donya88
عضو جدید
[h=1]اثر هدفمندی بر بازار بورس چه بوده است؟[/h]
اجرای هدفمندی یارانه ها خوب بود یا بد؟ تاثیر آن بر بازار سرمایه چه بود؟ چقدر برقیمت ها تاثیر گذاشت؟ چرا رشد اقتصادی و بهره وری سرمایه را کاهش داد؟ این ها سوالاتی است که سعی داریم به آن ها پاسخ دهیم.
اجرای هدفمندی یارانه ها خوب بود یا بد؟ تاثیر آن بر بازار سرمایه چه بود؟ چقدر برقیمت ها تاثیر گذاشت؟ چرا رشد اقتصادی و بهره وری سرمایه را کاهش داد؟ بخشیدن روند شتابی به هدفمندی یارانه ها ، نتیجه ای جز بروز انفجار تورمی ندارد و با بروز تورم تازنده مجبورخواهیم شد تا طرحهای اقتصادی بزرگ را رها کنیم .
پرداخت یارانه نقدی به خانوارها یکی از دغدغه های اصلی دولت در قانون هدفمندسازی یارانه‌ها از همان ابتدا بوده است، در حالی که برخی کارشناسان و اقتصاددانان معتقد بودند دولت باید در کنار پرداخت یارانه نقدی به خانوارها، بخش مهمی از منابع هدفمندی یارانه ها را به بخش تولید اختصاص دهد تا جبران افزایش هزینه های بخش تولید و موجب کاهش سطح قیمت کالاها و افت نرخ تورم شود.اما متاسفانه چنین نشد.
برای پاسخ به این سوال که پرداخت یارانه ها چه تاثیری بر بازار سرمایه گذاشته است، ابتدا باید بررسی کرد که این پرداخت ها کجا هزینه می شود و آیا بازار بورس جذابیت های لازم برای جذب سرمایه های مردم را دارد یا نه؟
در پاسخ به مصرف یا پس انداز یارانه ها باید خاطر نشان کرد که گرانی 14 کالای خوراکی 162 هزار تومان از یارانه خانوار 4 نفره را بلعیده است.یعنی مابه‌التفاوت قیمت تنها 14قلم کالای خوراکی از آذر 89 تا اردیبهشت امسال، 162هزار تومان از یارانه 182هزار تومانی یک خانوار 4نفره را در هر ماه به خود اختصاص داده و تنها 20هزار تومان برای ده‌ها هزینه ضروری دیگر باقی می‌ماند.در چنین شرایطی و با وجود ارقام نجومی اجاره بها و به تازگی کرایه تاکسی ها به درستی سهمی برای خرید اوراق یا سهام از محل یارانه ها باقی می ماند؟
طبق آمار و ارقام منتشره نقدینگی با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها افزایش یافته است. اما آیا عامل بروز تورم، افزایش نرخ ارز و... اجرای هدفمندی یارانه هاست؟
همه تورم ناشی از هدفمندی یارانه ها نیست. مقدار زیادی از آن، به انتظارات تورمی مربوط است. بخش دیگر آن نیز به چاپ پول ملی بیش از حد و بی ارزش شدن پول ملی مربوط می شود. از بد حادثه این شرایط سبب پناه بردن مردم به دلار شد. آنها می دانستند که قدرت پول ملی داخلی در حال نزول است.بنابراین به بازار سکه و ارز روی آوردند و نتیجه آن شد که در پایان سال گذشته شاهد آن بودیم.در چنین شرایطی که عدم اطمینان نسبت به اقتصاد ایجاد شده است مسلما بازارهای سرمایه از اوضاع خوبی برخوردار نخواهند بود.
به طور قطع و یقین، کوچکترین پیش بینی از کاهش ارزش ریال هجوم به طلا و نقره و ارز را افزایش خواهد داد.
به طور کلی هیچ راهی جز اجرای هدفمندی یارانه ها به صورت طولانی تر نمی تواند نجات دهنده باشد. تا دولت بتواند اقشار آسیب پذیر را زیر بال و پر خود بگیرد و کمک کند تا اینگونه اقشار دچار صدمه نشوند و یا جامعه به تشنج کشیده نشود.
در طرح هدفمندی یارانه ها تغییرات شدید قیمت که ناشی از عدم تعادل بازارها بود، دولت را ناگزیر کرد که اقدام به چاپ اسکناس و افزایش نقدینگی کند. به طوری که در 7 سال اخیر، حدود 3 برابر طول تاریخ اقتصاد ایران پول جدید به چاپ رسید و به گردش درآمد.
به خصوص در دوران اجرای طرح یعنی از سال 1390 که نقدینگی حدود 371 تریلیون و 960 میلیارد و 400 میلیون تومان بود. با بودجه سال 91 نزدیک به 30 درصد افزایش خواهد داشت. پیش بینی می شود که براساس بودجه سال 91 نقدینگی به حدود 472 تریلیون تومان بالغ شود.
به این ترتیب، درآمد ناشی از اجرای هدفمندی یارانه ها نه تنها از افزایش نقدینگی اقتصاد نکاست بلکه دائماً شکاف کسر بودجه دولت را افزایش داد و قیمتها را ناپایدار و شکننده کرد. دقیقاً به همین دلیل بود که محاسبات دولت و مجلس دچار خطا شد و نرخ رشد اقتصادی و اشتغال به شدت کاهش یافت.
برای نمونه می توان نرخ رشد اقتصادی را مورد تحلیل قرار داد. در برنامه چهارم توسعه پیش بینی شده بود که نرخ رشد متوسط 8 درصد باشد ولی در سال 1387 نرخ رشد به دو و هفت دهم درصد رسید و بهر وری سرمایه در این دوره به جای یک درصد رشد مثبت به نیم درصد رشد منفی کاهش یافت.
در چنین شرایطی هدفمندی یارانه ها آغاز شد و چنان رشد اقتصادی و اشتغال را پایین آورد که دولت ناگریز شد آمارهای متعدد و مغایر از نرخ رشد و اشتغال ارائه کند. چنانکه آمارهای بانک مرکزی با مرکز آمار ایران و وزرات تعاون، کار و رفاه یکسان نیستند.
یکی از ترفندهایی که برای تعدیل آمار به کار رفت، این است که به هر کسی که در هفته یکساعت کار کند، شاغل اطلاق می شود در حالی که در استاندارد آماری کشورهای دیگر سی و پنج ساعت کار در هفته ملاک اشتغال است. در مورد محاسبه تورم نیز افزایش قیمت مسکن و اجاره مسکن از سبد محاسبه حذف شد و تغییرات قیمت خدماتی مانند بلیت زمین گلف در سبد محاسبه وارد شد.
ملاحظه می شود که با ترفندهای آماری می کوشیم تا افزایش قیمتها و کاهش نرخ رشد را نادیده بگیریم ولی این مسأله به هیچ وجه سرنوشت ما را تغییر نمی دهد.
آینده اجرای هدفمندی یارانه ها با شرایط فعلی
عبدالحسین ساسان عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان و نویسنده کتابهای "اقتصاد بخش عمومی"، "مالیه عمومی و خط مشی دولتها"، "اقتصاد جابجا گری" معتقد است:" طرح هدفمندی یارانه ها تاکنون حدود یک درصد پیامدهای خود را ظاهر کرده است. تا پایان سال جاری حدود 5 درصد از پیامدهای این طرح متبلور خواهد شد. در سال 1392 حدود 15 درصد از پیامدهای این طرح بروز خواهد کرد. من پیش بینی می کنم که تا پایان سال 1393 حدود 35 درصد، تا پایان سال 1394 حدود 65 درصد و سرانجام تا پایان سال 1395 عمده آثار و پیامدهای این طرح خود را نشان خواهد داد.
امروز که من این سخنان را می گویم انتظار دارم که هیچ کس سخن مرا باور نکند. حتی انتظار دارم که این پیش بینی در محافل و مجالس گوشه و کنار کشور به عنوان لطیفه نقل شود و اسباب خنده و مسرت مردم را فراهم کند. من از اینکه موجب مسرت مردم شوم بسیار راضی و خرسندم. ولی دعا می کنم که آن روز پیش نیاید که کسانی که امروز این سخنان را باور نمی کنند با خود بگویند " الیوم یوم البدتر" (امروز از آنچه فلانی می گفت بدتر شده)."
آیا نباید این جراحی اقتصادی صورت می گرفت ؟
این جراحی می توانست هنگامی که بیمار در وضعیت بهتر قرار دارد انجام شود. مثلاً هنگام جراحی نباید فشار خون و قند و اوره بیمار بالا باشد.
مثلاً اگر مثال را به اقتصاد بکشانیم می بایست ذخایر ارزی به شدت افزایش یابد، دیپلماسی کشور بسیار فعال شود و روابط تشنج آفرین را کاهش دهد تا بتوان در هنگام خونریزی ناشی از جراحی از ایمنی لازم برخوردار بود. در این صورت هنگامی که هزینه های دولت افزایش می یافت می توانست در هزینه های دفاعی خود صرفه جویی کند.
* لزوم کاهش شیب اجرای هدفمندی یارانه ها
اکنون که در میانه جراحی اقتصادی هستیم باید نرخ یا شیب اجرای هدفمندی یارانه ها را کاهش داد. درست برعکس نظریه شوک درمانی که می گوید "مرگ یکبار و شیون هم یکبار". یعنی باید دوره آمادگی را تعریف کرد . یکی از مهمترین اقدامات دوران آمادگی آن است که با وامهای بانکی تأسیسات گرمایشی و سرمایشی فرسوده و قدیمی را در خانواده ها نوسازی کرد و با یاری وام بانکی مصرف گاز، آب و برق را به شدت کاهش داد. سپس به واقعی کردن قیمتها اقدام کرد.
اصرار به شوک درمانی در اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها به انفجار تورمی یا همان "تورم 4 نعل" یا "تورم تازنده" می انجامد.
شوک درمانی به انفجار تورمی می انجامد. تورم 4 نعل یا تازنده گفته می شود. تورم تازنده در برخی کشورها به قدری هزینه های پلیسی و نظامی را افزایش داد که از نیمه راه رها شد. الجزایر از نمونه های مهم تورم تازنده است. الجزایر حدود یک دهه پس از حذف یارانه ها دچار تورم تازنده و آشوب بود. بنابراین یک تأنی و بازنگری در شیب حذف یارانه ها لازم به نظر می رسد.
اجرای هدفمندی یارانه ها خوب بود یا بد؟ تاثیر آن بر بازار سرمایه چه بود؟ چقدر برقیمت ها تاثیر گذاشت؟ چرا رشد اقتصادی و بهره وری سرمایه را کاهش داد؟ این ها سوالاتی است که سعی داریم به آن ها پاسخ دهیم.
اجرای هدفمندی یارانه ها خوب بود یا بد؟ تاثیر آن بر بازار سرمایه چه بود؟ چقدر برقیمت ها تاثیر گذاشت؟ چرا رشد اقتصادی و بهره وری سرمایه را کاهش داد؟ بخشیدن روند شتابی به هدفمندی یارانه ها ، نتیجه ای جز بروز انفجار تورمی ندارد و با بروز تورم تازنده مجبورخواهیم شد تا طرحهای اقتصادی بزرگ را رها کنیم .
پرداخت یارانه نقدی به خانوارها یکی از دغدغه های اصلی دولت در قانون هدفمندسازی یارانه‌ها از همان ابتدا بوده است، در حالی که برخی کارشناسان و اقتصاددانان معتقد بودند دولت باید در کنار پرداخت یارانه نقدی به خانوارها، بخش مهمی از منابع هدفمندی یارانه ها را به بخش تولید اختصاص دهد تا جبران افزایش هزینه های بخش تولید و موجب کاهش سطح قیمت کالاها و افت نرخ تورم شود.اما متاسفانه چنین نشد.
برای پاسخ به این سوال که پرداخت یارانه ها چه تاثیری بر بازار سرمایه گذاشته است، ابتدا باید بررسی کرد که این پرداخت ها کجا هزینه می شود و آیا بازار بورس جذابیت های لازم برای جذب سرمایه های مردم را دارد یا نه؟
در پاسخ به مصرف یا پس انداز یارانه ها باید خاطر نشان کرد که گرانی 14 کالای خوراکی 162 هزار تومان از یارانه خانوار 4 نفره را بلعیده است.یعنی مابه‌التفاوت قیمت تنها 14قلم کالای خوراکی از آذر 89 تا اردیبهشت امسال، 162هزار تومان از یارانه 182هزار تومانی یک خانوار 4نفره را در هر ماه به خود اختصاص داده و تنها 20هزار تومان برای ده‌ها هزینه ضروری دیگر باقی می‌ماند.در چنین شرایطی و با وجود ارقام نجومی اجاره بها و به تازگی کرایه تاکسی ها به درستی سهمی برای خرید اوراق یا سهام از محل یارانه ها باقی می ماند؟
به طور قطع و یقین، کوچکترین پیش بینی از کاهش ارزش ریال هجوم به طلا و نقره و ارز را افزایش خواهد داد
طبق آمار و ارقام منتشره نقدینگی با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها افزایش یافته است. اما آیا عامل بروز تورم، افزایش نرخ ارز و... اجرای هدفمندی یارانه هاست؟
همه تورم ناشی از هدفمندی یارانه ها نیست. مقدار زیادی از آن، به انتظارات تورمی مربوط است. بخش دیگر آن نیز به چاپ پول ملی بیش از حد و بی ارزش شدن پول ملی مربوط می شود. از بد حادثه این شرایط سبب پناه بردن مردم به دلار شد. آنها می دانستند که قدرت پول ملی داخلی در حال نزول است.بنابراین به بازار سکه و ارز روی آوردند و نتیجه آن شد که در پایان سال گذشته شاهد آن بودیم.در چنین شرایطی که عدم اطمینان نسبت به اقتصاد ایجاد شده است مسلما بازارهای سرمایه از اوضاع خوبی برخوردار نخواهند بود.
به طور قطع و یقین، کوچکترین پیش بینی از کاهش ارزش ریال هجوم به طلا و نقره و ارز را افزایش خواهد داد.
به طور کلی هیچ راهی جز اجرای هدفمندی یارانه ها به صورت طولانی تر نمی تواند نجات دهنده باشد. تا دولت بتواند اقشار آسیب پذیر را زیر بال و پر خود بگیرد و کمک کند تا اینگونه اقشار دچار صدمه نشوند و یا جامعه به تشنج کشیده نشود.
در طرح هدفمندی یارانه ها تغییرات شدید قیمت که ناشی از عدم تعادل بازارها بود، دولت را ناگزیر کرد که اقدام به چاپ اسکناس و افزایش نقدینگی کند. به طوری که در 7 سال اخیر، حدود 3 برابر طول تاریخ اقتصاد ایران پول جدید به چاپ رسید و به گردش درآمد.
به خصوص در دوران اجرای طرح یعنی از سال 1390 که نقدینگی حدود 371 تریلیون و 960 میلیارد و 400 میلیون تومان بود. با بودجه سال 91 نزدیک به 30 درصد افزایش خواهد داشت. پیش بینی می شود که براساس بودجه سال 91 نقدینگی به حدود 472 تریلیون تومان بالغ شود.
به این ترتیب، درآمد ناشی از اجرای هدفمندی یارانه ها نه تنها از افزایش نقدینگی اقتصاد نکاست بلکه دائماً شکاف کسر بودجه دولت را افزایش داد و قیمتها را ناپایدار و شکننده کرد. دقیقاً به همین دلیل بود که محاسبات دولت و مجلس دچار خطا شد و نرخ رشد اقتصادی و اشتغال به شدت کاهش یافت.
برای نمونه می توان نرخ رشد اقتصادی را مورد تحلیل قرار داد. در برنامه چهارم توسعه پیش بینی شده بود که نرخ رشد متوسط 8 درصد باشد ولی در سال 1387 نرخ رشد به دو و هفت دهم درصد رسید و بهر وری سرمایه در این دوره به جای یک درصد رشد مثبت به نیم درصد رشد منفی کاهش یافت.
در چنین شرایطی هدفمندی یارانه ها آغاز شد و چنان رشد اقتصادی و اشتغال را پایین آورد که دولت ناگریز شد آمارهای متعدد و مغایر از نرخ رشد و اشتغال ارائه کند. چنانکه آمارهای بانک مرکزی با مرکز آمار ایران و وزرات تعاون، کار و رفاه یکسان نیستند.
یکی از ترفندهایی که برای تعدیل آمار به کار رفت، این است که به هر کسی که در هفته یکساعت کار کند، شاغل اطلاق می شود در حالی که در استاندارد آماری کشورهای دیگر سی و پنج ساعت کار در هفته ملاک اشتغال است. در مورد محاسبه تورم نیز افزایش قیمت مسکن و اجاره مسکن از سبد محاسبه حذف شد و تغییرات قیمت خدماتی مانند بلیت زمین گلف در سبد محاسبه وارد شد.
ملاحظه می شود که با ترفندهای آماری می کوشیم تا افزایش قیمتها و کاهش نرخ رشد را نادیده بگیریم ولی این مسأله به هیچ وجه سرنوشت ما را تغییر نمی دهد.
اصرار به شوک درمانی در اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها به انفجار تورمی یا همان "تورم 4 نعل" یا "تورم تازنده" می انجامد
آینده اجرای هدفمندی یارانه ها با شرایط فعلی
عبدالحسین ساسان عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان و نویسنده کتابهای "اقتصاد بخش عمومی"، "مالیه عمومی و خط مشی دولتها"، "اقتصاد جابجا گری" معتقد است:" طرح هدفمندی یارانه ها تاکنون حدود یک درصد پیامدهای خود را ظاهر کرده است. تا پایان سال جاری حدود 5 درصد از پیامدهای این طرح متبلور خواهد شد. در سال 1392 حدود 15 درصد از پیامدهای این طرح بروز خواهد کرد. من پیش بینی می کنم که تا پایان سال 1393 حدود 35 درصد، تا پایان سال 1394 حدود 65 درصد و سرانجام تا پایان سال 1395 عمده آثار و پیامدهای این طرح خود را نشان خواهد داد.
امروز که من این سخنان را می گویم انتظار دارم که هیچ کس سخن مرا باور نکند. حتی انتظار دارم که این پیش بینی در محافل و مجالس گوشه و کنار کشور به عنوان لطیفه نقل شود و اسباب خنده و مسرت مردم را فراهم کند. من از اینکه موجب مسرت مردم شوم بسیار راضی و خرسندم. ولی دعا می کنم که آن روز پیش نیاید که کسانی که امروز این سخنان را باور نمی کنند با خود بگویند " الیوم یوم البدتر" (امروز از آنچه فلانی می گفت بدتر شده)."
آیا نباید این جراحی اقتصادی صورت می گرفت ؟
این جراحی می توانست هنگامی که بیمار در وضعیت بهتر قرار دارد انجام شود. مثلاً هنگام جراحی نباید فشار خون و قند و اوره بیمار بالا باشد.
مثلاً اگر مثال را به اقتصاد بکشانیم می بایست ذخایر ارزی به شدت افزایش یابد، دیپلماسی کشور بسیار فعال شود و روابط تشنج آفرین را کاهش دهد تا بتوان در هنگام خونریزی ناشی از جراحی از ایمنی لازم برخوردار بود. در این صورت هنگامی که هزینه های دولت افزایش می یافت می توانست در هزینه های دفاعی خود صرفه جویی کند.
* لزوم کاهش شیب اجرای هدفمندی یارانه ها
اکنون که در میانه جراحی اقتصادی هستیم باید نرخ یا شیب اجرای هدفمندی یارانه ها را کاهش داد. درست برعکس نظریه شوک درمانی که می گوید "مرگ یکبار و شیون هم یکبار". یعنی باید دوره آمادگی را تعریف کرد . یکی از مهمترین اقدامات دوران آمادگی آن است که با وامهای بانکی تأسیسات گرمایشی و سرمایشی فرسوده و قدیمی را در خانواده ها نوسازی کرد و با یاری وام بانکی مصرف گاز، آب و برق را به شدت کاهش داد. سپس به واقعی کردن قیمتها اقدام کرد.
اصرار به شوک درمانی در اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها به انفجار تورمی یا همان "تورم 4 نعل" یا "تورم تازنده" می انجامد.
شوک درمانی به انفجار تورمی می انجامد. تورم 4 نعل یا تازنده گفته می شود. تورم تازنده در برخی کشورها به قدری هزینه های پلیسی و نظامی را افزایش داد که از نیمه راه رها شد. الجزایر از نمونه های مهم تورم تازنده است. الجزایر حدود یک دهه پس از حذف یارانه ها دچار تورم تازنده و آشوب بود. بنابراین یک تأنی و بازنگری در شیب حذف یارانه ها لازم به نظر می رسد.
زینب سادات لواسانی
بخش اقتصاد تبیان
بخش اقتصاد تبیان
