مجموعه مقالات معماری منظر

[_*Bahar*_]

بررسی روش های طراحی معماری منظر

A Study of Landscape Architecture Design Methods
Christopher James Lidy

Abstract
How do different methods employed by landscape architects impact the design outcome? This paper identifies and defines design methods in landscape architecture that may be classified as part of four internal and external connections and structures categories. Methods are further examined through two design exercises. In the first design exercise, the identified methods are individually applied to the same simple design which is used as a control. The only variable changed is the method used to design. The resulting designs are shown and analyzed. In the second design exercise, three different methods are applied to a complex design. Similar to the first design exercise, all variables are held constant except for the design methods. The resulting design outcomes are shown and analyzed. One conclusion from this work recommends landscape architecture designers use at least one method in each of four categories: 1) Modeling Systems, 2) Interrelationship and Dependencies, 3) Incorporation and Adadaption, and 4) Structure Problems in order to explore complex design issues more thoroughly


​

http://s3.picofile.com/file/8205967526/A_Study_of_Landscape_Architecture_Design_Methods.pdf.html

 

[E . H . S . A . N]

چکیده
امروزه می توان با بکارگیری اقدامات موثر و کاربردی و حتی الامکان کم هزینه و چند منظوره در مرحله قبل از بحران، به میزان زیادی از شدت و گستردگی خسارات و تلفات ناشی از خطرات ( نظامی و غیر نظامی – طبیعی ) کاست. از مهمترین این اقدامات، استفاده از اصول پدافند غیرعامل به عنوان راه حلی جهت کاهش خطرپذیری در برابر خطرات مختلف و افزایش کارایی هنگام روبرو شدن با خطر است که باید در سطوح مختلف برنامه ریزی و از جبنه های مختلف منطقه ای، شهرسازی و معماری مورد توجه قرار گیرد. معماری و شهرسازی به عنوان یک واسطه، قدرت دفاعی را بالا می‌برد و در ارضای نیاز به امنیت در سلسله مراتب پله‌ای مازلو اثر مثبت داشته و باعث بقای انسان می‌گردد. در “اکستیکس”، واژه “دفاع” در مقابل “دشمن” (تهدیدات انسان ساز) و واژه “ایمنی و حفاظت” در مقابل تهدیدات طبیعی بکار می‌رود. با این رویکرد روانشناسانه به معماری و شهرسازی، بحث ایمنی و امنیت باید در کلیه سطوح برنامه ریزی و طراحی، از موضوعات کلان شهرسازی تا معماری ، فضاهای باز شهری و جزئیا‌ت فنی مد نظر قرار گیرد.
در مقاله حاضر ابتدا خلاصه ای از مبحث طراحی فضاهای شهری ( بخصوص فضاهای باز و منظر شهری) و موارد تاثیر گزار در طراحی آن آورده شده است، سپس به تعریف واژه پدافند غیرعامل پرداخته و پس از آن اصول و الگوهای اصلی مد نظر در پدافند غیر عامل که به نحوی در طراحی و برنامه ریزی معماری و به طور خاص معماری منظر شهری کاربرد دارند مطرح گردیده، سپس الزامات و تمهیدات برنامه ریزی و طراحی معماری منظر شهری به گونه ای که اصول پدافند غیرعامل در آنها مورد توجه قرار گرفته شده باشد ارائه گردیده و توصیه هایی در زمینه احجام و المانهای پیرامونی،طراحی پلان( محوطه و فضای سبز)، نماها، دسترسیهای عمده و سیرکولاسیون داخلی مطرح شده است.
این مقاله با توجه به مطالب مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان با عنوان پدافند غیرعامل ارائه شده است. در انجام این تحقیق و جمع آوری مطالب روش کتابخانه ای بکار رفته است. در روش کتابخانه ای از منابع مختلف بین المللی و داخلی، پایگاههای اینترنتی معتبر و تجارب کشورهای پیشگام در رابطه با پدافند غیرعامل و معماری منظر شهری استفاده شده است.

واژگان کلیدی: طراحی شهری، پدافند غیر عامل، فضای سبز، بحران، ایمنی، حفاظت.

۱- تعاریف و اصول:
۱-۱- معماری و منظر شهری:
طراحی شهری، هنر یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه ساختمانها و خیابانها و مکانهایی است که محیط شهری را میسازند. به گونه ای که منظر شهری حاصل، برایند تعامل ساختمانهایی است که در کنار یکدیگر شکل کلی یک مجموعه زیستی به نام شهر را شکل میدهند.
شهر محل سکونت افراد زیادی است که اثر گذاری عناصر گوناگون آن میتواند در ایجاد حس آسایش و امنیت روانی و جسمی در ساکنین آن امری بدیهی است. ” ساختمانی که در ناحیه ای بیرون از شهر به صورتی منفرد ساخته شده باشد به عنوان یک تجربه معماری قلمداد میشود ولی اگر نیم دوجین ساختمان را با یکدیگر ترکیب کنیم از یک هنر متفاوت استفاده شده است.در کنار هم گذاشتن چندین ساختمان کنار یکدیگر چندین واقعه شروع به بروز میکند.”
از عناصر مهم تشکیل دهنده منظر شهری میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
-فضای سبز شهری شامل درختان و بوته های معابر ، پارکها و فضاهای سبز گسترده ، باغچه های خارجی ساختمانها
-ساختمانها
-شریانهای دسترسی شهری مانند کوچه ها ، خیابانها ، اتوبانها و بزرگراهها.
-مبلمان شهری مانند تابلوها ، صندلی ها ، علائم و نشانه های شهری و …
از دیدگاه فضاهای مثبت و منفی منظر شهری درک عمومی کلی از فضای منفی شهری است که جایگذاری و ترکیب فضاهای مثبت در ایجاد حس رضایت ومطلوبیت آن نقش اصلی را دارند.

۱-۲- پدافند غیر عامل:
از نظر واژه شناسی، واژه « پدافند» از دو جزء «پد» و «آفند» تشکیل شده است. در فرهنگ و ادب فارسی «پاد » یا «پد» پیشوندی است که به معانی «ضد، متضاد، پی و دنبال » بوده و هر گاه قبل از واژه ای قرار گیرد معنای آن را معکوس می نماید. واژه «آفند» نیز به مفهوم «جنگ ، جدال ، پیکار و دشمنی» است. در منابع لاتین، معادل دقیق عبارت پدافند غیرعامل “Passive Defence” بکار برده می شود.
زیاری پدافند را بر دو نوع عامل و غیرعامل معرفی می نماید پدافند غیرعامل بکارگیری اقدامات آفندی و تهاجمی با هدف ممانعت از پیشروی دشمن است، در حالی که پدافند غیرعامل عبارت است از « بکار بردن روش هایی که آثار زیان های ناشی از اقدامات دشمن بکاهد یا آن را به حداقل برساند»
به طور کلی دفاع غیر عامل به مجموعه ای از اقدامات دفاعی اطلاق میشود که به کمک آن میتوان بدون سلاح و با کمترین امکانات و تجهیزات فنی ( نسبت به دفاع عامل – نظامی ) در مقابل تهاجم دشمن و یا بلایا و خطرات مقابله کرد.
دکتر اصغریان جدی، پدافند عامل را ابزاری می داند که نیاز به مدیریت مستقیم و کاربری انسانی دارد و مشتمل بر ابزار و آلات جنگی، سازماندهی، آموزش و مدیریت نیروهاست، در حالی که پدافند غیرعامل را امکانات معماری در زمینه مهندسی جنگ و شرایط بحران می داند، به گونه ای که بدون ابزار و توانمندی، نیروهای رزمی و دفاعی را افزایش دهد. مانند پناه گرفتن درون سنگر یا استقرار در نقاط مرتفع که بدون درگیری مستقیم انسان در شرایط امن قرار میگیرد، در واقع این حالت استفاده از تفکر و پیش بینی شرایط اضطراری و مهیا شدن قبل از وقوع بحران است. در ماده (۱۲۱) قانون برنامه چهارم توسعه کشور، تعریف پدافند غیرعامل بدین شرح ارائه شده است: « مجموعه اقدامات غیرمسلحانه ای که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها و تاسیسات، تجهیزات و شریان های کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن و یا کاهش مخاطرات ناشی از سوانح غیرطبیعی می گردد، پدافند غیرعامل نامیده می شود.»
برخی اصول پدافند غیر عامل که به عنوان معیارهای عمده در رسیدن به راهکارهای مناسب در طراحی منظر شهری و معماری مناسب با پدافند غیر عامل اثر گذار هستند به شرح ذیل است:

• پوشش در همه زمینه ها· استتار و نامرئی سازی
• تولید سازه های دومنظوره (موانع)
• مکان یابی استقرار عملکردها
• اختفاء با استفاده از عوارض طبیعی
• حفاظت اطلاعات سیستم های حیاتی و مهم
• مدیریت بحران دفاعی در صحنه ها
• فریب، ابتکار عمل و تنوع در کلیه اقدامات
• تعیین مقیاس بهینه استقرار جمعیت و فعالیت در فضا
• کوچک سازی، ارزان سازی و ابتکار در پدافند غیر عامل
• مقاوم سازی و استحکامات و ایمن سازی سازه های حیاتی
• پراکندگی در توزیع عملکردها متناسب با تهدیدات و جغرافیا

۲- راهکارهای طراحی شهری در رسید به اهداف و اصول پدافند غیر عامل:
با توجه به اهمیت موضوع پدافند غیر عامل و کاربرد وسیع آن در کشورهای مختلف در همه امور ممکن که به نحوی در پیشگیری و کاهش آسیبهای ناشی از جنگ و بحرانهایی مانند زلزله و دیگر مخاطرات طبیعی دخل هستند، کاربرد اصول و روشهای پدافند غیر عامل در طراحی منظر شهری میتواند در رسیدن به منظر شهری مناسب و مطلوب از نظر بصری و جنبه های زیبایی شناسانه معماری و منظر که تامین کننده حد اقل های مد نظر در پدافند غیر عامل نیز باشد بسار موثر است.

الزامات طراحی شهری جهت نیل به طراحی منطبق با دفاع غیر نظامی

• مکانیابی فضاهای باز و وسیع شهری (پارکها و بوستان ها، میادین )
• چند عملکردی طراحی کردن فضاهای منظر شهری
• پراکندگی فضاهای با اهمیت
• مبلمان و فضای سبز شهری
• ورودیها و خروجیها ( شریانها)
• استتار و اختفا ( از منظر فرم طراحی )

۲-۱- مکانیابی فضاهای باز و سبز شهر :
ایجاد و مکانیابی فضاهای باز شهری :
در ایجاد و مکانیابی فضاهای سبز شهری گسترده مانند بوستانهای وسیع و پارکهای فضای سبز اولین نکته مکانیابی و برنامه ریزی جهت طراحی است. این فضاها باید از لحاظ مکانی به گونه ای باشند که اولا نزدیک به مناطق پرجمعیت شهری بوده و از نظر دیگر ارتباط مناسبی از نظر دسترسیها به منظور استفاده به عنوان مکانهای تجمیع مصدومین و اسیب دیدگان از حملات دشمن ویا حوادث طبیعی داشته باشند. در این مواقع میتوان از این فضاهای وسیع به عنوان پناهگاههای موقت جهت اسکان و یا برپایی کمپ های امداد استفاده کرد.
با طراحی مناسب فضای سبز، ایجاد دسترسیهای عمده داخلی به محوطه که در مواقع لزوم قابلیت حرکت ماشین را داشته باشد، استفاده از عوارض زمین در جهت ایجاد محیط امن داخلی در مواقع حمله و قابل دفاع ، استفاده از درختانی مانند چنار و … که قابلیت ایجاد حصار های طبیعی در اطراف جهت ایجاد مانع بصری و فیزیکی ( در مواقع اصابت گلوله و ایجاد ترکش ) جهت پناه گرفتگان در محیط داخلی و چنین راهکارهایی میتوان به استانداردهای لازم از نظر مبانی دفاع غیر نظامی دست یافت. به گونه ای دیگر میتوان از ساختمانهای بلند اطراف و یا دیوارهای حائل ( مثلا به کار رفته به عنوان دیوار سرویس بهداشتی ) نیز جهت محصور نمودن بخش هایی از فضای سبز استفاده کرد. در این
حالت میتوان از ایجاد حصارهای متد از درختان در بدنه های منظر شهری جلوگیری نموده و از منظر زیبایی شناسی نیز به ایجاد تنوع در دید و منظر پرداخت.

طراحی فضاهای باز شهری:
طراحی فضای باز شهری می بایست مبتنی بر مبانی زیر باشد:
۱ – افزایش سطح حفاظت جانی افراد در فضای باز و در برابر صدمات ناشی از حملات نظامی متعارف.
۲ – تسهیل دسترسی سریع به سطوح و عناصر حیاتی (جان پناه ها، خدمات درمانی، آتش نشانی و مانند آن).از دیدگاه دفاعی فضاهای باز شهری بدلایل زیر دارای اهمیت زیادی هستند:
– ایجاد کمپ های اسکان موقت.
– ایجاد پایگاه های مدیریت بحران (محل جمع آوری و انباشت و توزیع نیازهای غذای و دارویی، بیمارستان های صحرایی، فرود هلی کوپتر، ستاد مدیریتی و عملیاتی بحران و …).
– ایجاد محل هایی برای تخلیه و انباشت آوارهای ساختمانی که به ویژه از نظر تسریع در بازگشایی مسیرهای دسترسی سواره و پیاده بسیار حائز اهمیت می باشند.
– ایجاد مانع در برابر گسترش آتش سوزی و مشارکت در کنترل دامنه آسیب های ناشی از رخداد سانحه.از این رو در طراحی فضاهای باز شهری بر اساس درک صحیح علل و عوامل موثر بر افزایش یا کاهش آسیب پذیری در برابر هر گونه انفجار متعارف، ملاحظات دفاعی در طراحی فضاهای باز شهری می بایست به دو منظور اصلی ممانعت از آسیب زایی عناصر محیط و نیز مناسب سازی محیط مورد توجه قرار گیرند

۲-۲- چند عملکردی طراحی کردن فضاهای شهری:
چند عملکردی طراحی کردن فضاها به معنی استفاده از فضاهای معماری و شهری در زمان جنگ و صلح است.فضاها و ساختمانهای وسیع مانند متروها ، بیمارستانهای بزرگ ، صنایع نزدیک مناطق زیستی و دیگر ساختمانهای عظیم که در منظر شهری اغلب به عنوان نشانه های شهری به کار میروند باید به گونه ای طراحی شوند که در زمان جنگ نیز بتوانند پاسخگویی مناسب به شرایط جنگی و بحران را داشته باشند.به عنوان مثال مترو لندن به گونه ای طراحی شد است که میتواند در مواقع بحران مانند جنگ و …



بیش از بیست میلیون نفر را در خود به عنوان پناهگاه جای دهد.
فضای سبز : در شرایط عادی: گذران اوقات فراغت، زیبا سازی محیط، تعدیل اقلیمی محیط و …
حین بحران: محل پناه گرفتن.
بعد از بحران: محل استقرار کمپ های امدادی، کمپ اسکان موقت، بیمارستان سیار، محل انباشت مواد غذایی و دارویی.

۲-۳- پراکندگی فضاهای با اهمیت:
در هر شهر فضاهایی با اهمیت استراتژیک وجود دارند که در مواقع بحران آسیب رسیدن به آنها میتواند در تشدید بحران و عدم هماهنگی جهت کمک رسانی و مدیریت شرایط بحرانی نقش بسزایی داشته باشد. این گونه بناهای با اهمیت باید در سطح شهر به صورت برنامه ریزی شده ای پراکنده گردیده و به گونه ای مکانیابی و طراحی شوند که برای شهروندان به عنوان مکانهای خاص شهری که میتوان در مواقع ضروری و خاص جهت پناه جویی به آنها رجوع کرد در آیند. عدم نزدیکی این بناها میتواند در عدم آسیب رسیدن به آنها در مواقع بمباران دشمن نقش موثری ایفا کند.

۲-۴- مبلمان و فضای سبز شهری:
الف: مبلمان شهری : باید به گونه ای باشد که جدای از در نظر گرفته مبانی زیبایی شناسانه منظر شهری، از نظر استحکام و مقاومت اجزا به گونه ای طراحی شوند که ایجاد موج انفجارها باعث آسیب جدی و پراکنده شدن قطعات سازنده آنها به اطراف نشود. این قطعات میتوانند باعث ایجاد ترکش های ثانویه و ایجاد جراحت در افراد گردد. کارکرد دیگر مبلمانهای شهری نقش آنها در شناساندن راههای اضطراری جهت فرار ، مسیرهای ایمن ، اطلاع رسانی در حوزه دیجیتال و فناوری اطلاعات( بیلبورد های الکترونیکی جدید) به صورت لحظه به لحظه، و در آخر ایجاد نقش نشانه جهت دور شدن از محیط بحران و شناختن مسیرهای تردد را داشته باشند.
مبلمانهای شهری نباید به گونه ای طراحی گردند که باعث مسدود شدن مسیرهای حرکتی در مواقع ضروری گردند و در صورت استفاده به عنوان موانع حرکتی در مواقع صلح باید قابلیت برداشته شدن در مواقع ضروری را داشته باشند از این منظر تجدید نظر در طراحی بسیاری از مبلمانهای شهری که توسط نهادها و سازمانهای گوناگون مانند شهرداری در سطح شهر نصب میشوند ضروری است.

۲-۵- ورودیها و خروجیها ( شریانها):
همانطور که در بخشی از مطالب بالا ذکر گردید شریانهای دسترسی به مناطق مختلف و آسیب دیده و سلامت آنها نقش مهمی در مواقع بحران دارد. ورودیها و خروجیهای شریانهای مهم شهری باید مشخص و به راحتی قابل دسترسی باشند. بزرگراهای شهرها به عنوان لبه های عمده کالبدشهری در ایجاد منظر و فضای شهری مطلوب، نقش مهمی ایفا میکنند. استفاده از ردیف درختان در امتداد دو سوی این شریان ها میتواند به عنوان سدی در مواقع جنگ و بحران برای این مسیرها به شمار آید و ماشین های تردد کننده در مسیر را تا حدودی از دید دشمن و ترکش گلوله های اصابت کننده به اطراف محافظت کنند.
دسترسیهای عمده شهری باید به گونه ای طراحی و تجهیز شوند که توانایی انتقال سریع نیروهای امداد و نجات و یا نیروهای نظامی را تا نزدیکترین فاصله به نقطه بحران را داشته باشند. نمونه مثال مناسب از این گونه طرح های اثر بخش ایجاد مسیر اتوبوس رو شرق به غرب و شمال به جنوب شهر تهران (BRT) میباشد. این مسیر به گونه ای مناسب میتواند در شرایط بحرانی وسایل و ماشین های امداد را از مسیرهای بدون ترافیک با سرعت بالا انتقال دهد.



مسیرهای اتوبوسهای تند رو در تهران در دید شهری به عنوان مسیرهایی با قابلیت دسترسی و ارتباط سریع و ایمن.


۲-۶- استتار و اختفا ( از منظر فرم طراحی ):
یکی از اصول عمده در پدافند غیر عامل استفاده از اصل استتار و اختفا میباشد. در منظر شهری میتوان با استفاده از تدابیر گوناگون ساختمانها و تاسیسات مهم و حیاتی را از دید دشمن محفوظ کرد تا به آنها آسیبی نرسد:

• استفاده از فضای سبز شهری به عنوان سدی جهت استتار یا اختفای ساختمانهای مهم مانند ساختمانهای فرماندهی نظامی و عملیاتی، نیروگاهها و تاسیسات شهری و دیگر ساختمانهای با اهمیت استفاده کرد. استفاده از بوته های انبوه ، گم کردن ساختمان و ایجاد منظری از درختان و فضای سبز ، هم میتوانند در ایجاد و توسعه فضای سبز در منظر شهری تاثیر بسزا داشته باشد وهم میتواند در راستای اصول دفاع غیر نظامی عمل کند.
• استفاده از تکرار، یکسان سازی نماها از نظر بافت و رنگ و فرم طراحی ساختمانها در استتار ساختمانهای مهم از دید دشمن بخصوص حملات هوایی. در این حالت میتوان با یکسان سازی ظاهری ساختمان مهم مد نظر با ساختمانهای اطراف و یا حتی کاهش تاثیر بصری و عادی جلوه دادن ساختمان نسبت به دیگر ساختمانهای موجود از شناسایی آن توسط دشمن تا حد ممکن جلوگیری به عمل آید. البته در این حالت باید مولفه های منظر شهری را نیز مد نظر قرار داد به گونه ای که تا حد امکان از ایجاد بدنه های یکنواخت شهری اجتناب گردد.

استفاده از درختان و فضای سبز جهت استتار ساختمانهای مهم و حفاظت فیزیکی و بصری از مسیرهای ارتباطی در مواقع بحران .

نتیجه گیری:
در این مقاله ابتدا به تعریف مختصر پدافند غیر عامل و طراحی شهری پرداخته شد، سپس مولفه های تاثیر گذار در طراحی کالبد و منظر شهر با توجه به اصول پدافند غیر عامل مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به تشابه‌هایی که در برخی انواع خطرات طبیعی و تهدیدات انسان ساز یافت می شود، جهت کاهش خطرپذیری می‌توان با ارزیابی خطرات بالقوه در هر مکان، تمهیدات بهینه‌ پدافند غیرعامل را جهت کاهش خطرپذیری انواع خطرات و سوانح در نظر گرفت.
ساختار و عوامل تشکیل دهنده منظر شهر، میتواند در مواقع بحران به انسان آرامش دهد و یا با ایجاد سردرگمی، استرس ناشی از شرایط اضطراری را تشدید نماید. در طراحی شهری و توسعه فضاهای سبز در شهرها ، آن طرحی موفق و پایدار است که با در نظر گرفتن مجموع ملاحظات عملکردی و زیبایی شناسانه به همراه مولفه های دفاع غیر نظامی به راه حل و جواب بهینه دست پیدا کند. اگر چه در نگاه اول استفاده از برخی اصول پدافند غیر عمل در طراحی شهری غیر ضروری و یا محدود کننده دیگر مولفه های تاثیر گذار در منظر شهر است، اما با دقت و فهم این اصول میتوان از آنها به عنوان عواملی در جهت پایداری طراحی شهری و کارایی بالاتر آن در مواقع بحران استفاده کرد. طراحی مبتنی بر دفاع غیر نظامی و در نظر گرفتن شرایط بحران در عوامل تشکیل دهنده کالبد شهر مانند درختان، فضاهای باز ( بوستان ها و میدان ها) ساختمانهای بزرگ و کوچک که به عنوان نشانه های شهری شناخته میشوند، شریانهای عمدده و دسترسیها و … میتوانند جان بسیاری از انسانها را شرایط بحران و جنگ نجات دهند.


منابع :

• آئین نامه اجرایی بند ۱۱ ماده ۱۲۱ قانون برنامه چهارم توسعه (۱۳۸۴) ریاست جمهوری، دفتر هیات دولت، کمیسیون سیاسی‌– دفاعی.
• اصغریان جدی، احمد (۱۳۷۴) مقاله دفاع غیرعامل در ارگ بم ، مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم کرمان، جلد دوم، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.
• اصغریان جدی، احمد (۱۳۸۶) الزامات معمارانه در دفاع غیرعامل پایدار، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
• دهخدا، علی اکبر (۱۳۵۱) لغت‌نامه دهخدا، جلد چهارم ، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
• زیاری، کرامت‌الله (۱۳۷۸) برنامه‌ریزی شهرهای جدید، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشکاهها (سمت)، تهران.
• کالن، گوردون (۱۳۸۷) گزیده منظر شهری، ترجمه : دکتر منوچهر طبیبیان، انتشارات دانشگاه تهران.
• paydarymelli.ir سایت رسمی سازمان پدافند غیر عامل کشور
• http://pad.msrt.ir پورتال کمیته پدافند غیر عامل – وزارت علوم تحقیقات و فناوری
• www.military.ir

برگرفته از : نشریه اینترنتی معماری منظر

 

[mpb]

نویسنده: فرامرز پارسى

مفهوم باغ ایرانی همچون معماری ایرانی و یا شهرسازی ایرانی سال‌ها است در هاله ای از تکرار مفاهیمی قرار گرفته که اولین پژوهندگان این حوزه بیان کرده اند و نیازمند نگرشی دیگر برای پاسخگویی به سوالات فراوانی است.
تاکنون مهم‌ترین محورهای برخورد با مفهوم باغ ایرانی به شرح زیر بوده است.
1- نگرش های عرفانی و معنوی – تشبیه باغ ها به بهشت که انگیزه سازندگان این باغ ها را ساختن بهشتی بر روی زمین معرفی می کنند و به دنبال راز و رمز در این فضاها می گردند. در این نگرش با تکیه بر آیات قرآنی، اشعار شعراء و مینیاتورها به تبیین چگونگی شکل گیری باغ می‌پردازند.
2- نگرش هایی که به دنبال عناصری از تمایز بین باغ ایرانی و سایر باغ ها می گردند و از این طریق ثابت کنند که تا شعاع بسیار زیادی از مرکز ایران حوزه های تمدنی هم جوار متأثر از باغ ایرانی بوده اند. این دسته با تأکید بر مفهومی به نام چهارباغ به عنوان اصلی ترین الگوی باغ سازی ایرانی ردپای این الگو را در همه جا حتی تا آندولس جستجو می کنند و گاه مفهوم باغ در محدوده فرهنگی جغرافیایی ایران را به این الگو تنزل می دهند.
منابع اصلی این نگرش قالی های کهن، برخی مینیاتورها و بیشتر باغ‌های سلطنتی دروه صفوی است.
3- نگرش هایی که به دسته بندی عملکردی باغ ها می پردازند که البته از کاربردی ترین انواع نگرش به باغ است. آن‌ها باغ ها را به حکومتی – خانه باغ – باغ مزار – باغ آب و جز آن تقسیم کرده و سعی می کنند به دور از مفهوم‌های رمزگونه یا ماورایی به شناخت باغ ها کمک کنند. در این نگرش از منابع گسترده تری استفاده کرده و محدودیتی در رجوع به همه باغ ها ندارند.

 

[M I N A]

مجموعه مقالات پیرامون بــــاغ ایرانــــــی

مجموعه مقالات پیرامون بــــاغ ایرانــــــی

​

• مقاله زبان باغ سازى ايرانى

​نویسنده:
فرامرز پارسى

چکیده :
مفهوم باغ ایرانی همچون معماری ایرانی و یا شهرسازی ایرانی سال‌ها است در هاله ای از تکرار مفاهیمی قرار گرفته که اولین پژوهندگان این حوزه بیان کرده اند و نیازمند نگرشی دیگر برای پاسخگویی به سوالات فراوانی است.تاکنون مهم‌ترین محورهای برخورد با مفهوم باغ ایرانی به شرح زیر بوده است.
1- نگرش های عرفانی و معنوی – تشبیه باغ ها به بهشت که انگیزه سازندگان این باغ ها را ساختن بهشتی بر روی زمین معرفی می کنند و به دنبال راز و رمز در این فضاها می گردند. در این نگرش با تکیه بر آیات قرآنی، اشعار شعراء و مینیاتورها به تبیین چگونگی شکل گیری باغ می‌پردازند.
2- نگرش هایی که به دنبال عناصری از تمایز بین باغ ایرانی و سایر باغ ها می گردند و از این طریق ثابت کنند که تا شعاع بسیار زیادی از مرکز ایران حوزه های تمدنی هم جوار متأثر از باغ ایرانی بوده اند. این دسته با تأکید بر مفهومی به نام چهارباغ به عنوان اصلی ترین الگوی باغ سازی ایرانی ردپای این الگو را در همه جا حتی تا آندولس جستجو می کنند و گاه مفهوم باغ در محدوده فرهنگی جغرافیایی ایران را به این الگو تنزل می دهند.منابع اصلی این نگرش قالی های کهن، برخی مینیاتورها و بیشتر باغ‌های سلطنتی دروه صفوی است.
3- نگرش هایی که به دسته بندی عملکردی باغ ها می پردازند که البته از کاربردی ترین انواع نگرش به باغ است. آن‌ها باغ ها را به حکومتی – خانه باغ – باغ مزار – باغ آب و جز آن تقسیم کرده و سعی می کنند به دور از مفهوم‌های رمزگونه یا ماورایی به شناخت باغ ها کمک کنند. در این نگرش از منابع گسترده تری استفاده کرده و محدودیتی در رجوع به همه باغ ها ندارند.

برای دیدن ادامه مطلب به لینک زیر مراجعه کنید :
زبان باغ سازى ايرانى

---

---

 

[E . H . S . A . N]

درنگ در ساخت کلی منظر طبیعیِ کوهستان‌های سردسیر غرب ایران و مقایسه آن با کوه‌های منطقه معتدل کشور، این سوال را مطرح می‌کند که چه عواملی موجب این همه تفاوت در کاراکتر این دو منظر شده‌اند؟ چگونه می‌شود که دو گونه عوارض جغرافیایی مشابه دارای دو هویت مستقل و حتی متضاد می‌شوند؟ و اساساً کاراکتر حقیقی هر‌یک از این‌دو چیست؟ شاید در نگاه نخست، بتوان اختلاف در نوع پوشش گیاهی را دلیل تفاوت این دو تیپ منظر برشمرد، ولی در اصل نه نوع عناصر سازنده، بلکه چگونگیِ توزیع و پراکندگی آنها نقش اصلی را در این تمایز ایفا می‌کند.پوشش گیاهی کوهستان‌های شمال ایران، همانند سایر نقاط آن، پوششی یکدست، انبوه و یکنواخت است. اصولاً در شمال با مناطقی همگن و هم‌سان روبرو هستیم؛ عناصر منظر طبیعی و به ویژه درخت به صورت منفرد چندان حضور ندارد و اگر هم باشد، چنان در سرسبزیِپیرامون خود ذوب شده که تأثیرگذاری مستقلی ندارد.. کوه‌های شمال به‌مانند جنگل‌های انبوه و شیب‌دار هستند که تنها قادر به تعریف یک «تک‌فضا» یکپارچه و عظیم می‌باشند.
کوهستان سرد و خشک اما حکایت دیگری دارد. تفاوت در کیفیت خاک و میزان حاصلخیزی، منجر به ایجاد پوشش گیاهی کم‌پشت و کم‌ارتفاع در این خطه شده است. بدین سان، درخت دیگر نه یک عنصر رایج و پرتکرار، بلکه شاخصی برای بیان سبقه فضایی و کیفیت جغرافیایی و تاریخی محیط پیرامون خود می‌شود. مشاهده درخت در این سرزمین امری عادی نبوده و هر درخت با خود حامل پیامی است. انبوه درختان متمرکز و منتظم در دامنه یک کوه، حاکی از دخالت انسان برای ساخت باغ و امرار معاش است. کمی بالاتر، درختان کوهی و پراکنده شاید اشاره دارد به چشمه‌ای و یا منبع آبی. در اینجا تک‌درخت‌ها علاوه‌بر اشاراتی که به کیفیت جغرافیایی محیط دارند، قادر به ایفای نقش نشانه‌ای و کمک به تعریف و تشخص منظر هستند، زیرا عناصری یگانه و با بستر تُنک کوهستان در تضاد می‌باشند. این گونه درختان به‌دلیل موقعیت فضاییِ ساختاربخشی که دارند، حتی می‌توانند پیرامون خود به تعریف مکان بپردازند؛ مکانی که ممکن است در طول تاریخ دوام آورده و دائماًپذیرای خصوصیات جدیدی از سوی طبیعت و مردم باشد.این‌گونه است که به‌جای یک فضای یکدست که قابلیت تفکیک‌پذیری و یافتن هویت مستقل ندارد، با خرد فضاهای مینیمال و متمایز روبرو می‌شویم که عوامل مختلفی علاوه بر جغرافیای کلی بستر بر شکل‌گیری آنان موثر بوده و امکان ماندگاری‌شان در ذهن بیشتر می‌شود و به همه این‌ها اضافه کنیم آهنگ باد را در کوه‌های تنک غرب ایران که با هر جنبش انسان تغییر ریتم می‌دهد و خود حکایت دیگری دارد از منظر سکوت پیامبران چوپانِ کوه‌نشین.


تصویر ۱: کوه‌های جاده رشت-رودبار گیلان: توده یکدست و غیرقابل تفکیک درختان منجر به خلق تک‌فضای همگن می‌شوند. عکس از سمانه رحمدل ۱۳۹۰
.
.
.



تصویر ۲: کوه‌های روستای پالنگان کردستان: تعریف خردفضاهای با کیفیت فضایی متفاوت توسط درختان. عکس از سمانه رحمدل ۱۳۹۱


نویسنده : سمانه رحمدل
منبع : نشریه الکترونیکی معماری منظر

 

[_*Bahar*_]

نخستین بیانیه ی انجمن علمی معماری منظر ایران

تأسیس انجمن علمی معماری منظر ایران در بهمن ماه 1391 نقطه عطفی در جامعه علمی و حرفه ای ایران در ارتباط با مقوله مکان و فضا بود.
دستاوردهای نوین دانش بشر و رویکردهای نویافته او در مواجهه با محیط و پیرامون، علم منظر را پدید آورد که با سرعت خیره کننده ای در جهان در حال رشد و توسعه است. همنشینی آن با علوم دیگر مستمراً زمینه ها و رشته های جدیدی را خلق میکند که هر یک نیازی از انسان فرهنگی امروز در قبال تنگناهای محیط زندگی او را برآورده میسازد.
سال اول انجمن علمی معماری منظر ایران به تدوین اساسنامه، تنظیم مقدمات تشکیلات خود، استقرار نهادهای قانونی و آگاهی رسانی به دست اندرکاران مصروف شد.
اینک در پایان نخستین سال فعالیت انجمن، بیانیه 10 نفر اعضای هیئت مؤسس در پاسخ به سؤال کلی ضرورت تشکیل انجمن از نظرگاه های مختلف در قالب یک بیانیه تحلیلی در اولین کنگره سالیانه انجمن علمی معماری منظر ایران در 21 اسفندماه 1392 تقدیم علاقه مندان می شود.
امید که راه تعالی جامعه ایران با مشارکت جوانان و متخصصان این حوزه هر چه هموارتر و دست یافتنی تر شود.

مشاهده پیوست 20140702112143-9808-458.pdf

 

[_*Bahar*_]

عنوان:

مطالعه تطبیقی الگوهای معماری و شهرسازی باغشهر طبس در دوره زندیه و باغشهر اصفهان در دوره صفویه

نویسندگان:
آرزو حسینی
خاطره مروج

چکیده:
با نگاهی به شهرسازی ایران، با مفهومی به نام توسعه شهری به معني تغييرات در كاربري زمين و سطوح تراكم، جهت رفع نيازهاي ساكنان شهر مواجه می شویم که در برخی از شهرها شباهت زیادی با باغشهر در معنای امروزی دارد. امروزه، عدم الگوگیری از ارزش های موجود در معماری و شهرسازی گذشته کشور، سبب بروز مشکلاتی در معماری و شهرسازی شده است. این در حالیست که با تأمل در معماری و شهرسازی سنتی ایران، می توان چنین الگوگیری هایی را در اعصار مختلف به وضوح مشاهده کرد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که توسعه باغشهر طبس در دوره زندیه و اصفهان در دوره صفویه از چه الگوی مشترکی تبعیت کرده است. ............


واژگان کلیدی :
طبس، باغشهر، اصفهان، دوره زندیه، دوره صفویه، الگو

مشاهده پیوست مطالعه تطبیقی الگوهای معماری و شهرسازی باغشهر.pdf

 

[E . H . S . A . N]

چکیده
معماری منظر دانش نویایی که در مدت کوتاهی که از عمر خود سپری کرده است با رویکردها و اندیشه های گوناگونی روبرو بوده است که هر یک بنا به اهمیت خود در رشد و شکل گیری آن نقش مهمی داشته است. از جمله رویکردهای تاثیر گذار درمعماری منظر، توجه به ویژگی های محیطی و بستر پروژه است، خواه ویژگی های کالبدی و بصری (فرم زمین، گیاهان و عناصر طبیعی،…)وخواه ویژگی های ذهنی (تاریخی، اجتماعی و…).
هیدئوساساکیhideo sasaki)) از جمله معماران منظر معاصر است ،که توجه به خصوصیات بستر پروژه از قبیل خصوصیات تاریخی،اجتماعی، اقتصادی،طبیعی و محیطی را ضروری می داند.
با گسترش ساخت و سازهای بی رویه در شهرهای امروز، توجه به عناصر طبیعی شهرها مانند رودها، کوه ها، جنگل هاو… می تواند در کم کردن آثار نامطلوب آنها تاثیر پر اهمیتی داشته باشد.
از طرفی در میان هیاهو و پیچیدگی زندگی امروز نیاز به وجود فضاهایی که گذران اوقاتی را به دور از دغدغه های زندگی در بستر طبیعی پاسخگو باشد، بسیار احساس می شود. توجه به عناصر طبیعی موجود در شهر از دیگر نکاتی است، که در پروژه های ساساکی به خوبی مشاهده می شود. او پروژه های قابل توجهی در طراحی حاشیه رودخانه های شهری دارد،لذا مطالعه آثار و اندیشه های او به عنوان معمار منظر معاصر دارای اهمیت می باشد.
کنار رودهای دائمی فضای شهری ممتدی است ،که از دل شهر می گذرد و در تصویر ذهنی اکثر شهروندان سر زندگی و شادابی را می سازد. این سرزندگی معمولا متقارن با تنوع فضایی و رفتاری فضای کناره است و همین امر شهروندان را به حضور در این فضا دعوت می کند(پاکزاد، ۱۳۸۴) در تمامی شهرهای دنیا که رودی در آن جریان دارد حاشیه رود از فضای مهم شهری است که مکان مناسبی برای تعاملات اجتماعی و حتی خلوت و تنهایی به وجود می آورد.
از جمله پروه های موفق طراحی شده در این زمینه ، توسط ساساکی طراحی منظر حاشیه رودخانه وایت است. اهمیت این پروژه تا حدی است که طرح منظر آن در سال ۱۹۹۹ موفق به دریافت جایزه بهترین پروژه از جامعه معماران منظر بوستون و در همان سال جایزه مریت از جامعه معماران منظر آمریکا شد.
این پروژه که بر حاشیه شرقی و غربی رودخانه امتداد یافته ، رویکرد اصلی در طراحی آن تجدید حیات شهری است. این مهم با بکار گیری راهبردهایی مانند ایجاد فضاهای باز برای ارتباط مردم با طبیعت و یکدیگر، و ارتباط رودخانه با بافت شهری اطراف تحقق یافته است.کلید واژه : هیدیو ساساکی (Hideo Sasaki)، رویکرد میان رشته ای (interdisciplinary approach)، بستر پروژه (project context)، برنامه ریزی و طراحی شهری (planning and urban design)، ساحلی (waterfront)مقدمه
هیدئوساساکی استاد و معمار منظر از چهره های مهم و تاثیرگذار معاصر است. او در سال ۱۹۱۹ در ریدلی کالیفرنیا بدنیا آمد. در سال ۱۹۴۶ در رشته معماری منظر از دانشگاه ایلینویز فارغ التحصیل شد و به ادامه تحصیل در دانشگاه هاروارد پرداخت. از سال ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۸ عضو دپارتمان معماری منظر دانشگاه هاروارد بود و در سال ۱۹۵۳ شرکت خود را تاسیس کرد.
پروژه های او جوایز زیادی را در مسابقات و انجن های مختلف به خود اختصاص داده است. هیدئوساساکی در زمینه طراحی فضاهای شهری نشانه ای نیز به فعالیت پرداخته است ،که در این زمینه می تواند به پروژه های موفقی همچون میدان کاپلی بوستون (Boston`s coply square) و میدان واشنگتن نیویورک (New your`k Washington) اشاره کرد.
در پروژه های او طیفی از طبیعی ترین و ارگانیک ترین پروژه ها با مداخلات حداقلی در طبیعت و احیا و زنده سازی محیط زیست تا طراحی های مدرن سطوح ساده و یکدست (بیشتر در طراحی محوطه های دانشگاهی و اداری که حالت رسمی تری دارند به کار برده شده است) قابل مشاهده است.
پروفسور چارلز هریس که به مدت ۴۲ سال در دانشگاه هاروارد تدریس می کرد در مورد رویکرد طراحی او می گوید:” ساساکی زیباشناختی خاصی را در طراحی تصدیق نمی کرد، او می خواست که نیازهای بشر و نیروهای طبیعی موثر در منظر سایت درک شود.”
هیدئوساساکی در جوانی در مزرعه ی خانوادگی شان کار می کرد و این بستری بود، تا هیدئو به لمس گیاهان وطبیعت از نزدیک بپردازد و با طبیعی ترین حالات گیاهان آشنا شود. می توان گفت که این تجربه در رویکرد فلسفه طراحی اش بدون تاثیر نبوده است. در این جا بود که فلسفه احترام به طبیعت را ،که بعدها از مهم ترین رویکردهای طراحی هایش شد ، را آموخت. او معتقد است که راهبردهای طراحی باید در ارتباط با محیط و بستر شکل بگیرد. او توجه به خصوصیات بستر پروژه از قبیل خصوصیات تاریخی، اجتماعی، فرهنگی، محیطی، طبیعی و جغرافیایی را ضروری می داند. با مطالعه آثار و اندیشه های هیدئو ساساکی، از رویکردها و فلسفه های او می توان به میان رشته ای بودن روند طراحی منظر، توجه به جنبه های محیطی توجه به اصول منظر پایدار و توجه به جنبه های اجتماعی زندگی جمعی اشاره کرد.
شرکت ساساکی در چندین طراحی سبز شرکت کرده است. ویژگی اصلی این گونه طرح ها حفظ و ارتقاء سلامت محیط زیست می باشد. از جمله معروفترین این گونه پروژه ها می توان به زیستگاه مرتعی والدن وودز)تصویر۱) (Walden woods landfill wildlife habitat)و زیستگاه ویرجینیا(تصویر۲) (the Virginia Biosphere) اشاره کرد. در این دو پروژه او سعی در باززنده سازی و برگرداندن حیات در حال انقراض سایت دارد. او از گیاهان بومی برای احیای طبیعت اطراف و ایجاد بستر مناسبی برای زندگی حیوانات بومی، بهره می برد.


تصویر۱- زیستگاه والدن وودز




تصویر ۲- زیستگاه ویرجینیا

در طراحی پروژه والدن وودز او از یکی از آخرین دستاوردها و تکنولوژی های دنیای معاصر بهره می برد، تا حیات در حال انقراض آن را دوباره احیا کند و آن اینکه یک شبکه از لوله های خارج کننده گاز متان برای نفوذ در مناطق جنگلی شکل می دهد ، تا به رشد گیاهان و علف ها و درختان بومی سرعت بخشد. از دیگر اهداف ایجاد این جنگل ها در اطراف علفزارها ایجاد پیوستگی در مناظر طبیعی اطراف می باشد.
بهره از گیاهان بومی منطقه در غالب پروژه هایش دیده می شود، چنان که در پروژه پارک ساحلی چارلزستون )تصویر ۳،۴)(charlesto waternott park) ، احیای پوشش گیاهی بومی راه حلی برای افزایش ارزش زیست محیطی بستر و افزایش محبوبیت نواحی کنار ساحل و جذب شهروندان به این نواحی می باشد.


تصویر ۳و ۴- پارک ساحلی چارلزستون :احیا علفزارها ،بهبود شرایط اکولوژیکی آبهیدئو ساساکی از جمله معماران منظر معاصر است، که به اصول طراحی منظر پایدار توجه دارد. از جمله ویژگی هایی که این اصل را در کارهای او قوت می بخشد، استفاده از گیاهان بومی منطقه مورد نظر ۲- ایجاد زیستگاه حیات وحش ۳- توجه به روش های ساخت و مصالح و همچنین توجه به حفاظت و سلامت آب و خاک و همساز شدن با محیط طبیعت اطراف می باشد . الیزابت میک یکی از همکاران شرکت ساساکی می گوید:” مثل تمام طراحان خوب، فضاهایی را گسترش می دهیم ، که مردم دوست دارند ، در آن ها زندگی کار و تفریح کنند، فضاهایی که مدت زمانی طولانی کاربرد خواهند داشت.”
او همچنین به نیازهای اجتماعی زندگی جمعی و ثبت خاطرات مشترک جامعه بها می دهد. به طور مثال در طرح های او برای حاشیه رودخانه ایندیاناپلس (central indianapolis riverfront) لنگر گاه ملی (National harbor) و پارک ساحلی چارلز ستون می توان شاهد چنین فضاهایی بود.
ساساکی را می توان از پیشگامان کار گروهی دانست. او طراحی منظر را روندی میان رشته ای می داند که از تعامل متخصصین در رشته های عمران طراحی و برنامه ریزی شهری، معمار و منظرو… پدید می آید.
او تئوری و عمل را در کنار هم می دید ، و اعتقاد داشت که دانشجویان باید مشکلات طراحی را در دنیای واقعی تجربه کنند. او دانشجویان خود را در کنار تئوری های آموزشی، درگیر پروژه های عملی کرد. آن ها در کنار مهندسان عمران، طراحان شهری، و معمارانی چون اروسارینن و مجسمه ساز و معمار منظر ایسامونوگوچی به تجربه می پرداختند.
پیتر واکر(Peter walker) که بعد از فارغ التحصیلی از هاروارد به همکاری با شرکت ساساکی پرداخت، در این مورد می گوید: “بسیاری از ما ساعت زیادی را در دفتر او همچون دانشکده ای کار کردیم.”
ساساکی در مفهوم و فلسفه طراحی اش همانقدر که به برنامه ریزی دقیق و شناخت میحطی اهمیت می دهد، همانقدر هم شاعرانه و خیال گونه برخوردمی کند. الن وارد همکارانش در این ومرد می گوید:” ما می خواهیم سلسله فضاهایی به یادماندنی را در مسیر رسیدن شما به پارک خلق می کنیم. ما می خواهیم مردم فضا را بشنوند، ببینند و احساس کنند.”
در نهایت می توان هیدئو ساساکی را معمار منظری دانست، که طرح های او در هماهنگی و تناسب با بستر و محیط و نیازها و موضوع پروژه، خواه ارگانیک با مداخله حداقلی در طبیعت و خواه با رویکرد مدرن شکل می گیرد.

ادامه دارد ..

 

[E . H . S . A . N]

ادامه - معرفی پروژه

ادامه - معرفی پروژه

معرفی پروژه

موقعیت مکانی
پروژه مورد نظر بر حاشیه شرقی و غربی رودخانه وایت که در قلب شهر ایندیاناپلیس، ایالت ایندیانا در جریان است، بین سالهای ۱۹۹۲تا۱۹۹۷ ساخته شد.




تصویر ۵- حاشیه رودخانه ایندیاناپلیسساختار فیزیکی پروژه


پروژه حاشیه رودخانه ایندیاناپلیس ، حاشیه رودخانه وایت و کانال مرکزی را به سلسله فضاهای باز متحدی که بافت شهری مرکز شهر را به منبع غنی فرهنگی ، تاریخی و طبیعی حاشیه رودخانه متصل می کند ، تغییر داده است.
ساساکی در ابتدا یک طرح اصلی برای کریدری ۹ مایلی که رودخانه در مسیر جریانش در شهر بوجود آورده، آماده کرد. این طرح گویای ارتباط بافت مرکز شهر با رودخانه توسط فضاهای باز جدید است . این فضاهای باز عمومی، فرص هایی برای توسعه های مسکونی ، ورزشی ،سازمانی و محلی در حاشیه رود و سایت کانال بوجود می آورد، فرصتی برای ساختمانهای موزه ایالت و تآتر آیمکس تا پارک بیس بال و الحاقات باغ وحش ایندیانا.
فاز نخست تکمیل شده طرح ،فضای شهری لبه رودخانه است، پارک اتصال میان محله مرکز شهر و مرکز تجاری و رودخانه است .در طول قرن اخیر لایه هایی از کاربری های مختلف بر منظر سایت تاثیر گذاشته، جاده ها، پل ها، ساختمانهای صنعتی، تجاری، یادبود ها و … از این قبیل اند. ساساکی به طور آگاهانه این عوامل را در فرم پارک تفسیر کرد، نه از طریق احیای تاریخی صریح یا تقلید صرف از کذشته ،بلکه از طریق کشف تفسیر های بر جای مانده بر بستر پروژه.
عنصر اصلی سازمان دهنده طرح، توسعه کانال مرکزی (در دهه هشتاد مرمت شد.) در پارک و جاده ملی هستند، که هم سطح جاده اول از مرکز شهر به رودخانه است.
بخش مرکزی پارک پلاتزای جشن است، که در طول سمت جنوبی تفرجگاه جاده ملی قرار گرفته و رو به سمت رودخانه دارد.پل قدیمی مرمت شده واشنگتن، پلاتزای جشن را به ورودی باغ وحش در سمت غربی رودخانه متصل می کند. تفرجگاه جاده ملی که بر مسیر قبلی خیابان ایندیاناپلیس شکل گرفته، مسیر پیاده اصلی به سمت رودخانه از مرکز شهر است. نقطه پایانی این تفرجگاه به صفه مک کرمیک می رسد، که پل عبوری اولیه لز رودخانه را به یاد می آورد.
در ساحل غربی باغ وحش، باغ ها و ساختمانهای جدیدی ساخته شده بود که به تفرجگاه ساحلی وصل میشود. در ساحل شرقی ساختمانهای دانشگاهی جدیدی قرار داده شده اند تا دید و منظر رودخانه و دسترسی به تفرجگاه را افزایش دهد.
۱٫پلاتزای مرکزی و آمفی تئاتر
۲٫توسعه کانال
۳٫جاده ملی
۴٫صفه مک کرمیک
۵٫پل واشنگمون
۶٫ورودی باغ وحش ایندیانا
۷٫تئاتر آی مکس
۸٫پارک بیس بال
۹٫رودخانه وایت





تصویر ۶- پلانتحلیل کلیت پروژه


تحلیل کلیت پروژه در سه جنبه حسی و بصری، زیست محیطی و اجتماعی انجام شده است.جنبه حسی و بصری
در طرح اصلی برای حاشیه رود ایندیاناپلیس سیل بندهای دیوارهای برای حفاظت مرکز شهر از سیلابهای دوره ای رودخانه ساخته شدند. این دیوارهای سیل بند حصار تاثیرگذاری را میان شهر و روددخانه پدید می آورد که برای کاهش این فاصله و جدایی طرح اصلی دسترسی های به هم پیوسهت ای را در طول هر دو طرف حاشیه رودخانه پیشنهاد می کند. با وجود چنین دسترسی هایی ارتباط میان بافت شهری مرکز شهر و تفرجگاه ساحلی را به آسانی ممکن می سازد. همچنین طرح اصلی فضاهای باز اصلی را در موقعیت های کلیدی برای ارتباط تفرجگاه ساحلی با بافت شهری پیشنهاد می کند.
در طول ۱۷۵ سال اخیر لایه از کاربری های مختلف بر منظر سایت تاثیر گذاشته است. جاده ها و پل ها، ساختمان های تجاری و صنعتی، بناهای یادبود، نیروگاه ها، کانال ها و سل بندها، که همه نشان از رشد و گسترش شهر در قرن اخیر دارد. ساساکی این عوامل را در فرم پارک تفسیر کرد. نه از طریق احیای تاریخی صریح یا تقلید از گذشت بلکه با آزاد کردن معانی و تفسیر جنبه های بر جامانده مربوط به بستر پروژه، شرایط توپوگرافیک و ارتباط زمین و آب.
تفرجگاه جاده اصلی که بر مسیر قبلی خیابان ایندیاناپلیس شکل گرفت، مسیر پیاده اصلی به سمت رودخانه از طرف مرکز شهر است. نقطه پایانی به صفه مک کرمیک می رسد، که پل عبوری اولیه از رودخانه را به یاد می آورد.
نقطه برخورد پل فدیمی با حاشیه رودنفطه مهمی در طرح به شمار میرود، که فضای شاخص طرح ،پلاتزای جشن در این نقطه قرار گرفته است. این پلاتزا به صورت آمفی تئاتری از سنگ و چمن شکل گرفته است.(تصویر ۷)


تصویر ۷- فضای استراحت

خطوط سنگی منحنی شکل بر بستر وسیع و سبز چمن شیبدار که خطوط توپوگرافیک را به ذهن می آورد،مکان و نقطه ای برای نشستن و استراحت و فعالیت های دیگر تعریف می کند. این خطوط سنگی بواسطه تضادی که رنگ خاکستری روشن آن ها با بستر چنین به وجود می آورد و هم به واسطه فرم پیوسته ی منحنی شکل شان مردم را به خود جذب می کنند. (تصویر ۸) فرم هر منحنی نسبت به منحنی کناری خود تیغیر یافته و به صورت یک شکل و موازی هم نیستند و این پتانسیل مثبتی است جهت اینکه در هر نقطه از منحنی دیدی متفاوت از منظر اطراف و رودخانه را پیش روی مخاطبان قرار می دهد. دیگر پتانسیل که این خطوط نرم نشستن برای فرد به وجود می آوردند تجربه ای متفاتی است که در دفعات مختلف نشستن در نقاط مختلف پلاتزا در ذهن او خلق می کند، و تجربه فضا را برای او تکراری و خسته کننده نمی کند.




تصویر ۸- فرم به هم پیوسته منحنی شکل سنگ ها

به لحاظ کالبدی حاشیه رودخانه وایت در سطحی پایین تر از بافت شهری و اطراف اش قرار گرفته است. این ویژگی علاوه بر این که بافت شهری را از سیلابهای دوره ای رودخانه حفاظت می کند با ایجاد محوریت کانی و جدا کردن خود از هیاهو و شلوغی شهر فضایی مناسب برای زندگی جمعی، جشن ها و حتی خلوت و تنهایی و گذران اوقات فراغت و لذت بردن از کناره رود فراهم می آورد. دید مستقیم به حاشیه رود هنگام عبور از پل قدیمی واشنگتن، می تواند عامل تشویق کننده ای برای حضور در فضاهای باز عمومی حاشیه رودخانه باشد. پل واشنگتن علاوه برکارکرد عبور و گذر، می تواند نظرگاهی برای تماشای دید و منظر اطراف باشد. وجود عناصر سبز ر روی پل سبب پیوستگی بصری آن با سبزینگی حاشیه رود می شود.جنبه زیست محیطی
توسعه پایدار شهری در میان تجربه ها و دستاوردهای خود به زیر ساخت های سبز شهری اشاره می کند که بر اساس احیای لبه های طبیعی شهر استوار است.دره ها، حاشیه رودها و ساحل دریا از جمله لبه های قابل برنامه ریزی شهر هستند که احیای آنها سهم مهمی در باز گرداندن کیفیت مطلوب زیست به محیط دارد. (منصوری ،۱۳۸۹)
ایجاد سلسله فضاهای باز در حاشیه رودخانه وایت سبب دور شدن وسایل نقلیه و ساخت و سازها از لبه رود شده و در پاکیزگی هوا مؤثر می باشد. همچنین استفاده از گیاهان بومی علاوه بر حفظ شرایط اکولوژیکی آب باعث زیبایی و کیفیت محیطی شهر می شود.جنبه های اجتماعی
پلاتزای جشن در حالی که رو به سمت رود خانه دارد، فضای مناسبی برای فعالیت های جمعی، جشن های ملی، ثبت خاطرات مشترک و در نتیجه تقویت حس مکان و احساس تعلق خاطر مردم دارد. ( تصاویر ۹ و ۱۰ و ۱۱ )




تصویر ۹




تصویر ۱۰



تصویر ۱۱رویکرد معمار منظر در طراحی


در پروژه مورد نظر، رویکرد معمار احیا و زنده سازی بوم و بستر به خوبی مشاهده می شود. مثلا توجه به بستر تاریخی پروژه، طراح با حفظ عناصر و ویژگی های تاریخی در سایت، علاوه بر تداوم وحفظ هویت آنها، نقش این عناصر را در زندگی جمعی مردم شهر احیا کرده و باعث تداوم و تقویت خاطرات آنها می شود.
طرح از لحاظ کالبدی نیز به خوبی با فعالیت ها و کاربری های اطرافش ارتباط بر قرار کرده است. پل مرمت شده واشنگتن ارتباط میا کاربری های پر جمعیت وپر طرفداری چون باغ وحش ایندیانا و محوطه جمعی طرح را در دو طرف خود برقرار می کند و باعث رونق گرفتن فضاهای دو طرف رودخانه شده است.
راهکار اصلی طرح، که ایجاد سلسه فضاهای باز بهم پیوسته ای در حاشیه رود است ،ارتباط میان زندگی مردم شهر ومنبع غنی رودخانه را احیا می کند.این طرح علاوه بر تقویت ارتباط مردم با عنصر طبیعی موجود در شهرشان و کاستن اثرات نامطلوب زندگی پر هیاهوی شهری، باعث تقویت تعاملات اجتماعی مردم و ثبت خاطرات مشترک جمعی شده است .
در کلیت طرح رویکرد مدرن معمار به خوبی دیده می شود که فضا های باز و وسیعی، مناسب برای جمع شدن مردم و دیدار هم می باشد. فلسفه احترام به طبیعت معمار این گونه در طرح تجلی یافته است، که در نقطه مرکزی پارک ،پلاتزای جشن، با بکار گیری خطوط نرم و ارگانیک به جای خطوط مستقیم و خشک به احترام و تواضع در برابر رود پراخته و فضایی آرام و دلنشین برای حضور مردم فراهم آورده است.نتیجه گیری
از تحلیل پروژه مورد نظر، درمی یابیم که طرح، هم به جنبه های عینی و هم به جنبه های ذهنی منظر توجه کرده است، و علاوه بر تأثیر خوشایند حسی و بصری که ایجاد می کند، پتانسیل هایی از جمله زنده کردن بستر تاریخی سایت، تقویت نقش رودخانه وایت به عنوان عنصر سازمان دهنده شهر، خلق فضاهای جمعی و تقویت احساس تعلق مردم به شهر و امکان بهره همه اقشار جامعه را از عنصر طبیعی درون شهر، رودخانه وایت، بوجود آورده است.
طرح منظر حاشیه رود خانه وایت در شهر ایندیاناپلیس، با شکل گرفتن در کنار عنصری تاریخی همچون پل قدیمی واشنگتن باعث زنده شدن و حیات دوباره این عنصر تاریخی شده است و همچنین با تبدیل آن به پیاده راهی که عامل پیوند ورودی باغ وحش و بخش مرکزی پروژه است، بستری را برای رویدادهای خاطره انگیز و جمعی در قلب شهر ایندیانا به وجود آورده است، و باعث تعلق خاطر مردم و تقویت حس مکان می گردد.
در اکثر شهر های دنیا که رودخانه ای در میان آن جریان دارد، رود به عنوان یکی از محور ها و عناصر سازمان دهنده شهر نقش مهمی ایفا می کند و معمولا هسته تاریخی شهر در کنار رود مشخص می گردد. این پروژه با تبدیل حاشیه رودخانه وایت به مجموعه فضاهای باز عمومی علاوه بر پیوند رودخانه با مرکز شهر، رودخانه را به یکی از عناصر سازمان دهنده کالبد شهر تبدیل کرده است. همچنین چون پروژه بستر مناسبی برای توسعه های مجاور خود فراهم آورده بر اهمیت رودخانه به عنوان عنصر سازمان دهنده شهر می افزاید .
علاوه بر آثار تاریخی ،هویتی و اجتماعی که بر شمرده شد، زنده کردن حاشیه رود و تعریف آن به عنوان تفرجگاهی همگانی، امکان استفاده از عنصر طبیعی را برای همه مردم از پیر و جوان، غنی و فقیر فراهم آورده است، و از آن جایی که در مرکز شهر قرار گرفته است، مکان مناسبی برای تعامل اقشار مختلف جامعه پدید آورده است.


منابع:

• پاکزاد، جهانشاه، راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، انتشارات وزارت مسکن و شهر سازی، ۱۳۸۴
• منصوری، سید امیر، ساحل، فرصت ناشناخته برای ارتقاء کیفیت فضا، مجله تخصصی هنر، محیط، منظر ،شهر، معماری ، شماره ۹، مرداد ۱۳۸۹٫
• sasaki associate ,spacemaker press,1997
• sasaki.com
• Hideo Sasaki; Landscape Architect , Educator | September 27, 2000
• Hideo Sasaki , 80, Infuential Landscape Architect | September 25, 2000 | Anne Raver

برگرفته از :
نشریه الکترونیکی معماری منظر

 

[mpb]

این پروژه با نام “جایی که رود جاریست”، برای دهمین اکسپوی جهانی باغ طراحی شده بود. این پروژه با مساحت تقریبی ۱۵۰۰ مترمربع، جایزه دوم مسابقات جهانی دهمین اکسپوی باغ چین را برد. مفهوم تمام پروژه این بود که مردم بفهمند که چگونه آب پاک هم برای محیط و هم برای زندگی سالم مهم است. برای رسیدن به این مقصود، تیم پندا طرحی را ارائه کردند که تداعی کننده مسیر یک رودخانه و کاربری طبیعی آن باشد. این کار فقط با چند عنصر انجام شد؛ گل های وحشی، علفها و چمن.
طبق گفته ی گروه طراحی ایده تمرکز بر آب از رابطه طولانی ووآن – محل برگزاری اکسپری باغ – با راههای آبی گرفته شده است. بنابراین باغ ارتباط تاریخی و فرهنگی این منطقه و آب را منعکس می کند.
با راه رفتن در داخل باغ بازدیدکنندگان می توانند نوع متفاوتی از منظرها را تجربه کنند. مانند صخره های باریک، غارها، علفزار و تنگه های پست و باریک. بعضی از قسمتهای سایت با ارتفاعهای متفاوت ساخته شده اند تا کوهها و دره های ملایمی شکل دهند.
باغ می تواند از نقاط مختلف و با دیدهای مختلفی تجربه شود. با ورود به علفزار بازدیدکنندگان می توانند بالای تنگه راه بروند و در مکانهایی با نام واحه جمع شوند؛ جایی که می توانند ببینند در سطح زمین چه اتفاقی در حال وقوع است.

​

طراحان با خلق فضاهای متنوع و استفاده صحیح از آب در پروژه “جایی که رود جاریست” مفهوم پایداری را به مردم می آموزند.

توجه به فنون پایدار چیزی است که پندا را در بیشتر پروژه هایش با آن می شناساند. در این پروژه سامانه ای وجود دارد که آب باران را در تانکهای زیرزمینی جمع آوری می کند و از آن در طول جشنواره برای آبیاری گیاهان استفاده می شود.
البته یکی از جالب ترین مشخصه های این پروژه کارایی جالب آن است. بازدیدکنندگانی که وارد باغ می شوند تشویق می شوند که با آن تعامل کنند، چنانکه به آنها دانه هایی از گونه­های گیاهی مختلف داده می شود تا در مرزهای تنگه بکارند. جالب اینکه در زمان برگزاری اکسپو تمام دانه هایی که کاشته شده اند، شروع به جوانه زدن می کنند و بازدیدکنندگان می توانند رشد آنها را ببینند و اهمیت مشارکت در محیط را احساس کنند.
این پروژه می تواند به عنوان قصیده ای بر آب شناخته شود و حقیقتاً منبع آب قالب اصلی این طراحی است. همانطور که طراحان اشاره می کنند، وظیفه مردم این است که راهی برای حفظ منابع آب پیدا کنند و این فقط زمانی می تواند ممکن شود که مردم از اهمیت آن برای سیاره ی ما و خود ما آگاه شوند.
اینجا، مردم احساس می کنند که گویی رودخانه هستند، مسیر آن را دنبال می کنند و در نقش طبیعی آن شرکت می کنند. به این ترتیب مردم می فهمند که چرا رسیدن به محیط طبیعی ما به داشتن آب پاک و خالص بستگی دارد.
این پروژه مثالی از آن است که چگونه معمار منظر می تواند در مردم راجع به موضوعات مهمی مانند پایداری، آگاهی ایجاد کند.

منبع:landarchs.com
​

 

[E . H . S . A . N]

نویسنده : ماریا مشکاتی
دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

---

مقدمه

ریخت اصلی زمین، قبل از تغییر توسط تمدن انسانی را منظر طبیعی می‌گویند. تقریباً هیچ ‌جایی از زمین باقی نمانده است که از انسان، تمدن و فرهنگ انسانی در آن اثری وجود نداشته باشد. منظر طبیعی و منظر ناشی از تمدن انسانی دو تصویر مجزا و رو به‌ روی هم از محیط ‌زیست هستند. ازجمله تجاوزهای انسانی به بستر طبیعی، می توان از نرده ‌ها، جاده ‌ها، پارکینگها، مسیرهای پیاده روی، مداخلات مدیریتی گیاهان موجود و … نام برد. در عصر امروز، بشر برای احتراز از نابودی مطلق محیط زیست تلاش دارد تا با بکارگیری روشهایی، منظر تغییر یافته را به اصل خود برگرداند و یا حتی ‌الامکان به آن نزدیک کند. (Carl O Sauer,1968). بنابراین در این گزارش به بررسی میزان و نوع تغییرات به وجود آمده در مناظر طبیعی واقع در جزایر هرمز و قشم، به عنوان نمونه موردی، پرداخته شده‌ است و پیشنهاداتی جهت انتخاب رویکردی مناسب برای بهبود وضع موجود، ارائه می‌شود.

آشنایی با منظر طبیعی جنوب ایران

مناطق واقع در حوزه خلیج فارس، از جمله مناطق مهم و دارای پتانسیلهای متنوع در ایران هستند. از ذخایر نفتی و گازی مدفون در بستر خلیج فارس تا انواع آبزیان خوراکی، موقعیت استراتژیکی و شاهراه اقتصادی بودن آن تا جنگلهای زیبای حرا، جملگی بخشی از قابلیتهای این مناطق است. شایان ذکر است که تاکنون تنها از بخشی از توانمندیهای خلیج فارس بهره ‌برداری شده است.
شاخصه این مناطق وجود مناظر، اشکال و جلوه‌ های متنوعی از زمین است که پدیده ‌های زمین ‌شناسی و ژئومورفولوژی، محسوب می‌ شوند. فرسایش آبی و بادی، تغییر درجه حرارت و تبلور کانی ‌ها، بارش برف و باران، رگبارهای فصلی، امواج دریا، پیشروی و پسروی آب دریا، تغییر مسیر رودخانه ‌ها، نفوذ آب در لایه ‌های زمین و انحلال سنگها و رسوبات آهکی و شکل گیری غارها و حفره‌ ها و دریاچه‌ها و سفره‌ های آب زیرزمینی، نفوذ آب در سنگها، انجماد و تخریب آنها از جمله عواملی است که چهره طبیعت را دائم تغییر داده و رخنمون ‌ها و جلوه‌ های رنگارنگ کانی ‌های لایه ‌های مختلف زمین را بیشتر نمایان می‌سازد. این مناظر بازتاب ‌دهنده عنصر زمان، تحول و تکامل فرآیندهای اکولوژیک و سیستمهای حیات ‌بخش هستند. (Carl O Sauer,1968)
از دیگر ویژگیهای برجسته این منطقه که به علت موقعیت جغرافیایی حاصل شده، ارتباط دریایی بین نقاط بنادر و جزایر خلیج فارس به همدیگر است. فاصله مکانی بین جزایر و بنادر، فرصت کافی برای درک این نوع مناظر را که گاهاً بوسیله لنج ‌ها و نفتکشها مخدوش شده است، در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. منظر دینامیک درک شده در طول مسیر دریایی، برای رسیدن به مقاصد خشک، در این منطقه ادراک چند جانبه و درگیری همزمان چندین حس از جمله لمس باد، درک رنگ و بافت موجهای ریز و … را به ارمغان می ‌آورد.

مروری بر رویکردهای برخورد با منظر طبیعی

امروزه برنامه ‌ریزان و معماران منظر با رویکردهای مختلف زیست محیطی، تاریخی، اقتصادی، فرهنگی، بوم شناختی و پایداری به ارائه راهکارهای متنوع برای بهره ‌برداری و استفاده از سایتهای منظرین می ‌پردازند. همچنین از اوایل قرن بیستم میلادی متخصصان معماری منظر (اروپا و امریکا) در رویکردهای خود تاکید بیشتری بر ارزشهای طبیعت و محیط ‌زیست داشته‌ اند. تاکیدات زیست‌ محیطی با گرایشهای بوم شناسانه در منظر شروع شده و تا اواسط قرن بیستم با حفظ رویکرد اهمیت بیشتر بر حفظ جلوه‌ های بکر طبیعی و ارزشهای اکولوژیکی بوده ‌است. پس از آن پافشاری بر لزوم ارتباط تنگاتنگ مردم با محیط طبیعی رواج و اهیمت پیدا می‌کند. سپس در دوره ‌های بعد متاثر از دیدگاه ‌های پیشین مدرنیسم نوع دیگری از نوطبیعت‌ گرایی و تفکرات محیطی ظهور می ‌کند. بررسی دیدگاه‌ ها و رویکردهای متخصصان معماری منظر نشان می ‌دهد که در تعریفهای آنها ضمن تاکید بر ارزشهای بالقوه عناصر طبیعی و قابلیتهای دانش معماری منظر در برقراری روابط منطقی و کارآمد میان انسان، طبیعت، معماری و عناصر مصنوع، سلامت انسان و محیط طبیعی، ویژگیهای حیاتی اکوسیستمهای طبیعی، حفاظت از منابع طبیعی – محیطی و توسعه فضاهای باز طبیعی توجه مضاعفی شده است. (تقوایی، ۱۳۹۱)
از نگاه نگارنده، در حالت کلی، دو نوع دیدگاه نسبت به مناظر طبیعی وجود دارد؛ دیدگاه سلطه طلبانه و دیدگاه حفاظت مطلق. در دیدگاه سلطه‌ طلبانه، انسان نسبت به طبیعت اولویت دارد؛ از اینرو با استفاده از ابزار و تکنولوژی خود، تاثیری عمیق بر بخشهایی از طبیعت می‌ گذارد و در جهت توسعه زندگی خود از آن برداشت می ‌کند. به ‌این ترتیب منظری شکل می‌گیرد که روایتگر دخالت سودجویانه بشر در طبیعت است. مداخله‌ و استفاده‌ ناسنجیده از طبیعت منجر به تغییر و تخریب غیرقابل جبران در سطح زمین می ‌شود. از جمله نمودهای این تسلط در مناظر طبیعی، تغییر مقطع رودخانه‌ ها، محصور کردن طبیعت به وسیله دیواره های بتنی، اکتشافات معدنی و نفتی و … است. از سوی دیگر انسان دیدگاه حفاظت مطلق نیز از هر گونه مداخله در طبیعت جلو‌گیری می‌ کند.
این دو دیدگاه افراطی ممکن است به نتایج یکسانی بینجامند، زیرا حفاظت مطلق از منابع طبیعی هزینه ‌های فراوانی در بردارد، در نتیجه به علت گریز از هزینه های نگهداری، این مناظر رها شده و به نابودی کشیده می‌شوند. برای دستیابی به استفاده خردمندانه از مناظر ضروری است به تعادل و توازنی رسید که موجودیت این اکوسیستمها در گستره وسیع فعالیتهای انسانی، که از حفاظت مطلق تا دخالت موثر متفاوت است، تضمین شود.


رویکردهای مشاهده شده در منظر طبیعی جنوب

بازدیدهای انجام شده از وضع موجود زیست محیطی در جزایر هرمز و قشم‌ و بندر لافت گویای این مسئله است که مناظر موجود دراین مناطق شامل تمام گستره‌ طیف مناظر طبیعی (بدون مداخله – دیدگاه حفاظت مطلق) تا منظر انسانی (مداخله زیاد – دیدگاه سلطه‌ طلبانه) است.
همچنین با توجه به آنچه مشاهده ‌شد، سایتهای منظرینی که شناخته ‌تر شده و در لیست تورگردها قرار گرفته اند، گردشگر بیشتری برای مراجعه خواهند داشت. به ‌مرور برای رفع نیاز گردشگران، گزینه هایی نامعقول به‌ عنوان امکانات قائل می ‌شوند که نتیجه آن مداخله نامناسب در حوزه طبیعی منظر است. این امر ارتباطی به نوع منظر، سختی حرکت در سایت و سهولت دسترسی به محدوده نداشته و به ‌این معنی است که سایتهایی با سختی دسترسی یکسان، مداخله متفاوتی داشته ‌اند (مقایسه مسیر حرکتی درون سایت در تنگه چاهکوه و دره مجسمه ‌ها). این مداخلات با میزان مراجعه ‌کننده ارتباط مستقیم دارد، نوار ساحلی جزیره قشم و پارکهای ساحلی آن محدوده به علت داشتن مخاطب بالاتر مداخلات بیشتری دارند. در سواحل بندر لافت و تنگه چاهکوه عمده مداخلات قابل جابجایی بوده و سایر مداخلات ماهیت بکر منظر را تحت الاشعاع قرار نمی ‌دهند (نیمکتهای فلزی مسیر تنگه چاهکوه، سکوهای بتنی در ساحل لافت) که در دسته مداخلات نسبی قرار می‌گیرند.در جدول زیر دسته ‌بندی مکانهای بازدید شده از لحاظ میزان مداخله را مشاهده می کنید.

منطقه	نحوه مداخله
سواحل جزیره قشم	مداخله زیاد
سواحل بندر لافت	مداخله نسبی
تنگه چاهکوه	مداخله نسبی
دره مجسمه ها	مداخله کم
دره ستارگان	مداخله کم
دره خاک رنگی	مداخله کم
ساحل جزیره ناز	مداخله کم
گنبد و غار نمکی	مداخله کم
دره سکوت	مداخله کم

پارک ساحلی زیتون در سواحل جزیره قشم، منبع: www.lenzor.com
​

ارائه پیشنهاداتی برای حفظ و توسعه مناظر طبیعی جنوب کشور با توجه به نمونه های موردی

اولین گام، استخراج خصوصیات شاخص منظر و طراحی به منظور تقویت درک این موارد است. طراحی حول ویژگیهای منظرین سایت، نتیجه شاخص تری را ارائه می ‌نماید. به طور مثال در سایت دره مجسمه ‌ها واقع در جزیره هرمز، شکل و فرم صخره ‌های موجود یکی از ویژگیهای منحصر به فرد و غالب مجموعه است. بنابراین در الحاق و یا طراحی برای امکانات موردنیاز در این سایت باید این نکته در نظر گرفته شود که این فرم و شکل غالب تغییر نکند و بکر بودن محیط حفظ شود به طوری که هر الحاقی در لایه دوم اولویت بصری قرار گیرد.
همچنین کم بودن ‌پوشش گیاهی، وجود مسیرهای صخره ‌ای و صعب ‌العبور و در نهایت دید و منظری غافلگیرانه رو به دریا در انتهای مسیر از دیگر شاخصه‌ های این سایت است. در نظر گرفتن امکان نشستن ایمن بر لبه صخره‌ های رو به دریا برای تجربه مجدد و طولانی ‌تر منظر، یا قائل شدن سکویی به عنوان نظرگاه، از راه حلهای طراحی منظر برای تاکید بر خصایص زیست محیطی و بکر موجود در سایت دره مجسمه‌ ها است.

عکس سمت راست: مداخلات کنترل شده در جهت شیب و فراهم آوردن نشیمنگاه هایی برای دید مناسب و باز به سوی دریا
عکس سمت چپ: استفاده ناگریز از کفسازی های سخت و جداره های بتنی در این بخش ساحل، منبع: نگارنده


​

فراهم آوردن امکان آموزش مستقیم و غیر مستقیم در امتداد مسیرها برای گردشگران، توسط ارتباط فعال با بوم‌ شناسی طبیعی، از جمله پیشنهادات قابل بررسی است. برای مثال آشکارسازی نحوه تبدیل مناظر طبیعی به وضع کنونی از طریق علائم آموزشی یک ارتباط انفعالی را به وجود می ‌آورد که موجب ایجاد درک عمیقی از رابطه بین زمین و ساز و کارهای طبیعی می ‌شود. از طرفی هنرهای عکاسی، نقاشی و … از جمله حرفه ‌هایی هستند که نیازمند امکانی برای سود بردن از آموزه ‌های خاص خود هستند.
برقراری این مهم که شرایط بومش هر محل، معرف و شکل ‌دهنده روند زیبایی ‌شناسانه آن باشد، در اولویت است. خوشبختانه کلیت طرح و دخل و تصرفها، بیانگر ویژگیهای فرهنگی و طبیعی بافت بومی است. حتی سازه‌ های مورد استفاده و الحاقی از جمله سازه ‌های موقت برای فروش نوشیدنی و عرضه محصولات در ورودی سایت دره سکوت، دره خاکهای رنگی و غار نمکی و … کاملاً در تطابق با بومش منطقه هستند.

عکس سمت چپ – پایین: میزان مداخلات انسانی برای مشخص کردن راهها به کمترین میزان در تنگه چاهکوه محدود شده است.
عکس سمت چپ-بالا و سمت راست: مداخلات محدود انسانی و حفظ ویژگیهای شخصیتی مکان در عین پاسخکویی به نیازهای انسانی فضا در دره ستاره‌گان، منبع: نگارنده
​

جمع بندی

طراحی اکولوژِیک به ‌عنوان یک رویکرد، مقدمه ای برای تاثیر اکوسیستم زمین و منابع در پاسخ به محدودیتها و استفاده از فرصتها است. هر نوع طراحی منطبق بر محیط با استفاده از فرصتها و محدودیتهای موجود برای اتصال بین انسان و نیازهای کاربران و طبیعت منطقه از طریق تبادل مواد و انرژی در جهت به حداقل رساندن اثرات محیط زیستی مخرب بر روی اکوسیستم زمین و منابع موجود در سایت و تلاش برای ارتقاء کیفیت محیط ‌زیست منطقه بر اساس و محوریت ویژگیهای بومی و محیطی از این دسته طراحی ها است. فرضیه اصلی طراحی اکولوژیک سایتهای منظرین فراهم آوردن پشتوانه ‌های اقتصادی، علمی و زیست محیطی مناسب برای آموزش عمومی و ایجاد فرهنگ صحیح زندگی همساز با محیط‌ زیست است که متناسب با موارد ذکر شده است.مروری بر موارد پیشنهادی مناظر طبیعی واقع در جنوب کشور:

• در نظر داشتن ویژگیهای غالب سایت به ‌عنوان عامل اصلی تاثیرگذار در طراحی و توسعه
• تمرکز بر قابلیت اجتماع ‌پذیری
• توجه به شرایط بومی و محلی سایت به عنوان اصل اساسی هدایتگر طراحی فیزیکی سایت، تعریف هویت و ایجاد حس مکان قوی
• تلفیق اهداف آموزش جمعی از طریق منظر در واقع آموزش غیر مستقیم
• تامین وجوه مالی برای هزینه ‌های اجرایی توسط سایت
• حفاظت از سلامت منظر طبیعی در پروسه طراحی و حین بهره ‌برداری

به نظر می‌ رسد که استفاده از روند مورد بحث می ‌تواند پاسخگوی نیازهای اجرایی سایتهای منظرین واقع در جنوب کشور به سمت اهداف منظر هماهنگ با طبیعت باشد. در جمع بندی مسائل مطرح ‌شده را می ‌توان در دو پهنه حفاظتی و تفرجی دسته بندی نمود که انجام موارد حفاظتی از جمله حفاظت از لکه‌ های طبیعی موجود در منطقه در اولویت قرار دارد.

* مقاله­ حاضر، دستاورد سفر پژوهشی دانشجویان معماری منظر به جزایر هرمز و قشم در بهمن ماه ۱۳۹۴ است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است.

منابع:

• Sauer, Carl Ortwin.The morphology of landscape. Johnson Reprint, 1968
• تقوایی، حسن. ۱۳۹۱٫ معماری منظر درآمدی بر تعریفها و مبانی نظری، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

برگرفته از :
نشریه الکترونیکی معماری منظر

 

[M I N A]

عنوان مقاله :
بازی با سطوح برای تولید هویت های منظر

نویسنده :
مهگل احمری

چکیده:
اختلاف سطح ظرفیت ساز موقعیت هایی برای تولید هویت های منظر شهری یا فرهنگی می باشد. نکته جالبی که در بافت شهر آران و بیدگل توجه را به خود جلب میکند، این است که فضای معماری علاوه بر گسترش در یک سطح، گاهی با توجه به نیازهای زمینه می تواند در دو یا چند سطح شکسته شود و برای جوابگویی به نیاز های مختلف سطوحی افقی را در ارتفاعات مختلف شکل دهد. اختلاف سطح ایجاد شده نقطه عطفی را پدید آورده که با گزینش یک منظره میتواند سبب ایجاد منظر (منظر شهری، منظر طبیعی و یا فرهنگی) شود. ضمن آنکه موجب می شود فضا ها به هم متصل گردند ودر هم حل شوند.

کلمات کلیدی: اختلاف سطح, نقطه عطف, گزینش دید,منظر

در ادامه به توضیح این ویژگی در چند نمونه می پردازیم:

مسجد نقشینه:
مسجد نقشینه در بافت آران و بیدگل مشرف به یک فضای باز شهری قرار گرفته و ویژگی شاخص آن ایوان تابستانی آن می باشد که آنچنان در کنار این گره شهری قرار گرفته که گویی جزیی از آن است.
اختلاف سطح ایوان مسجد نقشینه با گره شهری موجب گردیده تا این ایوان به عنوان یک نقطه عطف عمل کرده و سبب اتصال فضای مسجد با فضای جمعی شهری شده و با گزینش دید و قاب کردن آن منظره ایجاد یک منظر شهری کند.

کوشک باغ تالار:
کوشک باغ تالار بالای تپه و مشرف بر طبیعت اطراف قرار گرفته است، جهت گیری بنا روی به این منظره می باشد و گشودگی کلی در بنا به این سمت ایجاد شده است.اختلاف سطح موجود با قاب کردن منظره طبیعت و کوه تاریخی هیم، علاوه بر ایجاد منظر طبیعی- به علت وجود اعتقادات آیینی آن منطقه نسبت به کوه – سبب ایجاد یک منظر فرهنگی نیز گردیده است.

خانه بنی طبا
در خانه ی بنی طبا حیاط در سه سطح ارتفاعی مختلف شکل می گیرد و قسمتی از آن با اختلاف ارتفاعی پایین تر نشسته و گودال باغچه ای را شکل می دهد ، سطح سوم نیز در یک تراز پایین تر از گودال باغچه قرار گرفته است ،علاوه بر تامین دید مناسب از داخل خانه به حیاط، با محیط اطراف ترکیب شده و منظر زیبایی ایجاد می کند که نشانگر تعامل بین خانه و محیط می باشد، از فواید دیگر این اختلاف سطح، تفکیک عملکردی و کوران هوا است که از عوامل بسیار حیاتی در اقلیمی مانند کاشان است.

همانند این اتفاق و شکستن سطح در ارتفاع های مختلف و ایجاد منظر (منظر شهری، منظر طبیعی و یا فرهنگی) در شهر شوشتر نیز جلب توجه می کرد.
در ایوان خانه مرعشی شوشتر، کوتاه شدن دیوار و رو کردن خانه به سازه های آبی ، سبب ایجاد منظر شهری گردیده است.
همچنین در خانه مستوفی سطح حیاط شکسته می شود و قسمتی از آن با اختلاف ارتفاعی بالاتر نشسته و علاوه بر تامین دید مناسب از داخل خانه به رودخانه با محیط اطراف ترکیب شده و منظر شهری و طبیعی زیبایی ایجاد می کند، که نشانگر تعامل بین خانه و شهر می باشد.

برگرفته از :
نشریه الکترونیکی معماری منظر

 

[M I N A]

فهرسـت مقالات مرتبط با معمــــــاری منظــــــر

فهرسـت مقالات مرتبط با معمــــــاری منظــــــر

• مقاله رویکردهای برخورد با منظر طبیعی جنوب

​نویسنده:
ماریا مشکاتی

چکیده :
ریخت اصلی زمین، قبل از تغییر توسط تمدن انسانی را منظر طبیعی می‌گویند. تقریباً هیچ ‌جایی از زمین باقی نمانده است که از انسان، تمدن و فرهنگ انسانی در آن اثری وجود نداشته باشد. منظر طبیعی و منظر ناشی از تمدن انسانی دو تصویر مجزا و رو به‌ روی هم از محیط ‌زیست هستند. ازجمله تجاوزهای انسانی به بستر طبیعی، می توان از نرده ‌ها، جاده ‌ها، پارکینگها، مسیرهای پیاده روی، مداخلات مدیریتی گیاهان موجود و … نام برد. در عصر امروز، بشر برای احتراز از نابودی مطلق محیط زیست تلاش دارد تا با بکارگیری روشهایی، منظر تغییر یافته را به اصل خود برگرداند و یا حتی ‌الامکان به آن نزدیک کند. (Carl O Sauer,1968). بنابراین در این گزارش به بررسی میزان و نوع تغییرات به وجود آمده در مناظر طبیعی واقع در جزایر هرمز و قشم، به عنوان نمونه موردی، پرداخته شده‌ است و پیشنهاداتی جهت انتخاب رویکردی مناسب برای بهبود وضع موجود، ارائه می‌شود.

برای دیدن ادامه مطلب به لینک زیر مراجعه کنید :
رویکردهای برخورد با منظر طبیعی جنوب

---

---

• مقاله بازی با سطوح برای تولید هویت های منظر

نویسنده :
مهگل احمری

چکیده:
اختلاف سطح ظرفیت ساز موقعیت هایی برای تولید هویت های منظر شهری یا فرهنگی می باشد. نکته جالبی که در بافت شهر آران و بیدگل توجه را به خود جلب میکند، این است که فضای معماری علاوه بر گسترش در یک سطح، گاهی با توجه به نیازهای زمینه می تواند در دو یا چند سطح شکسته شود و برای جوابگویی به نیاز های مختلف سطوحی افقی را در ارتفاعات مختلف شکل دهد. اختلاف سطح ایجاد شده نقطه عطفی را پدید آورده که با گزینش یک منظره میتواند سبب ایجاد منظر (منظر شهری، منظر طبیعی و یا فرهنگی) شود. ضمن آنکه موجب می شود فضا ها به هم متصل گردند ودر هم حل شوند.

برای دیدن ادامه مطلب به لینک زیر مراجعه کنید :
بازی با سطوح برای تولید هویت های منظر

 

[mpb]

​

اطلاعات عمومی پروژه
​

​

نام پروژه:باغ هنر شیراز
آدرس:شیراز
شرکت مشاوره:شرکتنارنجستان هفت هنر شیراز
معمار پروژه:مهدی پیروی
​

ترسیم وگرافیک:مژگان ساساني ، اعظم الطاف، لیلی ایران‌پور ،حميد محمودپور ، زهرا ساساني، سروش فرزانه​

تاریخ:1390 -1393​

مساحت ساخته شده:8147مترمربع​

نوع ساختمان:منظر، فرهنگی، بازسازی
سازه:عادل احمدی
​

طراح تاسیسات:روح الله احمدی، غلامرضا حیاتی پور
پیمانکار ابنیه و تاسیسات:شرکت گیشانگار فارس
طراح و مشاور نورپردازی مکعب‌های بتنی:مهندسين مشاور ایستا سازه چکاد
طراحی و اجرای المان‌های هنری:عبدالعلی قصردشتی، نیک‌مهر یوسفی
مشاور فضای سبز:علیرضا پاک‌فطرت
مشاور برنامه‌ریزی فعالیت‌های قابل استقرار:علیرضا پاک‌فطرت ، محمدرضا بذرگر، علی‌اکبر حسینی
نظارت:نارنجستان هفت هنر شيراز
عکاسان:آیدا نامداری، هادی بذرگر، علي اصغر بازيار
جایزه:فینالیست جایزه معمار در بخش بازسازی، سال 1394

رقم 1550 برای باغ‌های تاریخی دنیا رقم ناچیزی است، به‌خصوص در مقایسه با میراث‌های معماری دیگر. چون باغ موجود زنده‌ای است، نگهداری دقیق می‌خواهد و با کمی غفلت به زمین بایر تبدیل می‌شود. در ایران هم باغ‌های بزرگی از بین رفتند و امروز اثری از آن‌ها نیست. متاسفانه حکومت‌ها و مردم خیلی دیر وجدان این کار را پیدا کردند. "کتاب باغ ایرانی، بازتاب بهشت، محمدرضا مقتدر، مجله معمار شماره 91، صفحه 8"
کاربری قبلی:باغ انار
کاربری فعلی:باغ هنر شیراز با رویکرد ایجاد فضایی جهت نمایش آثار و فعالیت هنری هنرمندان
محدوده مداخلات:کل سایت با رویکرد حفظ و نگهداری انبوه درختان
وضعیت سایت قبل از بازسازی: درختان انار خشکیده و رها شده
مهم‌ترین ارزش‌های سایت موجود
:1) باقیمانده دیوار، پیش‌ورودی و درب باغ 2) درختان انار
همیشه دغدغه طراحی فضایی وجود داشت که علاوه بر معمار و شهرساز، هنرمندان نیز به نوعی در بخشهایی از روند طراحی تاثیرگذار باشند. سالها گذشت و این امر با طراحی باغ هنر شیراز محقق گردید. در منطقه یک شیراز که روز به روز باقیمانده باغات در حال نابودی است، زمینه ای فراهم گردید تا شهرداری باغ انار رها شده ای که درختان آن در حال از بین رفتن بود را خریداری کرده و در صدد راهی برای حفظ و بازسازی آن برآید.بلافاصله و با توجه به پیشینه ذهنی و کمبود چنین فضایی در شهر برای هنرمندان، پیشنهاد باغ هنر مطرح گردید و مطالعات اولیه آن آماده شد و در نهایت مورد موافقت قرار گرفت.این اتفاق مهم، رویایی را به واقعیت تبدیل کرد که مدتها دغدغه اینجانب بود.باغ اناری رها شده در نزدیکی باغ تاریخی گلشن شیراز(باغ عفیف آباد)...
موقعيت سايت:
شکل زمین یک مستطیل کشیده در جهت شرقی- غربی به طول 200 متر و عرض 40 متر می باشد. زمین باغ از شمال به باقیمانده باغات، از جنوب به پارک بعثت، از غرب به باغ عفیف آباد و در نهایت ضلع شرقی آن در مجاورت بلوار بعثت واقع گردیده است.
ايده طراحي:
باغ عفیف‌آباد به عنوان نمادی از الگوی باغ ایرانی یادآور محورها و مسیر آب در این ساختار کهن است. محور اصلی باغ عفیف‌آباد یک کشیدگی هندسی در جهت غرب به شرق تا ساختمان تاریخی واقع در پارک بعثت ایجاد کرده است.بنابراین ایده اولیه باغ هنر از امتداد محور عمود بر محور اصلی باغ عفیف آباد متولد گردید. این اتفاق، در مقیاس طراحی شهری و در دو نقطه به صورت محور عرضی باغ هنر صورت پذیرفت وشریان‌های باغ عفیف‌آباد و پارک بعثت را در جهت توسعه آتی این مجموعه‌ها به درون باغ هنر جاری ساخت. با پدیدار شدن این محورها، محور اصلی باغ هنر به صورت طولی و در جهت شرقی- غربی ، طول 200 متری باغ را هم در جهت هماهنگی هندسی با اطراف و هم در راستای ایجاد یک سیرکولاسون حرکتی مشخص و تعریف شده در بین انبوه درختان خشک پیمود. با وجود شكل گيري ساختار هندسی محورها، ولي هنوز در میان انبوه درختان باغ، نیاز به نشانه هایی جهت القای رويدادي که در اين فضا قرار است اتفاق بیافتد احساس می‌شد. گستره وسیع، پیچیده و چالش برانگیز هنر از یک طرف و ایجاد فضایی بی زمان که به هیچ دوره و مسلک هنری وابسته نباشد، کار را تا اینجا پیش برد که ساختار مکعب‌های بتنی بر روی سکوهای سنگی پدیدار گشت و با اتصال مکعب‌ها به محور اصلی، علاوه بر حفظ تمامی درختان موجود در باغ، نقاط نشانه‌ای بوجود آمد که از سردرگمی بازدیدکنندگان و استفاده‌کنندگان جلوگیری می‌کرد. این مکعب‌های بتنی با رنگ خنثی خود، علاوه بر اینکه انبوه درختان انار موجود در باغ را بهتر جلوه‌گر می‌سازند، هرکدام به نوعی طبیعت را از زوایای مختلف قاب گرفته و بر حفظ و نگهداری آن تاکید می‌نمایند.
هماهنگی جداره‌های شهری:
جداره ورودی باغ هنر قسمتی از یک بدنه به‌هم‌پیوسته شهری به طول 539 متر می‌باشد که از ابتدای پارک بعثت (ضلع غربی سایت) شروع و تا فلکه سنگی (ضلع غربی) ادامه می‌یابد. وجود دیوار کاهگلی پارک بعثت که خود به نوعی قسمتی از باقی مانده‌های دیوار باغات شیراز می‌باشد، ایده تداوم و به‌کارگیری کاهگل جهت پوشش جداره باغ هنر به طول 40 متر را عملی کرد. از طرفی با توجه به اهمیت هماهنگی در ساختار، پیشنهاد کاهگلی کردن ادامه جداره ها تا فلکه سنگی داده شد که از طرف کارفرما مورد موافقت قرار گرفت و در نتیجه یک جداره شهری پیوسته پدیدار شد.
ورودی:
ديوار وضع موجود و درب ورودي هيچگونه تناسبي با جداره مجاور آن(پارك بعثت) نداشت، يك ديوار بلوكي بلند و يك درب مرتفع. راهكاري كه در نظر گرفته شد، ايجاد يك جداره كه از نظر ارتفاع متناسب با همسايه جنوبي(پارك بعثت) و از نظر مصالح هماهنگ با آن باشد. بنابراين از مصالح كاهگل جهت ايجاد هماهنگي با ديوار پارك بعثت استفاده شده است. همچنين براي جلوگيري از يكنواختي و عدم خوانايي فضا، حفره‌هاي متخلخلي در سطح ايجاد گرديده كه در تركيب با سايه و نور بر عمق جداره مي‌افزايد. در میانه جدار 40 متری، ورودی باغ شكل گرفته كه شامل نوشتار و ترکیب مکعب‌های فلزی دو سمت آن است . نوشتار بر روی درب می‌تواند یادآور و شروع هنر نوشتاری(Language Art) در باغ باشد و مکعب‌های فلزی متخلخل، علاوه بر یادآوری کارهای یکی از هنرمندان هنر مفهومی (سوله ویت) ، به نوعی با مکعب‌های بتنی درون باغ هنر در تقارن است. همچنين چشم انداز درون فضا از بين ساختار مينيمال و هندسي مكعب‌هاي فلزي قابل مشاهده است.
آب:
حضور آب در باغ هنر به صورت طولی، علاوه بر اینکه بر محور اصلی تاکید می‌کند، از نظر اقلیمی آب و هوای درون باغ را در فصول تابستان و بهار متعادل کرده و صدای پای آب در طول 200 متری باغ همراه رهگذران است. تاثیر آب تنها به درون باغ محدود نشده و با کنترل و هدایت امتداد محور آب به پیاده‌راه شهری، به نوعی بر تعامل و پیوستگی فضای داخل و خارج باغ انجامیده و باغ هنر در فضای شهری نیز حضور دارد.
مصالح:
استفاده از سنگ ارسنجان ساب نخورده در کفسازی، به عنوان سنگ بومی منطقه، علاوه بر صرفه جویی اقتصادی، با رنگ سفید و طوسی خنثی خود، بر رنگ و عملکرد پوشش گیاهی تاکید دارد. اين سنگ معمولا بصورت تيشه اي و يا ساب خورده مورد استفاده قرار ميگيرد. در اين پروژه به علت سازگاري بيشتر با مصالح بتن،سنگ كف بصورت ساب نخورده مورد استفاده قرار گرفته و حسي متفاوت ايجاد شده است. در بعضي قسمتهاي كفسازي، با بكارگيري سنگ ساب خورده انعكاس درختان و نورهاي محيطي در كف مشهود است. همچنين استفاده از سنگ ورقه‌ای پسکوهک (از معدن اطراف شیراز) در دو طرف جوی آب، ضمن افزودن بر زیبایی صدای آب و سايه روشن هاي متفاوت، دوام و ماندگاری جوی آب را در مقابل تغییرات آب‌وهوایی تضمین می‌کند.استفاده از کاهگل در جداره‌ها ضمن هماهنگی و پیوستگی در جداره، برحال‌وهوای باغات شیراز و حس نوستالژیک آن تاکید دارد.ترکیب چوب و سنگ در طراحی و ساخت نیمکت‌ها و سطل زباله باغ هنر، ضمن ایجاد همنشینی این دو مصالح، تاثیر اقلیمی مطلوب در فصول مختلف و کنترل دمای سطوح دارد. به‌کارگیری بتن در مکعب‌های بتنی، علاوه بر دوام، خلوص و بی‌ریایی، بر استفاده مناسب و بجای آن در زندگی معاصر تاکید دارد و از نظر اقلیمی نیز با تبادل حرارتی کم، با محیط سازگاری دارد.
پوشش گیاهی:
وضع موجود سایت پوشیده از درختان انار خشکیده و در حال از بین رفتن بود که برنامه حفظ و نگهداری آن‌ها با هماهنگی با مشاور فضای سبز انجام پذیرفت ودرختان دوباره احیا و بارور گردید.از طرفی در جهت تکمیل و تعریف پوشش گیاهی تاثیرگذار و هماهنگ با هندسه طرح، گیاهان دارویی در دو سمت محور اصلی کاشته شد که علاوه بر افزودن عطر و بو به فضا، نسبت به معرفی و شناساندن خواص آن به مردم اقدامی موثر می‌باشد. در همین راستا با هماهنگی انجام شده با مدیریت مقرر گردید که این گیاهان دارویی در ابعاد کوچک بسته‌بندی و جهت مصرف مردم به صورت رایگان در اختیار آنان قرار گیرد.
مديريت و اطلاعات:
ابعاد اين فضا 8/4 * 8/4 متر، هماهنگ با ديگر مكعبهاي بتني است. پلان آن از دو بخش تشكيل شده است. فضاي مديريت و اطلاعات در طبقه همكف و فضاي ديد چهارم در طبقه اول . جداره اين مكعب بوسيله نماي شيشه اي پوشش داده شده كه علاوه بر ايجاد ديد مناسب به باغ و خوانايي، انعكاس باقي مانده ورودي قديمي نيز بر روي آن به نوعي گفتگوي گذشته و حال را تداعي مي كند. از چوب به عنوان قاب پنجره ها استفاده شده كه از نظر جنس و رنگ هم در هماهنگي با درب قديمي است و هم با بتن مكعب و شيشه نماي آن همنشيني دارد. ارتباط فضايي به طبقه اول(فضاي ديد چهارم) نيز به وسيله يك راه پله فلزي طراحي شده است. مدیریت باغ در قالب یک هیات اجرایی کار خود را آغاز کرد و تیم طراح از همان ابتدا به طور مداوم در بحث‌های مدیریتی و برنامه ریزی باغ هنر حضور داشته و نظرات و راهکارهای برنامه ریزی فضایی را پیش برده است. همچنين مخاطبین باغ، عموم مردم می‌باشند و اتفاق فضایی آن، ارائه آثار هنرمندان و آشنایی مردم با نحوه کار و اجرای آثار هنری می‌باشد.
باقي مانده ورودي قديمي:
يكي از ارزشهاي موجود در سايت، باقي مانده قسمتي از ديوار و درب قديمي باغ بود . از اين رو مطالعات جهت بازسازي و باز تعريف فضايي اين مكان در دستور كار قرار گرفت. ديوار مخروبه دو سمت فضاي ورودي برداشته شد و ديوار حايلي بجاي آن ايجاد گرديد كه علاوه بر مقاوم سازي مجموعه ورودي و پيش ورودي با آجر سنتي پوشش داده شد. شكل اين ديوار حايل به نحوي است كه باقي مانده ديوار قديم را تداعي ميكند و امكان ديد به درختان مجاور و پياده رو را فراهم مي كند.ابعاد و رنگ آجر هماهنگ با آجر وضع موجود، وارد كوره گرديد و جهت ايجاد تمايز بين دو دوره ، نحوه چيدمان آجر جديد با آجرچيني اوليه متفاوت مي باشد.درب ورودي نيز به شدت آسيب ديده بود كه بازسازي و مقاوم سازي گرديد. يكي از مشكلاتي كه در طرح ساماندهي وجود داشت تفاوت كد ارتفاعي باغ وپياده رو با اين درب قديمي بود. كف باغ هنر 110سانتي متر از مجموعه قديمي بالاتر بود. راهكاري كه در نظر گرفته شد ايجاد فضاي پلكاني براي ارتباط با كف باغ هنر و از طرف ديگر عقب نشيني ديوار باغ مجاور بوده است. اين تغييرات پتانسيل شكل گيري فضاي هنرهاي نمايشي و همچنين سيركولاسيون حركتي جهت برگزاري نمايشگاه را فراهم نمود. مكعب و قاب ها يكي ديگر از ارزش هاي سايت، باقي مانده درختان انار مي باشد. بنابراين شكل، مقياس و تناسب مكعب هاي بتني به نحوي است كه هر وجه آن از زواياي مختلف، طبيعت را قاب گرفته و در معرض ديد قرار مي دهد. از ميان 12+1 مكعب بتني، يكي براي فضاي چايخانه در نظر گرفته شده است. جانمايي اين فضا به نحوي است كه علاوه بر نزديكي به محور عرضي باغ هنر(امتداد محور پارك بعثت)، حدفاصل ضلع شمالي آن تا محور اصلي، بوسيله گل رز پوشش داده شد تا اين مكعب نيز انسان، طبيعت و معماري را قاب بگيرد. تاثير ساختار مكعب ها در قاب گرفتن انسان، طبيعت و درختان باغ در زوايا و ديدهاي مختلف ، مضموني است كه از جهاتي، بي شباهت به تصوير نقاشي هاي قهوه خانه اي، مكتب سقاخانه و ... نيست. اگر موضوعات نقاشي هاي قهوه خانه اي الهام گرفته از ادبيات و داستان هاي حماسي و ... بوده، اين نقاشي ها(مكعب ها) تصاوير را با پاشيدن نور بر روي لنز دوربين پديد مي آورند و ثبت مي كنند. تصاويري از زندگي امروزي در قاب هاي بتني... . همچنين در طراحی فضا سعی شده با بکارگیری مکعب‌های بتنی، بیشترین تاثیر فضایی با کمترین اشغال فیزیکی داشته باشیم، در حین اینکه هنرمندان نیز به نوعی تکمیل‌کننده فضا باشند.
مكعب و معنا:
يكي از تلاش هايي كه در روند طراحي،اجرا و بهره برداري باغ هنر مورد توجه قرار گرفته، در راستاي تحقق فضايي است كه هنرمندان نيز به نوعي تكميل كننده فضاي معماري باشند. اين ايده در يكي از مكعب هاي مجاور محور عرضي باغ هنر(امتداد محور پارك بعثت)، در جهت فعال سازي يك محيط و يك مفهوم(معناي فاصله) طراحي گرديده است. كلمه فاصله و مفاهيم آن تمامي ابعاد و وجوه زندگي را در بر مي گيرد.(فاصله دو چشم، فاصله دو شهر با درشكه-ماشين-هواپيما، شكاف ديجيتال، فاصله سني،فاصله ميان دستگيره كمان تا نوك آن، فاصله گرفتن از وطن،فاصله هرمونوتيكي،فاصله من و تو، فاصله بين دو پرده نمايش،فاصله دو نت هم نام[نيم پرده كروماتيك]،فاصله دو درخت هم نام[درخت انار]،فاصله كانوني،فاصله زماني،فاصله دو نقطه،فاصله سني در ازدواج و ...) دو طرف قاب هاي مكعب،مربع هايي به شكل تودرتو طراحي گرديد كه هر چه به مركز نزديكتر مي شود از نظر اندازه و مقياس كوچكتر مي گردد. وقتي شخص در مركز اين مكعب قرار مي گيرد بيشترين تاثير فضايي در القاي اين مفهوم را احساس مي كند. در واقع به كمك هنر چيدمان[Installation Art] معنا و مفهوم اثر در فضاي عمومي اجرا گرديده است. اين رويكرد، هنر را فراتر از قراردادهاي مرسوم هنر نقاشي و مجسمه سازي پيش برده و با معماري درآميخته است.
باغ در باغ:
نقطه پايان باغ هنر، نقطه آغاز باغ ايراني است. عشقي كه قديمي مي شود اما كهنه هرگز! باغهاست پشت اين ديوار . پشت اين آب كه انتها ندارد. روح مكان در اينجا انار و هنر است. روح مكان در اينجا هندسه و آب است. پيوند طبيعت با كف پاي ماست.

منبع:caoi.ir
​

 

[E . H . S . A . N]

پروژه VAS که توسط معماران Kiến Trúc طراحی شده است، بر اساس مفاهیم جالبی که به صورت مشترک در معماری و معماری منظر استفاده می شوند، ایجاد شده است. مهمترین موضوع کانسپت Layerscape، درک منظر و فضاها به عنوان المانهای مستقل است. این پروژه در ویتنام واقع شده و از طریق مطالعه و بررسی روش طراحی سنتی، شیوه شناسی شرایط اقلیمی و برنامه های معماری با هدف دستیابی به نتیجه رضایت بخش طراحی شده است.

هدف کانسپت Layerscape
بر اساس دستاوردهای این گروه معماری، هدف اصلی این پروژه فراهم آوردن موقعیت انتقال لایه ها از داخل به خارج و از خارج به داخل است تا شفافیت فضایی واضح و روشنی به دست آید. در نتیجه، هدف اصلی پروژه طراحی منظر است؛ نه تنها طراحی کالبد بلکه طراحی یک روش برای تمام ساختمانها است.

دفاتر، استراحتگاه ها، ناهارخوریها و سایر فضاهای عمومی پیرامون فضاهای سبز قرار می گیرند که بزرگترین باغ به عنوان کانون فضایی و فضای سبز باز عمل می کند. بنابراین پهنه بندی نیز بر اساس طراحی منظر و با تاکید بر منظر لایه ای انجام شده است.

انعطاف پذیری لایه ها
فضای درونی ساده و بزرگ است و توسط صفحات هندسی عمودی و افقی تعریف می شود. چنین عناصری به فضا قابلیت انعطاف پذیری و ایجاد فضاهای چند عملکردی را می دهد و سطحهای بزرگ و ساخته شده از بتن عریان نیز در انعطاف فضا تاثیرگذار هستند. حضور باغچه های داخلی ابعاد فضا را تقویت می کنند و باعث ایجاد حس گشایش فضایی می شوند. هر فضا با تاکید بر ایجاد راحتی و آسایش طراحی شده است. در نهایت مساحت پروژه در راستای سه محور اصلی تفکیک می شود. محور اول ورودی ساختمان را نشان می دهد و دیدی اجمالی از پروژه را نشان می دهند که عبارت است از خطوط مستقیم، پوشش گیاهی، نمای شیشه ای و مصالح نمایان.

بر اساس مطالعات، برخی از ایده های طراحی از بررسیهای سبک معماری سنتی ویتنام به دست آمده است. توجه به این نکته مهم است که طراحی معماری ویتنامی بر اساس داشتن فضای سبز مرکزی است، مکانی که به اندازه کافی بزرگ باشد تا بتواند به عنوان فضای باز برای بخشهای مختلف در یک زمان مورد استفاده قرار گیرد.
فضاهای عمومی، دفاتر مدیران عامل و دفتر کارگردانان به دلیل داشتن دید گسترده به فضای سبز مرکزی، متمایز هستند. هدف اصلی این است که موقعیت استراتژیک بوته های بلند، نخلها و درختان باید حریم خصوصی هر کدام از این بخشها را حفظ کنند.


منظر دعوت کننده
این پروژه نه تنها فضای سبز مرکزی را در بر می گیرد بلکه طراحی منظر آن شامل گروهی از باغچه های کوچک در امتداد ساختمان است تا کاربر را به قدم زدن در داخل ساختمان به عنوان یک نقطه عطف بصری و برای ایجاد سکانسهای متوالی جذاب دعوت کنند.
حضور این باغچه های کوچک یکنواختی صفحات دیواری پی در پی و درها را از بین می برد. علاوه بر این از طریق مناظر باز رو به فضای سبز، پالت رنگ و بازی سایه ها و نیم سایه ها نیز ایجاد می شود.
رنگهای انتخاب شده مثل خاکستری و سفید برای دیوارها، بتن نمایان برای کف و رنگ سبز متمایز پوشش گیاهی، ترکیبی متمایز از رنگها و سایه ها و نیم سایه ها را ایجاد می کند. همچنین این ترکیب رنگها، فرمها و بافتها به افزایش نور طبیعی برای فضاهای داخلی کمک می کند.

طراحی منظر این پروژه، شرایط اقلیمی ویتنام که به عنوان آب و هوای موسمی شناخته می شود را لحاظ کرده و با آن سازگار است. از مشخصه های این آب و هوا بادهای شدید، رطوبت زیاد و بارانهایی با مدت زمان کم ولی شدید است. استفاده از گیاهان پوششی کف زمین خصوصیت اصلی این پالت است زیرا به نگهداری خاصی نیاز ندارند و به سادگی باز تولید می شوند. گونه های استفاده شده در پوششهای گیاهی، گوش فیلی، نخلهای آرکا، قاشق سالادی و درخت انبه است.
جنبه هوشمندانه دیگری از طراحی همساز با اقلیم ساختمان، استفاده از آب باران است. این کار با استفاده از سیستم لوله کشی بتنی در پیرامون فضای سبز و زه کشی در سقف انجام می شود. این سیستم تمامی آب بارانی که از سقف دفاتر می چکد را جمع آوری کرده و آنرا در آبیاری گیاهان به کار می برد.

لایه بیرونی
امروزه تمامی طراحیها، بدون توجه به مقیاس یا برنامه ریزی، باید بستر شهری و بافت زمینه طرح را در نظر بگیرند تا بتواند خود را به صورت بخشی از بافت شهری توسعه دهند. زمینه طراحی سایت برای این پروژه بسیار تهاجمی بود، بنابراین معماران تصمیم گرفتند تا مانعی از فضای سبز میان بستر صنعتی پیرامون و دفاتر ایجاد کنند.

حفاظ فضای سبز دارای یک حصار فلزی با پانلهای شیشه ای بلند روشن است که تاثیر منفی آن را کاهش می دهد. این طراحی ساده و لطیف باعث می شود که طراحی منظر پروژه نه تنها برای دفاتر بلکه در نواحی صنعتی که پروژه قرار می گیرد نیز قابل اجرا باشد.

طراحی بر اساس محتوا
در طراحی منظر پروژه شرایط اقلیمی ویژه ویتنام نیز مورد توجه بوده است؛ تقریباً در تمام سال بادهای شدیدی می وزد؛ به همین دلیل است که حصار شیشه ای و فولادی از فوندانسیون به صورت جدا اجرا شده اند. این جزئیات کوچک عملکرد بسزایی دارند مانند افزایش طول عمر حصار و کمک به تهویه طبیعی در داخل ساختمان. توجه دقیق به جزئیات نقش قابل توجهی در این پروژه منظرین دارد و کل عملیات ساختمانی را تحت تاثیر قرار داده است.
در نهایت حصار تبدیل به ویترین سبزی می شود که دید مناسبی از خارج به داخل ناحیه سبز ایجاد می کند و در عین حال حریم خصوصی و امنیت دفاتر نیز حفظ می شود. با این حال هر چند پروژه ساده به نظر می رسد اما با آنالیز آن متوجه می شویم که طراحی آن حقیقتاً بسیار پیچیده است. هر ایده تبدیل به یک ایده مفهومی کلی می شود و هر ایده مفهومی به یک لایه تبدیل می شود. کل پروژه تنها از طریق درک لایه های آن و المانهای منحصر بفردش شناخته می شود.



منبع: نشریه اینترنتی معماری منظر

نویسنده: نورا وحیدیان
دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر دانشگاه تهران