بررسی دشواریهای اقامت در سیارهای دیگر درگفتوگو با «سیروس برزو»
بلند پروازیهای بیمحابا
از زمانی که خبر ثبتنام برای سفر یکطرفه به مریخ و اقامت و زندگی در مریخ آغاز شد، افراد بسیاری از آن استقبال کردند و رسانهها نیز مفصل به آن پرداختند و چگونگی مسکونیکردن سیارهای مانند مریخ را با تفصیلات بسیار شرح دادند، از طرف دیگر برخی از کارشناسان چنین طرحهایی را بسیار بلندپروازانه و غیرممکن توصیف کردند. با «سیروس برزو» کارشناس سفرهای فضایی گفتوگو کردیم تا از دشواریهای سفر به فضا و اقامت در سیارهای غیرمسکونی برایمان بگوید.
نظرتان درباره طرح سفر یکطرفه به مریخ چیست؟ اصولا زندگی در آن سیاره ممکن است؟ این سفر و زندگی در مریخ چه دشواریهایی دارد؟
این مبحث نیاز به صحبت طولانی دارد و باید بهطور مفصل به آن پرداخت. اما بهطور مختصر باید بگویم من با فضانوردان زیادی در اینباره صحبت کردهام، چون آنها هستند که واقعا میتوانند به این سوال پاسخ درستی بدهند. همه آنها این طرح را خیالی و داوطلبان را افرادی میدانند که در مورد شرایط زیست در محیط محدود و شرایط غیرزمینی ناآگاه هستند. چنین سفری ممکن است از نظر فنی انجامشدنی باشد و بتوان بر مشکلات فنی چیره شد، اما انسان زمینی توانایی روحی انجام چنین سفری را ندارد. دلبستگیهای ما به اطراف و اطرافیان ما آنقدر زیاد است که سفر یکطرفه امری ناممکن مینماید.
چند نمونه از این مشکلات را برای مثال بیان کنید.
مشکلات اقامت در فضا یا سیارهای دیگر را میتوان به چند دسته تقسیم کرد از جمله مشکلات زیستی، تامین آب غذا و اکسیژن سالم و همچنین مشکلات روحی روانی مربوط به اقامت طولانیمدت در محیطی بسته با افرادی که احیانا با یکدیگر ناسازگار هستند. شما ایستگاه فضایی بینالمللی را در نظر بگیرید که در فاصله چندصدکیلومتری زمین مستقر است. با اینهمه تامین نیازهای اولیه آنها بسیار دشوار و پرهزینه است. هر ماه یک فضاپیمای تدارکاتی بدون سرنشین، محمولهای به وزن دوونیمتن را که شامل آب و غذا و اکسیژن و اقلام دیگر است، به ایستگاه فضایی میفرستد. اما ارسال هرماهه چنین تجهیزاتی به مریخ امکانپذیر نیست. تضمین سلامتی این افراد نیز یکی دیگر از موارد بسیار دشوار در سفرهای فضایی است و بارها ماموریتهای بزرگ و پرهزینه، به دلیل بیماری یکی از فضانوردان ناتمام ماند و آنها را به زمین بازگرداندند. از طرف دیگر بشر در همه مواردی که به ماه سفر کرده است، کل سفر رفت و برگشت فقط چند روز طول کشید اما در نظر داشته باشید سفر به مریخ دستکم ششماه طول میکشد که تامین نیازهای اولیه و ضروری بشر در چنین فاصله زیادی بسیار دشوار است. از طرف دیگر در این مدت هم مسافران دسترسی به هیچگونه امکاناتی ندارند و مثلا در صورت بیمارشدن، پزشک و بیمارستانی در اختیار نیست. هر گاه که ایستگاه فضایی خراب شود میتوان با ارسال تعمیرکار در مدت کوتاهی آن را تعمیر کرد اما اگر فضاپیمایی که به مقصد مریخ میرود، بین راه یا در مقصد خراب شود، مسافران آن به هیچ امکاناتی دسترسی ندارند. از طرف دیگر سازگاربودن افراد با یکدیگر نیز موضوع بسیار مهمی است که نباید آنها را فراموش کرد. برای مثال در سفر به قطب شمال و قطب جنوب که همه امکانات در دسترس بود و در صورت لزوم میشد کمبودها را فراهم کرد اما افراد حاضر در یک گروه به دلایل بسیار با یکدیگر دچار مشکل میشدند. زمانی که قاره آمریکا کشف شد، افراد بسیاری از ملیتهای مختلف به آنجا مهاجرت کردند اما تا سالها بین آنها جنگ و خونریزی بود تا آنکه در نهایت قانون بین آنها حاکم شد. در ضمن خود محیط سیاره مریخ محیط مناسبی برای زندگی انسان نیست و انسان ناچار است همه نیازمندی خود را از سیاره زمین به مریخ منتقل کند و چیزهایی که درباره کشت گیاهان و مواردی از این دست گفته میشود، چندان با واقعیتها همخوانی ندارد و دستکم در آینده نزدیک، نمیتوان مریخ را برای زندگی مناسب کرد.
تاکنون چند فضانورد مسلمان به فضا سفر کردهاند. این فضانوردان برای انجام فرایض اسلامی چه مشکلی داشتند؟
جدا از آن یکی، دو نفری که میتوان گفت پایبندی چندانی به انجام فرایض نداشتند، بقیه افراد راهحلهای مناسبی را برای انجام فرایض دینی پیدا کرده بودند. از جمله علمای دینی برای زندگی کیهانگرد مالزیایی، دستورالعمل 18صفحهای نوشتند تا این فرد بتواند چارچوبهای دینی را هم رعایت کند.
برخی علمای اسلامی این طرح را محکوم کرده و آن را مغایر با دستورات اسلامی دانستهاند زیرا معتقدند خداوند انسان را برای زمین آفریده و زندگی در سیارهای دیگر مخالفت با دستورات الهی است. برخی دیگر با توجه به خطر زیاد این سفر، آن را نوعی خودکشی میدانند و چون خودکشی در اسلام حرام است، این سفر را هم حرام میدانند.
بنده البته در حدی نیستم که در مورد فتاوای شرعی نظر دهم اما ذکر چند نکته را لازم میدانم. اسلام دین جمود و ایستایی نیست. به همین دلیل به علمای دینی اجازه صدور فتوا داده است و این فتاوا بر اساس مقتضیات زمان توسط افراد جامعالشرایط صادر میشود. اما در برخی کشورها، اینکه افراد واقعا کارشناسان دینی باشند و هم بر زوایای مختلف دینی و هم علوم روز مسلط باشند، مسالهای است که باید مورد توجه قرار گیرد. خوشبختانه در بین افرادی که ما به عنوان متخصص دینی یا عالم دینی میشناسیم، هستند کسانی که بر علوم روز نیز مسلط هستند و فتاوای ارایهشده توسط آنها پاسخگوی مشکلات زندگی در سیارات دیگر نیز است و میتوانند براساس شرایط آن سیارات، مشکلات شرعی را پاسخگو باشند. من در اینجا میخواهم به برخی فتاوای «امام»(ره) اشاره کنم که نشانگر دید باز و آیندهنگری این عالم بزرگ دینی است و مطمئن هستم که میتواند برای همگان تازگی داشته باشد. این احکام از جلد چهارم ترجمه فارسی تحریرالوسیله «امام»(ره) نقل میشود، برای مثال موضوع خواندن نماز و جهت آن در سیارات دیگر موضوعی است که حضرتامام به آن توجه کرده و فرموده بر اهل سیارات دیگر واجب است که نماز را به سمت قبله بخوانند و قبله آنها کره زمین است و همینکه به سمت زمین نماز بخوانند، کافی است. چگونگی وضوگرفتن و احکام طهارت آب و خاک سیارات دیگر نیز از جمله موضوعاتی است که در تحریرالوسیله «امام» به آنها اشاره شده است. یکی از مهمترین احکام دین نیز چگونگی دفن مردگان است. مسلمان را باید رو به قبله دفن کرد اما برای کسی که در مریخ یا سیارهای دیگر ساکن است، زمین دایم در حال چرخش است و به همین دلیل جهت مشخصی را نمیتوان برای قبله مشخص کرد. اما حضرتامام برای این مورد نیز فتوایی دارند. به همین ترتیب برای زمان و مدت روزهداری و همچنین احکام مربوط به زکات محصولات کشاورزی و زارعی و حیوانات و فلزات گرانقیمت در سیارههای دیگر مطرح شده است که علاقهمندان میتوانند مراجعه کنند.
احمد نقیزاده
منبع : روزنامه شرق - شماره 1970 - 15 اسفند 1392
.
بلند پروازیهای بیمحابا
از زمانی که خبر ثبتنام برای سفر یکطرفه به مریخ و اقامت و زندگی در مریخ آغاز شد، افراد بسیاری از آن استقبال کردند و رسانهها نیز مفصل به آن پرداختند و چگونگی مسکونیکردن سیارهای مانند مریخ را با تفصیلات بسیار شرح دادند، از طرف دیگر برخی از کارشناسان چنین طرحهایی را بسیار بلندپروازانه و غیرممکن توصیف کردند. با «سیروس برزو» کارشناس سفرهای فضایی گفتوگو کردیم تا از دشواریهای سفر به فضا و اقامت در سیارهای غیرمسکونی برایمان بگوید.
نظرتان درباره طرح سفر یکطرفه به مریخ چیست؟ اصولا زندگی در آن سیاره ممکن است؟ این سفر و زندگی در مریخ چه دشواریهایی دارد؟
این مبحث نیاز به صحبت طولانی دارد و باید بهطور مفصل به آن پرداخت. اما بهطور مختصر باید بگویم من با فضانوردان زیادی در اینباره صحبت کردهام، چون آنها هستند که واقعا میتوانند به این سوال پاسخ درستی بدهند. همه آنها این طرح را خیالی و داوطلبان را افرادی میدانند که در مورد شرایط زیست در محیط محدود و شرایط غیرزمینی ناآگاه هستند. چنین سفری ممکن است از نظر فنی انجامشدنی باشد و بتوان بر مشکلات فنی چیره شد، اما انسان زمینی توانایی روحی انجام چنین سفری را ندارد. دلبستگیهای ما به اطراف و اطرافیان ما آنقدر زیاد است که سفر یکطرفه امری ناممکن مینماید.
چند نمونه از این مشکلات را برای مثال بیان کنید.
مشکلات اقامت در فضا یا سیارهای دیگر را میتوان به چند دسته تقسیم کرد از جمله مشکلات زیستی، تامین آب غذا و اکسیژن سالم و همچنین مشکلات روحی روانی مربوط به اقامت طولانیمدت در محیطی بسته با افرادی که احیانا با یکدیگر ناسازگار هستند. شما ایستگاه فضایی بینالمللی را در نظر بگیرید که در فاصله چندصدکیلومتری زمین مستقر است. با اینهمه تامین نیازهای اولیه آنها بسیار دشوار و پرهزینه است. هر ماه یک فضاپیمای تدارکاتی بدون سرنشین، محمولهای به وزن دوونیمتن را که شامل آب و غذا و اکسیژن و اقلام دیگر است، به ایستگاه فضایی میفرستد. اما ارسال هرماهه چنین تجهیزاتی به مریخ امکانپذیر نیست. تضمین سلامتی این افراد نیز یکی دیگر از موارد بسیار دشوار در سفرهای فضایی است و بارها ماموریتهای بزرگ و پرهزینه، به دلیل بیماری یکی از فضانوردان ناتمام ماند و آنها را به زمین بازگرداندند. از طرف دیگر بشر در همه مواردی که به ماه سفر کرده است، کل سفر رفت و برگشت فقط چند روز طول کشید اما در نظر داشته باشید سفر به مریخ دستکم ششماه طول میکشد که تامین نیازهای اولیه و ضروری بشر در چنین فاصله زیادی بسیار دشوار است. از طرف دیگر در این مدت هم مسافران دسترسی به هیچگونه امکاناتی ندارند و مثلا در صورت بیمارشدن، پزشک و بیمارستانی در اختیار نیست. هر گاه که ایستگاه فضایی خراب شود میتوان با ارسال تعمیرکار در مدت کوتاهی آن را تعمیر کرد اما اگر فضاپیمایی که به مقصد مریخ میرود، بین راه یا در مقصد خراب شود، مسافران آن به هیچ امکاناتی دسترسی ندارند. از طرف دیگر سازگاربودن افراد با یکدیگر نیز موضوع بسیار مهمی است که نباید آنها را فراموش کرد. برای مثال در سفر به قطب شمال و قطب جنوب که همه امکانات در دسترس بود و در صورت لزوم میشد کمبودها را فراهم کرد اما افراد حاضر در یک گروه به دلایل بسیار با یکدیگر دچار مشکل میشدند. زمانی که قاره آمریکا کشف شد، افراد بسیاری از ملیتهای مختلف به آنجا مهاجرت کردند اما تا سالها بین آنها جنگ و خونریزی بود تا آنکه در نهایت قانون بین آنها حاکم شد. در ضمن خود محیط سیاره مریخ محیط مناسبی برای زندگی انسان نیست و انسان ناچار است همه نیازمندی خود را از سیاره زمین به مریخ منتقل کند و چیزهایی که درباره کشت گیاهان و مواردی از این دست گفته میشود، چندان با واقعیتها همخوانی ندارد و دستکم در آینده نزدیک، نمیتوان مریخ را برای زندگی مناسب کرد.
تاکنون چند فضانورد مسلمان به فضا سفر کردهاند. این فضانوردان برای انجام فرایض اسلامی چه مشکلی داشتند؟
جدا از آن یکی، دو نفری که میتوان گفت پایبندی چندانی به انجام فرایض نداشتند، بقیه افراد راهحلهای مناسبی را برای انجام فرایض دینی پیدا کرده بودند. از جمله علمای دینی برای زندگی کیهانگرد مالزیایی، دستورالعمل 18صفحهای نوشتند تا این فرد بتواند چارچوبهای دینی را هم رعایت کند.
برخی علمای اسلامی این طرح را محکوم کرده و آن را مغایر با دستورات اسلامی دانستهاند زیرا معتقدند خداوند انسان را برای زمین آفریده و زندگی در سیارهای دیگر مخالفت با دستورات الهی است. برخی دیگر با توجه به خطر زیاد این سفر، آن را نوعی خودکشی میدانند و چون خودکشی در اسلام حرام است، این سفر را هم حرام میدانند.
بنده البته در حدی نیستم که در مورد فتاوای شرعی نظر دهم اما ذکر چند نکته را لازم میدانم. اسلام دین جمود و ایستایی نیست. به همین دلیل به علمای دینی اجازه صدور فتوا داده است و این فتاوا بر اساس مقتضیات زمان توسط افراد جامعالشرایط صادر میشود. اما در برخی کشورها، اینکه افراد واقعا کارشناسان دینی باشند و هم بر زوایای مختلف دینی و هم علوم روز مسلط باشند، مسالهای است که باید مورد توجه قرار گیرد. خوشبختانه در بین افرادی که ما به عنوان متخصص دینی یا عالم دینی میشناسیم، هستند کسانی که بر علوم روز نیز مسلط هستند و فتاوای ارایهشده توسط آنها پاسخگوی مشکلات زندگی در سیارات دیگر نیز است و میتوانند براساس شرایط آن سیارات، مشکلات شرعی را پاسخگو باشند. من در اینجا میخواهم به برخی فتاوای «امام»(ره) اشاره کنم که نشانگر دید باز و آیندهنگری این عالم بزرگ دینی است و مطمئن هستم که میتواند برای همگان تازگی داشته باشد. این احکام از جلد چهارم ترجمه فارسی تحریرالوسیله «امام»(ره) نقل میشود، برای مثال موضوع خواندن نماز و جهت آن در سیارات دیگر موضوعی است که حضرتامام به آن توجه کرده و فرموده بر اهل سیارات دیگر واجب است که نماز را به سمت قبله بخوانند و قبله آنها کره زمین است و همینکه به سمت زمین نماز بخوانند، کافی است. چگونگی وضوگرفتن و احکام طهارت آب و خاک سیارات دیگر نیز از جمله موضوعاتی است که در تحریرالوسیله «امام» به آنها اشاره شده است. یکی از مهمترین احکام دین نیز چگونگی دفن مردگان است. مسلمان را باید رو به قبله دفن کرد اما برای کسی که در مریخ یا سیارهای دیگر ساکن است، زمین دایم در حال چرخش است و به همین دلیل جهت مشخصی را نمیتوان برای قبله مشخص کرد. اما حضرتامام برای این مورد نیز فتوایی دارند. به همین ترتیب برای زمان و مدت روزهداری و همچنین احکام مربوط به زکات محصولات کشاورزی و زارعی و حیوانات و فلزات گرانقیمت در سیارههای دیگر مطرح شده است که علاقهمندان میتوانند مراجعه کنند.
احمد نقیزاده
منبع : روزنامه شرق - شماره 1970 - 15 اسفند 1392
.
آخرین ویرایش: