تهيه اسلايدهاي ميكروسكوپي دائمي از نماتدهاي استخراج شده و بررسي خصوصيات مرفولوژيكي و مرفومتري و تهيه مقطع انتهاي بدن (Perineal Pattern) طبق روش IMP از ماده‌هاي بالغ اين جنس، گونه M.Javanica از روي هميشه بهار (كالاندولا) شناسايي شد.
واژه هاي کليدي : هميشه بهار ، نماتد ريشه .

مقدمه:

با توجه به رويكرد و اهميت مصرف گياهان دارويي در سطح جهان، بطبع كشت و پرورش اين گياهان بصورت زراعي و صنعتي در سطح وسيع را مي‌طلبد و امروزه ما بتدريج شاهد توجه كشاورزان و زارعين به كشت و پرورش اين گياهان در مناطق مختلف كشورمان هستيم. لزوم توجه به آفات و بيماريهاي اين گياهان بعنوان يك قدم مؤثر در افزايش كمي و كيفي توليدات گياهان دارويي امري ضروري بنظر مي‌رسد. گل هميشه بهار با نام علمي Calendula officinalis L. گياهي است علفي و چند ساله با گلهاي زيبا به رنگ زرد مايل به نارنجي كه در مناطق مختلف كشور پرورش آن معمول مي‌باشد. داراي خواص درماني متعدد بعنوان تصفيه كننده خون، قاعده‌آور، التيام دهنده زخمها، ضد تشنج، رفع قي، پايين آوردن كلسترول خون، رفع اختلالات كبدي و زردي، رفع التهاب و زخم معده و غيره مي‌باشد (2). يكي از ميزبانهاي مناسب نماتد مولد گره ريشه، گياه دارويي هميشه بهار مي‌باشد. جنس Meloidogyne تقريباً با بيش از 50 گونه و نژادهاي شناخته شده در بعضي از گونه، داراي دامنه ميزباني بسيار وسيعي است (3). گونه‌هاي اصلي اين جنس كه داراي اهميت اقتصادي و دامنه ميزباني وسيع‌تري مي‌باشند عبارتند از M. incognita ، M. javanica ، M. arenaria ،M. hapla كه در ايران دو گونه اول و دوم از اهميت بيشتري برخوردارند (1). پوره‌هاي سن دو اين نماتد بعد از خروج از تخم به سلولهاي مريستمي ريشه ميزبان حمله و با ترشح آنزيم و ضربات استايلت (Stylet) خود، ديواره سلولها را شكافته و وارد ناحيه (Cortex) ريشه شده و با تغذيه و ترشحات آنزيمي غدد مري خود،‌ بداخل اين سولها و عكس‌العمل گياه باعث ايجاد سلولهاي غول آسا (Giant cells) در سطح ريشه گياهان مورد حمله خود مي‌شوند (4).
مواد و روشها:

در طي سالهاي اجراي طرح در طول فصل زراعي با مراجعه به مزرعه كشت و پرورش گياهان دارويي از خاك اطراف ريشه و ريشه‌هاي آلوده گل هميشه بهار نمونه‌برداري انجام و پس از انتقال نمونه‌ها به آزمايشگاه عمليات استخراج نماتدها از خاك و ريشه‌هاي جمع‌آوري شده طبق روش دگريس (De Grisse 1969) انجام شد. كشتن، ثابت و به گليسيرين خالص رساندن نماتدهاي استخراج شده با استفاده از روش ( De Grisse, 1969 & Seinhorst, 1959 ) انجام شد. بررسي خصوصيات مرفولوژيكي و مرفومتري و ترسيم اشكال بدن پوره‌هاي سن دو (j2)، ماده‌هاي بالغ و نرهاي بالغ استخراج شده با استفاده از ميكروسكوپ دو چشمي مجهز به لوله ترسيم(Drawing tube) انجام گرديد. تهيه مقطع انتهاي بدن (Perineal Pattern) ماده‌هاي بالغ كه يكي از خصوصيات مهم در تشخيص گونه‌هاي اين جنس مي‌باشد، طبق روش IMP انجام و در نهايت مطابقت اطلاعات بدست آمده با كليدهاي رايج گونه نماتد تشخيص داده شد (5).
نتايج و بحث:

اين نماتدها داراي چهار سن لاروي مي‌باشند كه پوره‌هاي سن يك چندان فعال نيستند و در داخل تخم قرار دارند، اولين تغيير جلد (Molting) درون تخم صورت مي‌گيرد و پوره‌هاي سن دو ايجاد مي‌گردند كه با مساعد شدن شرايط محيطي اين پوره‌ها با ضربات استايلت (Stylet) خو پوسته قابل انعطاف تخم را سوراخ كرده و از آن خارج مي‌گردند، كه اين مرحله تنها مرحله آلوده‌كنندگي اين پاتوژن است. اين پوره‌ها سپس به ناحيه سلول‌هاي مريستمي ريشه حمله و وارد ناحيه (Cortex) ريشه شده، بطوريكه سر نماتد نسبت به بقيه بدنش بصورت عمودي قرار مي‌گرد و با تغذيه و ترشحات آنزيمي غدد مري خود و عكس‌العمل گياه باعث تشكيل سلولهاي غول‌آسا و در نهايت ايجاد گره روي ريشه ميزبانهاي خود مي‌شوند (شكل 1). ماده‌هاي بالغ اين جنس داراي بدني گلابي شكل با گردني كوتاه و برآمده هستند و اين در حالي است كه نرهاي بالغ و پوره‌هاي سن دو (j2) كرمي شكل مي‌باشند (شكل 2) با بررسي خصوصيات مرفولوژيكي ماده‌هاي بالغ، نرها، پوره‌هاي سن دو (j2) و نقش مقطع كوتيكولي انتهاي بدن ماده‌هاي بالغ، گونه نماتد مولد گره ريشه جداسازي شده از روي گياه دارويي هميشه بهار در استان قزوين M. javania تشخيص داده شد كه براي اولين بار از ايران گزارش مي‌شود. به هر حال بايستي به اهميت وجود نماتدها مخصوصاً در جمعيت‌هاي بالا روي گياهان توجه نمود، زيرا در اين صورت باعث ايجاد صدمات شديدي به ميزبان خود مي‌شوند و آنها را از بين مي‌برند و يا اينكه مقاومت گياه را در برابر حمله بيماريهاي قارچي كاهش مي‌دهند كه در اين صورت خسارت تركيبي و مضاعف روي ميزبان خود ايجاد مي‌كنند.
سپاسگزاري:

در اينجا لازم مي‌دانم از راهنمائيهاي ارزنده آقاي دكتر احمد خيري، شركت دينه قزوين (مديرعامل و هيئت مديره محترم به ويژه آقاي مهندس مجد، تكنسين طرح آقاي رضا قاسم‌نژاد و كليه همكاراني كه در طول مدت اين تحقيق مرا ياري نمودند، تشكر و قدرداني نمايم.
منابع:

رزازهاشمي،‌ سيدرضا. 1378. بررسي فون نماتدهاي جنگل‌ها و مراتع استان قزوين. معاونت آموزش و تحقيقات وزارت جهاد سازندگي.
زرگري، علي. 1371. گياهان دارويي. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
Jepson,B.1987. Idenification of Root-knot nematodes (Meloidogyne species), C.A.B. International, 265 pp.
Lamberti,F.andC.E.taylor.1979. Root-knot nematodes (Meloigyne Spp.) Systematic, Biology and Control. Academic press London. New York. 477 pp.
Orton williams, K.J. 1972. Meloidogyne Javanica. C. I. H. Descriptionc nematodes. Set 1, No.3.

Indentification of root-knot nematod from calendula medicinal plant
S.R. Rezzaz Hashemi
AgicultureandNaturalResourcesResearchCenterof Qazvin
Abstract
Root-knot nemaode is one of the most important plant root parassites. Its activity results in knot production causing disorders of water and nutritions absorption by roots. Desease symptoms on shoots include chlorosis, shrinkage, growth inhibition and yield decrease. This study was taken place during 2001-2002 through sampling of root-zone soil of medicinal farms in Qazvin province. Washing, nematode extract, fixation and transffering into glycerin have been done using developed method of De Grisse (1969). Investigation microscopic slides for morphological and morphometric characters and preparing perineal patterned body ends, were leaded to identifying M.javanica on calendula based on IMP method.
Keywords : Calendula , root- knot , nematod

 

["Pejman"]

تحريك به جوانه‌زني بذرهاي گياه سنا(Cassia obovata)
قربانعلي رسام1 عليرضا دادخواه1
اعضاء هيأت علمي دانشگاه فردوسي مشهد،آموزشكده كشاورزي شيروان
شيروان -كيلومتر 10 جاده بجنورد، آموزشكده كشاورزي ، ص.پ- 147


خلاصه

استفاده از برگ سنا (Cassia obovata) به عنوان يك داروي مسهل در بسياري از منابع مربوط به گياهان دارويي ذكر گرديده است. محل رويش اين گياه نواحي گرم جنوب ايران است. تكثير گياه با استفاده از بذر ساده ترين و ارزانترين روش كشت آن مي‌باشد. با اين وجود خواب فيزيكي ناشي از پوسته سخت بذر بعنوان مانعي در جهت جذب آب و تبادل گازها از سطح خارجي آن عمل كرده به طوري كه جوانه‌زني و استقرار گياه را با مشكل مواجه مي‌كند. تحقيق حاضر به منظور شكستن خواب فيزيكي ناشي از پوسته در شرايط آزمايشگاهي انجام شد. آزمايش در قالب طرح كاملا تصادفي با چهار تكرار و با تيمارهايي شامل خيساندن در آب داغ و شستشوي بذرهاي در زمانهاي متفاوت و خراش دهي مكانيكي و شيميايي اجرا گرديد. نتايج حاكي از برتري درصد جوانه‌زني و وجود اختلاف معني دار بين تيمارهاي اعمال شده با شاهد بود. بالاترين درصد جوانه‌زني در تيمار خراش دهي مكانيكي بذرهاي حاصل گرديد.
واژه‌هاي كليدي: سنا، خواب بذر، گياه دارويي


مقدمه

سنا گياهي است از خانواده بقولات با برگهاي مركب شانه‌اي فرد و گلهايي زرد رنگ كه داراي ميوه‌اي نيامي شكل بوده كه در داخل آن6-5 عدد دانه خاكستري رنگ وجود دارد. برگهاي سنا كه قسمت دارويي گياه مي‌باشند حاوي گليكوزيدهاي آنتراكينون به‌نام سنوزيد A و B هستند. از برگ سنا به عنوان يك داروي رسمي مسهل در تمامي فارماكوپه‌ها نام برده شده و در كشور چندين داروي فرموله شده از آن به بازار عرضه شده است (2).در استفاده ازگياهان دارويي چنانچه به بهره برداري از گياهان خودرو عرصه‌هاي طبيعي متكي باشيم نتيجه‌اي جز انقراض تدريجي گونه‌ها و تخريب طبيعت عايدمان نخواهد شد. از اين جهت كشت، اهلي كردن واستقرار گياهان در سطوح زراعي تنها راه برون رفت از اين تهديدات مي‌باشد. تكثير سنا با استفاده از بذر مناسبترين و ارزان ترين روش استقرار گياه در مزرعه مي‌باشد. با اين وجود ميزان جوانه‌زني بذرهاي تحت شرايط معمول زراعي پايين بوده كه با بررسي‌هاي انجام شده دليل آن (مانند ساير گياهان تيره بقولات) وجود نوعي خفتگي مكانيكي مربوط به مقاومت پوسته بذر مي‌باشد (1و3). كاپور و همكاران ( 1982) گزارش نمودند كه خراشيدن بذرهاي سنا در زمان كاشت در بالا رفتن درصد جوانه‌زني آنها بسيار مؤثر است. گوپتا (1997) نتيجه گرفت كه خيساندن بذرهاي شيرين بيان (يكي ديگر از گياهان خانواده بقولات) در اسيد سولفوريك غليظ به مدت 5 دقيقه، حداكثر جوانه‌زني را داشته، ولي تيمارهاي اسيد جيبرليك، آب داغ و گرماي خشك بي تأثير بودند. در اين راستا تحقيق حاضر به منظور شكستن خواب ناشي از مقاومت پوسته بذر گياه سنا در شرايط آزمايشگاهي انجام شد.

مواد و روشها

آزمايش در قالب طرح كاملاٌ تصادفي با چهار تكرار و هشت تيمار اجرا گرديد. تيمارهاي در نظر گرفته شده عبارت بودند از: شاهد، خيساندن در آب داغ 70 درجه به مدت 12ساعت و 24 ساعت، شستشوي بذرهاي به مدت 24 و 48 ساعت، خراش دهي با سنباده تا مرحله صيقل يافتن پوسته، خيساندن در اسيد سولفوريك غليظ به مدت 10 و 25 دقيقه. در ابتدا به ازاي هر تكرار تعداد 50 عدد بذر سالم جدا گرديد. در تيمار شاهد بذرهاي فقط با محلول قارچ كش زينب به مدت سه دقيقه ضد عفوني و پس از شستشو در داخل پتري‌هاي استريل كه در كف آنها كاغذ صافي واتمن قرار داشت گذارده شدند. بعد از اضافه كردن آب به اندازه‌اي كه بذرهاي و كاغذ صافي كف مرطوب گردند، پتري‌ها در داخل اتاقك رشد كه بر پايه دماي ثابت 20 درجه سانتيگراد و شرايط نوري يكسان (12 ساعت روشنايي و 12 ساعت تاريكي) تنظيم شده بود قرار داده شدند. در ساير تيمارهاي مورد نظر بعد از اعمال هر يك از آنها ساير مراحل چون ضدعفوني كردن و - دقيقاٌ مشابه تيمار شاهد اعمال گرديد. از روز اول آزمايش به‌طور مرتب و روزانه بذرهاي جوانه زده در اتاقك شمارش و در صورت نياز به رطوبت مقداري آب به پتري‌ها اضافه گرديد. بعد از گذشت 25 روز از شروع آزمايش داده‌هاي حاصله مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.

نتايج و بحث

نتايج آزمايش نشان داد كه از نظر درصد جوانه‌زني بين تيمارهاي اعمال شده از نظر آماري اختلاف معني‌دار وجود دارد. حداكثر درصد جوانه‌زني (72 درصد) در تيمار خراش دهي با سنباده مشاهده گرديد. اگر چه بين تيمارهاي خراش دهي با سنباده، خيساندن در اسيد سولفوريك به مدت10 دقيقه ( 5/70 درصد ) و آب داغ 70 درجه به مدت 24 ساعت ( 70 درصد ) اختلاف معني‌داري وجود نداشت، اما با ساير تيمارها اختلاف معني‌دار داشتند.در اين آزمايش همچنين مشخص گرديد كه بين تيمارهاي 12 ساعته در آب داغ، شستشوي 24 و 48 ساعته اختلاف معني‌داري وجود ندارد. جدول شمارة (1) نشان مي‌دهد كه تمامي تيمارها در مقايسه با شاهد سبب بالا رفتن ميزان جوانه‌زني بذرهاي گرديدند جز خيساندن 25 دقيقه‌اي در اسيد سولفوريك كه احتمالا به سبب صدمه ديدن جنين، درصد جوانه‌زني نسبت به شاهد كاهش يافته است. در مجموع نتايج حاصله حاكي از اين بود كه هر چه پوسته خارجي بذر به ميزان بيشتري از آن جدا گردد به همان نسبت درصد جوانه‌زني افزايش خواهد يافت. با عنايت به اينكه خراش دهي مكانيكي با سنباده براي مقادير زياد بذر مشكل و وقت‌گير است بنابراين براي كشت اين گياه پيشنهاد مي‌گردد كه قبل از كشت، بذرهاي در اسيد سولفوريك غليظ به مدت 10 دقيقه و يا در آب داغ 70 درجه به مدت 24 ساعت خيسانده شوند.

منابع

1. خوشخوي، مرتضي. 1368. ازدياد نباتات جلد اول
(ترجمه). انتشارات دانشگاه شيراز.
2. زرگري، علي. 1360. گياهان دارويي جلد دوم. انتشارات دانشگاه تهران.
3. سرمدنيا، غلامحسين. تكنولوژي بذر ( ترجمه ). انتشارات چهاد دانشگاهي مشهد.
4-Gupta,A.1997. Studies on seed germination and seedling vigour in glycyrrhiza glabra. Jurnal of medicinal and aromatic plants sciences. 19:2
5-Kapur, B.M, C.K Atal. 1982. Cultivation and utilization of senna in india. Reginal research laboratory, jamm-Tawi.India.

 

["Pejman"]

ارزيابي مناسبترين تاريخ كشت خزانه و انتقال نشا برروي صفات كمي و كيفي ارقام روز بلند پياز

جلال رستگار
عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان نشاني : ايستگاه تحقيقات كشاورزي نيشابور - صندوق پستي 587

خلاصه

اهميت كميت و كيفيت در توليد پياز و تشخيص مناسبترين زمان انتقال نشا در شرايط آب وهوايي نيشابور، باعث شد تا آزمايشي برروي دو رقم پياز روز بلند ( قرمز آذر شهر و محلي نيشابور) انجام شود. بدين منظور در سال هاي1380و1381 اثر تاريخ هاي مختلف كاشت پيازدر خزانه و سپس انتقال نشادرطول مراحل رشد ونمو درمزرعه تحقيقاتي نيشابور بررسي گرديد. ارقام پيازدرچهارتاريخ كاشت ,از25بهمن ماه بافاصله10روزدرخزانه كشتوسپس باگذشت60روزاززمان كشت در خزانه،نشاي هريك از تيمارها در تاريخ هاي 25 فروردين ماه, 4 ، 15 و24 ارديبهشت ماه به زمين منتقل شدند.طرح تحقيقاتي انتخاب شده دراين آزمايش،بلوكهاي خردشده يانواري در قالب بلوكهاي كامل تصادفي بود.تاريخ هاي انتقال نشاوعامل رقم به ترتيب در چهار ستون عمودي و دو ستون افقي در چهار تكرار با يكديگر مقايسه و موردارزيابي قرار گرفتند. بررسي روند رشد برروي قطر پيازها نشان داد تفاوت بين ژنوتيپ ها از نظر قطر پياز معني دار نيست . ولي بذور پيازهايي كه در تاريخ 15 اسفند ماه داخل شاسي كشت شدند و در تاريخ 15 ارديبهشت ماه به زمين انتقال داده شدند بيشترين قطر را داشته اند (5/58 ميليمتر) در اين آزمايش بالاترين ضخامت گردن و بيشترين تعداد لايه هاي خوراكي متعلق به نشاهايي بودكه در تاريخ 15 ارديبهشت ماه به زمين اصلي انتقال داده شده بودند. همچنين بالاترين عملكرد پياز با 5/99 و 39/88 تن در هكتار به ترتيب متعلق به پيازهايي بود كه در تاريخ اول و دوم بصورت نشا به زمين اصلي انتقال داده شده بود .
واژه هاي كليدي : پياز- تاريخ كاشت- خزانه- نشا - ارقام روز بلند- درجه تجمعي روز رشد

مقدمه

درسالهاي1997الي 2000 به مدت سه سال زراعي در هند تأثير سن نشا (7، 8 و 9 هفته) و همچنين تاريخ برداشت (110،125 و140 روز پس از نشا كردن) بر روي عملكرد و كيفيت پياز رقم اگري فوند(Agrifound) مورد بررسي قرار گرفته است. داده هاي ثبت شده از اين تحقيق نشان داداستفاده از نشاهايي كه عمر 8 هفته اي داشته و برداشت در 125 روز پس از انتقال نشا صورت گرفته است داراي بهترين عملكرد و كيفيت در مقايسه با كليه تيمارها بوده است (4).

مواد و روشها

در اين پژوهش بذور پياز رقم آذر شهر و محلي نيشابور از تاريخ 25 بهمن ماه به فواصل ده روز و در چهار تاريخ در شاسي كشت گرديد و پس از 60 روز نشاهاي مرحله اول خزانه گيري ، در چهار مرحله با فاصله 10 روز از تاريخ 25 فروردين ماه تا 24 ارديبهشت ماه به زمين اصلي منتقل شدند.طرح آزمايشي مورد استفاده در اين تحقيق استريپ پلات با پايه هاي بلوكهاي كامل تصادفي در چهار تكرار بود.ارقام پياز در ستونهاي افقي و تاريخهاي انتقال نشا در چهار سطح در ستونهاي عمودي قرار گرفتند .هركرت آزمايشي در اين طرح شامل6 رديف به طول متر با فواصل كاشت 5 * 30 سانتيمتر با مساحت 9 متر مربع در نظر گرفته شده بود . دراين آزمايش فاصله هر دو تكرار 2 متر و بين بلوكها 5/1 متر بود كه بدينصورت مساحت طرح با احتساب فواصل تكرارها در حدود 400 متر گرديد .براي ارزيابي الگوي رشد بر حسب شاخص حرارتي ، مقدار درجه تجمعي روز رشد از طريق فرمول ذيل محاسبه و تجمع آن براي تاريخهاي مختلف نمونه برداري تعيين شد :
روزانه+ حداكثردماي روزانه)2 1[ = درجه تجمعي روز رشد
تعداد روزها از سبزتا برداشت х ] دماي پايه- (حداقل دماي

نتايج و بحث

نسبت طول به عرض بالب
نتايج بدست آمده از تجزيه واريانس در سال هاي81-1379 بر روي نسبت طول به عرض پياز در كولتيوارهاي قرمز آذرشهر و محلي نيشابور نشان داد كه تاريخهاي انتقال نشا تأثيري بر نسبت مذكور نداشته است. تناسب بين اين نسبت در پياز به لحاظ بازارپسندي و انبارداري مهم مي باشد زيرا پيازهائي كه داراي طول بيشتري نسبت به عرض بودند نشان دادند كه از ضخامت گردن بالاتري هم برخوردار مي باشند که اين افزايش ضخامت گردن در كاهش خاصيت انبارداري اثر داشته و مدت زمان ماندگاري در انبار را نيزكاهش داده است.
اختلاف بين تاريخهاي مختلف انتقال نشااز نظرعملكرد پياز (بالب) در سطح احتمال 1% معني دار بود آزمون مقايسه ميانگين ها مشخص ساخت چنانچه نشا پياز زودتربه زمين انتقال يابد عملكرد افزايش مي يابد بدينصورت كه بالاترين عملكرد پياز (47/94 تن در هكتار) متعلق به تاريخ انتقال 25 فروردين ماه و كمترين عملكرد پياز (49/71 تن در هكتار) متعلق به آخرين تاريخ انتقال نشا يعني 24 ارديبهشت ماه بود. اثر متقابل سال * تاريخ انتقال نشا براي عملكرد پياز درواحد سطح معني دار شد بطوريکه تاريخ اول در سال دوم آزمايش بيشترين عملكرد پياز را داشت در حاليكه تاريخ كشت چهارم (24 ارديبهشت ماه) در دومين سال آزمايش كمترين عملكرد پيازرا توليد کرد. در مقايسه ميانگين ها كه به روش دانكن صورت گرفت تاريخهاي اول و دوم انتقال نشا در سالهاي مختلف آزمايش عملكرد پياز را افزايش دادند.دراين بررسي اختلاف بين ارقام از نظر عملكرد پياز در سطح احتمال 5% معني دار نبود.آزمون مقايسه ميانگين ها نيز نشان داد كه رقم آذرشهر تبريز نسبت به رقم محلي نيشابور به لحاظ عملكرد ، برتري داشته ولي اين اختلاف عملكرد (38/1 تن در هكتار)به لحاظ آماري معني دار نبود بدين صورت تاريخهاي مختلف كشت و انتقال نشابرروي دو رقم مورد نظر نتوانسته اند اختلاف معني داري بوجود آورند.
منابع

1- رستگار،جلال.1380.زراعت پيازخوراكي(Allium cepa L.)، مركز تحقيقات كشاورزي خراسان. بخش نهال وبذر شماره 393/80.
2-Bhonde. S. R. and A. B. chougule. 1998. Studies on the effect of age of seedling and date of harvesting on yield and quality of onion during late kharif season. National horticulture Research and developmentfoundation news letter,V21(1) 27-30, 2001.


Considering the best time for farming the treasure and moving seedlings on the qualitative and quantitative adjectives of long-day kinds of onion
Rastegar Jalal . Nishabour .O. box 587
Email : jalalrastegar @ yahoo.com

Abstract
The effects of planting dates of onion in farm and then moving the seedlings during the growing steps on two kinds of long-day onion in the researching farm of Neyshabur was considered in the years 2002-2003. The said kinds with names (Ghermez Azar Shahr)and(MahallyNeyshabur)in 4 plantingdates,February14with10daysdifferencewereplantedinfarmandafterpassing60days,theseedlingofeveryofsorrowswas moved to farm.For this, the chosen researching plan in this research , was shattered or ribboned blocs in the forms of completely randomize blocs. Dates of moving the seedlings and kind agent were valuated and compared in 4 vertical and 2 horizontal columns . According to caught results in the farming .Growing process was considered by different studies according to studies of changes of some of adjectives compared to temperature index of physiological time and growing degree day.
Key words: Onion ( Allium cepa . L ) , Seedling, Planting dates, GDD

 

["Pejman"]

بررسي توليد قره داغ (Nitraria schoberi L.) در عرصه‌هاي شور
به كمك تكنيكهاي هسته‌اي
سيد جلال رستگاري1، مژگان فرهنگي ثابت 1و رويا عميدي1
كرج، انتهاي رجايي شهر، بلوار مركز تحقيقات هسته‌اي، مركز تحقيقات كشاورزي و پزشكي هسته‌اي، ص پ. 498/ 31485


خلاصه

سطح اراضي شور در ايران بيش از 25 ميليون هكتار مي‌باشد. با توجه به اينكه تقريبا 90% اقليم ايران خشك و نيمه خشك است و ميزان ذخاير آبهاي شيرين كشور محدود مي‌باشد، شورورزي يك راهكار اقتصادي و كاربردي جهت بهره‌برداري از منابع آب و خاك شور مي‌باشد. بنابراين شورورزي عبارت از بهره وري اقتصادي گياهان از اراضي بسيار شور با كشت گياهان مقاوم به شوري و با استفاده از منابع آب شور مي‌باشد. هدف از اين مطالعه بررسي سازگاري گونه Nitraria schoberi به عنوان گياه دارويي و صنعتي با شرايط محيطي بسيار دشوار مي‌باشد. از ديگر اهداف اين مطالعه بهره برداري از تكنيك هسته‌اي نوترون متر به عنوان ابزار دقيق و سزيع براي برنامه آبياري مي‌باشد. نتايج عملكرد رضايت بخشي در مورد توليد اين گونه در عرصه‌هاي شور نشان داد. همچنين كاشت اين گونه و آبياري اثرات قابل توجهي در كاهش PH، شوري (EC) و سديم (SAR) خاك داشت.
واژه‌هاي كليدي: Nitraria schoberi، شورورزي، الكالوئيد

مقدمه

يكي از اهداف در راستاي استفاده از منابع آب و خاك شور، شناسايي گياهان بومي مقاوم به شوري است كه داراي ارزش غذايي، علوفه‌اي و يا دارويي نيز باشند. (3.4). Nitraria schoberi به دليل رشد در نواحي خشك، مقاوم به كم آبي و قدرت تحمل شوري بالا بدين منظور انتخاب شد (2). اين گياه همچنين به عنوان يك گياه دارويي و صنعتي شناخته شده و داراي حدود 18 ماده شيميايي مختلف از جمله آلكالوئيد‌هاي جديد و نادر مي‌باشد، از اين گروه Tryplamine و Serotonin كه از مشتقات الكالوئيد‌ها هستند و در سرم خون مخاط معده *****داران وجود دارد و داراي قدرت انقباض عروق مي‌باشد(1). منطقه چاه افضل يزد براي انجام اين آزمايش انتخاب گرديد. اين منطقه مشهور به كوير ياپلاياي سياه كوه بوده و مساحت اين محدوده كويري 1000 كيلومتر مي‌باشد. متوسط بارندگي در اين منطقه كمتر از 75 ميليمتر در سال بوده و متوسط درجه حرارت ساليانه 19 و تبخير متوسط ساليانه حدود 2800 ميليمتر در سال گزارش گرديده است. اين منطقه داراي شوري شديد اراضي مي‌باشد و حدود 90% از آبهاي استحصالي منطقه داراي شوري بيش از ds/m 7 مي‌باشد(4).

مواد و روشها

به منظور اجراي آزمايش بذر اين گونه ابتدا در گلدان در گلخانه‌هاي مركز تحقيقات كشاورزي و پزشكي هسته‌اي كرج كشت شدند. براي كشت گلداني از خاك مناسب غير شور به نسبت 3/1 خاك + 3/1 ماسه بادي + 3/1 كود حيواني پر شدند. بذر‌ها در عمق 1 سانتيمتري كشت گرديدند. آبياري به طور مرتب و هر روز انجام شد. شوري خاك مزرعه بسيار متغيير بود (بين 40 تا 148 ds/m). به منظور يكسان سازي شوري خاك قبل از كاشت آب شويي با آب شور با EC = 8 ds/m انجام شد. پس از آب شويي ميانگين شوري خاك به ds/m 18 كاهش يافت. وقتي ارتفاع نهالها به cm 20 رسيد، نهالها به محل اجراي طرح ارسال گرديدند. 1 و 2 سال پس از كاشت نهالهاي كشت شده سزشماري و درصد بقاي آنها توسط فرمول زير محاسبه گرديد.

همچنين به منظور تعيين رطوبت خاك و بررسي تغييرات آن با زمان و برنامه ريزي آبياري از نوترون متر CPN 503 DR استفاده گرديد. بدين ترتيب مقدار آب مورد نياز اين گونه بر اساس اختلاف بين ميزان رطوبت خاك قبل از آبياري

نتايج و بحث

ميزان درصد جوانه زني پاييني (10-30%) براي اين گياه مشاهده گرديد. به منظور فائق آمدن به مشكل جوانه زني بررسيهاي زيادي صورت گرفت. در اين تحقيقات ابتدا پريكارپ كه مانع جوانه زني است از روي بذر برداشته شده و بذرها در سه تيمار كشت شدند:
تيمار اول (كشت در پتري ديش): در اين تيمار بذرها به دو گروه تقسيم شدند. 1- استفاده از محلول 5% سولفات كلسيم براي كمك به جوانه زني بذر 2- استفاده از آب مقطر براي تامين رطوبت.
در هر گروه بذر‌ها به چهار زير گروه تفكيك شدند، به طوري كه طول دوره كشت 4، 6، 10 و 14 روز بود. بر اساس مشاهدات درصد جوانه زني بسيار پايين (5%) و اختلاف گروه اول و دوم معني‌دار نبود. تيمار دوم (خيساندن در آب براي مدت طولاني): بذرهاي در كيسه‌هاي كتاني قرار گرفته و مدت 12 تا 16 روز در آب خيس شدند. جهت جلوگيري از خرابي بذرها، بذرها توسط يك پمپ، هوا به داخل سيستم دميده شد. سپس عمل كاشت در گلدانهاي پلاستيكي صورت گرفت. تعداد بذر جوانه زذه بعد از مدت يك ماه شمارش شدند. نتيجه 8% جوانه زني بعد از 12 روز و 20% بعد از 16 روز مي‌باشد. تيمار سوم (استفاده از روشهاي مكانيكي): مشكل جوانه زني قره داغ ناشي از پوسته سخت آن مي‌باشد. در يك تحقيق بذرهاي گياه مدت 24 ساعت در آب خيسانده و بعد خشك شدند. اين آزمايش حداقل 3 بار قبل از كاشت تكرار شد. با اين روش 90% بذرها جوانه زدند. گياهچه‌هاي بدست آمده از اين روش بعد از رسيدن به ارتفاع 30 سانتيمتري از گلخانه به مزرعه انتقال يافتتند.
1 و 2 سال پس از كاشت سرشماري صورت گرفته و درصد بقاي گونه محاسبه گرديد. ميزان آن در سال اول 67 و در سال دوم 54 درصد بود. اين نتايج نشان مي‌دهد كه اين گونه داراي عملكرد رضايت بخشي مي‌باشد. همچنين سه سال بعد از كاشت از خاك كرتهاي تحت كشت نمونه برداري صورت گرفت و نمونه‌هاي خاك تحليل شيميايي شدند و مشخص شد كاشت اين گونه اثرات چشمگيري در كاهش PH، شوري (EC) و سديم (SAR) خاك داشت.
در مجموع نتايج اين تحقيق نشان داد كه مي‌توان از تكنيك شورورزي براي توليد گياهان دارويي كه مقاوم به شوري مي‌باشند، در سطح وسيعي استفاده كرد.

منابع

1- كريمي، قادر.1377. بررسي مناسب ترين زمان جمع‌آوري بذر گياه Nitraria schoberi در كوير ميقان ارك. پژوهش و سازندگي. شماره 39.
2- مشتاقيان، محمد باقر و مسعود اسماعيلي شريف. 1376. بررسي اثرات نوع و ميزان شوري بر جوانه زني و رشد نونهال پرونانس‌هاي قره داغ. پژوهش و سازندگي. شماره 35.
3- Ahkani.H. 2002. Notes on the flora of Iran: 1.Asparagus(asparagaceae) and Nitraria (zygophyllaceae). Edinburgh Journal of Botany. 59(2): 295-302
4-Rastegari, J. H.Abbasalian F.Khorsandi 2003. Nuclear techniques aided studies for sustainable biomass production in salt affected soils using haloculture method. 4th Internatinal Iran and Russian Conferences (Agriculture and Natural Resources)


Study for Nitraria schoberi production in saline land using nuclear techniques
J.Rastegari, M.Farhangi sabet, R.Amidi
Nuclear Research Center for Agriculture & Medicine , karaj
jrastegari@yahoo.com

Abstract
More than 25 Mha of salt affected land exists in Iran. Considering that about 90% of the country is arid, the fresh water resources are limited. Haloculture can offer an economic and practical alternative towards achieving saline land and water resources. Haloculture is economical production of highly salt tolerant plants and halophytes in highly saline lands with saline irrigation water. The main objective of this study was to evaluate the adaptability of Nitraria schoberi as pharmaceutical and industrial plants with harsh environmental conditions. Other objectives of this study include utilization of neutron meter nuclear techniques for irrigation scheduling. The results showed performed adequately about production of this species in the saline land. In addition to plantation of Nitraria schoberi and irrigation had profound effect on reduction of soil PH, EC and SAR.
Key words: Nitraria schoberi, Haloculture, Alkaloid

 

["Pejman"]

بررسي‌ تأثير كودهاي‌ شيميائي‌ محتوي‌ عناصر (Fe,Zn)و كود حيواني‌ بر عملكرد كمي‌ و كيفي‌ زعفران‌ در استان‌ خراسان‌
سعيد رضائيان 1
1-عضو هيئت علمي بخش تحقيقات خاك و آب
مشهد - مجتمع كشاورزي طرق - مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان -بخش تحقيقات خاك و آب ص‌پ 488



خلاصه:

به‌ منظور بررسي‌ اثر عناصر كم‌ مصرف‌ روي‌ و آهن‌ و همچنين‌ اثر متقابل‌ آنها بر عملكرد گل‌ زعفران‌ آزمايشي‌ بصورت‌ فاكتوريل‌ در قالب‌ بلوكهاي‌ تصادفي‌ با سه‌ تكرار در ايستگاه‌ گناباد در سال زراعي (82-1381) به‌ اجرا در آمد. قبل‌ از شروع‌ آزمايش‌ يك‌ نمونه‌ خاك‌ مركب‌ از هر تكرار و نمونه‌ آب‌ نيز جداگانه‌ برداشته‌ شده،‌ و به‌آزمايشگاه‌ براي‌ تجزيه‌ فرستاده‌ شد‌. بر اساس نتايج تجزيه واريانس داده‌ها ، اثرات متقابل كودهاي آهن، روي، و كود حيواني بر عملكرد گل زعفران در سطح احتمال 5% معني‌دار بوده و فقط كود حيواني در حد 25 تن در هكتار در مقابل شاهد در سطح احتمال(001/0= α)معني دار بود. ماكزيمم عملكرد گل در تيمار 30 كيلوگرم روي، 200 كيلوگرم آهن، و 25 تن در هكتار كود حيواني به مقدار (55/8) كيلوگرم در هكتار بدست آمد.


مقدمه :

زعفران‌ گياهي‌ استراتژيك‌ در جنوب‌ خراسان‌ مي‌باشد و طبق‌ آمار موجود سطح‌ زير كشت‌ آن‌ حدوداً بيش‌ از 30000 هكتار تخمين‌ زده‌ شده‌، كه‌ استان‌ خراسان‌ بالاترين‌ مقام‌ را از نظر كشت‌ زعفران‌ بخود اختصاص‌ داده است‌. نياز آبي‌ اين‌ محصول‌ پرارزش‌ بسيار كم‌ مي‌باشد. تغذيه‌ زعفران‌ بطور متوسط تحت‌ تأثير عوامل مختلف اقليمي، زراعي و حاصلخيزي خاك مي‌باشد.


مواد و روشها :

اين‌ طرح‌ بصورت‌ بلوكهاي‌ كامل‌ تصادفي‌ در سه‌ تكرار از پائيز سال‌ 1380 شروع‌ شده‌ و بمدت‌ چهار سال‌در ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گناباد ادامه‌ خواهدداشت‌.بعلت‌ ناقص‌ بودن‌ زمين‌ ابعاد كرت‌(10-7/2) متر مربع‌ و فاصله‌ كرتها 5/0 متر در نظر گرفته‌ شده‌، در حاليكه‌ فاصله‌ تكرارها 5/1 متر و عرض‌ رديفها 35/0 متر و در هر كرت‌ 7 رديف‌ پياز زعفران‌ كشت‌ شده‌ كه‌ در داخل‌ هر رديف‌ بطور متوسط پيازهائي‌ به وزن 4-5 گرم در عمق 20 سانتيمتري سطح زمين كاشته شد. ضمنا مهمترين صفت مورد بررسي اين آزمايش عملكرد گل زعفران بوده است. قبل از آماده سازي زمين آبياري آن انجام گرديده و كودهاي شيميائي و حيواني طبق نقشه كاشت و تيمارهاي مربوطه در داخل هر كرت با دست پخش و توسط ديسك ملايم با خاك مخلوط گرديد. كل سطح آزمايش حدود 2000 متر مربع مي‌باشد. تيمارهاي‌ اين‌ آزمايش‌ شامل‌:كود آهن در سطوح(200، 100، 0)و روي در سطوح(60،30، 0) كيلوگرم در هكتار (kg/ha) و كود حيواني در سطح 25 تن در هكتار (ton/ha) مي‌باشد، كه‌ كود آهن‌ از منبع‌ سولفات‌ آهن‌ و كود روي‌ از منبع‌ سولفات‌ روي‌ و كود حيواني‌ از منبع‌ كود گاوي‌ پوسيده‌ است‌. البته‌ كودهاي‌ اوره‌ و سولفات‌ پتاسيم‌ به‌ مقدار 100 كيلوگرم‌ در هكتار و كود فسفره‌ از منبع‌ سوپرفسفات‌ تريپل‌ به‌ مقدار50 كيلوگرم‌ در هكتار بطور يكنواخت‌ براي‌ سطح‌ كل‌ زمين‌ آزمايش‌ داده‌ شد.


نتايج‌ و بحث‌:

پس از تجزيه و تحليل آماري با نرم‌افزار MSTAT-C، تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه در سال زراعي (82-81) در ايستگاه تحقيقات گناباد اثر متقابل كودهاي آهن، روي، و كود حيواني بر عملكرد گل زعفران در سطح احتمالي 5% معني‌دار بوده است، و بر اساس نتايج آزمون دانكن در اين آزمايش حداقل اختلاف معني دار بين ميانگين‌ها در حد (LSD=2) محاسبه شد. در مقايسه ميانگين عملكرد تيمارها، در تيمار كود حيواني به تنهايي در سطح 25 تن در هكتار با عملكرد (kg/ha 52/7)حداكثر ميانگين عملكرد را داشته، و در تيمار(30كيلوگرم روي و 100كيلوگرم آهن درهكتار)با ميانگين عملكرد(kg/ha09/3) حداقل عملكرد را داشته است. البته ماكزيمم عملكرد گل در تيمار 30 كيلوگرم روي، 200 كيلوگرم آهن و 25 تن در هكتار كود حيواني به مقدار (55/8) كيلوگرم در هكتار بدست آمد.
با توجه به برداشت گل در زعفران سال دوم اين آزمايش (82-81)، طبق نتايج بدست آمده بعلت كمبود آهن و روي در خاكهاي آهكي جنوب خراسان پاسخ گياه زعفران به مصرف كودهاي آهن و روي همراه با كود حيواني نسبت به مقادير مختلف متفاوت مي‌باشد. اگر مقدار كربن آلي خاك كمتر از 5/0 درصد بوده، ميتوان با مصرف 30 كيلوگرم سولفات روي در هكتار و 200 كيلوگرم سولفات آهن در هكتار، همراه با كودهاي شيميائي ديگر بر اساس توصيه كودي منطقه اي انتظار افزايش عملكرد گل زعفران را نسبت به بقيه تيمارها داشت.


سپاسگزاري :

به اين وسيله از آقاي مهندس محمد پاسبان بعلت كمك در انجام اين طرح بينهايت متشكرم و همچنين از همكاران بخش تحقيقات خاك و آب مشهد و ايستگاه تحقيقات جهاد كشاورزي شهرستان گناباد بابت همكاري در انجام اين طرح قدرداني مي‌نمايم.
جدول1- نتايج تجزيه واريانس داده‌هاي سال زراعي 82-81
Pr>F F Value Mean Square Anova SS DF Source
0.45 0.81 1.18 2.36 2 Block
0.85 0.16 0.24 0.48 2 Zn
0.33 1.13 1.65 3.30 2 Fe
0.001 14.13 20.55 20.55 1 OM
0.090 2.20 3.20 12.80 4 Zn*Fe
0.021 4.37 6.35 12.70 2 Zn*OM
0.29 1.29 1.88 3.76 2 Fe*OM
0.055 2.57 3.74 14.96 4 Zn*Fe*OM


منابع‌ مورد استفاده‌:

1-صادقي‌،ب‌،م‌. رضوي‌.م‌ و م‌. مهاجري‌. 1366. تاثير عناصر شيميائي‌ دربهبود زراعت‌ زعفران،‌ مركز تحقيقات‌ كشاورزي‌ خراسان‌.
2-صادقي‌،ب‌،م‌. رضوي‌.م‌ و م‌. مهاجري‌. 1367. اثر مقاديركودهاي‌ شيميائي‌ درافزايش‌ توليد زعفران،‌ مركز تحقيقات‌كشاورزي‌ خراسان‌.
3-صادقي‌،ب‌،م‌. رضوي‌.م‌ و م‌. مهاجري‌. 1368. اثر كودهاي‌ شيميائي‌ و حيواني‌ بر توليد برگ‌ و پياز زعفران‌ - سازمان‌پژوهشهاي‌ علمي‌ و صنعتي‌ ايران‌ - مركز خراسان‌ - كتاب‌ اول‌.
4- Dutta Biswas, N.R., S.P. Raychoudhuri, and Dakshinamurthy. Soil conditions for the growth of saffron at pam pore (Kashmir). Ind.J.Agric.Sci. 27(4), 413. 1956.
5- Munshi, A.M., J.S. Sindhu, and G.H. Baba, 1989. Improved cultivation practices for saffron. Indian farming, 39:3, 27-30; 3pl.



Investigating the effect of chemical fertilizers containing (Fe, Zn) and manure on the quantity and quality of saffron in Khorasan province.
S. Rezaian1
1-Scientific research member of Agricultural Research Center of Khorasan, Mashhad-Iran
E mail : Saeed_Rezaeian@yahoo.com
Abstract
To investigate the effect of zinc and iron micronutrients fertilizers, and also their interaction effects on the yield of saffron flower, a factorial experiment in a randomized complete block design with three replications were conducted in Gonabad experiment station. A composite soil sample was taken from each replication, and the water soil sample was taken separately, and were sent to be analyzed in the laboratory. On the basis of data analysis by ANOVA (1381-1382), in Gonabad Station, the interaction effects of iron and zinc sulfates, and manure on the saffron yield at α= 5% probability level was significant, and only the manure at a rate of 25 Ton/ha in comparison to control treatment at the α= 1% level was significant. Although the interaction effect of zinc and manure at the α= 2% level was significant. Maximum yield in the 12th treatment (8.55)Kg/ha was obtained.
Key words : Saffron, Inon and zinc nutrition