بازي با شاخص‌هاي اقتصادي؛ بهبود تراز تجاري

onia$

دستیار مدیر تالار مدیریت
بازي با شاخص‌هاي اقتصادي؛ بهبود تراز تجاري

محمدرضا اسدی
منبع: وبلاگ شهروند دردمند
روز سه‌شنبه ۳ بهمن 1391، وزير اقتصاد و دارايي در همايش روز جهاني گمرك اعلام كرد كه تراز تجاري ايران در 10 ماهه اول سال 1391 نسبت به مدت مشابه سال قبل 40 درصد بهبود داشته است[۱].



در حالي كه ايران اوضاع اقتصادي چندان مناسبی را تجربه نمي‌كند، شنيدن خبر بهبود يكي از شاخص‌هاي اقتصادي شايد كمي عجيب و گمراه كننده باشد. در اين يادداشت به كالبد شكافي بهبود تراز تجاري طي 10 ماه نخست سال 91 خواهيم پرداخت.
تراز تجاري (Balance of trade) يا خالص صادرات (NX) به معناي تفاوت ارزش پولي صادرات و واردات است. اگر اين شاخص مثبت باشد، به معناي بيشتر بودن صادرات از واردات است و اگر منفي باشد، يعني واردات بيش از صادرات بوده است. ايران براي ساليان متمادي تراز تجاري‌اش منفي بود و همين الان هم كه 40 درصد بهبود يافته منفي 9 ميليارد دلار است. در اقتصاد كلان، مجموعه‌اي از شاخص‌ها براي سنجش و بيان سلامت اقتصاد يك كشور معرفي مي‌شوند. به كلمه‌ مجموعه در جمله قبل دقت كنيد. يعني فقط با يك شاخص نمي‌توان در خصوص بيماري يا سلامت يك اقتصاد سخن گفت. اين شاخص‌ها عبارتند از:
نرخ تورم، نرخ بيكاري، درآمد سرانه خانوار، نرخ رشد اقتصادي، توليد ناخالص داخلي، تراز تجاري، نرخ بهره بانكي.
کاهش واردات در زمانه تحریم هنر نیست
وقتي ايران از سوي مجامع جهاني تحريم اقتصادي شده است و ورود بسياري از كالاهاي توليد غرب به ايران ممنوع اعلام شده است، كاهش اين نوع از واردات هيچ گونه فضيلتي به حساب نمي‌آيد. مثل اينكه فردي را در جايي بدون آب و غذا حبس كرده باشند و وي ادعا كند در اين مدت روزه بوده است. روزه بودن وقتي دسترسي به آب و غذا نيست، امتيازي به حساب
نمي‌آيد.
ارز گران کالای خارجی را كم‌مصرف کرده است
كاهش ارزش پول داخلي و افزايش نرخ ارز باعث مي‌شود تقاضا و قدرت خريد مصرف‌كننده براي خريد كالاي خارجي گران‌قيمت كاهش يابد. به عنوان مثال كسي كه تا سال گذشته مي‌توانست با 50 ميليون تومان يك هيونداي كره‌اي بخرد، امسال با اين پول بايد به يكي از خودروهاي توليد داخل بسنده كند. اين مساله نيز براي مسوولان اقتصادي افتخاري محسوب نمي‌شود، زيرا مصرف‌كننده با پرداخت يك پول واحد از كالايي با كيفيت پايين‌تر استفاده مي‌كند.
بهبود در کنار رشد بالا و تورم پایین معنا دارد
بهبود تراز تجاري، زماني ارزشمند است كه همزمان با رشد اقتصادي و تورم تك‌رقمي يا تورم مهار شده همراه باشد. رشد اقتصادي طي شش ماهه اول سال 91 يك‌درصد اعلام شده است[۲]. رشد اقتصادي ايران مطابق گزارش هفته‌نامه اكونوميست براي سال 2013 منفي 1/1 پيش‌بيني شده است[۳]. اگر چه منابع رسمي از تورم 24 درصدي براي شش ماه اول پارسال خبر مي‌دهند، اما آن چيزي كه مردم در زندگي واقعي خود تجربه مي‌كنند تورمي بالاتر است كه از افزایش شدید اكثر قيمت‌ها و كالاها خبر مي‌دهد.
خام‌فروشی به جای صنعتی‌فروشی
افزايش قيمت جهاني نفت موجب افزايش رقم كل صادرات مي‌شود. ضمنا حجم قابل توجهي از صادرات غيرنفتي ايران، محصولات پتروشيمي است. هم نفت خام و هم محصولات پتروشيمي در زمره توليدات غيرصنعتي است كه از پايين‌ترين ارزش صادراتي برخوردار است.
به واقع صادرات اين قبيل محصولات خام حكايت از اين دارد كه اقتصاد داخلي قادر به تولید كالاهاي صنعتي نيست و خام‌فروشي مي‌كند. كشورهاي صنعتي و توسعه يافته با خريد همين محصولات و تبديل آنها به كالاهاي صنعتي و ايجاد ارزش افزوده اقتصادي براي خودشان، مجددا نفت خام و محصولات خودمان را با قيمتي چند برابر به خودمان مي‌فروشند. يعني زماني بزرگ بودن صادرات ارزشمند است كه حاصل از فروش دارايي‌هاي سرمايه‌اي و مواد اوليه نباشد.
واقعیت از آنچه می‌بینید بزرگ‌تر است
بهبود تراز تجاري شايد واقعيت داشته باشد، اما اين فقط بخش كوچكي از واقعيت اقتصاد امروز ماست. آمار و اعداد در عين اينكه بسيار گويا و شفاف هستند، به همان اندازه نيز مي‌توانند گمراه‌كننده باشند به ويژه اگر همزمان به بقيه‌ شاخص‌ها اشاره‌اي نشود.
جمع‌بندي
بيان بهبود تراز تجاري در اوضاع فعلي اقتصادي به مانند اين است كه تيم فوتبال ايران ادعا كند به تيم برزيل يك گل زده است، اما اشاره نكند كه چند گل هم خورده است.

پاورقی:
۱- واحد مرکزی خبر-۵ بهمن ۹۱ -کد خبر 1811453
۲- خبرآنلاین-۲ بهمن ۹۱-کد خبر ۲۷۱۸۱۸
۳- اکونومیست-۲۱ نوامبر ۲۰۱۲-کد خبر 21566487
 

Similar threads

بالا