درباره اغلاط رسم الخط معروف عثمان طه

آذرمهر

عضو جدید
کاربر ممتاز




حجت الاسلام و المسلمین سید محمدحسن جواهری مسئول بخش ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن در گفتگو با خبر نگار واحد خبر پایگاه معارف قرآن درباره رسم الخط عثمان طه گفت: این رسم الخط در واقع خط عثمان طه و رسم الخط "ابو عمور دانی" و " ابو داود سلیمان بن نجاح" است که رسم الخط منتسب به هر دو فرد یاد شده به دوران عثمان می رسد، ولی باید توجه داشت که در مواردی رسم الخط این دو نفر با هم اختلاف دارد که عثمان طه در این موارد رسم الخط ابو داود را ترجیح داده است.
وی در ادامه با بیان این مطلب که افزون بر دو رسم الخط یاد شده، رسم الخط‌های دیگری وجود داشته و دارد گفت: افزون بر اشکال‌هایی که این رسم الخط‌ها دارند، رسم الخط عثمانی که در جریان توحید مصاحف در زمان عثمان پدید آمد نیز اشتباه‌هایی داشته است که به گفته عثمان "اگر املا کننده از قبیله هذیل و نویسنده از قبیله ثقیف بود، این اشتباهات رخ نمی‌داد". استاد معرفت با توبیخ این کوتاهی عثمان در این کار مهم،‌ آورده است: "آیا باید گفت این چه بی‌تفاوتی بی‌موردی است؟ کتاب خدا شایسته عنایت و اهتمام بیشتری نبود تا از اشتباه املایی و خطای نوشتاری خالی باشد؟ علاوه بر این، این آرزوی عثمان چه معنایی دارد؟ آیا او نمی‌توانست از اول املا کنندگانی از هذیل و نویسندگانی از ثقیف انتخاب کند، در حالی که صلاحیت و شایستگی آنان را برای انجام این کار مهم می‌دانست؟! ولی او به جای این افراد شایسته، کسانی را از اطرافیان خود انتخاب کرد و سرانجام این اتنخاب نابه‌جا سبب پیدایش اختلاف در قرائت قرآن در زمان‌های بعد گردید."
این اشتباهات که گاه آن را به حدود 2000 مورد می‌رسانند، اکثرا تکراری است؛ مثلا "الکت?ب" که با الف کوتاه نوشته شده،‌ غلط به شمار آمده و تکرار آن و موارد مشابه بر شمار غلط‌های رسم الخط افزوده است.

نویسنده کتاب درسنامه ترجمه دلیل این که نه کوتاهی عثمان و تیم منتخب او و نه اختلاف روایات رسم الخط هیچ‌یک مشکلی برای قرآن به شمار نمی‌روند را این گونه ذکر کرد :
آنچه در مورد قرآن مهم و ملاک است، قرائت است نه رسم الخط. توضیح این که مثلا "بایید" در آیه 47 ذاریات هرچند با دو یا نوشته شده، هیچ‌کس تا کنون آن را با دو یا نخوانده است و در خط عثمان طه هم با گذاشتن علامتی روی آن، زیادی بودن یک یاء را متذکر شده‌اند؛ یعنی خطاطان با گذاشتن علامت‌های گوناگون جور کوتاهی و نادرستی برخی موارد رسم الخط را کشیده‌اند؛‌البته دشوار خوانی آن برگردن خواننده افتاده که همه این صحبت‌ها به خاطر آن است و الا به مدد علامت‌ها می‌توان رسم الخط را طبق قرائت صحیح که سینه به سینه از زمان پیامبر(ص) به ما رسیده، قرائت کرد. البته لازم است در اینجا در باره قرائت نیز صحبت شود، ولی به دلیل ضیق مجال، مباحث مربوط به آن را به زمان دیگری موکول می‌کنیم.
وی قداست رسم الخط مورد نظر عثمان طه را با توجه به تفاوت‌های فاحش آن با قرائت مورد تأیید و اصالت داشتن قرائت و پیرو بودن رسم الخط، رد کرده و گفت : پیشنهاد من در خط جدیدی که ان شاء الله تدوین می‌شود، استفاده از علایم ویرایشی جدید است. باید دانست که علایم ویرایشی مشهور نه چیزی بر قرآن می‌افزاید و نه چیزی از آن کم می‌کند،‌ جز این که عبارت را مفهوم تر و خوش‌خوان‌تر می‌نماید؛ برای مثال، چه زیباست اگر جلوی آیه "فما لهم لا یؤمنون؟!" از نشانه‌های ؟ و! استفاده شود تا مخاطب آشنا با این علایم به خوبی حس بگیرد. مسئول واحد ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن كریم در مورد اشکال‌هایی که برای رسم الخط قرآن می‌شمارند افزود: این اشتباهات که گاه آن را به حدود 2000 مورد می‌رسانند :
اولا: اکثرا تکراری است؛ مثلا "الکت?ب" که با الف کوتاه نوشته شده،‌ غلط به شمار آمده و تکرار آن و موارد مشابه بر شمار غلط‌های رسم الخط افزوده است.
ثانیا: بسیاری از غلط‌های شمرده شده برای کسی که کمی با زبان عربی آشنا باشد،‌ کاملا روشن است؛ برای مثال، "فمالِ الذین کفروا" که باید به صورت: "فما للذین کفروا" باشد یا " وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ مَا كَانُوا" که باید این (= کجاست؟) و ما (=چیزی) به صورت "اینما" به معنای هرجا نوشته شود. این به مانند غلط‌های چاپی کتاب‌ها می‌ماند که معمولا خوانندگان از پس صحیح خواندن آن بر می‌آیند؛‌ البته روشن است که تصحیح این‌ها بسیار مطلوب وبسیار شایسته است که در دستور کار قرار گیرد.
ثالثا: برخی غلط‌ها در واقع غلط نیستند بلکه مسامحتا به آن‌ها غلط اطلاق می‌شود و مربوط به رسم الخط اولیه است؛ مانند مثال "الکت?ب" و مانند آن.
رابعا: اگر ناهماهنگی‌های با رسم الخط کنونی در کنار علایم راهگشا تصور شوند، نمی‌توان آن‌ها را مصداق غلط تلقی کرد.
وی در پایان به بررسی پرداخت که به گفته وی غلط‌های اندکی است که به هیچ وجه قابل توجیه نیست، هرچند در قرائت مشکلی ایجاد نکند و افزود: آن مواردی است که در رسم الخط قرآن دو گونه آمده‌اند؛ یکی درست و یکی نادرست که ظاهرا به تیم منتخب عثمان برگشت می‌کند؛ مانند کتابت سنت در آیات احزاب،‌62 و فتح، 23 و فاطر، 43: " وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِیلًا" (فتح و احزاب) و "لَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِیلًا" (فاطر) و مانند آن (نعمة و نعمت؛ دعاء و دع?ؤا؛ و ...).
 
بالا