خطرپذیری در فرهنگ تجاری ژاپن چندان جا افتاده نیست و ژاپن را خصوصاً در مقایسه با آمریکا و تایوان به عنوان کشوری می‌شناسند که کمتر به دنبال خطرپذیری است. لذا دولت ژاپن به منظور ایجاد انگیزه، کارگشایی و ترغیب شرکت‌های پیشگام به سرمایه‌گذاری در این زمینه، برنامه‌ها و سیاست‌های تشویقی گوناگونی را در برنامه دوم S&T (2001 تا 2005) خود گنجانده است. این برنامه‌ها شامل موارد زیر است: برنامه آموزشی MOT (مدیریت و فناوری) در دانشگاه‌ها و مؤسسات ملی، برنامه سرمایه‌گذاری ویژه جهت حمایت از SMEها و تأسیس زیرساخت‌های وابسته به دانشگاه‌ها و آزمایشگاه‌های ملی برای تجارت خطرپذیر و برنامه‌های دیگر. جالب آن که میزان سرمایه‌گذاری آمریکا و ژاپن در زمینه علم و فناوری نانو مشابه است ولی در عین حال، میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر ژاپن کمتر از 10% مقدار مشابه خود در آمریکا طی 4 سال گذشته (2004-2001) می‌باشد.
شکل 1 سرمایه‌گذاری خطرپذیر طی سال‌های 2001 تا 2004 را نشان می‌دهد. این مقدار بنا به گزارش آقای ام‌سانو رئیس Innovation Engine چیزی بین 30 تا 40 میلیون دلار بوده است.
این شرکت تنها شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر ژاپن است که در زمینة فناوری‌نانو سرمایه‌گذاری نموده است (برای جزئیات بیشتر به گزارش قبلی APNW مراجعه نمایید). در طی دهه 90، اغلب تجارت‌های خطرپذیر ژاپن روی سیستم IST، ریزپردازنده‌هایی چون فناوری‌های پرتوالکترونی، و OOLS که در تحلیل نانوساختاری به کار می‌رود و ابزارهای تعیین مشخصاتی چون SPM، سرمایه‌گذاری می‌نمایند البته از سال 2000 سرمایه‌گذاری در زمینة نانوابزار روبه رشد رفته ضمن آنکه سرمایه‌گذاری در زمینه‌هایی از قبیل سیستم‌های دارورسان (DDS) و کاربردهای نانوموادی چون نانولوله‌های کربنی (CNT) هم در حال فراگیر شدن است.
از سال 2001، تعدادی از شرکت‌های بزرگ ژاپنی، شروع به فعالیت و سرمایه‌گذاری در طرح‌های R&D تجاری فناوری‌نانو نموده‌اند.
دو شرکت برتر تولید لوازم خانگی ژاپن میتسوبیشی و میتسونی (Mitsui)، مبلغ 150 میلیون میلیون در زمینة توسعة تجارت نانو در 5 سال آینده، سرمایه‌گذاری کرده‌اند (برای دریافت جزئیات بیشتر به گزارش قبلی APNW مراجعه نمایید). برخی از شرکت‌های تابعه میتسوبیشی به تجارت خطرپذیر رو آورده و اغلب هم در خطرپذیری‌های آمریکایی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. هم اکنون سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر موجود در ژاپن در حال افزایش است و علاوه بر شرکت Innovation Engine که همچنان به تلاش خود در حمایت از خطرپذیری‌های فناوری‌نانو ادامه می‌دهد، سرمایه‌گذاران خطرپذیر دیگری هم وجود دارند که عبارتند از: JAFCO (بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خطرپذیر ژاپن) و Dream Incabotors و نیز سرمایه‌هایی که از سوی بانک‌هایی چون UFJ تأمین می‌شوند. بنا به گفتة آقای ام‌سانو رشد سرمایه‌گذاری خطرپذیر ژاپن را می‌توان ناشی از عوامل زیر دانست:
الف) سیاستگذاری و محیط تجاری: سیاست فناوری‌نانوی دولت ژاپن حمایت از شرکت‌های بزرگی است که به تجدید ساختار خود اقدام کرده‌اند
ب) تأثیر شرکت‌های بزرگ: برخی شرکت‌های بزرگ که به فعالیت در CNT (نظیر میتسوئی) و یا فعالیت در زمینه فولرین‌ها (چون میتسوبیشی) پرداخته‌اند باعث تقویت حرکت در جهت نانو می‌شوند.
ج) انگیزه‌های خارجی: پیشگامی آمریکا در NNT و رشد قوی سرمایه‌گذاری خطرپذیر در آن کشور
شرکت Innovalion Engine بنا به درخواست METI (وزارت اقتصاد تجارت و صنعت) بررسی را پیرامون شرکت‌هایی که طی سال 2004 به سرمایه‌گذاری خطرپذیر در فناوری‌نانو اقدام نموده بودند انجام داد و به یافته‌های کلیدی زیر دست یافت.
1- روند صنعت خطرپذیر فناوری‌نانو:
الف) رشد قابل توجهی در تعداد شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر ژاپنی که از سال 1999 به بعد تأسیس شده‌اند و در سال 2002 به اوج خود رسیده ملاحظه شد. برای جزئیات بیشتر شکل 2 را ملاحظه نمایید.
ب) بیش از نیمی از شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر در توکیو و اطراف آن از جمله نواحی پایتخت‌نشین کاناگاوا، چیبا، سایتاما و ایباراکی واقعند.
ج) حدود 40% شرکت‌ها با سرمایه‌ای بالغ بر 100 تا 500 هزار دلار و حدود 34% از آنها هم با سرمایه 1 تا 10 میلیون دلار شروع به کار نمودند.
د) اکثر این شرکت‌ها بین 21 تا 50 کارمند دارند.
هـ) اکثر این شرکت‌ها (بیش از 50%) فروشی کمتر از 3 میلیون دلار در سال 2003 داشته‌اند.
و) با توجه به قوی بودن جنبة فعالیت‌های مربوطه به فناوری ریزپردازنده‌ها و IT/ الکترونیک، بیشتر این شرکت‌های خطرپذیر هم در این دو زمینه فعالیت دارند.
2- وضعیت توسعة شرکت‌های خطرپذیر فناوری‌نانو:
الف) تعداد شرکت‌هایی که با حمایت منابع مستقل (که نه به دانشگاه و آزمایشگاه‌های ملی وابسته‌اند و نه به شرکت‌های اقماری بزرگتر) تأسیس شده‌اند بیش از 50% از کل 85 شرکتی است که درا ین تحقیق مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
ب) اکثریت (بیش از 50%) مدیران این شرکت‌ها دارای زمینة فعالیت در حوزة فناوری‌اند.
ج) منبع عمدة درآمد فناوری‌نانو فروش ابزارها، قرار دادهای خدماتی، فروش مواد، فروش وسایل، اعطای امتیاز IP و غیره است.
د) حدود 60% از شرکت‌های مورد بررسی در این تحقیق، ادعا می‌کردند که به دنبال IPO هستند.
هـ) بیش از 50% این شرکت‌ها به طور مستقل فناوری اصلی خود را (بدون اتکا به فناوری انتقال یافته یا نتایج حاصل از تحقیقات دانشگاه‌ها و مؤسسات یا شرکت‌های اقماری بزرگتر) توسعه داده بودند.
و) بیش از 75% شرکت‌های خطرپذیر همکاری‌های مشترک R&D با دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی و شرکت‌های خصوصی دارند.
هـ) اکثر این شرکت‌ها (54%) به تولید و 20% کاملاً به منابع خارجی وابسته‌اند.
و) مشتریان اصلی شرکت‌های خطرپذیر شرکت‌های بزرگ، دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی‌اند.
ز) معلوم شد که اکثر شرکت‌ها به میزان کافی محقق و مهندس در زمینة توسعة فناوری ندارند.
ح) اکثر شرکت‌ها (71%) از سرمایه‌های خطرپذیر دولتی استفاده می‌کنند.
3- مراحل رشد مشخصه‌ها و شرکت‌های خطرپذیر فناوری‌نانو:
الف) اکثر شرکت‌هایی که در 5 سال گذشته تأسیس شده‌اند در مراحل اولیة توسعة خود می‌باشند.
ب) به منظور رشد سالم شرکت‌های خطرپذیر، بهتر است تا تجدید نظرهایی برای بهبود سیاست‌گذاری‌های دولت در حمایت از آنها در زمینة سرمایه‌گذاری، منابع انسانی، تشویق‌های مالیاتی، استفادة مؤثر از سرمایه‌های VC و منابع مالی بانک‌ها، سیستم آموزشی HR مربوط به فناوری‌نانو، SME/ بهبود تصویر تجارت خطرپذیر و غیره صورت پذیرد.
ج) همکاری با (یا پشتیبانی) شرکت‌های بزرگ می‌تواند کمک خوبی جهت تسریع رشد تجارت‌های خطرپذیر باشد.
یادآور می‌شود این گزارش براساس مصاحبه نویسنده با آقای ام‌سانو و نیز گزارش METI با عنوان بررسی وضعیت شرکت‌های خطرپذیر فناوری‌نانو که از سوی Innovalion Engine انجام شده و در مارس 2005 به چاپ رسید تهیه شده بود.
قسمت چهارم: ”وضعیت صنعت فناوری‌نانو در ژاپن“
با توجه به گزارش تحقیقی NEDO با عنوان بررسی امکان استفاده از فناوری‌نانو جهت بهبود تطبیق تجارت معلوم شد که بیش از 80% شرکت‌های فناوری‌نانو که به طور فعال در ژاپن مشغول برنامه‌های تجارت و R&D هستند، شرکت‌های بزرگ (با سرمایه بیش از 10 میلیون دلار و بیش از 1000 کارمند) تشکیل می‌دهند. در ژاپن، عموماً تصور می‌شود که فناوری‌نانو برای رسیدن به مرحله تجاری‌سازی نیاز به سرمایه‌گذاریِ هزینه‌بر زیرساختی و برنامه‌های بلند مدت R&D دارد و انجام موفقیت‌آمیز این کار برای SMEهای با کمتر از 300 کارمند و سرمایة کمتر از 3 میلیون دلار دشوارتر خواهد بود.
در حال حاضر فناوری‌نانو در ژاپن همچنان غالباً در سطح تحقیقات پایه و محصول R&D به شمار می‌آید. دولت ژاپن درصدد تقویت همکاری‌های دولت، صنعت و دانشگاه است. در عین حال همچنان چالش‌هایی نظیر مالکیت IP، درک کافی از اهداف دو جانبه و اهداف توسعه وجود دارد. به همین نسبت تجاری‌سازی فناوری‌نانو با مشکلات بیشتری چون کمبود HR با کیفیت، واگرایی (همسو نبودن) بخش‌های تجارت و تحقیق و نیاز بازار همگی از جمله مشکلاتی است که باید برای پیشبرد اهداف نانو مرتفع شوند.
در این گزارش فناوری‌نانو به 5 حوزه تقسیم می‌شود:
- شبکه/ نانوابزار؛
- نانوبیونیک (الکترونیک زیستی Bionics) ؛
- مواد ابداعی (نانومواد) ؛
- فراوری و اندازه‌گیری‌های نانو.
ژاپن پیشگام جهان در زمینة نانوکربن و R&D مربوط به آن است و 30% سهم ثبت اختراعات مربوط به نانولوله‌های کربنی و 40% ثبت اختراعات مربوط به فولرین‌ها را به خود اختصاص داده است.
این کشور طی برنامه دوم زیربنایی خود برای سال‌های 2005 – 2001، به 1000 هدف تجارت خطرپذیر دانشگاهی دست یافته و بیش از 500 شرکت خطرپذیر زیست‌پزشکی دانشگاهی ایجاد نموده است. که در بین آنها انتظار می‌رود 100 شرکت طی ده سال آینده به IPO برسند.
تحقیق NEDO نشان داد که از بین این 5 حوزة فناوری‌نانو، بیشترین گرایش متوجه نانومواد و پس از آن IT/ الکترونیک و فناوری اندازه‌گیری/ فرآوری‌های فوق دقیق می‌باشد. (شکل3) اغلب این شرکت‌ها اطمینان داشتند که طرح‌های R&D آنها طی پنج سال آینده به ثمر می‌رسد و یک سوم آنها نیز ادعا می‌کردند که برای این کار به بیش از 5 سال زمان نیاز دارند. برای آگاهی از جزئیات، توزیع شکل 4 را ملاحظه کنید.
تحقیق دیگر NEDO با عنوان بررسی شرکت‌هایی با زمینه فناوری‌نانو صورت گرفت و طی آن 131 شرکت به درخواست NEDO برای انجام این تحقیق پاسخ مثبت داده و فهرستی از 343 محصول خود را ارائه نمودند. یکی از نتایج جالب توجهی که در این گزارش به دست آمد نشان می‌دهد که بیشترین محصولات فناوری‌نانو به شرکت‌هایی مربوط می‌شود که قبل از سال 1945 تأسیس شده، لذا به نظر می‌رسد تولید محصولات فناوری‌نانو به زمان نیاز دارد و یک شرکت لازم است برای رسیدن به مرحله تولید، توانمندی‌های لازم را جمع‌آوری کند. در بین این 343 محصول، گروه اندازه‌گیری و تعیین مشخصات 33%، دسته فناوری‌های فرآوری فوق دقیق 26%، گروه مواد 21%، IT/ الکترونیک 7% ، کاربردهای انرژی/ محیط زیست 7% و بقیه موارد هم 5% را به خود اختصاص داده‌اند.
این گزارش بر اساس گزارش NEDO FY2004 در ژاپن با عنوان بررسی امکان استفاده از فناوری‌نانو و افزایش سطح استفادة بخش تجارت از آن و گزارش NEDO FY2003 ژاپن با عنوان بررسی شرکت‌های با محصولات فناوری‌نانو تهیه شده بود.
قسمت پنجم: ”نکات برجسته‌ای پیرامون نقشة راه تجارت فناروی‌نانو در عرصه الکترونیک“
دولت و صنایع ژاپن خصوصاً طی برنامة زیربنایی دوم (2005-2001) در ارتقای R&D فناوری‌نانو و تجارت آن بسیار فعال بوده‌اند. مؤسسات سرمایه‌گذار دولتی ارتباط تنگاتنگی با صنعت و جوامع R&D داشته‌اند تا به این ترتیب از وضعیت داخلی و بین‌المللی توسعه و نیز رقابت صنعتی ژاپن درزمینه‌های گوناگون مربوط به فناوری‌نانو خصوصاً حوزه‌های IT/الکترونیک، محیط‌زیست/انرژی/ پیل‌های سوختی، مقیاس‌سنجی، مهندسی ابزار دقیق/تولید پیشرفته، فضا، مواد پیشرفته/ پوشش‌ها، زیست‌پزشکی/ مراقبت‌های بهداشتی آگاه شوند.
دولت در راستای همکاری با صنایع، NGOها و مؤسسات تحقیقاتی، موفق به تهیة تعدادی گزارش شده است. این گزارش‌ها به بیان وضعیت R&D ژاپن، رقابت صنعتی و آمادگی تجارت آن کشور در حوزة فناوری‌نانو می‌پردازند.
همچنین در این گزارش‌ها توصیه‌هایی هم به سیاستگذاران در زمینة بهبود و ایجاد زیرساخت‌‌ها و تأسیس سیستم‌های جدید برای تسریع تجاری‌سازی فناوری‌نانو و گسترش رقابت جهانی ژاپن در زمینة R&D و صنعت، شده است.
مؤسسة NBCI که یک اتحادیة صنعتی فناوری‌نانو است و در سال 2003 تأسیس شده ضمن اعلام نقشة راه تجارت فناوری‌نانوی امسال ژاپن (BRM)، به 8 حوزه راهبردی از کاربرد فناوری‌نانو اشاره نمود که عبارتند از:
- الکترونیک؛
- کاتالیزورهای پوشش‌ها/ مواد؛
- مقیاس‌سنجی/ ابزارها؛
- زیست پزشکی؛
- تولید / فراوری؛
- هوافضا/ وسایل حمل و نقل؛
- پیل‌های سوختی؛
- محیط‌زیست.
ایجاد این نقشة راه با هماهنگی NBCI از طرف صنعت و با همکاری دولت و دانشگاه انجام شد. با توجه به نقشه راه راهبردی تجارت فناوری‌نانو (که تا سال 2020 طراحی شده) امید می‌رود که ابزارها و راهنمایی‌های لازم برای صنعت ژاپن برای دستیابی به پیشگامی جهانی، همکاری‌های R&D سه جانبه دولت، صنعت و دانشگاه فراهم شده و تجارت فناوری‌نانو را تسریع نماید.
این نقشة راه مواردی چون هدف روند فناوری‌نانو، محصولات آینده، فناوری و قواعد لازم را در بر خواهد داشت. شورای مشورتی این نقشه راه هم شامل افراد سطح بالایی از مؤسسات کلیدی R&D ژاپن چون AIST، JAXA، NIMS، دانشگاه اوساکا، دانشگاه کیوتو، دانشگاه بین‌‌الملل، دانشگاه توهوکو، داشنگاه ناگویا و مؤسسة پیشرفتة علم و فناوری ژاپن، تشکیل می‌دادند.
در بین این 8 حوزه، الکترونیک بیشترین توجه را به خود اختصاص داده است الکترونیک شامل 4 موضوع زیر می‌شود:
الف) مواد LSI جدید و فراوری شامل نانو CMOS، ابررسانایی/ سیم‌کشی و بسته‌بندی سه بعدی؛
ب) ابزارهای نانویی جدید شامل CMOS 65 نانومتری، ابزارهای CNT و غیره.
ج) نانوحسگرها شامل MEMSهای خودکار؛
د) نمایشگرها شامل تلویزیون‌هایی با صفحة نمایش بزرگ، صفحة نمایش تلفن‌های همراه، نمایشگرهای صفحه تخت‌ها و نمایشگرهای کاغذ مانند.
شکل 1 سرمایه‌گذاری خطرپذیر طی سال‌های 2001 تا 2004 را نشان می‌دهد. این مقدار بنا به گزارش آقای ام‌سانو رئیس Innovation Engine چیزی بین 30 تا 40 میلیون دلار بوده است.
این شرکت تنها شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر ژاپن است که در زمینة فناوری‌نانو سرمایه‌گذاری نموده است (برای جزئیات بیشتر به گزارش قبلی APNW مراجعه نمایید). در طی دهه 90، اغلب تجارت‌های خطرپذیر ژاپن روی سیستم IST، ریزپردازنده‌هایی چون فناوری‌های پرتوالکترونی، و OOLS که در تحلیل نانوساختاری به کار می‌رود و ابزارهای تعیین مشخصاتی چون SPM، سرمایه‌گذاری می‌نمایند البته از سال 2000 سرمایه‌گذاری در زمینة نانوابزار روبه رشد رفته ضمن آنکه سرمایه‌گذاری در زمینه‌هایی از قبیل سیستم‌های دارورسان (DDS) و کاربردهای نانوموادی چون نانولوله‌های کربنی (CNT) هم در حال فراگیر شدن است.
از سال 2001، تعدادی از شرکت‌های بزرگ ژاپنی، شروع به فعالیت و سرمایه‌گذاری در طرح‌های R&D تجاری فناوری‌نانو نموده‌اند.
دو شرکت برتر تولید لوازم خانگی ژاپن میتسوبیشی و میتسونی (Mitsui)، مبلغ 150 میلیون میلیون در زمینة توسعة تجارت نانو در 5 سال آینده، سرمایه‌گذاری کرده‌اند (برای دریافت جزئیات بیشتر به گزارش قبلی APNW مراجعه نمایید). برخی از شرکت‌های تابعه میتسوبیشی به تجارت خطرپذیر رو آورده و اغلب هم در خطرپذیری‌های آمریکایی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. هم اکنون سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر موجود در ژاپن در حال افزایش است و علاوه بر شرکت Innovation Engine که همچنان به تلاش خود در حمایت از خطرپذیری‌های فناوری‌نانو ادامه می‌دهد، سرمایه‌گذاران خطرپذیر دیگری هم وجود دارند که عبارتند از: JAFCO (بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خطرپذیر ژاپن) و Dream Incabotors و نیز سرمایه‌هایی که از سوی بانک‌هایی چون UFJ تأمین می‌شوند. بنا به گفتة آقای ام‌سانو رشد سرمایه‌گذاری خطرپذیر ژاپن را می‌توان ناشی از عوامل زیر دانست:
الف) سیاستگذاری و محیط تجاری: سیاست فناوری‌نانوی دولت ژاپن حمایت از شرکت‌های بزرگی است که به تجدید ساختار خود اقدام کرده‌اند
ب) تأثیر شرکت‌های بزرگ: برخی شرکت‌های بزرگ که به فعالیت در CNT (نظیر میتسوئی) و یا فعالیت در زمینه فولرین‌ها (چون میتسوبیشی) پرداخته‌اند باعث تقویت حرکت در جهت نانو می‌شوند.
ج) انگیزه‌های خارجی: پیشگامی آمریکا در NNT و رشد قوی سرمایه‌گذاری خطرپذیر در آن کشور
شرکت Innovalion Engine بنا به درخواست METI (وزارت اقتصاد تجارت و صنعت) بررسی را پیرامون شرکت‌هایی که طی سال 2004 به سرمایه‌گذاری خطرپذیر در فناوری‌نانو اقدام نموده بودند انجام داد و به یافته‌های کلیدی زیر دست یافت.
1- روند صنعت خطرپذیر فناوری‌نانو:
الف) رشد قابل توجهی در تعداد شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر ژاپنی که از سال 1999 به بعد تأسیس شده‌اند و در سال 2002 به اوج خود رسیده ملاحظه شد. برای جزئیات بیشتر شکل 2 را ملاحظه نمایید.
ب) بیش از نیمی از شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر در توکیو و اطراف آن از جمله نواحی پایتخت‌نشین کاناگاوا، چیبا، سایتاما و ایباراکی واقعند.
ج) حدود 40% شرکت‌ها با سرمایه‌ای بالغ بر 100 تا 500 هزار دلار و حدود 34% از آنها هم با سرمایه 1 تا 10 میلیون دلار شروع به کار نمودند.
د) اکثر این شرکت‌ها بین 21 تا 50 کارمند دارند.
هـ) اکثر این شرکت‌ها (بیش از 50%) فروشی کمتر از 3 میلیون دلار در سال 2003 داشته‌اند.
و) با توجه به قوی بودن جنبة فعالیت‌های مربوطه به فناوری ریزپردازنده‌ها و IT/ الکترونیک، بیشتر این شرکت‌های خطرپذیر هم در این دو زمینه فعالیت دارند.
2- وضعیت توسعة شرکت‌های خطرپذیر فناوری‌نانو:
الف) تعداد شرکت‌هایی که با حمایت منابع مستقل (که نه به دانشگاه و آزمایشگاه‌های ملی وابسته‌اند و نه به شرکت‌های اقماری بزرگتر) تأسیس شده‌اند بیش از 50% از کل 85 شرکتی است که درا ین تحقیق مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
ب) اکثریت (بیش از 50%) مدیران این شرکت‌ها دارای زمینة فعالیت در حوزة فناوری‌اند.
ج) منبع عمدة درآمد فناوری‌نانو فروش ابزارها، قرار دادهای خدماتی، فروش مواد، فروش وسایل، اعطای امتیاز IP و غیره است.
د) حدود 60% از شرکت‌های مورد بررسی در این تحقیق، ادعا می‌کردند که به دنبال IPO هستند.
هـ) بیش از 50% این شرکت‌ها به طور مستقل فناوری اصلی خود را (بدون اتکا به فناوری انتقال یافته یا نتایج حاصل از تحقیقات دانشگاه‌ها و مؤسسات یا شرکت‌های اقماری بزرگتر) توسعه داده بودند.
و) بیش از 75% شرکت‌های خطرپذیر همکاری‌های مشترک R&D با دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی و شرکت‌های خصوصی دارند.
هـ) اکثر این شرکت‌ها (54%) به تولید و 20% کاملاً به منابع خارجی وابسته‌اند.
و) مشتریان اصلی شرکت‌های خطرپذیر شرکت‌های بزرگ، دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی‌اند.
ز) معلوم شد که اکثر شرکت‌ها به میزان کافی محقق و مهندس در زمینة توسعة فناوری ندارند.
ح) اکثر شرکت‌ها (71%) از سرمایه‌های خطرپذیر دولتی استفاده می‌کنند.
3- مراحل رشد مشخصه‌ها و شرکت‌های خطرپذیر فناوری‌نانو:
الف) اکثر شرکت‌هایی که در 5 سال گذشته تأسیس شده‌اند در مراحل اولیة توسعة خود می‌باشند.
ب) به منظور رشد سالم شرکت‌های خطرپذیر، بهتر است تا تجدید نظرهایی برای بهبود سیاست‌گذاری‌های دولت در حمایت از آنها در زمینة سرمایه‌گذاری، منابع انسانی، تشویق‌های مالیاتی، استفادة مؤثر از سرمایه‌های VC و منابع مالی بانک‌ها، سیستم آموزشی HR مربوط به فناوری‌نانو، SME/ بهبود تصویر تجارت خطرپذیر و غیره صورت پذیرد.
ج) همکاری با (یا پشتیبانی) شرکت‌های بزرگ می‌تواند کمک خوبی جهت تسریع رشد تجارت‌های خطرپذیر باشد.
یادآور می‌شود این گزارش براساس مصاحبه نویسنده با آقای ام‌سانو و نیز گزارش METI با عنوان بررسی وضعیت شرکت‌های خطرپذیر فناوری‌نانو که از سوی Innovalion Engine انجام شده و در مارس 2005 به چاپ رسید تهیه شده بود.
قسمت چهارم: ”وضعیت صنعت فناوری‌نانو در ژاپن“
با توجه به گزارش تحقیقی NEDO با عنوان بررسی امکان استفاده از فناوری‌نانو جهت بهبود تطبیق تجارت معلوم شد که بیش از 80% شرکت‌های فناوری‌نانو که به طور فعال در ژاپن مشغول برنامه‌های تجارت و R&D هستند، شرکت‌های بزرگ (با سرمایه بیش از 10 میلیون دلار و بیش از 1000 کارمند) تشکیل می‌دهند. در ژاپن، عموماً تصور می‌شود که فناوری‌نانو برای رسیدن به مرحله تجاری‌سازی نیاز به سرمایه‌گذاریِ هزینه‌بر زیرساختی و برنامه‌های بلند مدت R&D دارد و انجام موفقیت‌آمیز این کار برای SMEهای با کمتر از 300 کارمند و سرمایة کمتر از 3 میلیون دلار دشوارتر خواهد بود.
در حال حاضر فناوری‌نانو در ژاپن همچنان غالباً در سطح تحقیقات پایه و محصول R&D به شمار می‌آید. دولت ژاپن درصدد تقویت همکاری‌های دولت، صنعت و دانشگاه است. در عین حال همچنان چالش‌هایی نظیر مالکیت IP، درک کافی از اهداف دو جانبه و اهداف توسعه وجود دارد. به همین نسبت تجاری‌سازی فناوری‌نانو با مشکلات بیشتری چون کمبود HR با کیفیت، واگرایی (همسو نبودن) بخش‌های تجارت و تحقیق و نیاز بازار همگی از جمله مشکلاتی است که باید برای پیشبرد اهداف نانو مرتفع شوند.
در این گزارش فناوری‌نانو به 5 حوزه تقسیم می‌شود:
- شبکه/ نانوابزار؛
- نانوبیونیک (الکترونیک زیستی Bionics) ؛
- مواد ابداعی (نانومواد) ؛
- فراوری و اندازه‌گیری‌های نانو.
ژاپن پیشگام جهان در زمینة نانوکربن و R&D مربوط به آن است و 30% سهم ثبت اختراعات مربوط به نانولوله‌های کربنی و 40% ثبت اختراعات مربوط به فولرین‌ها را به خود اختصاص داده است.
این کشور طی برنامه دوم زیربنایی خود برای سال‌های 2005 – 2001، به 1000 هدف تجارت خطرپذیر دانشگاهی دست یافته و بیش از 500 شرکت خطرپذیر زیست‌پزشکی دانشگاهی ایجاد نموده است. که در بین آنها انتظار می‌رود 100 شرکت طی ده سال آینده به IPO برسند.
تحقیق NEDO نشان داد که از بین این 5 حوزة فناوری‌نانو، بیشترین گرایش متوجه نانومواد و پس از آن IT/ الکترونیک و فناوری اندازه‌گیری/ فرآوری‌های فوق دقیق می‌باشد. (شکل3) اغلب این شرکت‌ها اطمینان داشتند که طرح‌های R&D آنها طی پنج سال آینده به ثمر می‌رسد و یک سوم آنها نیز ادعا می‌کردند که برای این کار به بیش از 5 سال زمان نیاز دارند. برای آگاهی از جزئیات، توزیع شکل 4 را ملاحظه کنید.
تحقیق دیگر NEDO با عنوان بررسی شرکت‌هایی با زمینه فناوری‌نانو صورت گرفت و طی آن 131 شرکت به درخواست NEDO برای انجام این تحقیق پاسخ مثبت داده و فهرستی از 343 محصول خود را ارائه نمودند. یکی از نتایج جالب توجهی که در این گزارش به دست آمد نشان می‌دهد که بیشترین محصولات فناوری‌نانو به شرکت‌هایی مربوط می‌شود که قبل از سال 1945 تأسیس شده، لذا به نظر می‌رسد تولید محصولات فناوری‌نانو به زمان نیاز دارد و یک شرکت لازم است برای رسیدن به مرحله تولید، توانمندی‌های لازم را جمع‌آوری کند. در بین این 343 محصول، گروه اندازه‌گیری و تعیین مشخصات 33%، دسته فناوری‌های فرآوری فوق دقیق 26%، گروه مواد 21%، IT/ الکترونیک 7% ، کاربردهای انرژی/ محیط زیست 7% و بقیه موارد هم 5% را به خود اختصاص داده‌اند.
این گزارش بر اساس گزارش NEDO FY2004 در ژاپن با عنوان بررسی امکان استفاده از فناوری‌نانو و افزایش سطح استفادة بخش تجارت از آن و گزارش NEDO FY2003 ژاپن با عنوان بررسی شرکت‌های با محصولات فناوری‌نانو تهیه شده بود.
قسمت پنجم: ”نکات برجسته‌ای پیرامون نقشة راه تجارت فناروی‌نانو در عرصه الکترونیک“
دولت و صنایع ژاپن خصوصاً طی برنامة زیربنایی دوم (2005-2001) در ارتقای R&D فناوری‌نانو و تجارت آن بسیار فعال بوده‌اند. مؤسسات سرمایه‌گذار دولتی ارتباط تنگاتنگی با صنعت و جوامع R&D داشته‌اند تا به این ترتیب از وضعیت داخلی و بین‌المللی توسعه و نیز رقابت صنعتی ژاپن درزمینه‌های گوناگون مربوط به فناوری‌نانو خصوصاً حوزه‌های IT/الکترونیک، محیط‌زیست/انرژی/ پیل‌های سوختی، مقیاس‌سنجی، مهندسی ابزار دقیق/تولید پیشرفته، فضا، مواد پیشرفته/ پوشش‌ها، زیست‌پزشکی/ مراقبت‌های بهداشتی آگاه شوند.
دولت در راستای همکاری با صنایع، NGOها و مؤسسات تحقیقاتی، موفق به تهیة تعدادی گزارش شده است. این گزارش‌ها به بیان وضعیت R&D ژاپن، رقابت صنعتی و آمادگی تجارت آن کشور در حوزة فناوری‌نانو می‌پردازند.
همچنین در این گزارش‌ها توصیه‌هایی هم به سیاستگذاران در زمینة بهبود و ایجاد زیرساخت‌‌ها و تأسیس سیستم‌های جدید برای تسریع تجاری‌سازی فناوری‌نانو و گسترش رقابت جهانی ژاپن در زمینة R&D و صنعت، شده است.
مؤسسة NBCI که یک اتحادیة صنعتی فناوری‌نانو است و در سال 2003 تأسیس شده ضمن اعلام نقشة راه تجارت فناوری‌نانوی امسال ژاپن (BRM)، به 8 حوزه راهبردی از کاربرد فناوری‌نانو اشاره نمود که عبارتند از:
- الکترونیک؛
- کاتالیزورهای پوشش‌ها/ مواد؛
- مقیاس‌سنجی/ ابزارها؛
- زیست پزشکی؛
- تولید / فراوری؛
- هوافضا/ وسایل حمل و نقل؛
- پیل‌های سوختی؛
- محیط‌زیست.
ایجاد این نقشة راه با هماهنگی NBCI از طرف صنعت و با همکاری دولت و دانشگاه انجام شد. با توجه به نقشه راه راهبردی تجارت فناوری‌نانو (که تا سال 2020 طراحی شده) امید می‌رود که ابزارها و راهنمایی‌های لازم برای صنعت ژاپن برای دستیابی به پیشگامی جهانی، همکاری‌های R&D سه جانبه دولت، صنعت و دانشگاه فراهم شده و تجارت فناوری‌نانو را تسریع نماید.
این نقشة راه مواردی چون هدف روند فناوری‌نانو، محصولات آینده، فناوری و قواعد لازم را در بر خواهد داشت. شورای مشورتی این نقشه راه هم شامل افراد سطح بالایی از مؤسسات کلیدی R&D ژاپن چون AIST، JAXA، NIMS، دانشگاه اوساکا، دانشگاه کیوتو، دانشگاه بین‌‌الملل، دانشگاه توهوکو، داشنگاه ناگویا و مؤسسة پیشرفتة علم و فناوری ژاپن، تشکیل می‌دادند.
در بین این 8 حوزه، الکترونیک بیشترین توجه را به خود اختصاص داده است الکترونیک شامل 4 موضوع زیر می‌شود:
الف) مواد LSI جدید و فراوری شامل نانو CMOS، ابررسانایی/ سیم‌کشی و بسته‌بندی سه بعدی؛
ب) ابزارهای نانویی جدید شامل CMOS 65 نانومتری، ابزارهای CNT و غیره.
ج) نانوحسگرها شامل MEMSهای خودکار؛
د) نمایشگرها شامل تلویزیون‌هایی با صفحة نمایش بزرگ، صفحة نمایش تلفن‌های همراه، نمایشگرهای صفحه تخت‌ها و نمایشگرهای کاغذ مانند.
افراد مقاله : فریبا اعتدالی (نویسنده مسئول)
