خاستگاه هاي معماري پنجره ( جستاري در مفهوم پنجره در زبان فارسي و فرهنگ ايراني)

DDDIQ

مدیر ارشد
خاستگاه هاي معماري پنجره
جستاري در مفهوم پنجره در زبان فارسي و فرهنگ ايراني



محمد علي پارسا *
* عضو هيئت علمي و پژوهشگر دكتراي معماري دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه شهيد بهشتي.



چكيده
در معماري اقوام مختلف، پنجره يكي از عواملي است كه سهم قابل توجهي در شكل دادن به ظاهر بناهاي مسكوني و در نتيجه در ان تقال ويژگيهاي معماري دارد و چنانچه از ويژگيهاي محيط و فرهنگي كه بنا متعلق به آن است برخوردار باشد، هويت معماري مكان خود را بيان ميكند. در ساختار پنجرة بناهاي سنتي، ويژگيهاي فرهنگي به خوبي ديده ميشود . تحولات دوران جديد و آزادي بي حد در شكل پذيري عناصر بناها، نوعي آشفتگي و گاهي هم شكلي يكنواخت و بي ارتباط با فرهنگ را براي پنجره ايجاد كرده كه باعث كمرنگ شدن نقش پنجره در زندگي انسانها شده است و ديگر نمي تواند پيام آور فرهنگ سرزميني كه به آن تعلق دارد، باشد. از طرف ديگر، در اكثر جوامع انواع پنجره هاي سنتي از مفهوم و كاركرد خود بازمانده اند. به نظر مي رسد، بازشناسي جنبه هاي وجودي و معنا شناختي واژة پنجره و مترادفهاي آن در هر زبان و فرهنگي ميتواند براي درك مفاهيم معماريِ آن فرهنگ نيز مفيد واقع شود ، چرا كه دانش و
تجربيات عملي انسان به شكل واژه در زبان ذخيره گشته و از نسلي به نسل بعد منتقل شده است. در زبان فارسي، انواع شبكه ها را كه بر روزن ها و گشودگي ها نصب مي كردند، پنجره مي گفتند. و آنچه ما پنجره مي ناميم، با واژه هاي متنوع و متفاوتي ناميده مي شده كه انواع پنجره را معرفي مي كند. پنجره ها بيشتر در خانه معنا دارند و در فضاهاي عمومي و مذهبي، بيشتر از انواع روزن بهره مي گرفتند . در خانههاي ايراني، بعضي از اصطلاحات به كار رفته براي انواع پنجره با نام اتاق ها و فضاهاي زندگي در رابطه بوده است و يا همناماند و هر كدام به نوعي خاص از پنجره با شكل و ساختاري متفاوت دلالت دارند كه حاكي از تأثيرپذيريِ شكل و واژة پنجره از روابط اجتماعي و فرهنگي و غني بودن اين فرهنگ است. وجود واژه هاي پنجره و روزن در ادبيات و اشعارعرفاني نيز بر اين غنا افزوده است . در زبان فارسي معنيِ ريشه اغلب واژه هايي كه براي پنجره به كار رفته است با نور و تابش مناسبت دارند. بررسي معاني پنجره و ريشه اين واژه در چند زبان متفاوت نيز نشان ميدهد كه گاهي انتخاب واژهها در ارتباط با شرايط محيطي و شرايط اقليمي بوده است؛ ولي كاربرد پنجرههاي مشابه درخانههاي ايراني، در اقليمهاي متفاوت، نشان م يدهد كه شكل و اندازه و تنوع پنجره برخلاف تصورِ علميِ رايج كه عوامل اقليمي را براي شكل پذيري آن در اولويت قرار م يدهد بيشتر تحت تأثير فرهنگ ايراني و نوع فضاهاي خانه قرار داشته است.


واژگان كليدي:
معماري ايران ، پنجره، روزن، خانة ايراني، فرهنگ ايراني.
 

پیوست ها

  • معماری پنجره.pdf
    1,016.6 کیلوبایت · بازدیدها: 0
بالا