همه چیز در مورد بیماری طاعون

mycobacter

عضو جدید




آشنايي با بيماري طاعون (Plague) تعريف و اهميت بهداشتي
طاعون نوعي بيماري عفوني باكتريال مشترك بين انسان و حيوانات است كه توسط جوندگان و کک آنها به ساير حيوانات و انسان منتقل مي شود اين بيماري در طول تاريخ، انسانهاي زيادي را به هلاكت رسانده است و تجربيات گذشته نشان داده است كه گاهي كانون هاي فعال طاعون به مدت ده سال يا بيشتر، غيرفعال و خاموش گرديده و ناگهان و بصورت انفجاري، مجددا فعال و موجب ابتلاء جوندگان يا انسان شده است.ضمنا از آنجا كه عامل طاعون به عنوان يكي از جنگ افزارهاي بيولوژيك، مطرح ميباشد لازم است از اين نظر نيز مورد توجه قرار گيرد، براساس اطلاعات موجود، كشورهائي نظير روسيه و آمريكا اين جنگ افزارها را از سال ها قبل ساخته و انباشته اند.


وضعيت جهاني و منطقه اي بيماري
تا كنون سه بارطاعون به صورت جهانگير (پاندميك) حادث شده است به طوريكه: اولين پاندمي ثبت شده در سال 541 ميلادي در مصر اتفاق افتاده و از آنجا به اروپا منتشر گرديده و موجب تلفات شديد و كاهش 60ـ50 درصد جمعيت در شمال آفريقا، اروپا و مركز و جنوب آسيا شده است.دومين پاندمي طاعون كه به " مرگ سياه" موسوم گرديده است در سال 1346 ميلادي حادث گرديده و حدود 30ـ20 ميليون نفر يعني يك سوم جمعيت اروپا را به هلاكت رسانده است. طاعون به وسيله موش هاي صحرائي و انسان هاي مبتلا به آهستگي از روستائي به روستاي ديگر و يا با سرعت بيشتري بوسيله كشتي از كشوري به كشور ديگر منتشر شده است 0 اين پاندمي به مدت 130 سال ادامه يافته و مشكلات سياسي، فرهنگي و عقيدتي فراواني به بار آورده است. سومين پاندمي طاعون در سال 1855 در چين آغاز شده و به ساير مناطق انتشار يافته سرانجام موجب مرگ 12 ميليون نفر از مردم هند و چين گرديده است و همچنان طغيان هاي كوچكي از اين بيماري در نقاط مختلف جهان در جريان ميباشد.

عامل بيماري
عامل بيماري شامل يرسينياپستيس (Yersinia Pestis) است. هيچگونه دليلي مبني بر اينكه باقي ماندن باسيل طاعون در محيط اطراف بتواند باعث آلودگي محيط و تهديد بهداشتي شود، وجود ندارد، چرا كه اين باسيل، فاقد اسپور است و لذا نسبت به شرايط محيطي، بسيار حساس بوده و سريعا از بين مي رود و از اين گذشته يرسينيا پستيس، در برابر تابش نور خورشيد و حرارت، بسيار حساس است و مدت زيادي در خارج از بدن ميزبان، زنده نمي ماند. طبق نظر خبرگان سازمان جهاني بهداشت، حتي در بدبينانه ترين وضعيت، افشانه هاي حاوي باسيل طاعون فقط به مدت يك ساعت فعال باقي خواهد ماند و لذا در يك حمله بيوتروريستي مخفيانه، قبل از اينكه اولين مورد پنوموني طاعوني عارض شود باسيل هاي موجود در افشانه آلوده، از بين خواهند رفت.


برخی از ویژگی های ککهای ناقل طاعون :

از3000 - 2000 نوع كك موجود، حدود 30 نوع آن قادر به انتقال طاعون، ميباشند و ضمنا حداقل 220 نوع جونده مختلف، نسبت به طاعون، حساس بوده و ممكن است آلوده شوند.از آنجا كه کک جزو موجودات خونسرد ميباشد قادر به تنظيم درجه حرارت بدن خود نبوده ولذا در مناطقي كه درجه حرارت و رطوبت هوا مناسب نباشد به سرعت، مايعات بدن خود را از دست، ميدهد و قادر به ادامه حيات نمي باشد
تصویری از کک ناقل طاعون.

ثبوت كانونهاي طاعون، درگرو تعادل بين عادات كك و جوندگان مخزن و شرايط محيطي و آب و هوا ميباشد. از طرفي مري كك (Proventriculus) طوري ساخته شده است كه به طور منظم باز و بسته ميشود و مواد مصرفي را به داخل معده، هدايت مينمايد و در صورتي كه كك، از خون آلوده به يرسينيا پستيس، تغذيه نموده باشد ابتدا مقداري خون وارد معده آن ميگردد ولي از آنجا كه اين ارگانيسم ها كلني هائي در مري تشكيل داده و با ايجاد لخته باعث انسداد آن ميشوند راه ورود خون، به معده، كاملا مسدود ميشود و باعث استفراغهاي مكرري در كك ميگردد و از طرفي اين حشره به منظور رفع تشنگي و گرسنگي خود با حرص و ولع بيشتري به تغذيه، مي پردازد و با استفراغ مواد آلوده و تلقيح آنها به ميزبانهائي كه از خون آنها تغذيه مينمايند يرسينياپستيس را به بدن آنان منتقل ميكند و سرانجام در اثر كم آبي، تلف ميگردد. در شرايط اقليمي گرمتر، كك ها در موشهاي مزارع و آنهائيكه داخل ساختمان ها ساكن هستند فراوانترند و در آب و هواي سردتر، آلودگي آنها به موشهاي بناهاي مسكوني انسان يا ديگر ساختمانها محدود ميگردد. ضمنا گزنوپسيلا كئوپيس، ارتباط نزديكي با موشها و اماكن مسكوني انسان دارد و در غياب ميزبان اصلي به گزش انسان ميپردازد.
ككهاي جوندگان وحشي در كانون طبيعي طاعون ايران
تاكنون 13 نوع كك، بر روي جوندگان وحشي كانون طبيعي طاعون ايران شناخته شده است اين ككها در جريان همه گيري طاعون حيوانات، (اپي زوسي) آلوده شده و باسيل طاعون را منتقل مينمايند.گزنوپسيلا كئوپيس Cheopis يكي از ككهاي جوندگان وحشي است و حدود 80% ككهاي موجود در كانون طبيعي طاعون ايران را تشكيل ميدهد و بر روي همه انواع جوندگان، يافت مي گردد.ولي تعداد آن بر روي مريون پرسيكوس، بيشتر از ساير جوندگان است. اين كك به علت نقشي كه در انتشار پاندميك و اپيدميك طاعون انساني ايفاء ميكند به عنوان ناقل كلاسيك، در نظر گرفته شده است كه گزنوپسيلا كئوپيس، نسبت به ساير ككها بسيار پرخور و حريص است و لذا ناقل موثرتري محسوب ميگردد
[h=2]دوره نهفتگي:دوره كمون طاعون در حدود 7ـ2 روز است.[/h]
سير طبيعي
به دنبال پشت سرگذاشتن دوره كمون 7 - 2 روزه به صور مختلف طاعون خياركي، طاعون سپتيسميك ، طاعون پنومونيك تظاهر مينمايد و موجب بروز علائم غير اختصاصي نظير كسالت، تهوع، استفراغ و اسهال، ميگردد و در صورتي كه سريعا درمان نشود در نيمي از موارد، به مرگ بيماران منجر ميگردد ولي در صورتي كه تحت درمان اختصاصي قرار گيرد ميزان مرگ ناشي از آن به كمتر از 5% تقليل مي يابد.
ميزان موارد مرگ ناشي از بيماري در حالات زير، بيشتر ميباشد:
1 ) پنوموني طاعوني
2 ) لنفادنوپاتي زير بغلي يا لنفادنوپاتي، در چند نقطه بدن
3 ) در صورت وجود باسيل طاعون، در اسمير خون محيطي
4 ) مثبت بودن كشت خون
5 ) عدم تجويز آنتي بيوتيك مناسب
طاعون درمان نشده ميتواند باعث ايجاد سقط و يا مرگ جنين در داخل رحم، بشود ولي در صورت درمان به موقع و مناسب، خطرات جنيني آن به حداقل ميرسد.
كانون هاي طبيعي طاعون در ايران
[h=5]كانون هاي طبيعي طاعون در سال هاي اخير درايران گزارش نشده است و ظاهرا كانونهاي قبلي و شناخته شده طاعون در اين مناطق فعال نبوده است.[/h] وضعيت بيماري در ايران
جدول موارد ثبت شده و قطعي طاعون ايران

نوع طاعــــــــــــــون
محـــل وقوع
ســـــال
موارد مرگ
طاعون ريوي سامله و سربقاله
طاعون ريوي آق بولاغ مرشد
طاعون غده اي مزيدآباد
طاعون غده اي سپتييميك گزذر دره
طاعون غده اي سپتيسميك گاوميشان
طاعون غده اي سپتيسميك زينل كندي
طاعون غده اي ريوي قادر آباد
طاعون ريوي سرومال
طاعون غده اي سپتيسميك سيدآباد
كردستان
كردستان
كردستان
كردستان
كردستان
آذربايجان
غربي
كردستان
كردستان
1325
1325
1330
1331
1331
1337
1339
1343
1344
56
17
2
45
8
6
7
14
1


ضمنا يكي از همه گيريهاي طاعون درسال 1250 شمسي در نواحي شمال سقز و در شهر بانه، حادث شده و بوسيله اطباء خارجي و ايراني مورد بررسي قرار گرفته است

تاثير عوامل مساعد كننده بيماري
* افزايش جمعيت موشهاي منطقه
* نامطلوب بودن شرايط بهداشتي
* حساسيت و مقاومت در مقابل بيماري
حساسيت نسبت به طاعون، عموميت دارد و ايمني حاصله در افرادي كه جان سالمي به در ميبرند، نسبي است به طوريكه در مقابل تلقيح تعداد زيادي باسيل، درهم ميشكند.

منابع و مخازن، نحوه انتقال و دوره قابليت سرايت
مخزن طبيعي عفونت را جوندگان وحشي مثل راسو ،جوندگان اهلي مثل موش و خرگوش اهلي، و گوشتخواران اهلي مانند گربه و سگ تشكيل ميدهند.

راههاي انتقال
1 ) از طريق تماس با كك آلوده
2 ) از طريق تماس مستقيم با انسانهاي مبتلا به طاعون ريوي
3 ) در اثر تماس و دستکاري نسوج حيوانات آلوده و محيط كشت باسيل طاعون
4 ) در اثر تماس با گربه هاي آلوده به پنوموني طاعوني
5 ) در اثر تماس با شپش و كنه آلوده
6 ) انتشار عمدي از طريق افشانه هاي آلوده در حملات بيوتروريستي
انسان، با قرار گرفتن در چرخه انتقال حيواني طاعون و يا با ورود حيوانات وحشي آلوده يا كك آنها به اجتماعات انساني، به اين بيماري، مبتلا ميشود و حيوانات اهلي نيز ممكن است كك آلوده به طاعون جوندگان را به منازل، منتقل كنند.

آلودگي شديد جوندگان شهري، موجب همه گيري حيواني و انساني طاعون ميشود و انسان، نقش ميزبان اتفاقي را ايفاء ميكند.
پستانداران گوشتخوار، نظير سگ و گربه و بسياري از گوشتخواران ديگر، در كانونهاي بومي و همه گير طاعون، مثبت هستند و اين تغييرات سرمي، در اثر خوردن جوندگان مبتلا به طاعون، حاصل ميشود.گربه هاي اهلي و سگها ميتوانند وسيله اي جهت انتقال طاعون، به انسانها به حساب آيند و اين حيوانات در اغلب موارد، جوندگان آلوده را به محيط خانه مي آورند. ندرتا سگها و به نحوشايعي گربه ها به دنبال خوردن جوندگان مبتلا به طاعون، بصورت حادي بيمار ميشوند و از طريق ترشحات آبسه هاي زير پوستي، ترشحات دستگاه تنفسي ناشي از پنوموني، انتقال مكانيكي بوسيله گازگرفتن و چنگ زدن و ترشحات دهاني حلقي ناشي از كلونيزاسيون يرسينيا پستيس، به طور مستقيم، باعث آلودگي انسان ميگردند.
علل انتشار طاعون بوسيله جوندگان
1 ) گردش روزمره آنها در جستجوي غذا
2 ) پراكندگي طبيعي
3 ) حركت دسته جمعي در ارتباط با فقدان منابع غذائي
4 ) مهاجرت دسته جمعي در نتيجه انگيزه هاي غريزي يا عوامل غيرطبيعي نظير سيل ، آتش سوزي 000
يكي از پيش درآمد هاي طاعون انساني، وقوع طاعون در بين موش هاي صحرائي است كه باعث مرگ و مير فراواني در آنها شده كك هائي كه از بدن اين جوندگان تغذيه مي كنند مجبور به ترك ميزبان طبيعي خود شده به بدن انسان راه مي يابند و باعث بروز طاعون خياركي و سپتي سميك ميشوند كه معمولا بطور مستقيم از انساني به انسان ديگر سرايت نمي كند ولي تعداد كمي از اين بيماران متعاقبا دچار پنوموني ثانويه طاعوني ميشوند و بيماري را مستقيما از طريق قطرات تنفسي، به ساير انسان ها منتقل ميكنند و باعث بروز پنوموني اوليه طاعوني در آنها ميشوند.

مكانيسم هاي دوام عامل طاعون درخلال دوره هاي طولاني خاموشي
1 ) زنده ماندن ككهاي آلوده به مدت بيش از يكسال، حتي بدون دسترسي به ميزبان پستاندار زنده و آلوده سازي جوندگاني كه جديدا وارد نقب هاي زيرزميني ميگردند.
2 ) زنده ماندن عامل طاعون در نسوج يخ زده حيوانات مبتلا به مدت بيش از يك سال و ورود مجدد يرسينيا به سيكل " جونده ـ كك".
3 ) به علت زنده ماندن احتمالي يرسينيا در محيط خاك (كه بعيد بنظرميرسد) 0
4 ) عفونت نهفته جوندگان.
علائم بيماري طاعون
× طاعون خيارکي
طاعون خيارکي شا يعترين چهره باليني بيماري است پس از طي دوره کمون به دنبال گزش کک آلوده باسيل در غدد لنفاوي منطقه تکثير پيدا کرده به طور نا گهاني با تب 40-5/38 درجه سانتي گراد ، لرز، ضعف و سردرد مي باشد. معمو لا همزمان باآن و يا چند ساعت پس از آن بيمار متو جه بر جستگي غدد در ناحيه کشاله ران ، زير بغل يا گردن مي شود اين غدد ها دردناک بوده و به قدري حساس است که بيمار از هرگونه حرکتي اجتناب مي نمايد . اين خيارک بصورت تورم بيضي شکل به اندازه 10-1 سانتي متر ظاهر و با عث کشيدگي پوست و قرمزي آن مي گردد. طاعون به علت شروع ناگهاني و برق آسا بودن سير باليني مي تواند در عرض 4-2 روز منجر به مرگ مي شود.
× طاعون سپتي سميک
علاوه بر خيارک در برخي موارد به علت رشد بي اندازه با سيل در خون سپتي سميک ايجاد مي شود . در برخي موارد بيمار تبدار و بسيار بد حال بوده و به سرعت مي ميرد بدون اين که خيارک ايجاد شود.
× طاعون ريوي
يکي از خطر ناکترين عوارض طاعون خيارکي ،پنوموني ثانوي ميباشد . عفونت ، تو سط خون از خيارک به ريه رسيده و ايجاد پنوموني ميکند علاوه برمرگ و مير بالا اين نوع طاعون شديدا مسري بوده و انتقال از طريق ذرات تر شحي معلق در هوا صورت مي گيرد.علا ئم مهم طاعون ريوي شامل : تب شديد نا گهاني ، سرفه با خلط خوني ، درد سينه ، لنفاد نوپاتي ميباشد.طاعون ريوي ميتواند سريعا باعث مرگ بيمار شود و از زمان ابتلا تا مرگ يک روز بطول انجامد. در صورتيکه آنتي بيوتيک بعد از 20 ساعت از شروع طاعون ريوي آغاز شود معمولا بي تا ثير بوده و طاعون کشنده خواهد بود .
پيشگيري اوليه به منظور حفظ افراد سالم
فرازي از پندارهاي ابن سينا در مورد پيش آگهي طاعون
ورم طاعوني از رنگي كه ورم دارد نسبت بدي و بدتري خود را نشان مي دهد. ورم طاعوني كه سرخ بد رنگ است اميدي به معالجه اش هست. در درجه دوم ورم طاعوني زرد رنگ مي آيد كه از ورم سرخ رنگ، بدتر است ولي باز اميدي در معالجه اش هست. اما اگر ورم طاعوني سياه رنگ باشد، رهايي از آن محال است و شخص ورم زده جواز مسافرت به آن جهان را گرفته است.
1 گزارش تلفني موارد مشکوک طاعون به سطوح بالاتر
2 آموزش مردم در مناطق بومي در مورد راههاي انتقال بيماري، نحوه كنترل موش و اهميت محافظت از گزش كك و از بين بردن ككهاي موجود در بدن سگ و گربه، درمناطق بومي.
3 كاهش جمعيت موشها با مسموم كردن آنها به منظور تامين بهداشت محيط. كنترل جوندگان
در رابطه با كنترل بيماري تنها زماني بايد به مبارزه با موش هاي صحرائي و ساير جوندگان و كاهش جمعيت آنها اقدام شود كه جهت از بين بردن ككهاي جوندگان، ازحشره كش مناسبي استفاده شده باشد زيرا اگر قبل از نابود كردن كك ها اقدام به معدوم كردن جوندگان شود با از بين رفتن اين ميزبان ها كك آلوده آنها كه از موجودات خونگرم تغذيه ميكند به بدن انسان هجوم آورده باعث انتقال بيماري ميگردد. تنها روش كنترل جوندگان، كاهش يا حذف مواد غذائي و پناهگاه آنهاست و مسلما چنين اقداماتي در مورد جوندگان اهلي و نيمه اهلي، امكان پذير بوده ليكن در مورد جوندگان وحشي از ارزش كمي برخوردار است. همچنين بايد توجه داشته باشيم كه نابود كردن جوندگان، بدون كاهش امكانات غذائي و پناهگاه آنها در بهترين شرايط، صرفا يك اقدام موقتي ميباشد.
4 جلوگيري از تماس جوندگان با مواد غذائي و اماكن انساني
در رابطه با جلوگيري از تماس جوندگان با مواد غذائي و اماكن انساني بايد به موارد زير، توجه داشته باشيم:
1 ) جلوگيري ازتجمع علوفه وچوب درنزديكي محل سكونت
2 ) ازبين بردن علوفه اطراف منازل، انبارها و نواحي گردش و بازي
3 ) معدوم كردن مواد زائد و فضولات به روش بهداشتي
4 ) نگهداري غلات در ساختمان ها و انبارهاي غير قابل نفوذ جوندگان در نواحي دور از محل سكونت و بازي كودكان.
در رابطه با جستجوي كك و دور ساختن آن از بدن حيوانات دست آموز، توصيه شده است حداقل هفته اي يكبار بويژه در گربه ها، بچه گربه ها و توله سگهائي كه در ارتباط با كودكان، قرار دارند اين جستجو تكرار شود.
5 جستجوي كك و دور ساختن آن از بدن حيوانات دست آموز
6 واكسيناسيون افراد در معرض خطر نظير كاركنان آزمايشگاههائي كه با باسيل طاعون در تماس ميباشند و ساكنين مناطقي كه ميزان بروز طاعون زياد است و ياكساني كه به آن مناطق مسافرت مينمايند. واكسن طاعون، نوعي واكسن كشته شده است كه بصورت 2 دوز اوليه به فاصله سه ماه تزريق مي شده و سپس هر شش ماه، يكبار اقدام به تزريق يادآور آن مينموده اند و با توجه به ايمني كوتاه مدت و محدود ناشي از آن WHO مصرف اين واكسن را تنها در شرايط زير، توصيه مي نموده است :
1 ـ كاركنان آزمايشگاهي كه در تماس احتمالي با باسيل طاعون هستند
2 ـ كاركنان بهداشتي كه در مناطق آندميك طاعون، فعاليت دارند
ضمنا توصيه شده است از اين واكسن صرفا به منظور پيشگيري بيماري، استفاده شود وطي همه گيري ها به منظور كنترل بيماري نبايد مورد استفاده، قرار گيرد. توليد واكسن كشته شده طاعون از سال 1999 متوقف شده است.
تصویری از باکتری مولد طاعون با نام Yersinia pestis




اقدام لازم در برخورد با بيماران
1 استفاده از ماسك جراحي به منظور پيشگيري از انتقال پنوموني طاعوني در تماس يافتگان نزديك
2 در صورتيكه كمتر از 48 ساعت از شروع درمان آنتي بيوتيكي در افراد مبتلا به پنوموني طاعوني مي گذرد، افرادي كه با آنان زندگي مي كنند يا در تماس نزديك با آنها هستند دريافت داروي پيشگيرنده لازم است
3 از تماس هاي غيرضروري تا قبل از 48 ساعت از شروع درمان بيماران مبتلا به پنوموني اجتناب شود.
4 از ساير احتياطهاي تنفسي، نظير استفاده از گان، دستكش و عينك محافظت كننده نيز استفاده نمايند.
5 بيماران مبتلا به پنوموني طاعوني طي 48 ساعت اول بعد از شروع آنتي بيوتيك و تا زمان ظهور اولين علائم بهبودي باليني، همچنان ايزوله باشند ، اطاق هاي محل بستري شدن اين بيماران بايستي پاكسازي نهائي شود و لباسها و وسايل آغشته به مايعات و ترشحات بيماران بايد ضدعفوني گردد.
6 جسد بيماراني كه به علت طاعون، تلف شده اند تحت شرايط کاملا بهداشتي بوسيله افراد تعليم ديده دفن گردد.
7 جدا سازي بيماران و آغشته كردن البسه و وسايل آنها با حشره كشهاي موثر بر ككهاي محلي، در مبتلايان به طاعون خياركي كه فاقد سرفه هستند و تصوير راديوگرافي ريه آنها طبيعي است اجتناب از تماس با ترشحات خياركها به مدت سه روز بعد از شروع درمان، كافي است. از طرفي مبتلايان به طاعون ريوي بايستي تا 48 ساعت بعد از شروع درمان ويا تازمان منفي شدن كشت خلط، بطور مطلق، ايزوله شوند. لازم به ذكر است كه طاعون پنومونيك، از فردي به فرد ديگر از طريق قطرات آلوده، منتقل ميشودو لذا در تماسهاي خيلي نزديك يعني فاصله كمتراز 2 متر، امكانپذير است .
8 در صورت وقوع همه گيري پنوموني طاعوني، كليه افرادي كه دچار تب 5/38 درجه سانتيگراد يا بالاتر هستند يا جديدا دچار سرفه شده اند لازم است سريعا تحت پوشش آنتي بيوتيك قرار گيرند .افراد فاقد علائم باليني كه در تماس خانوادگي يا بيمارستاني يا ساير تماس هاي نزديك با افراد مبتلا به پنوموني طاعوني درمان نشده بوده اند نيز لازم است به مدت 7 روز تحت پوشش پروفيلاكسي داروئي قرار گيرند و از نظر بروز تب و سرفه، تحت نظر باشند .
پيشگيري ثانويه به منظور اعاده سلامتي افراد بيمار و جلوگيري از بروز عوارض
تست تشخيصي سريعي وجود نداردو لذا توصيه شده است استرپتومايسين به عنوان داروي انتخابي انواع مختلف طاعون به مقدار 30 ميلي گرم / كيلوگرم / روز / عضلاني و به مدت 10 روز هرچه سريعتر آغاز شود. پاسخ درماني بسيار سريع است به طوري كه اغلب بيماران به سرعت و در عرض 3 روز عاري از تب مي گردند. شايان ذكر است كه در مواردي نظير حاملگي، سالخوردگي و در زمينه اختلال شنوائي، دوره درماني با اين دارو را بايد كاهش داده استرپتومايسين را فقط تا سه روز بعد از قطع تب ادامه دهيم. ضمنا در صورت وجود حساسيت نسبت به اين دارو يا نياز به درمان خوراكي، تتراسيكلين، جانشين مناسبي است و به مقدار 4ـ2 گرم / روز / 10 روز تجويز ميگردد.
پيشگيري ثالثيه، به منظور جلوگيري از پيشرفت عوارض و زمينگير شدن بيمار
بيماري معمولا عوارض پايداري ايجاد نميكند.
 

Similar threads

بالا