hamidreza627
عضو جدید
آنتی اکسیدانها از جمله موادی هستند که می توان با افزودن آن به مواد غذائی آنها را از تغییرات کمی و کیفی محافظت نمود. آنتی اکسیدانها بدین منظور به کار گرفته می شوند که از تجزیه اکسیداسیونی قسمت هایی از غذا که نسبت به اکسیژن حساس هستند را جلوگیری نماید. از جمله آنتی اکسیدان طبیعی ویتامین E و C و بتاکاروتن می باشد که از اکسیداسیون مواد در بافت های حیوانی و غذاهایی با منشأ حیوانی جلوگیری می کنند. اهمیت آنتی اکسیدان در حفظ کیف گوشت دام و طیور و در حفظ کیفیت تولید شیر و جلوگیری از فساد شیر و نقش آن در تولید تخم مرغ بیان گر این مطلب می باشد که در صورت نبود منابع آنتی اکسیدانی با مشکل بسیار خطرناک فساد مواد غذایی و کمبودهای بسیاری بالای مواد پروتئین مواجه خواهیم شد. پس مسئولین بر این سدد برآمده اند تا با استفاده بهینه از مواد آنتی اکسیدانی و با نحوه استفاده صحیح آنها در جیره این مشکلات را حل نمایند. تلاشهای اخیر مسئولین که در زمینه کاهش استرس در طیور و همچنین درمان بیماریهای غدد پستانی انجام می شود، مشخص می کند که در آینده ای نه چندان دور تمامی مشکلات غذائی حیوانات حل شدنی است که آنتی اکسیدانها به عنوان یک کمک در مسیر حل این مشکلات این پیروزی علمی را به ارمغان می آورند دانشمندان در این مسیر با کمک گیری از آنتی اکسیدانها مصنوعی نیز توانستند یک گام دیگری در این راه بردارند. دانه ها بهترین منبع از آنتی اکسیدانها می باشند که با استفاده صحیح از آنها دیگر نیازی به اضافه کردن آنتی اکسیدان به صورت مصنوعی نمی باشد. با استفاده از این دانه ما در جیره حیوانات و در نتیجه به طبع آن استفاده از این دانه ها به طور مستقیم در غذای انسان و نیز استفاده از گوشت حیوانات در غذای انسان، انسان می تواند به سلامتی کامل بدون استفاده از مواد شیمیایی و افزودنیهای غیرمجاز دست یابد.
مقدمه:
تقاضا برای پروتینهای حیوانی در کشور رو به فزونی است در حالی که مهمترین مانع افزایش تولیدات دامی کمبود خوراک دام و طیور است مصرف مواد غذائی تنها برای جلوگیری از کمبودهای غذائی نیست بلکه از نظر بهبود سلامت و کیفیت تولیدات دامی نیز اهمیت دارد. برای این منظور باید به طور همزمان هم خوراک دام افزایش پیدا کند و هم کیفیت تولیدات دامی افزایش یابد از زمان برداشت در مزرعه تا زمانی که به مصرف دام می رسد تغییرات کمی و کیفی در غذای دام رخ می دهد که برای جلوگیری از این فرآیندها تدابیر مختلفی اتخاذ می شود یکی از این روشها استفاده از افزودنیهای مواد مغذی است افزودنیهای مواد مغذی مواد متفاوتی را شامل می شوند که در اصل ارزش غذائی ندارند و برای کیفیت خوراک دام از لحاظ تسریع رشد و یا به عنوان بهداشتی مطرح می شود. آنتی اکسیدانها از جمله افزودنی هایی هستند که نقش زیادی در حفظت کیفیت خوراک دام دارند.
آنتی اکسیدانها و نحوه عمل آنها:
آنتی اکسیدانها موادی هستند که از تغییرات مضر مواد غذائی که به وسیله اکسیژن هوا به وجود می آیند جلوگیری می کند این مواد صدمات ناشی از اکسیداسیون را که به وسیله رادیکالهای آزاد انجام می شود کاهش می دهند رادیکالهای آزاد یک ماده شیمیایی با فعالیت بالا هستند که مولکولها با گرفتن الکترون و تغییر ساختار شیمایی آنها جذب می کنند و تغییراتی که به دنبال این فرآیند رخ می دهد تغییر رنگ و کیفیت می باشد. آنتی اکسیدانها بدین منظور به کار گرفته می شوند که از تجزیه اکسیداسیونی قسمت هایی از غذا که نسبت به اکسیژن حساس هستند را جلوگیری می کنند خاصیت مذبور بیشتر برای چربی ها و ویتامین های محلول در چربی غذا موثر واقع می شود در این فرآیند آنتی اکسیدان ها تجزیه می شوند و در نتیجه خاصیت حفاظتی خود را از دست می دهند.
معرفی آنتی اکسیدان ها
طبیعی ویتامین E و C و بتاکاروتن
مصنوعی اتوکسی کوئین. BHA و BHT
معرفی ویتامین های آنتی اکسیدانی
ویتامین E = به علت ویتامین E در تولید مثل آن را ویتامین ضد عقیمی نامیده اند. در گذشته به آن نامهای آلفاتوکوفرول و فاکتور x نیز داده شده است.
تاریخچه ویتامین E = در سال 1922، اونزوبیشاپ در کالیفرنیا نشان دادند که موشهای صحرایی برای تولید مثل نیاز به یک ماده محلول در چربی که آن را فاکتور x نامیدند دارند شور در سال 1924 این فاکتور را ویتامین E نامید. در سال 1936 اونز و همکارانش ویتامین E را جدا کردند و نشان دادند که این ویتامین متعلق به گروهی از ترکیبات به نام توکوفرولها می باشد. بعد معلوم شد که شکل آلفای (a) توکوفرول فعالترین نوع آن می باشد. در سال 1938، فرنهو از ساختمان شیمایی ویتامین E را تعیین کرد و برای اولین بار این ویتامین توسط یک شیمیدان سوئیسی به نام کرر سنتز گردید. پنج شکل توکوفرول دارای فعالیت ویتامین E می باشد. آلفا توکوفرول بیشترین فعالیت ویتامین E را دارد و بیشترین از اشکال دیگر شناخته شده است. همانند اغلب چربیها، برای جذب ویتامین E، نمکهای مزاوی مورد نیاز است وقتی ویتامین E جذب شده در بخش بتا ـ لیپوپروتئین خون انتقال می یابد. ویتامین E ترکیبی زردرنگ، محلول در الکل و حلالهای چربی، و غیرمحلول در آب است. این ویتامین در مقابل حرارت، نور ( بویژه نور ماوراء بنفش) و قلیاها ناپیدار بوده و متلاشی می شود.
وظایف ویتامینE = ویتامین E در سطح سلولی به عنوان آنتی آکسیدان عمل می کند وجود آن در غشای لپیدی از تشکیل پراکسیدها و بنیانهای آزاد جلوگیری می کند. اسیدهای چرب غیراشباع با چند باند مضاعف، در مقابل پراکسیداسیون فوق العاده حساس می باشند وقتی واکنش پراکسیداسیون شروع شود یک واکنش زنجیره ای صورت می گیرد که روی بخش بزرگی از اسیدهای چرب غیراشباع با چند باند مضاعف تأثیر میگذارد. ویتامین E با دادن یک اتم هیدروژن در ناحیه آزاد، از تشکیل بنیان آزاد پراکسیداسیون ممانعت می کند معلوم شده است که کمبود ویتامین E منجر به اتلاق اسیدهای چرب غیراشباع با چند باند مضاعف در بافتهای بدن می گردد وظایف متابولیکی دیگر ویتامین E عبارتند از:
1ـ سنتزکوآنزیم کیو (Q) ـ ترکیبی که در مکانیسم تنفس سلولی دخالت دارد.
2ـ سنتز ویتامین C
3ـ محافظت ساختمان سلولی از اکسیداسیون
متابولیسم ویتامین E
ویتامین E به مدت طولانی و به مقدار زیاد در بدن حیوان ذخیره نشده و بنابراین وجود یک منبع مناسب از این ویتامین در جیره غذائی بطور مستمر ضروری می باشد. بذور غلات منابع غنی از این ویتامین هستند. ویتامین E عمدتاً در بدن حیوانات به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی عمل می کند این ویتامین همراه با آنزیم گلوتایتون پراکسیداز که حاوی سلنیم می باشد، از اکسیداسیون و تخریب سلولها توسط رادیکالهای آزاد جلوگیری می کند. رادیکالهای آزاد هنگام متابولیسم سلولی تشکیل شده و قادرند غشاهای سلولی، آنزیمها و مواد هسته ای سلول را تخریب کنند بنابراین برای زنده ماندن حیوان، این ترکیبات باید به موادی تبدیل شوند. که فعالیت کمتری دارند چنین عمل بویژه در جلوگیری از اکسیداسیون اسیدهای چرب با چند بند دوگانه مهم می باشد حیوان برای جلوگیری از تخریب اکسیداتیودو مکانیسم عمده را در پیش می گیرد. اول آنکه رادیکالها توسط ویتامین E پاکسازی شده و ثانیاً گلوتاتیون پراکسیداز، پراکسیدها را قبل از آسیب آنها به سلول تخریب می کند این در مکانیسم دفاعی مکمل همدیگر می باشند. ویتامین E همچنین نقش مهمی را در توسعه و عمل سیستم ایمنی بدن ایفا می کند با مطالعه روی گونه های مختلف نشان داده شده که استفاده از مکمل ویتامین در جیره باعث جلوگیری از آلودگی به موجودات بیماریزا می شود.
4ـ دخیل در متابولیسم اسیدهای آمینه گوگرددار
علایم کمبود ویتامین E = سلنیم و ویتامین E، هر دو سلول را از اثرات پراکسیداسیون محافظت می کنند ولی از طرق متفاوت ویتامین E در اجزاء غشاء سلولی وجود دارد و تشکیل بنیان آزاد را ممانعت می کنند علائم کمبود ویتامین E تقریباً در انواع مختلف حیوانات اهلی گزارش شده است کمبود ویتامین E روی انجام وظیفه طبیعی بافت عضلانی تأثیر دارد. در اغلب حیوانات بافتهای عضلانی و قلبی، هر دو تحت تأثیر کمبود ویتامین E قرار می گیرند. سلنیم و ویتامین E هر دو قادر به ممانعت از بروز این عوارض میباشند در بزغاله و بره کمبود ویتامین E یا سلنیم باعث تحلیل رفتن عضلات شده و منجر به بیماری خشکی عضله بره می شود در طیور، خوکچه هندی و خرگوش از اختلالات عضلانی مربوط به کمبود ویتامین E به کمبود ماهیچه ای تغذیه ای مشهور است. در بوقلمون کمبود ویتامین E منجر به میوپاتی سنگدان می شود. طیور به کمبود ویتامین E بسیار حساس می باشند. علاوه بر تحلیل عضلانی کمبود ویتامین E در طیور باعث تراوش مویرگی، از دست دادن پروتئین خون، پوکی استخوانها، التهاب بافت چربی و از دست رفتن قدرت جنسی در طیور نر و ماده می شود. غالباً ویتامین E را به عنوان تقویت کننده قدرت جنسی معرفی کرده اند اما مصرف بیش از اندازه آن سودمند نمی باشد. کمبود ویتامین E موجب عقیمی در موش صحرایی خوکچه هندی، و همتر می شود. در کمبود ویتامین E، رشد جنین مختل می گردد. التهاب بافت چربی در خوک و طیور تغذیه شده با جیره حاوی ویتامین E کم مشاهده شده است. کمبود ویتامین E در موش صحرایی و خوک موجب بافت مردگی جگر می شود. در موش صحرایی، میمون تحلیل کلیه ها مشاهده می شود.
منابع ویتامین E = در روغنهای گیاهی ـ آغوز و گیاهک غلات منابع غنی ویتامین E می باشند. (جدول 1)
بتاکاروتن = از مهمترین کاروتن ها می توان به بتاکاروتن اشاره کرد این ترکیب منبع اصلی ویتامین A در جیره های غذائی حیوانات اهلی می باشد ساختمان آن در زیر نشان داده شده است:
کاروتن ها و (ویتامین A) = با داشتن زنجیره هیدروکربنی طویل و غیراشباع، به آسانی اکسیده شده و به ترکیباتی تبدیل می شود که فعالیت ویتامینی ندارند اکسیداسیون توسط حرارت، نور، رطوبت و در حضور فلزات سنگین شدن می یابد. غذاهایی که در مصرفی هوا، نور و آفتاب قرار می گیرند، بسرعت فعالتی ویتامین A در آنها از بین می رود و بنابراین به هنگام خشک کردن محصولات غذایی جلوی نور آفتاب از این نظر افت زیادی در غذاها حاصل می شود. با اینکه تبدیل کاروتن N ویتامین A می تواند در کبد نیز رخ دهد ولی این عمل معمولاً در مخاط روده ها انجام می شود. از نظر تئوریکی، هنگام هیدرولیز یک ملکول بتاکاروتن با 40 اتم کربن بایستی دو ملکول ریتنول با 20 اتم کربن حاصل شود. گرچه تصور می رود این هیدرولیز در وسط مولکول بوقوع می پیوندد معذالک احتمال آن نیز وجود دارد که کاروتن طی اکسیداسیون تدریجی از یکی از دو انتها تجزیه شده و منجر به تولید ترکیبی رتینول با 20 اتم کربن می شود هر چند حداکثر راندمان تبدیل بتاکاروتن به رتینول در موش معادل 1387 ریتنول به ازای 2 میلی گرم بتاکاروتن اندازه گیری شده معذالک در حیوانات دیگر این رقم از 1: 3 به 1: 12 متغیر است، به عنوان مثال نشخوار کنندگان، 6 میلی گرم بتاکاروتن را به 1 میلی گرم ریتنول تبدیل می کنند همین نسبت در خوکها و طیور، به ترتیب 11 به 1 و 3 به 1 است. امروزه وجود غلظتهای بالائی از بتاکاروتن در طی مرحله لوتئال در تخمدانهای گاوپی برده شده است و تصور می گردد که بتاکاروتن مسئول بعضی از اختلالات باروری در گاهای شیری مانند تأخیر در تخمک ریزی و مرگ و میر زود هنگام جنینی، ناشی از کمبود این پروویتامین در جیره می باشد.
ویتامین C = نامهای دیگر ویتامین ث عبارتند از: اسید آسکوربیک، اسید هگزورونیک، و ویتامین ضدآسکوربوت، اغلب حیوانات قادر به بیوسنتز ویتامینC به مقدار کافی می باشند استثناعات قابل ذکر شامل انسان، میمونها، خوکچه هندی، بعضی انواع ماهی، بلبل مقعد سرخ و خفاش میوه هندی می گردد. ترکیبات متعددی با خواص ویتامین C وجود دارد اما مهمترین آنها عبارت است از «آسکوربیک اسید»
دی اسیدآسکوربیک هیچ فعالیت بیولوژیکی ندارد. اسیدآسکوربیک در مقابل اسیدها مقاوم بوده و در محیط قلیایی متلاشی می شود. حرارت و نور نیز این ویتامین را غیرفعال می کند. در آب بخوبی حل می شود، ولی در الکل و استن تا حدی نامحلول است اسید آسکوربیک در اتر، کلروفرم و بنزن نامحلول است. گاهی اوقات از ویتامین C به عنوان ماده ضد اکسید شوندگی (آنتی اکسیدان) برای ذخیره غذاها استفاده می گردد میوه مرکبات غنی ترین منابع این ویتامین بوده، ولی سبزیها، گیاهان سبز، سیب زمینی و گوجه فرنگی نیز منابع عالی ویتامین C هستند.
ویتامین C از نظر شیمیایی اسیدال ـ آسکوربی است که ساختمانی به شکل زیر دارد:
این ویتامین ترکیبی بی رنگ، کریستاله و محلول در آب است و خواص اسیدی و احیاء کنندگی قوی دارد ویتامین C در محلول اسیدی در مقابل حرارت پایدار است اما در حضور مواد قلیایی به سهولت تجزیه می گردد. تخریب ویتامین در مقابل نور تسریع می شود مرکبات و سبزیجات سبز و پربرنگ منابع معروف این ویتامین می باشند. اسید آسکوربیک مصنوعی در بازار موجود است. اسید آسکوربیک نقش مهمی را در مکانیسم های متنوع اکسیداسیون و احیاء سلولهای زنده ایفا می نماید. این ویتامین برای متابولیسم طبیعی کلاژن ضروری بوده و نقش مهمی را در انتقال یونهای آهن، از ترانسفرین (که در پلاسما یافت می شود) به فریتین که به عنوان یک منبع آهن در مغز استخوان، کبد و طحال به شمار می رود، ایفا می نماید. اسید آسکوربیک همراه با ویتامین E به صورت یک آنتی اکسیدان عمل کرده و سلولها را از تخریب ناشی از وجود رادیکالهای آزاد محافظت می کند انسان، میمون، خوکچه هندی برخی از ماهی ها، خفاش میوه خوار، بلبل مقعد سرخ (دو حیوان اخیر بومی هندند) و برخی ماهیها معدود مهره دارانی هستند که به وجود ویتامین C در غذا نیاز دارند. برخی از حشرات و سایر بی مهرگان نیز به منبع غذائی آن نیازمندند. سایر حیوانات این ویتامین را به کمک اسیدگلوکورونیک و گولونیک اسیدلاکتون حاصل از گلوکز می سازند. برای سنتز ویتامین C آنزیم ال ـ گلولونولاکتون اکسیداز لازم بوده و گونه هایی که به این ویتامین در غذا نیازمندند از لحاظ زنتیکی فاقد آنزیم مزبور می باشند. اسکوروی نمونه بارز کمبود ویتامین C در انسان است. علائم آن به صورت ادم، لاغری و اسهال می باشد. اختلال در تشکیل کلاژن باعث تغییرات ساختمانی در استخوان، دندان، غضروف، بافتهای پیوندی و ماهیچه ها می گردد. مقاومت در برابر عوامل عفونی در اثر کمبود این ویتامین کاهش می یابد. سنتز این ویتامین در دام صورت گرفته لذا در حالت طبیعی نشانه های کمبود بروز نمی کند اما تحت بعضی از شرایط، نظیر ناراحتی های حاصل از شرایط سخت جوی، نیاز طیور به ویتامین C به بیش از آنچه که خود بتواند بسازد افزایش می یابد در این حالت منظور داشتن ویتامین مزبور در جیره غذایی می تواند مفید باشد.
دانه ها، منبع آنتی اکسیدانها
ترکیبات مشترک آنتی اکسیدانها در دانه های کامل:
1ـ فلاوونوئیدها:
فلاوونوئیدها ترکیبات آنتی اکسیدانی هستند که بیشترد میوه ها و سبزیجات متمرکز شده اند. اما در دانه ها نیز یافت می شوند. رویهم رفته میزان جذب فلاوونوئیدها با مرگ و میر ناشی از بیماری های مزمن قلبی رابطه معکوس دارد.
2ـ اسیدهای فنولیک:
اسیدهای فنولیک، آنتی اکسیدان های عمومی هستند که در همه جا، میوه ها، سبزیجات، حبوبات و همه دانه ها وجود دارند. دانه کامل گندم شامل ترکیبات متعدد فنولیک: فرولیک، پی کوماریک و اسیدهای وانیلیک است، که آنتی اکسدان های شناخته شده ای هستند.
اسیدفرولیک یک ترکیب اصلی فنولیک موجود در گندم می باشد که در سراسر فرآیند آردسازی تنوع یکنواختی دارد. همچنین فعالیت آنتی اکسیدان در سبوس یولاف متمرکز گشته است.
فنولیک ها، توکوفرول و توکوترینول ها به عنوان ترکیبات اصلی آنتی اکسیدان در یولاف شناخته شده اند. اسیدهای فرولیک و کافئیک مانع از تشکیل ترکیبات می شوند که ممکن است در ایجاد سرطان نقش داشته باشد.
از چندنی ترکیبات آنتی اکسیدان یافت شده در دانه های کامل غلات، به نظر می رسد که اسیدهای فنولیک آزاد و آنهایی که به پلی ساکاریدها تبدیل شده اند. قابلیت بالایی برای سلامتی و تندرستی داشته باشند.
3ـ اسیدفیتیک
گندم، ذرت، برنج، جو و یولاف منابع غنی از اسیدفیتیک هستند. اسیدفیتیک به خاطر توانایی جداسازی و غیرفعال کردن فلزهایی مانند آهن، و وارد و درگیر شدن در واکنش ها اکسید کنندگی، می تواند از بافت ها در برابر واکنش های اکسیدکنندگی حفاظت کند. بنابراین ممکن است که اسیدفیتیک توسط رادیکال های هیدروکسیل به وجود آمده از آسیب اکسید کننده ها به بافت پوششی روده ای و سلول های مجاور روده بزرگ ممانعت به عمل آورد.
4ـ پلی ساکاریدها:
پلی ساکاریدها مکانیسم ناشناخته ای را طی فعالیت آنتی اکسیدان نشان می دهند. در یک نمونه از پلی ساکارید یافت شده در دانه های کامل، اسیدهای سینامیک به نمک تبدیل شده می تواند به زنجیره های جانبی گزیلن منجر شود.
5ـ سلنیوم:
دانه ای کامل یک منبع خوب از آنتی اکسیدان ماده معدنی سلنیوم هستند. اگر چه میزان سلنیوم دانه ها با توجه به خاک های متنوع، متفاوت است.
در مقاطع بالا، سلنیوم می تواند مانع تکثیر سلول شود. در مطالعاتی که میزان جذب بالای سلنیوم را مورد بررسی قرار داده اند. کاهش خطر سرطان مشهود است.
در یک آزمایش بالینی، در 1312 بیماری که دز 200 میکروگرمی از سلنیوم را در روز دریافت کرده بودند. انتشار سرطان 37 درصد و مرگ و میر ناشی از سرطان 50 درصد کاهش داشت که در سرطان های ریه، پروستات و روده بزرگ قابل توجه و اساسی است.
6ـ توکوفرول و توکوترینول ها:
دانه های کامل منابع نسبتاً خوبی از ترکیبات ویتامینE فعال می باشند. این اعتقاد وجود دارد که آلفا توکوفرول موجود در دانه کامل، باز دارنده سرطان می باشد و تأثیرش را توسط ممانعت از رشد سرطان زاها نشان می دهد.
روغن جوانه گندم یکی از غنی تین منابع ویتامین E است که قابل مقایسه با منابع خوب دیگری مانند آجیل ها (فندق، گردو و ...)، تخمه ها و روغن های دیگر می باشد.
با اینکه توکوترینول ها ویتامین E فعال دارند. اما مانع از ایجاد کلسترول می شوند. دانه های کامل حاوی توکوترینول های بیشتری نسبت به دیگر محصولات غذایی می باشند.
نتیجه
تجزیه و تحلیل اخیر از محصولات با دانه کامل نشان می دهد. در حالی که این محصولات به صورت عادی مصرف می شوند. عالی ترین منابع آنتی اکسیدان هستند که باید همراه با فیبر مورد استفاده قرار گیرند تا در کاهش خطر بعضی از سرطان ها و بیماری های قلبی موثر باشند.
یک راه مناسب برای افزایش میانگین جذب روزانه آنتی اکسیدان استفاده از منابع غنی آنتی اکسیدان های معمولی و کمیاب موجود در دانه های کامل می باشد.
حداقل مصرف توصیه شده، سه نوبت در روز از همه دانه ها می باشد که سهم مهمی در جذب آنتی اکسیدان خواهد داشت. اگرچه بررسی نشان می دهد که مصرف دانه ها بسیار کمتر از حداقل مصرف توصیه شده می باشد به طوری که تقریباً 40 درصد مردم آمریکا در غذای روزانه خود از دانه ها استفاده نمی کنند. در پایان اینکه یک رژیم غذایی مناسب، باید دارای تنوع گسترده ای از غذاها باشد.
نقش آنتی اکسیدانها در تغذیه دام:
1ـ جلوگیری از فساد اکسیداتیو مواد غذایی: در بیشتر کشورهای پیشرفته که دارای شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب می باشند مشکلات فساد اکسیداتیو اثرات خود را از طریق 1ـ افزایش بیماری و مرگ و میر و 2ـ تأثیر منفی بر ضریب تبدیل غذائی و3ـ کاهش در آمد اعمال می کند. نحوه برداشت و ذخیره مواد غذایی تأثیر زیادی بر پایداری ویتامین ها و مواد معدنی حساس دارند اگر چه اضافه نمودن آنتی اکسیدان به غذا به طور موثر وقوع فساد اکسیداتیو خوراک و مواد غذایی را کاهش می دهد. به طور معمول کارخانه های دان سازی و تولید کنجاله مقداری آنتی اکسیدان به خوراک دام اضافه می کنند ولی به مرور زمان و در هنگام انبار شدن آنتی اکسیدان موجود در آنها اکسید شده و از بین می رود. برای همین زمانی که خوراک دام به مدت طولانی انبار می شود مقداری آنتی اکسیدان به آنها اضافه می شود تا از فساد اکسیداتیو مواد غذایی و افت کیفیت مواد مغذی آن مخصوصاً قسمت چربی و ویتامین ها جلوگیری شود، ثابت شده است که ویتامین E که به عنوان یک آنتی اکسیدان شناخته شده است از اکسیداسیون مواد در بافت های حیوانی و غذاهایی با منشأ حیوانی جلوگیری می کند از آن جایی که اکسیداسیون چربی ها روی کیفیت غذا تأثیر منفی دارد استفاده از این ویتامین به عنوان آنتی اکسیدان در جیره ی غذایی ضرورت دارد. در یک مطالعه برای بررسی اثر اکسیداسیون چربی بر روی طیور تعدادی قطعه جوجه گوشتی تا سن 49 روزگی با غذای حاوی 4% چربی تغذیه شدند چربی تا مقادیر معینی پراکسید شده و چهار مقدار صفر و 2 و 4 و 7 میلی اکی والان در کیلوگرم مورد آزمایش قرار گرفتند مقدار ویتامین E و سلنیوم جیره به ترتیب kg/6Iu و PPM1/0 بود مشاهده شد که وجود پراکسید حتی به میزان 4 میلی اکی والان در هر کیلوگرم غذا در افزایش جوجه های گوشتی مورد آزمایش اثر منفی داشت حضور پراکسید به میزان 7 میلی اکی والان در هر کیلوگرم غذا باعث بروز کاهش چشمگیری در افزایش وزن گردید.
همچنین حضور چربی با کیفیت پایین نیر اثری منفی بر ضریب تبدیل غذایی داشت ولی میزان تلفات را تحت تأثیر قرار نداد حتی مقادیر 2 و 1 اکی والان پراکسید نیز می تواند برسد.
میتواند بر میزان بازدهی و ضریب تبدیل غذایی اثر سوء و منفی داشته باشد. علی رغم پایین بودن میزان پراکسید که اغلب به طور روزانه مشاهده می شود وقوع کاهش در بازدهی طیور امکان پذیر به همین جهت باید به کیفیت چربی مورد استفاده در جیره غذایی توجه داشته باشیم. (جدول 2، 3، 4)
1ـ تأثیر بوی نامطبوع غذا بر مصرف آن: جوجه های گوشتی مواد غذایی حاوی مقدار زیاد پراکسید را کمتر از غذای تازه مصرف می نمایند این مسئله ممکن است ناشی از تغییراتی باشد که این مواد در بوی غذا به وجود می آورند امروزه به خوبی مشخص شده است که فساد ناشی از ایجاد هیدروپراکسید در آخرین مرحله اتواکسیداسیون بر طعم و بوی مواد غذایی تأثیر منفی گذاشته و آنها را نامطلوب می سازد در نتیجه حیوانات مقدار کمتری غذا مصرف نموده و افزایش وزن آنها بسیار آهسته صورت می گیرد با وجود یک حس چشایی در طیور به اندازه پستانداران تکامل یافته است ولی احتمالاً میزان اخذ غذا توسط پرنده در نتیجه تغییرات حاصله در طعم غذای فاسد شده و تند شده تحت تأثیر قرار می گیرد و اسیدهای چرب اکسید شده در روده ها جذب نمی شوند. به هر حال فرآورده های حاصل از اکسیداسیون که تحت عنوان عوامل مخاطره آمیز برای سلامتی مطرح می شوند میتواند بر دیوار دفاعی روده ها غلبه نموده و به سیستم متابولیسمی بدن وارد شوند ولی تا زمانی که فساد چربی بطور مداوم در حال گسترش است باید این مسئله را تنها به عنوان دلیلی برای پایین بودن بازدهی پرنده در نظر داشت.
2ـ نقش جبرانی ویتامین E: افزودن ویتامین E به چربیهای اکسید شده اثرات منفی این ترکیبات را بر روی رشد و ضریب تبدیل غذایی کاهش داده یا حتی می تواند این اثرات را به طور کامل جبران نماید به عبارت دیگر می توان گفت که کاهش بازدهی پرنده اساساً ناشی از کمبود ویتامین E می باشد محققان به این نکته پی بردند که میزان استفاده از چربی اکسید شده و پایین تر بودن غلظت آلفا توکوفرول در پلاسمای خون جوجه های گوشتی ارتباط وجود دارد. آنها نشان دادند استفاده از غذاهای حاوی مقدار زیاد پراکسید منجر به کاهش غلظت ویتامینE در کبد تا میزان 70% می گردد.
3ـ حفاظت ویتامین E: از آنجایی که ویتامین E برای حیوانات ضروری است لذا باید تا جائی که مقدور است مطمئن شویم مقادیر اضافه شده به غذا توسط بافتهای بدن حیوانات جذب می شوند برای نیل به این هدف در صنایع غذایی طیور از اشکال با ثبات ویتامین E استفاده می شود اشکال آلفاتوکوفرول و اسیداستیک و استات آلفاتوکوفرول نسبت به فرآیند اکسیداسیون حساس نبوده و اکسید نمی شوند بنابراین در خلال تولید و ذخیره سازی غذا مکمل های ویتامین E نیازی به مراقبت و حفاظت زیاد ندارند ولی این بدان معنا نیست که این شکل از ویتامین E در مقابل اکسیداسیون آسیب پذیر نمی باشد. وضعیت در داخل روده ها متفاوت است استات توکوفرول پایدار جهت جذب شدن از طریق دیواره روده ها باید در طی فرآیندی که در معده اتفاق می افتد مجدداً تجزیه می شود از این مرحله به بعد، آلفا ـ توکوفرول آزاد خواهیم داشت که نسبت به اکسیداسیون بسیار حساس می باشد آلفاتوکوفرول آزاد نیز همانند ترکیبات آنتی اکسیدان سنتیک با آزاد نمودن یک اتم هیدروژن و اتصال آن به یک رادیکال اسید چرب موجب قطع مراحل اکسیداسیون می گردند. بنابراین «آلفا ـ توکوفرول آزاد مثل یک آنتی اکسیدان عمل کرده و به مصرف می رسند در مورد توکوفرول نیز کارایی و تأثیر ویتامین مورد استفاده قرار گرفته به تدریج کاهش می یابد در نتیجه استفاده از چربیهای اکسید شده هنوز مقدار قابل توجهی توکوفرول می تواند از دست برود دلیل احساس نیاز به محافظت اضافی از توکوفرول همین مسئله بوده و توجه به این امر از زمان اخذ غذا تا جذب روده ای آن توصیه می شود.
2ـ حفظ کیفیت گوشت: اکسیداسیون لیپید در گوشت به چندین عامل بستگی دارد این عوامل شامل محتوی پرواکسیدان (یونهای فلزی و میوگلوبین) و آنتی اکسیدان (ویتامین C و E) محتوی چربی و سطح اسیدهای چرب و درجه فرآوری و شرایط تولید می باشد با وجود این در حیوانات غیرنشخوار کننده فاکتورهایی مثل سطح ویتامین E بافت و محتوی همچنین سطح اسیدهای چرب تحت تأثیر رژیم غذایی می باشد افزایش سطح ویتامین E تا بالاتر از مقدار مورد نیاز در کاهش اکسیداسیون چربی در گوشتها موثر شده است به نظر می رسد که تغذیه دامها با جیره های حاوی مقدار آنتی اکسیدان بیش از نیاز روشهای جدیدی می باشد. که انتظار می رود با ثابت نگه داشتن میزان اکسیداسیون و ثبات رنگ و کیفیت مدت نگه داری گوشت را افزایش می دهد. خصوصاً برای گوشتهایی که دارای سطح اسیدهای چرب غیراشباع تک ظرفیتی زیاد می باشند وضعیت اکسیدشوندگی گوشت با پایداری رنگ و میزان فاسد شدن آن شناخته می شود رنگ گوشت تازه به عنوان عامل انتخاب برای مصرف کنندگان هم می باشند رنگ گوشت به علت لیگاندهای متصل به میوگلوبین است که در فیبرهای عضلانی وجود دارند اکسیداسیون آهن از حالت Fe[SUP]2+[/SUP] در دی اکسی میوگلوبین به حالت Fe[SUP]3+[/SUP] در بتامیوگلوبین باعث ایجاد رنگ قرمز مایل به قهوه ای می گردد که نامطلوب تلقی می شود از طرف دیگر فساد گوشت به اکسیداسیون اسیدهای چرب غیراشباع در گوشت و یا اکسیداسیون میوگلوبین بستگی دارد.
آزمایشات نشان داده اند که تغذیه مکمل ویتامین E و تزریق ویتامینC، قبل از کشتار به گوساله های نر پرواری باعث افزایش کیفیت گوشت از لحاظ حفظ رنگ و پایداری در برابر فساد شده است. میزان تجمع ویتامین E در بدن بستگی به دز و میزان مصرف آن دارد استفاده از ویتامینE در جیره میوگلوبین را در برابر اکسیداسیون پایدار می کند.
ویتامین C در گوشت = چون گاو قادر به سنتز این ویتامین می باشد مطالعات درمورد آن نیز بسیار کم است غلظت ویتامین C در گوشت بین صفر تا صد میکرومول در کیلوگرم تغییر می کند استفاده بعد از کشتار ویتامین C در گوشت باعث بهبود رنگ گوشت و جلوگیری از فساد چربیها شده است و ویتامین C در بعضی غلظت ها آنتی اکسیدان و در غلظت های بالاتر پراکسیدان است اگر محلول آبی ویتامین C در معرفی اکسیژن و فلزات واسطه قرار دهیم در آن رادیکالهای آزاد اکسیژن تولید می شود که به خاطر اثر پراکسیدانی ویتامین C است تزریق 8/2 مولی در لیتر ویتامین C به سیاهرگ گردن در تلیسه های گوشتی باعث افزایش مدت حفظت رنگ گوشت (5ـ2) روز شد تزریق ویتامین C قبل از کشتار باعث جایگزینی فرم احیای آن در غشای سلول های عضلانی می شود. آزمایش ها نشان داده اند که از ویتامین C در مکمل های غذایی نیز می توان استفاده کرد ویتامین C در حفظ میوگلوبین گوشت تأثیر به سزایی دارد و تزریق آن به یک ساعت قبل از کشتار باعث حفظ رنگ گوشت می شود.
برهم کنش ویتامین C و ویتامین E در گوشت = پاکر و همکارانش در سال 1979 دریافتند که ویتامین C باعث احیای آلفا توکوفریل رادیکال به آلفاتوکوفرول می شود به اهمیت این واکنش در سیستم عضلانی کمتر توجه شده است.
اوکایا در سال 1987 استیک تازه را در محلول اتانل حاوی اسکوربات توکوفرول قرار داد بعد از یک تا سه روز نگهداری مشخص شد که ترکیب دو ویتامین از تیمارهای تکی آنها موثرتر است. هسیتوموتو ویتامین E و C را به گوشت اضافه کرد و همان مورد بالا در موردش اتفاق افتاد ویتامین C موثرتر از ویتامین E درحفظ ظرفیت اکسیداسیونی بود. نتیجه این که استفاده از ویتامین E و C بالاتر از حد توصیه نشده توسط NRC باعث تجمع این دو ویتامین در گوشت می شود. استفاده قبل از کشتار این ویتامین ها اثر بهتری دارد چون این ویتامین ها اثر بهتری دارد چون این دو ویتامین تحت تأثیرمکانیسم های داخلی سلولی در نواحی مخصوص قرار می گیرد. ویتامین E بیشتر بر جلوگیری از اکسیداسیون چربی ها تأثیر دارد و ویتامین C در حفظ میوگلوبین عمل می کند بنابراین استفاده همزمان این ویتامین نتیجه بهتری دارد.
اسید چرب و کلسترول و آهن و روی تأثیر نداشت مهم ترین نقش آنتی اکسیدانی، قطع واکنش های زنجیره ای اکسیداسیون درداخل سلول است غشای سلولی چربیهای غیراشباع زیادی دارند و همواره در معرض اکسیژن آنزیم ها و پراکسیدازها هستند آلفا توکوفرول در ناحیه قطبی فسفولپیدها می چسبد و با اسیدهای چرب غیراشباع واکنش می دهد این گونه جایابی اختصاص ویتامین E به آن اجازه می دهد تا نسبت به مواد آنتی اکسیدانی محلول در آب و آنتی اکسیدان مصنوعی در محافظت از اسید چرب غیراشباع تأثیر بیشتری داشته باشد. مسیوموتو کارآیی آنتی اکسیدان های داخل و خارجی (استفاده قبل از کشتار و بعد از کشتار) را بررسی کرده است و مشاهده کرده که آلفا توکوفرول داخلی تأثیر بیشتری دارد این مسأله به این علت است که مصرف قبل از کشتار ویتامین E باعث جایگزینی آن در نواحی لیپوفیل (چربی دوست) داخل سلولی است. تشکیل متاهموگلوبین و اکسیداسیون چربی در میکروپرزهای کبد حیوانی که آلفا توکوفرول بیشتری مصرف کرده بودند به تأخیر افتاد و استفاده از ویتامینE در جیره پایداری لیپید و میوگلوبین را در گوشت و گوشت مانده و گوشت یخ زده بهبود داد.
3ـ نقش آنتی اکسیدان در تولید شیر: آزمایش های مختف نشان داده است که حضور ویتامین های آنتی اکسیدان و بتاکاروتن باعث کاهش بروزورم پستان می شود. دیده نشده است که غلظت بتاکاروتن خون در گاوهای مبتلا به ورم پستان کمتر از گاوهای سالم است که این با اختلال در سیستم دفاعی میزبان نیز همراه است در آزمایش استفاده از ویتامین E در جیره باعث حفظ سلامت پستان شده و میزان ویتامین E شیر نیز افزایش می یابد.
نقش آنتی اکسیدانها در جلوگیری از فساد شیر: شیر ترکیبی سرشار از چربی است که اکثر چربی های آن را فسفولپیدها تشکیل می دهد و فساد شیر به علت اکسیداسیون فسفولیپیدها است. حفظ سلامت شیر از لحاظ اقتصادی برای دامداران بسیار مهم است. در شیر رادیکال های آزاد از منابع مختلف تولید میشود (باکتری ها، نور، دما، آلودگی فلزات سنگین و ...) آزمایش ها نشان داده اند که در شیر نیز فعالیت آنتی اکسیدانی وجود دارد و ویتامین های آنتی اکسیدان در شیر نیز وجود دارند. بتاکاروتن را می توان از نظر میزان مهم ترین آنتی اکسیدان شیر به حساب آورده که میزان کاوستنوئیدهار در شیر بسته به نژاد تغییر می کند در نژادهای جرزی و گرنزی بالاست و در نژادهای هلشتاین و آیرشایر متوسط است.
نقش آنتی اکسیدان در حفظ کیفیت فرآورده های طیور:
1ـ گوشت:
عقیده عموم بر این است که حتی پس از اخذ غذا نیز آنتی اکسیدانها اجزاء غذایی را حفاظت نموده و بدین ترتیب به افزایش بازدهی و تضمین کیفیت گوشت طیور کمک می کند بدین ترتیب که بعضی از اجزای غذایی را که به مقدار ناچیز در غذا وجود داشته و نسبت به اکسیداسیون نیز حساسند بعد از مصرف غذا هم محافظت می کنند آنتی اکسیدانها بعضی از مواد واکنش پذیر را بعد از مصرف در مقابل اکسیداسیون محافظت می کنند افزودن ویتامین E به میزان بیش از احتیاجات غذایی از تغییر طعم گوشت بوقلمون جلوگیری می کند به وسیله اضافه نمودن آنتی اکسیدانهای موثر به غذا که از توکوفورلهای آزاد محافظت می کنند میتوان بیشترین مقدار ویتامین E را به دست آورد. توانایی بوقلمون ها جهت ذخیره ویتامینE محدود بوده بهمین جهت نمی توان گوشت بوقلمون را به خصوص بعد از عمل آوری به مدت زیاد نگهداری کرد آزمایش ها نشان دادند که افزودن ویتامین E به میزان 5 برابر می توانند میزان توکوفورل موجود در گوشت یا کبد را سه برابر کند.
2ـ نقش آنتی اکسیدان در تولید تخم مرغ:
در طی آزمایشات مشاهده شد که در مرغان تخمگذار که از اتوکسی کوئین به عنوان آنتی اکسیدان همراه با آب آشامیدنی استفاده نمودن اثرات این ترکیب فقط در روده بروز می گردد نتایج حاصله ثابت کردند که وجود ذخیره قابل توجه و بالای کاروتنوئیدها در زرده تخم مرغ با افزودن آنتی اکسیدانها در ارتباط بوده بدین ترتیب این رنگدانه ها می توانند در مقابل اکسیداسیون و از دست دادن خاصیت رنگی خود محافظت شوند.
اهمیت ویتامینهای آنتی اکسیدان در سلامت دام: ویتامین های آنتی اکسیدان اگر بالاتر از حد توصیه شده توسط NRC استفاده نشوند می توانند باعث تحریک سیستم ایمنی و بهبود کیفیت تولیدات دامی شوند.
مطالعات متعدد در سالهای اخیر نشان داده است که تجویز ویتامین E به میزان بیش از احتیاج پرنده دارای اثر محرک بر روی آنتی بادی بویژه دارای اثر محرکی بر روی تولید ایمونوگلوبین ها می باشند فعالیت فاگوستیوز سیستم دفاعی را تحریک می کند که اثر دفاعی ویتامین E به کمک دو عامل صورت می گیرد.
3ـ تقویت سیستم ایمنی
1ـ افزایش ایمنیت طبیعی (همورال ) 2ـ تحریک فاگوستیوز
ویتامینE تعداد سلولهای تشکیل دهنده آنتی بادی را در موش و در جوجه چه در داخل و چه در دفاع بدن زیاد کرده و تیتر ایمونوگلوبین ها را زیاد کرده است.
در یک آزمایش جوجه ها و بوقلمون هایی که بوسیله اشیرشیاکولی مبتلا شده و با ویتامین E اضافه تغذیه شده بودند مرگ و میر پاییزی داشتند وقتی که kg/Iu 300ـ150 ویتامین E به صورت مکمل اضافه شد مرگ و میر به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافت به علاوه در جوجه هایی که با ویتامین E اضافه شده بودند تیتر آنتی بادی به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافت که این احتمالاً به دلیل افزایش ایمنیت همورال بود.
4ـ نقش ویتامین های آنتی اکسیدانی در کاهش استرس طیور:
تنش در واقع پاسخ فیزیولوژیکی پرنده در مقابل تحریک کننده های بیرونی برای ادامه حیات، سازگاری و زنده ماندن به مدت طولانی است. استرس گرمایی معمولاً از عوامل ورشکستگی مرغداری ها می باشد. استرس گرمایی باعث کاهش تولید گوشت در طیور گوشتی و کاهش تولید تخم مرغ و کاهش ضخامت پوسته تخم مرغ می شود. استرس گرمایی یکی از عوامل غیرقابل اجتناب در صنعت مرغداری می باشد. برای مقابله با استرس گرمایی علاوه بر راهکارهای مدیریتی، با افزودن ویتامین های مختلف به جیره می توان از کاهش عملکرد و ضعف سیستم ایمنی طیور جلوگیری نمود.
در اغلب موارد مولتی ویتامین ها برای کاهش استرس گرمایی توصیه می شوند اما به راحتی در اثر گرما از بین می روند. ویتامینC ماده ای مغذی است که بیشترین مطالعات در ارتباط با درجه حرارت محیطی بر روی آن انجام گرفته است و هنوز اثرات آن در این رابطه به طور کامل تعیین نشده است. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه پرندگان و پستانداران در درجه حرارت های محیطی بالا قادر به ساخت مقادیر کافی این ویتامین جهت جایگزینی کاهش شدید آن در طی تنش نمی باشند. محققان اثبات کرده اند که مقدار اسید اسکوربیک خون با افزایش درجه حرارت از 21 تا 31 درجه سانتی گراد کاهش پیدا می کند. سن طیور نقش اساسی در تأمین مقدار کافی ویتامین C دارد.
ویتامینC دارای نقش اساسی و مهمی در ساخت هورمون های استروئیدی می باشد کمبود ویتامین C در غذا باعث عدم تشکیل مقادیر کافی کورتیکوستروئیها می گردد. حیوانات مبتلا به کمبود ویتامینC از توانایی محدودی جهت نگهداری درجه حرارت بدن برخوردار می باشند. در وضعیت استرس، کورتیکوستورن اغلب به حد یادی تولید می شود که باعث ستوتوکسیک می گردد. این مسئله تأثیر منفی بر سیستم ایمنی حیوانات می گذارد. از طرف دیگر استروئیدها موجب افزایش تجزیه پروتئین های بافت ها می شوند. از آنجایی که ویتامینC، اسیدفولیک و ویتامین B12 و سایر عناصر مشابه در فعالیت های عادی قسمت قشری غده فوق کلیوی دخالت دارند. به طور منطقی می توان قبول کرد که هنگام حادث شدن استرس، نیاز به این مواد افزایش می یابد. اضافه نمودن ویتامینC به غذا پس از مرحله استرس سبب بهتر شدن سرعت رشد گردیده و باعث کاهش میزان تلفات می گردد. افزودن ppm200 ویتامین C به جیره باعث کاهش تلفات در گله می شود. مرغداران و متخصصان باید این نکته را در نظر داشته باشند که پس از مصرف ویتامین C حداقل 16ـ12 ساعت طول می کشد تا میزان ویتامینC پلاسمای خون به حد کافی و لازم برسد. ویتامینC اثر تحریکی بر فعالیت بیگانه خواری سیستم رتیکولواندوتلیال داشته، تولید آنتی بادیها به ویژه ایمنوگلوبوین G را افزایش می دهد.
ویتامین های C و E برای عملکرد بهتر فاگوسیتوز ضروری هستند. در اصل هر دو ویتامین با داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی، ماکروفاژها را در برابر عوامل عفونی محافظت می کنند. همین طور زمانی که تخریب عوامل عفونی بلعیده شده توسط ماکروفاژها صورت می گیرد. این محافظت ادامه دارد. بدون این محافظت، ماکروفاژها در معرض فرآیند تخریبی که بدن علیه یک عامل بیماری زای مهاجم اعمال می کند قرار می گیرد و از بین می روند.
ویتامین های گروهC و B از ضروری ترین عوامل فعال کننده فرآیندهای متابولیکی نظیر لیپولیز و گلوکونئوژنز که باید در دوران استرس مورد ارزیابی قرار گیرند. طبق تحقیقات صورت گرفته ویتامینC باید به همراه عنصر روی مصرف گردد و چون عنصر روی سبب افزایش جذب روده این ویتامین شده. جذب آن را از 6/2 به 32/6 میلیگرم بر لیتر در هر ساعت از هر سانتی متر مربع روده می رساند. محققان نشان داده اند که ویتامین C، بعد از آلودگی پرنده ها با ویروس بیماری عفونی بورس فابریسیوس (گامبورو). سیستم ایمنی بیولوژیکی پرنده های در حال رشد را محافظت کرده و میزان تلفات ناشی از عفونت را در آب و هوای گرم کاهش داده است. همچنین ویتامینC تأثیر مثبت و خوبی بر روی پوسته تخم مرغ و استحکام و وزن تخم مرغ دارد. صرف نظر از استحکام پوسته، ساختمان پوسته، ساختمان بدنه نیز احتملاً با افزودن ویتامین C بهبود می یابد. ویتامین C فراخوانی کلسیم را از استخوان های طیور برای ایجاد پوسته تخم مرغ تحریک می نماید. آزمایشات نشان داده اند که بین افزایش کلسیم پلاسمای خون با افزودن ویتامینC به جیره ارتباط وجود دارد. این قبیل اثرات اسید اسکوربی بر متابولیسم کلسیم، می تواند اثرات مثبت این ویتامین بر کیفیت پوسته را توجیه نماید. تصور می شود که مولکول های ویتامین C علاوه بر کیفیت پوسته تخم مرغ بر روی کیفیت محتویات داخلی آن نیز تأثیر داشته باشند.
پاسخ ثانویه ایمنی، تولید پادتن های خالص است به دلیل اینکه پادتن ها از جنس پروتیین هستند برای ساخت مداوم آنها به ویتامین های گروه B به قدر کافی نیاز است. در استرس های مزمن نظیر عفونت های مقاومت و پایدار، استرس ایمونولوژیک یک روند ممتد است. بنابراین احتیاج مداوم به ویتامین های گروه B جهت ساخت پادتن دو چندان می شود. همین طور برای ثابت ماندن ضریب تبدیل و رشد در طی استرس ایمونولوژیک احتیاج به این ویتامین ها ضروری به نظر می رسد.
اثر درجه حرارت بر روی مقادیر احتیاجات ویتامین A توسط چندین محقق مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهشگران نشان داده اند که شرایط آب و هوایی گرم به طور قابل توجهی احتیاجات ویتامین A را در مرغ های تخمگذار افزایش می دهد. همچنین مقدار ذخیره ویتامین A در کبد نیمچه های لگهورن در دوره های سرما بیشتر از دوره های آب و هوای گرم می باشد. افزایش دمای بدن باعث اختلال در جذب ویتامین A می شود. در بررسی های انجام گرفته مقدار احتیاجات مرغ های مادر به ویتامین A در دمای 38 درجه سانتی گراد در مقایسه با درجه حرارت معمولی به 3 برابر افزایش یافته است.
با توجه به اینکه بعضی از تغییرات درون سلولی در طول استرس گرمایی اتفاق می افتد. استفاده از ویتامینE به مقدار IU 250ـ1000 در هر کیلوگرم جیره در خنثی نمودن اثر استرس گرمایی از طریق بهبود پاسخ ایمنی و کاهش تلفات سودمند می باشد. به طور کلی ویتامین E از طریق غیرفعال کردن رادیکال های آزاد به صورت یک آنتی اکسیدانت فیزیولوژیکی عمل و بنابراین در سلامتی سلولهای اندوتلیال گردش خون دخیل می باشد. درجه حرارت محیطی بالا با تغییر احتیاجات سلولی و غذایی ویتامین E بر روی سلامتی و عملکرد اثر منفی می گذارد. طی استرس گرمایی تقاضای متابولیک برای ویتامین E افزایش می یابد و احتمالاً به علت استرس حاصله، دمای بالا بر پاسخ ایمنی تأثیر زیان آوری خواهد گذاشت. بنابراین اضافه کردن ویتامین E طی استرس گرمایی سیستم ایمنی را یاری خواهد کرد. تلفات ناشی از عفونت باکتری اشریشیاکلی بواسطه افزودن ویتامین E به طور معنی دار در طی استرس گرمایی کاهش می یابد.
تنش حرارتی در تبدیل ویتامین D به شکل فعال آن، اختلال ایجاد می کند و باعث کاهش تبدیل ویتامین D به شکل فعال آن می شود بنابراین افزایش سطح آن در خوراک در طول ماه های گرم ضروری به نظر می رسد. فرم فعال ویتامین D در ساخت پروتیین متصل شونده به کلسیم مشارکت داشته و برای تعادل کلسیم و فسفر خون ضروری می باشد. یک مسأله عمومی که در آب و هوای گرم و مرطوب وجود دارد کپک زدگی خوراک است و باعث اختلال در عملکرد چینه دان و تورم روده ای قارچی می شود و یا وجود مایکوتوکسین باعث افزایش نیاز به ویتامین ها به خصوص ویتامین D می شود.
در طیوری است که استرس گرمایی دارند خونریزی از بدن طولانی است که توسط دادن ویتامین K به حالت عادی بر می گردد. این مسأله به خصوص هنگام نوک چینی یا هنگام مواجه شدن با کوکسیدیوز مهم می باشد.
نقش سلنیوم و ویتامین E در سلامت غدد پستانی:
غلظت سلنیوم و ویتامین E در پلاسما با میزان مصرف این مواد مغذی ارتباط مستقیم دارد و همچنین در شرایط کمبود ویتامینE و سلنیوم عمل ذره خواری (باکتری کشی) نوتروفیل ها کاهش می یابد. در شرایط کمبود سلنیوم و ویتامین E موارد بروز و شدت ورم پستان در گله گاوهای شیری افزایش می یابد لذا سلامت غدد پستانی با غلظت سلنیوم و ویتامین E و پلاسما مرتبط است.
سلنیوم به عنوان بخشی از آنزیم سلنیوم در گلوتایتون پراکسیداز حفاظت بافت ها از آسیب اکسیژن های رادیکالی نقش مهمی دارد همچنین ویتامینE به همراه آنزیم گلوتایتون پراکسیداز آنزیم های سلنیوم دار از اجزای اصلی تشکیل دهنده سیستم آنتی اکسیدانت در بیشتر سلولهای پستانداران است افزایش غلظت سلنیوم و ویتامین E در جیره غذایی غلظت این مواد را در خون افزایش می دهد اثر ویتامین E خوراک روی غلظت آن در پلاسما در گاوهای خشک 5 برابر اثر آن بررسی پلاسما در گاوهای شیری است که احتملاً علت آن دفع توکوفرول از طریق شیر و گلتروم است با افزودن مکمل های دارای سلنیوم و ویتامین E به جیره گاوهای شیری مشاهده می شود که بروز تداوم ورم پستان کاهش چشمگیری می یابد بنابراین می توان دریافت که بین بروز ورم پستان کلنیکی با غلظت سلنیوم و غلظت ویتامین E در جیره همبستگی منفی وجود دارد و بین ویتامین E و سلنیوم جیره یک اثر متقابل وجود دارد زیرا گله های تغذیه شده با مقادیر زیاد سلنیوم به بروز ورم پستان کلنیکی تمایل دارند.
مکمل های سلنیوم در گاوهای تغذیه شده با آن موجب به وجود آمدن یک جریان بسیار سریع نوتروفیل به داخل شیر شده و موجب کشتار باکتری خرد شده می شود. در گاوهای شیری که چند شکم زاییده اند غلظت پلاسمای ویتامین E از 7 روز قبل از زایش کاهش یافته و 7 الی 14 روز بعد از گوساله زایی نیز ادامه پیدا می کند که این امر به نقصان فعالیت نوتروفیل ها و افزایش عفونت داخل پستانی منجر می شود لذا تزریق زیرجلدی ویتامین E در 10 تا 5 روز قبل از زایش می تواند غلظت آلفاتوکوفرول نوتروفیل را در طول دوره بیش از زایش بالا برده و کاهش فعالیت خاصیت باکتری کشی نوتروفیل را (که اغلب در زمان زایش مشاهده می شود) خنثی کند از طرفی ویتامین E و سلنیوم سبب می شوند که با بهبود فعالیت سلولهای ریزه خوار (نوتروفیل) دفاع دام علیه عفونت افزایش می یابد در حیوانات مبتلا به کمبود سلنیوم قدرت تدافعی سیستم ایمنی بدن کاهش می یابد.
نقش آنتی اکسیدان در سلامتی انسان:
با توجه به اینکه دانه ها منبع آنتی اکسیدان می باشند و دانه های کامل شامل انواع گسترده ای از ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند ویتامین ها، مواد معدنی، مواد مغذی و غیرمغذی می باشند بیشتر آنتی اکسیدان های یافت شده در دانه های کامل شبیه به انواع یافت شده آنها در میوه و سبزیجات می باشد ضمن اینکه آنها بی نظیر و بی مانند می باشند دو نوع از ترکیبات یافت شده در دانه ها، میوه ها و سبزیجات آنتی اکسیدان های فیتات و فنولیک هستند که در سبوس و همه دانه ها یافت می شود. تحقیقات همه جانبه این تئوری را اثبات می کند که یک رژیم غذایی شامل همه دانه ها می تواند پیشگیری در برابر بعضی از بیماری های مزمن مانند بیماری های عروق قلبی، دیابت و بسیاری از انواع سرطان کمک کند در سال 1995 یک تجدید نظر مطالعات ارزیابی شده روی 14 مورد تحت کنترل تأثیرات یک رژیم غذایی را با غذاهای حاوی دانه کامل تعیین کرده است مجموعه مطالعات نشان می دهند که جذب دانه کامل در مقایسه با جذب دانه های تصفیه شده باعث پیشگیری از بیماری ها می شود در یک بازبینی که توسط همان نویسنده، در سال 1998 منتشر شده در مطالعات اضافه شده روی 26 مورد تحت کنترل انجام گرفت این فرضیه اثبات شد که جذب دانه کامل یک اثر حفاظتی در برابر انواع گوناگون سرطان دارد. در یک مطالعه از 34492 زن بالای 50 سال رابطه معکوس بین جذب دانه کامل و احتمال مرگ از بیماری (نرسیدن خون به قلب) و همینطور یک رابطه معکوس قابل توجه بین جذب دانه کامل و خطر مرگ به هر دلیلی مشاهده شده پس از مطابقت دادن سن و میزان جذب کالری افرادی که روزانه دانه های کامل را مصرف کرده بودند، تقریباً 40% میزان مرگ و میر کمتری داشتند جذب زیادی دانه ها ممکن است بر روی میزان انسولین و خطر ایجاد دیابت نوع دوم اثر بگذارد. در یک مطالعه اخیر یافت شد که جذب میزان بالایی از دانه ها، در یک گروه از زنان و مردان میزان انسولین را بسیار پایین می آورد.
در دو مطالعه دیگر یکی در زنان و دیگری در مردان مشخص شد افرادی که جذب بالاترین میزان فیبر را از دانه ها و غلات داشتند. خطر پیشرفت دیابت نوع دوم تقریباً 30 درصد کمتر از افرادی بود که جذب پایین تری داشتند تحقیقات نشان می دهد که هضم همه محصولات دانه ممکن است منجر به افزایش فعالیت آنتی اکسیدان شود برای مثال فنولیک های به نمک تبدیل شده می توانند از ترکیباتی مانند پروتئین ها و پلی ساکاریدها آزاد شوند و آنها را بیشتر در دسترس قرار دهند. بر پایه دانش علمی رایج امکان تعیین کردن بهترین حد آنتی اکسیدان های رژیمی برای پیشگیری از بیماری وجود ندارد. نتایج آزمایشات نشان می دهد که هرگونه کاهش خطر بیماری یا جذب بالای آنتی اکسیدان مرتبط بوده، نتیجه مصرف آمیزه ای از غذاهای غنی از آنتی اکسیدان می باشد تحقیقات نشان داده است که مواد مغذی حاوی آنتی اکسیدان در برابر بیماری های مزمن نقش پیشگیری کننده دارد. مصرف تمام غذاها پتانسیل بالاتری برای سلامتی نسبت به آنتی اکسیدان های ساده ممکن است داشته باشد زیرا پتانسیل اثرات مواد مکمل از جمله مواد مغذی موجود در همه غذاها بالا است.
نتیجه:
تمام کارهایی که برای افزایش کیفیت تولیدات دامی صورت می گیرد در نهایت برای تأمین سلامتی انسان می باشد در حالی که نقش ویتامین های آنتی اکسیدان در جلوگیری از بیماری های قلبی و عروقی و سرطانی کاملاً شناخته شده است بطوری که مصرف فرآورده های دامی غنی از آنتی اکسیدان نیز باعث افزایش تراکم آنتی اکسیدان در بدن انسان می شود.
آتروز یکی از مهمترین عوامل ناتوانی و بیماری و مرگ زودرس در کشورهای صنعتی است که در اثر اکسیداسیون لیپوپروتئین های کم چگالی صورت می گیرد مصرف غذاهای غنی از آنتی اکسیدان در انسان ابتلا به این بیماری را کاهش می دهد آنتی اکسیدان های غذایی مثل ویتامین C ویتامین E و بتاکاروتن را از اکسیداسیون محافظت می کند.
با وجود اینکه نقش اکسید لیپوپروتئین در آتروز کاملاً شناخته شده است در مطالعات اخیر تأثیر مقدار مناسب مکمل ویتامین E را در متابولیسم کلسترول و آتروز نزیز در موش ها بررسی کردند و تجزیه بافت شناسی آسیب های آئورتی انجام شد جیره ای که از لحاظ ویتامین E غنی بود از لحاظ افزایش وزن، مصرف غذا و کلسترول سرم و تجمع کلسترول در جگر مشابه گروه مشاهده ولی وقتی برای کنترل مقایسه شدند موش هایی دارای تیمار آلفاتوکوفول بودند یک کاهش 60% آتروز نکردتیک (سخت شدن دیوار رگها) نشان دادند وقتی کل مناطق آسیب دیده و میانگین بزرگترین قسمت های آسیب دیده بررسی شد این نتایج نشان دادند که آلفا توکوفرول قادر بوده که آتروژنزیر را در موش هایی که آز آپوپروتئین استفاده کرده کاهش می دهد و لیپوپروتئین های آتروژنیک را بدون تغییر از حوضچه صغرا و اسیدهای صغراوی کاهش می دهد بنابراین استفاده صحیح از آنتی اکسیدانها در جیره غذایی می توان مواد غذایی سالم را تولید نمود که به طبع آن تولیدات دامی با کیفیت بالا خواهیم داشت و در نتیجه با غذای سالم و دام سالم ـ سلامتی کامل را برای انسان ها و خانواده های اسلامی به ارمغان می آوریم.
مواد غذایی سالم------- تولیدات دامی با کیفیت-------- انسان سالم
جداول:
جدول 1ـ طبق جدول زیر منابع ویتامین E
جدول 2ـ تأثیر کیفیت چربی بر روی افزایش وزن طیور
جدول 3ـ تأثیر کیفیت چربی بر روی بازده غذایی
جدول 4ـ تأثیر 54 اکی والان در کیلوگرم بر روی اخذ غذا
منابع:
1- بیژن پور، م. 1385. دامپروران ( مجله تخصصی مرغداران ودامپروران ایران) . شماره 53 .
2- بیژن پور، م. 1384. دامپروروان ( مجله تخصصی مرغداران و دامپروران ایران). شماره 40 .
3ـ طاهری، ا.م.ع.1384.سنبله )ماهنامه علمی، فنی، کشاورزی، زیست محیطی) .شماره 147.
4- طاهری، ا. م.ع. .1383. سنبله( ماهنامه علمی، فنی، کشاورزی، زیست محیطی ). شماره134.
5- مدرس صادقی، س.س .1386.دامدار ( علمی، اقتصادی، کشاورزی ) .شماره 185 .
6ـ مدرس صادقی، س.س. 1385.دامدار ( علمی،اقتصادی، کشاوری ) . شماره 175 .
7- میرزایی، روح الله .1383. دامدار (علمی، اقتصادی، کشاورزی) . شماره 157 .
Nelson, M. 2002. Techniques to improve poultey performance under haet stress condition
* حمید رضا مینائی ( دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه دام )
مقدمه:
تقاضا برای پروتینهای حیوانی در کشور رو به فزونی است در حالی که مهمترین مانع افزایش تولیدات دامی کمبود خوراک دام و طیور است مصرف مواد غذائی تنها برای جلوگیری از کمبودهای غذائی نیست بلکه از نظر بهبود سلامت و کیفیت تولیدات دامی نیز اهمیت دارد. برای این منظور باید به طور همزمان هم خوراک دام افزایش پیدا کند و هم کیفیت تولیدات دامی افزایش یابد از زمان برداشت در مزرعه تا زمانی که به مصرف دام می رسد تغییرات کمی و کیفی در غذای دام رخ می دهد که برای جلوگیری از این فرآیندها تدابیر مختلفی اتخاذ می شود یکی از این روشها استفاده از افزودنیهای مواد مغذی است افزودنیهای مواد مغذی مواد متفاوتی را شامل می شوند که در اصل ارزش غذائی ندارند و برای کیفیت خوراک دام از لحاظ تسریع رشد و یا به عنوان بهداشتی مطرح می شود. آنتی اکسیدانها از جمله افزودنی هایی هستند که نقش زیادی در حفظت کیفیت خوراک دام دارند.
آنتی اکسیدانها و نحوه عمل آنها:
آنتی اکسیدانها موادی هستند که از تغییرات مضر مواد غذائی که به وسیله اکسیژن هوا به وجود می آیند جلوگیری می کند این مواد صدمات ناشی از اکسیداسیون را که به وسیله رادیکالهای آزاد انجام می شود کاهش می دهند رادیکالهای آزاد یک ماده شیمیایی با فعالیت بالا هستند که مولکولها با گرفتن الکترون و تغییر ساختار شیمایی آنها جذب می کنند و تغییراتی که به دنبال این فرآیند رخ می دهد تغییر رنگ و کیفیت می باشد. آنتی اکسیدانها بدین منظور به کار گرفته می شوند که از تجزیه اکسیداسیونی قسمت هایی از غذا که نسبت به اکسیژن حساس هستند را جلوگیری می کنند خاصیت مذبور بیشتر برای چربی ها و ویتامین های محلول در چربی غذا موثر واقع می شود در این فرآیند آنتی اکسیدان ها تجزیه می شوند و در نتیجه خاصیت حفاظتی خود را از دست می دهند.
معرفی آنتی اکسیدان ها
طبیعی ویتامین E و C و بتاکاروتن
مصنوعی اتوکسی کوئین. BHA و BHT
معرفی ویتامین های آنتی اکسیدانی
ویتامین E = به علت ویتامین E در تولید مثل آن را ویتامین ضد عقیمی نامیده اند. در گذشته به آن نامهای آلفاتوکوفرول و فاکتور x نیز داده شده است.
تاریخچه ویتامین E = در سال 1922، اونزوبیشاپ در کالیفرنیا نشان دادند که موشهای صحرایی برای تولید مثل نیاز به یک ماده محلول در چربی که آن را فاکتور x نامیدند دارند شور در سال 1924 این فاکتور را ویتامین E نامید. در سال 1936 اونز و همکارانش ویتامین E را جدا کردند و نشان دادند که این ویتامین متعلق به گروهی از ترکیبات به نام توکوفرولها می باشد. بعد معلوم شد که شکل آلفای (a) توکوفرول فعالترین نوع آن می باشد. در سال 1938، فرنهو از ساختمان شیمایی ویتامین E را تعیین کرد و برای اولین بار این ویتامین توسط یک شیمیدان سوئیسی به نام کرر سنتز گردید. پنج شکل توکوفرول دارای فعالیت ویتامین E می باشد. آلفا توکوفرول بیشترین فعالیت ویتامین E را دارد و بیشترین از اشکال دیگر شناخته شده است. همانند اغلب چربیها، برای جذب ویتامین E، نمکهای مزاوی مورد نیاز است وقتی ویتامین E جذب شده در بخش بتا ـ لیپوپروتئین خون انتقال می یابد. ویتامین E ترکیبی زردرنگ، محلول در الکل و حلالهای چربی، و غیرمحلول در آب است. این ویتامین در مقابل حرارت، نور ( بویژه نور ماوراء بنفش) و قلیاها ناپیدار بوده و متلاشی می شود.
وظایف ویتامینE = ویتامین E در سطح سلولی به عنوان آنتی آکسیدان عمل می کند وجود آن در غشای لپیدی از تشکیل پراکسیدها و بنیانهای آزاد جلوگیری می کند. اسیدهای چرب غیراشباع با چند باند مضاعف، در مقابل پراکسیداسیون فوق العاده حساس می باشند وقتی واکنش پراکسیداسیون شروع شود یک واکنش زنجیره ای صورت می گیرد که روی بخش بزرگی از اسیدهای چرب غیراشباع با چند باند مضاعف تأثیر میگذارد. ویتامین E با دادن یک اتم هیدروژن در ناحیه آزاد، از تشکیل بنیان آزاد پراکسیداسیون ممانعت می کند معلوم شده است که کمبود ویتامین E منجر به اتلاق اسیدهای چرب غیراشباع با چند باند مضاعف در بافتهای بدن می گردد وظایف متابولیکی دیگر ویتامین E عبارتند از:
1ـ سنتزکوآنزیم کیو (Q) ـ ترکیبی که در مکانیسم تنفس سلولی دخالت دارد.
2ـ سنتز ویتامین C
3ـ محافظت ساختمان سلولی از اکسیداسیون
متابولیسم ویتامین E
ویتامین E به مدت طولانی و به مقدار زیاد در بدن حیوان ذخیره نشده و بنابراین وجود یک منبع مناسب از این ویتامین در جیره غذائی بطور مستمر ضروری می باشد. بذور غلات منابع غنی از این ویتامین هستند. ویتامین E عمدتاً در بدن حیوانات به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی عمل می کند این ویتامین همراه با آنزیم گلوتایتون پراکسیداز که حاوی سلنیم می باشد، از اکسیداسیون و تخریب سلولها توسط رادیکالهای آزاد جلوگیری می کند. رادیکالهای آزاد هنگام متابولیسم سلولی تشکیل شده و قادرند غشاهای سلولی، آنزیمها و مواد هسته ای سلول را تخریب کنند بنابراین برای زنده ماندن حیوان، این ترکیبات باید به موادی تبدیل شوند. که فعالیت کمتری دارند چنین عمل بویژه در جلوگیری از اکسیداسیون اسیدهای چرب با چند بند دوگانه مهم می باشد حیوان برای جلوگیری از تخریب اکسیداتیودو مکانیسم عمده را در پیش می گیرد. اول آنکه رادیکالها توسط ویتامین E پاکسازی شده و ثانیاً گلوتاتیون پراکسیداز، پراکسیدها را قبل از آسیب آنها به سلول تخریب می کند این در مکانیسم دفاعی مکمل همدیگر می باشند. ویتامین E همچنین نقش مهمی را در توسعه و عمل سیستم ایمنی بدن ایفا می کند با مطالعه روی گونه های مختلف نشان داده شده که استفاده از مکمل ویتامین در جیره باعث جلوگیری از آلودگی به موجودات بیماریزا می شود.
4ـ دخیل در متابولیسم اسیدهای آمینه گوگرددار
علایم کمبود ویتامین E = سلنیم و ویتامین E، هر دو سلول را از اثرات پراکسیداسیون محافظت می کنند ولی از طرق متفاوت ویتامین E در اجزاء غشاء سلولی وجود دارد و تشکیل بنیان آزاد را ممانعت می کنند علائم کمبود ویتامین E تقریباً در انواع مختلف حیوانات اهلی گزارش شده است کمبود ویتامین E روی انجام وظیفه طبیعی بافت عضلانی تأثیر دارد. در اغلب حیوانات بافتهای عضلانی و قلبی، هر دو تحت تأثیر کمبود ویتامین E قرار می گیرند. سلنیم و ویتامین E هر دو قادر به ممانعت از بروز این عوارض میباشند در بزغاله و بره کمبود ویتامین E یا سلنیم باعث تحلیل رفتن عضلات شده و منجر به بیماری خشکی عضله بره می شود در طیور، خوکچه هندی و خرگوش از اختلالات عضلانی مربوط به کمبود ویتامین E به کمبود ماهیچه ای تغذیه ای مشهور است. در بوقلمون کمبود ویتامین E منجر به میوپاتی سنگدان می شود. طیور به کمبود ویتامین E بسیار حساس می باشند. علاوه بر تحلیل عضلانی کمبود ویتامین E در طیور باعث تراوش مویرگی، از دست دادن پروتئین خون، پوکی استخوانها، التهاب بافت چربی و از دست رفتن قدرت جنسی در طیور نر و ماده می شود. غالباً ویتامین E را به عنوان تقویت کننده قدرت جنسی معرفی کرده اند اما مصرف بیش از اندازه آن سودمند نمی باشد. کمبود ویتامین E موجب عقیمی در موش صحرایی خوکچه هندی، و همتر می شود. در کمبود ویتامین E، رشد جنین مختل می گردد. التهاب بافت چربی در خوک و طیور تغذیه شده با جیره حاوی ویتامین E کم مشاهده شده است. کمبود ویتامین E در موش صحرایی و خوک موجب بافت مردگی جگر می شود. در موش صحرایی، میمون تحلیل کلیه ها مشاهده می شود.
منابع ویتامین E = در روغنهای گیاهی ـ آغوز و گیاهک غلات منابع غنی ویتامین E می باشند. (جدول 1)
بتاکاروتن = از مهمترین کاروتن ها می توان به بتاکاروتن اشاره کرد این ترکیب منبع اصلی ویتامین A در جیره های غذائی حیوانات اهلی می باشد ساختمان آن در زیر نشان داده شده است:
کاروتن ها و (ویتامین A) = با داشتن زنجیره هیدروکربنی طویل و غیراشباع، به آسانی اکسیده شده و به ترکیباتی تبدیل می شود که فعالیت ویتامینی ندارند اکسیداسیون توسط حرارت، نور، رطوبت و در حضور فلزات سنگین شدن می یابد. غذاهایی که در مصرفی هوا، نور و آفتاب قرار می گیرند، بسرعت فعالتی ویتامین A در آنها از بین می رود و بنابراین به هنگام خشک کردن محصولات غذایی جلوی نور آفتاب از این نظر افت زیادی در غذاها حاصل می شود. با اینکه تبدیل کاروتن N ویتامین A می تواند در کبد نیز رخ دهد ولی این عمل معمولاً در مخاط روده ها انجام می شود. از نظر تئوریکی، هنگام هیدرولیز یک ملکول بتاکاروتن با 40 اتم کربن بایستی دو ملکول ریتنول با 20 اتم کربن حاصل شود. گرچه تصور می رود این هیدرولیز در وسط مولکول بوقوع می پیوندد معذالک احتمال آن نیز وجود دارد که کاروتن طی اکسیداسیون تدریجی از یکی از دو انتها تجزیه شده و منجر به تولید ترکیبی رتینول با 20 اتم کربن می شود هر چند حداکثر راندمان تبدیل بتاکاروتن به رتینول در موش معادل 1387 ریتنول به ازای 2 میلی گرم بتاکاروتن اندازه گیری شده معذالک در حیوانات دیگر این رقم از 1: 3 به 1: 12 متغیر است، به عنوان مثال نشخوار کنندگان، 6 میلی گرم بتاکاروتن را به 1 میلی گرم ریتنول تبدیل می کنند همین نسبت در خوکها و طیور، به ترتیب 11 به 1 و 3 به 1 است. امروزه وجود غلظتهای بالائی از بتاکاروتن در طی مرحله لوتئال در تخمدانهای گاوپی برده شده است و تصور می گردد که بتاکاروتن مسئول بعضی از اختلالات باروری در گاهای شیری مانند تأخیر در تخمک ریزی و مرگ و میر زود هنگام جنینی، ناشی از کمبود این پروویتامین در جیره می باشد.
ویتامین C = نامهای دیگر ویتامین ث عبارتند از: اسید آسکوربیک، اسید هگزورونیک، و ویتامین ضدآسکوربوت، اغلب حیوانات قادر به بیوسنتز ویتامینC به مقدار کافی می باشند استثناعات قابل ذکر شامل انسان، میمونها، خوکچه هندی، بعضی انواع ماهی، بلبل مقعد سرخ و خفاش میوه هندی می گردد. ترکیبات متعددی با خواص ویتامین C وجود دارد اما مهمترین آنها عبارت است از «آسکوربیک اسید»
دی اسیدآسکوربیک هیچ فعالیت بیولوژیکی ندارد. اسیدآسکوربیک در مقابل اسیدها مقاوم بوده و در محیط قلیایی متلاشی می شود. حرارت و نور نیز این ویتامین را غیرفعال می کند. در آب بخوبی حل می شود، ولی در الکل و استن تا حدی نامحلول است اسید آسکوربیک در اتر، کلروفرم و بنزن نامحلول است. گاهی اوقات از ویتامین C به عنوان ماده ضد اکسید شوندگی (آنتی اکسیدان) برای ذخیره غذاها استفاده می گردد میوه مرکبات غنی ترین منابع این ویتامین بوده، ولی سبزیها، گیاهان سبز، سیب زمینی و گوجه فرنگی نیز منابع عالی ویتامین C هستند.
ویتامین C از نظر شیمیایی اسیدال ـ آسکوربی است که ساختمانی به شکل زیر دارد:
این ویتامین ترکیبی بی رنگ، کریستاله و محلول در آب است و خواص اسیدی و احیاء کنندگی قوی دارد ویتامین C در محلول اسیدی در مقابل حرارت پایدار است اما در حضور مواد قلیایی به سهولت تجزیه می گردد. تخریب ویتامین در مقابل نور تسریع می شود مرکبات و سبزیجات سبز و پربرنگ منابع معروف این ویتامین می باشند. اسید آسکوربیک مصنوعی در بازار موجود است. اسید آسکوربیک نقش مهمی را در مکانیسم های متنوع اکسیداسیون و احیاء سلولهای زنده ایفا می نماید. این ویتامین برای متابولیسم طبیعی کلاژن ضروری بوده و نقش مهمی را در انتقال یونهای آهن، از ترانسفرین (که در پلاسما یافت می شود) به فریتین که به عنوان یک منبع آهن در مغز استخوان، کبد و طحال به شمار می رود، ایفا می نماید. اسید آسکوربیک همراه با ویتامین E به صورت یک آنتی اکسیدان عمل کرده و سلولها را از تخریب ناشی از وجود رادیکالهای آزاد محافظت می کند انسان، میمون، خوکچه هندی برخی از ماهی ها، خفاش میوه خوار، بلبل مقعد سرخ (دو حیوان اخیر بومی هندند) و برخی ماهیها معدود مهره دارانی هستند که به وجود ویتامین C در غذا نیاز دارند. برخی از حشرات و سایر بی مهرگان نیز به منبع غذائی آن نیازمندند. سایر حیوانات این ویتامین را به کمک اسیدگلوکورونیک و گولونیک اسیدلاکتون حاصل از گلوکز می سازند. برای سنتز ویتامین C آنزیم ال ـ گلولونولاکتون اکسیداز لازم بوده و گونه هایی که به این ویتامین در غذا نیازمندند از لحاظ زنتیکی فاقد آنزیم مزبور می باشند. اسکوروی نمونه بارز کمبود ویتامین C در انسان است. علائم آن به صورت ادم، لاغری و اسهال می باشد. اختلال در تشکیل کلاژن باعث تغییرات ساختمانی در استخوان، دندان، غضروف، بافتهای پیوندی و ماهیچه ها می گردد. مقاومت در برابر عوامل عفونی در اثر کمبود این ویتامین کاهش می یابد. سنتز این ویتامین در دام صورت گرفته لذا در حالت طبیعی نشانه های کمبود بروز نمی کند اما تحت بعضی از شرایط، نظیر ناراحتی های حاصل از شرایط سخت جوی، نیاز طیور به ویتامین C به بیش از آنچه که خود بتواند بسازد افزایش می یابد در این حالت منظور داشتن ویتامین مزبور در جیره غذایی می تواند مفید باشد.
دانه ها، منبع آنتی اکسیدانها
ترکیبات مشترک آنتی اکسیدانها در دانه های کامل:
1ـ فلاوونوئیدها:
فلاوونوئیدها ترکیبات آنتی اکسیدانی هستند که بیشترد میوه ها و سبزیجات متمرکز شده اند. اما در دانه ها نیز یافت می شوند. رویهم رفته میزان جذب فلاوونوئیدها با مرگ و میر ناشی از بیماری های مزمن قلبی رابطه معکوس دارد.
2ـ اسیدهای فنولیک:
اسیدهای فنولیک، آنتی اکسیدان های عمومی هستند که در همه جا، میوه ها، سبزیجات، حبوبات و همه دانه ها وجود دارند. دانه کامل گندم شامل ترکیبات متعدد فنولیک: فرولیک، پی کوماریک و اسیدهای وانیلیک است، که آنتی اکسدان های شناخته شده ای هستند.
اسیدفرولیک یک ترکیب اصلی فنولیک موجود در گندم می باشد که در سراسر فرآیند آردسازی تنوع یکنواختی دارد. همچنین فعالیت آنتی اکسیدان در سبوس یولاف متمرکز گشته است.
فنولیک ها، توکوفرول و توکوترینول ها به عنوان ترکیبات اصلی آنتی اکسیدان در یولاف شناخته شده اند. اسیدهای فرولیک و کافئیک مانع از تشکیل ترکیبات می شوند که ممکن است در ایجاد سرطان نقش داشته باشد.
از چندنی ترکیبات آنتی اکسیدان یافت شده در دانه های کامل غلات، به نظر می رسد که اسیدهای فنولیک آزاد و آنهایی که به پلی ساکاریدها تبدیل شده اند. قابلیت بالایی برای سلامتی و تندرستی داشته باشند.
3ـ اسیدفیتیک
گندم، ذرت، برنج، جو و یولاف منابع غنی از اسیدفیتیک هستند. اسیدفیتیک به خاطر توانایی جداسازی و غیرفعال کردن فلزهایی مانند آهن، و وارد و درگیر شدن در واکنش ها اکسید کنندگی، می تواند از بافت ها در برابر واکنش های اکسیدکنندگی حفاظت کند. بنابراین ممکن است که اسیدفیتیک توسط رادیکال های هیدروکسیل به وجود آمده از آسیب اکسید کننده ها به بافت پوششی روده ای و سلول های مجاور روده بزرگ ممانعت به عمل آورد.
4ـ پلی ساکاریدها:
پلی ساکاریدها مکانیسم ناشناخته ای را طی فعالیت آنتی اکسیدان نشان می دهند. در یک نمونه از پلی ساکارید یافت شده در دانه های کامل، اسیدهای سینامیک به نمک تبدیل شده می تواند به زنجیره های جانبی گزیلن منجر شود.
5ـ سلنیوم:
دانه ای کامل یک منبع خوب از آنتی اکسیدان ماده معدنی سلنیوم هستند. اگر چه میزان سلنیوم دانه ها با توجه به خاک های متنوع، متفاوت است.
در مقاطع بالا، سلنیوم می تواند مانع تکثیر سلول شود. در مطالعاتی که میزان جذب بالای سلنیوم را مورد بررسی قرار داده اند. کاهش خطر سرطان مشهود است.
در یک آزمایش بالینی، در 1312 بیماری که دز 200 میکروگرمی از سلنیوم را در روز دریافت کرده بودند. انتشار سرطان 37 درصد و مرگ و میر ناشی از سرطان 50 درصد کاهش داشت که در سرطان های ریه، پروستات و روده بزرگ قابل توجه و اساسی است.
6ـ توکوفرول و توکوترینول ها:
دانه های کامل منابع نسبتاً خوبی از ترکیبات ویتامینE فعال می باشند. این اعتقاد وجود دارد که آلفا توکوفرول موجود در دانه کامل، باز دارنده سرطان می باشد و تأثیرش را توسط ممانعت از رشد سرطان زاها نشان می دهد.
روغن جوانه گندم یکی از غنی تین منابع ویتامین E است که قابل مقایسه با منابع خوب دیگری مانند آجیل ها (فندق، گردو و ...)، تخمه ها و روغن های دیگر می باشد.
با اینکه توکوترینول ها ویتامین E فعال دارند. اما مانع از ایجاد کلسترول می شوند. دانه های کامل حاوی توکوترینول های بیشتری نسبت به دیگر محصولات غذایی می باشند.
نتیجه
تجزیه و تحلیل اخیر از محصولات با دانه کامل نشان می دهد. در حالی که این محصولات به صورت عادی مصرف می شوند. عالی ترین منابع آنتی اکسیدان هستند که باید همراه با فیبر مورد استفاده قرار گیرند تا در کاهش خطر بعضی از سرطان ها و بیماری های قلبی موثر باشند.
یک راه مناسب برای افزایش میانگین جذب روزانه آنتی اکسیدان استفاده از منابع غنی آنتی اکسیدان های معمولی و کمیاب موجود در دانه های کامل می باشد.
حداقل مصرف توصیه شده، سه نوبت در روز از همه دانه ها می باشد که سهم مهمی در جذب آنتی اکسیدان خواهد داشت. اگرچه بررسی نشان می دهد که مصرف دانه ها بسیار کمتر از حداقل مصرف توصیه شده می باشد به طوری که تقریباً 40 درصد مردم آمریکا در غذای روزانه خود از دانه ها استفاده نمی کنند. در پایان اینکه یک رژیم غذایی مناسب، باید دارای تنوع گسترده ای از غذاها باشد.
نقش آنتی اکسیدانها در تغذیه دام:
1ـ جلوگیری از فساد اکسیداتیو مواد غذایی: در بیشتر کشورهای پیشرفته که دارای شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب می باشند مشکلات فساد اکسیداتیو اثرات خود را از طریق 1ـ افزایش بیماری و مرگ و میر و 2ـ تأثیر منفی بر ضریب تبدیل غذائی و3ـ کاهش در آمد اعمال می کند. نحوه برداشت و ذخیره مواد غذایی تأثیر زیادی بر پایداری ویتامین ها و مواد معدنی حساس دارند اگر چه اضافه نمودن آنتی اکسیدان به غذا به طور موثر وقوع فساد اکسیداتیو خوراک و مواد غذایی را کاهش می دهد. به طور معمول کارخانه های دان سازی و تولید کنجاله مقداری آنتی اکسیدان به خوراک دام اضافه می کنند ولی به مرور زمان و در هنگام انبار شدن آنتی اکسیدان موجود در آنها اکسید شده و از بین می رود. برای همین زمانی که خوراک دام به مدت طولانی انبار می شود مقداری آنتی اکسیدان به آنها اضافه می شود تا از فساد اکسیداتیو مواد غذایی و افت کیفیت مواد مغذی آن مخصوصاً قسمت چربی و ویتامین ها جلوگیری شود، ثابت شده است که ویتامین E که به عنوان یک آنتی اکسیدان شناخته شده است از اکسیداسیون مواد در بافت های حیوانی و غذاهایی با منشأ حیوانی جلوگیری می کند از آن جایی که اکسیداسیون چربی ها روی کیفیت غذا تأثیر منفی دارد استفاده از این ویتامین به عنوان آنتی اکسیدان در جیره ی غذایی ضرورت دارد. در یک مطالعه برای بررسی اثر اکسیداسیون چربی بر روی طیور تعدادی قطعه جوجه گوشتی تا سن 49 روزگی با غذای حاوی 4% چربی تغذیه شدند چربی تا مقادیر معینی پراکسید شده و چهار مقدار صفر و 2 و 4 و 7 میلی اکی والان در کیلوگرم مورد آزمایش قرار گرفتند مقدار ویتامین E و سلنیوم جیره به ترتیب kg/6Iu و PPM1/0 بود مشاهده شد که وجود پراکسید حتی به میزان 4 میلی اکی والان در هر کیلوگرم غذا در افزایش جوجه های گوشتی مورد آزمایش اثر منفی داشت حضور پراکسید به میزان 7 میلی اکی والان در هر کیلوگرم غذا باعث بروز کاهش چشمگیری در افزایش وزن گردید.
همچنین حضور چربی با کیفیت پایین نیر اثری منفی بر ضریب تبدیل غذایی داشت ولی میزان تلفات را تحت تأثیر قرار نداد حتی مقادیر 2 و 1 اکی والان پراکسید نیز می تواند برسد.
میتواند بر میزان بازدهی و ضریب تبدیل غذایی اثر سوء و منفی داشته باشد. علی رغم پایین بودن میزان پراکسید که اغلب به طور روزانه مشاهده می شود وقوع کاهش در بازدهی طیور امکان پذیر به همین جهت باید به کیفیت چربی مورد استفاده در جیره غذایی توجه داشته باشیم. (جدول 2، 3، 4)
1ـ تأثیر بوی نامطبوع غذا بر مصرف آن: جوجه های گوشتی مواد غذایی حاوی مقدار زیاد پراکسید را کمتر از غذای تازه مصرف می نمایند این مسئله ممکن است ناشی از تغییراتی باشد که این مواد در بوی غذا به وجود می آورند امروزه به خوبی مشخص شده است که فساد ناشی از ایجاد هیدروپراکسید در آخرین مرحله اتواکسیداسیون بر طعم و بوی مواد غذایی تأثیر منفی گذاشته و آنها را نامطلوب می سازد در نتیجه حیوانات مقدار کمتری غذا مصرف نموده و افزایش وزن آنها بسیار آهسته صورت می گیرد با وجود یک حس چشایی در طیور به اندازه پستانداران تکامل یافته است ولی احتمالاً میزان اخذ غذا توسط پرنده در نتیجه تغییرات حاصله در طعم غذای فاسد شده و تند شده تحت تأثیر قرار می گیرد و اسیدهای چرب اکسید شده در روده ها جذب نمی شوند. به هر حال فرآورده های حاصل از اکسیداسیون که تحت عنوان عوامل مخاطره آمیز برای سلامتی مطرح می شوند میتواند بر دیوار دفاعی روده ها غلبه نموده و به سیستم متابولیسمی بدن وارد شوند ولی تا زمانی که فساد چربی بطور مداوم در حال گسترش است باید این مسئله را تنها به عنوان دلیلی برای پایین بودن بازدهی پرنده در نظر داشت.
2ـ نقش جبرانی ویتامین E: افزودن ویتامین E به چربیهای اکسید شده اثرات منفی این ترکیبات را بر روی رشد و ضریب تبدیل غذایی کاهش داده یا حتی می تواند این اثرات را به طور کامل جبران نماید به عبارت دیگر می توان گفت که کاهش بازدهی پرنده اساساً ناشی از کمبود ویتامین E می باشد محققان به این نکته پی بردند که میزان استفاده از چربی اکسید شده و پایین تر بودن غلظت آلفا توکوفرول در پلاسمای خون جوجه های گوشتی ارتباط وجود دارد. آنها نشان دادند استفاده از غذاهای حاوی مقدار زیاد پراکسید منجر به کاهش غلظت ویتامینE در کبد تا میزان 70% می گردد.
3ـ حفاظت ویتامین E: از آنجایی که ویتامین E برای حیوانات ضروری است لذا باید تا جائی که مقدور است مطمئن شویم مقادیر اضافه شده به غذا توسط بافتهای بدن حیوانات جذب می شوند برای نیل به این هدف در صنایع غذایی طیور از اشکال با ثبات ویتامین E استفاده می شود اشکال آلفاتوکوفرول و اسیداستیک و استات آلفاتوکوفرول نسبت به فرآیند اکسیداسیون حساس نبوده و اکسید نمی شوند بنابراین در خلال تولید و ذخیره سازی غذا مکمل های ویتامین E نیازی به مراقبت و حفاظت زیاد ندارند ولی این بدان معنا نیست که این شکل از ویتامین E در مقابل اکسیداسیون آسیب پذیر نمی باشد. وضعیت در داخل روده ها متفاوت است استات توکوفرول پایدار جهت جذب شدن از طریق دیواره روده ها باید در طی فرآیندی که در معده اتفاق می افتد مجدداً تجزیه می شود از این مرحله به بعد، آلفا ـ توکوفرول آزاد خواهیم داشت که نسبت به اکسیداسیون بسیار حساس می باشد آلفاتوکوفرول آزاد نیز همانند ترکیبات آنتی اکسیدان سنتیک با آزاد نمودن یک اتم هیدروژن و اتصال آن به یک رادیکال اسید چرب موجب قطع مراحل اکسیداسیون می گردند. بنابراین «آلفا ـ توکوفرول آزاد مثل یک آنتی اکسیدان عمل کرده و به مصرف می رسند در مورد توکوفرول نیز کارایی و تأثیر ویتامین مورد استفاده قرار گرفته به تدریج کاهش می یابد در نتیجه استفاده از چربیهای اکسید شده هنوز مقدار قابل توجهی توکوفرول می تواند از دست برود دلیل احساس نیاز به محافظت اضافی از توکوفرول همین مسئله بوده و توجه به این امر از زمان اخذ غذا تا جذب روده ای آن توصیه می شود.
2ـ حفظ کیفیت گوشت: اکسیداسیون لیپید در گوشت به چندین عامل بستگی دارد این عوامل شامل محتوی پرواکسیدان (یونهای فلزی و میوگلوبین) و آنتی اکسیدان (ویتامین C و E) محتوی چربی و سطح اسیدهای چرب و درجه فرآوری و شرایط تولید می باشد با وجود این در حیوانات غیرنشخوار کننده فاکتورهایی مثل سطح ویتامین E بافت و محتوی همچنین سطح اسیدهای چرب تحت تأثیر رژیم غذایی می باشد افزایش سطح ویتامین E تا بالاتر از مقدار مورد نیاز در کاهش اکسیداسیون چربی در گوشتها موثر شده است به نظر می رسد که تغذیه دامها با جیره های حاوی مقدار آنتی اکسیدان بیش از نیاز روشهای جدیدی می باشد. که انتظار می رود با ثابت نگه داشتن میزان اکسیداسیون و ثبات رنگ و کیفیت مدت نگه داری گوشت را افزایش می دهد. خصوصاً برای گوشتهایی که دارای سطح اسیدهای چرب غیراشباع تک ظرفیتی زیاد می باشند وضعیت اکسیدشوندگی گوشت با پایداری رنگ و میزان فاسد شدن آن شناخته می شود رنگ گوشت تازه به عنوان عامل انتخاب برای مصرف کنندگان هم می باشند رنگ گوشت به علت لیگاندهای متصل به میوگلوبین است که در فیبرهای عضلانی وجود دارند اکسیداسیون آهن از حالت Fe[SUP]2+[/SUP] در دی اکسی میوگلوبین به حالت Fe[SUP]3+[/SUP] در بتامیوگلوبین باعث ایجاد رنگ قرمز مایل به قهوه ای می گردد که نامطلوب تلقی می شود از طرف دیگر فساد گوشت به اکسیداسیون اسیدهای چرب غیراشباع در گوشت و یا اکسیداسیون میوگلوبین بستگی دارد.
آزمایشات نشان داده اند که تغذیه مکمل ویتامین E و تزریق ویتامینC، قبل از کشتار به گوساله های نر پرواری باعث افزایش کیفیت گوشت از لحاظ حفظ رنگ و پایداری در برابر فساد شده است. میزان تجمع ویتامین E در بدن بستگی به دز و میزان مصرف آن دارد استفاده از ویتامینE در جیره میوگلوبین را در برابر اکسیداسیون پایدار می کند.
ویتامین C در گوشت = چون گاو قادر به سنتز این ویتامین می باشد مطالعات درمورد آن نیز بسیار کم است غلظت ویتامین C در گوشت بین صفر تا صد میکرومول در کیلوگرم تغییر می کند استفاده بعد از کشتار ویتامین C در گوشت باعث بهبود رنگ گوشت و جلوگیری از فساد چربیها شده است و ویتامین C در بعضی غلظت ها آنتی اکسیدان و در غلظت های بالاتر پراکسیدان است اگر محلول آبی ویتامین C در معرفی اکسیژن و فلزات واسطه قرار دهیم در آن رادیکالهای آزاد اکسیژن تولید می شود که به خاطر اثر پراکسیدانی ویتامین C است تزریق 8/2 مولی در لیتر ویتامین C به سیاهرگ گردن در تلیسه های گوشتی باعث افزایش مدت حفظت رنگ گوشت (5ـ2) روز شد تزریق ویتامین C قبل از کشتار باعث جایگزینی فرم احیای آن در غشای سلول های عضلانی می شود. آزمایش ها نشان داده اند که از ویتامین C در مکمل های غذایی نیز می توان استفاده کرد ویتامین C در حفظ میوگلوبین گوشت تأثیر به سزایی دارد و تزریق آن به یک ساعت قبل از کشتار باعث حفظ رنگ گوشت می شود.
برهم کنش ویتامین C و ویتامین E در گوشت = پاکر و همکارانش در سال 1979 دریافتند که ویتامین C باعث احیای آلفا توکوفریل رادیکال به آلفاتوکوفرول می شود به اهمیت این واکنش در سیستم عضلانی کمتر توجه شده است.
اوکایا در سال 1987 استیک تازه را در محلول اتانل حاوی اسکوربات توکوفرول قرار داد بعد از یک تا سه روز نگهداری مشخص شد که ترکیب دو ویتامین از تیمارهای تکی آنها موثرتر است. هسیتوموتو ویتامین E و C را به گوشت اضافه کرد و همان مورد بالا در موردش اتفاق افتاد ویتامین C موثرتر از ویتامین E درحفظ ظرفیت اکسیداسیونی بود. نتیجه این که استفاده از ویتامین E و C بالاتر از حد توصیه نشده توسط NRC باعث تجمع این دو ویتامین در گوشت می شود. استفاده قبل از کشتار این ویتامین ها اثر بهتری دارد چون این ویتامین ها اثر بهتری دارد چون این دو ویتامین تحت تأثیرمکانیسم های داخلی سلولی در نواحی مخصوص قرار می گیرد. ویتامین E بیشتر بر جلوگیری از اکسیداسیون چربی ها تأثیر دارد و ویتامین C در حفظ میوگلوبین عمل می کند بنابراین استفاده همزمان این ویتامین نتیجه بهتری دارد.
اسید چرب و کلسترول و آهن و روی تأثیر نداشت مهم ترین نقش آنتی اکسیدانی، قطع واکنش های زنجیره ای اکسیداسیون درداخل سلول است غشای سلولی چربیهای غیراشباع زیادی دارند و همواره در معرض اکسیژن آنزیم ها و پراکسیدازها هستند آلفا توکوفرول در ناحیه قطبی فسفولپیدها می چسبد و با اسیدهای چرب غیراشباع واکنش می دهد این گونه جایابی اختصاص ویتامین E به آن اجازه می دهد تا نسبت به مواد آنتی اکسیدانی محلول در آب و آنتی اکسیدان مصنوعی در محافظت از اسید چرب غیراشباع تأثیر بیشتری داشته باشد. مسیوموتو کارآیی آنتی اکسیدان های داخل و خارجی (استفاده قبل از کشتار و بعد از کشتار) را بررسی کرده است و مشاهده کرده که آلفا توکوفرول داخلی تأثیر بیشتری دارد این مسأله به این علت است که مصرف قبل از کشتار ویتامین E باعث جایگزینی آن در نواحی لیپوفیل (چربی دوست) داخل سلولی است. تشکیل متاهموگلوبین و اکسیداسیون چربی در میکروپرزهای کبد حیوانی که آلفا توکوفرول بیشتری مصرف کرده بودند به تأخیر افتاد و استفاده از ویتامینE در جیره پایداری لیپید و میوگلوبین را در گوشت و گوشت مانده و گوشت یخ زده بهبود داد.
3ـ نقش آنتی اکسیدان در تولید شیر: آزمایش های مختف نشان داده است که حضور ویتامین های آنتی اکسیدان و بتاکاروتن باعث کاهش بروزورم پستان می شود. دیده نشده است که غلظت بتاکاروتن خون در گاوهای مبتلا به ورم پستان کمتر از گاوهای سالم است که این با اختلال در سیستم دفاعی میزبان نیز همراه است در آزمایش استفاده از ویتامین E در جیره باعث حفظ سلامت پستان شده و میزان ویتامین E شیر نیز افزایش می یابد.
نقش آنتی اکسیدانها در جلوگیری از فساد شیر: شیر ترکیبی سرشار از چربی است که اکثر چربی های آن را فسفولپیدها تشکیل می دهد و فساد شیر به علت اکسیداسیون فسفولیپیدها است. حفظ سلامت شیر از لحاظ اقتصادی برای دامداران بسیار مهم است. در شیر رادیکال های آزاد از منابع مختلف تولید میشود (باکتری ها، نور، دما، آلودگی فلزات سنگین و ...) آزمایش ها نشان داده اند که در شیر نیز فعالیت آنتی اکسیدانی وجود دارد و ویتامین های آنتی اکسیدان در شیر نیز وجود دارند. بتاکاروتن را می توان از نظر میزان مهم ترین آنتی اکسیدان شیر به حساب آورده که میزان کاوستنوئیدهار در شیر بسته به نژاد تغییر می کند در نژادهای جرزی و گرنزی بالاست و در نژادهای هلشتاین و آیرشایر متوسط است.
نقش آنتی اکسیدان در حفظ کیفیت فرآورده های طیور:
1ـ گوشت:
عقیده عموم بر این است که حتی پس از اخذ غذا نیز آنتی اکسیدانها اجزاء غذایی را حفاظت نموده و بدین ترتیب به افزایش بازدهی و تضمین کیفیت گوشت طیور کمک می کند بدین ترتیب که بعضی از اجزای غذایی را که به مقدار ناچیز در غذا وجود داشته و نسبت به اکسیداسیون نیز حساسند بعد از مصرف غذا هم محافظت می کنند آنتی اکسیدانها بعضی از مواد واکنش پذیر را بعد از مصرف در مقابل اکسیداسیون محافظت می کنند افزودن ویتامین E به میزان بیش از احتیاجات غذایی از تغییر طعم گوشت بوقلمون جلوگیری می کند به وسیله اضافه نمودن آنتی اکسیدانهای موثر به غذا که از توکوفورلهای آزاد محافظت می کنند میتوان بیشترین مقدار ویتامین E را به دست آورد. توانایی بوقلمون ها جهت ذخیره ویتامینE محدود بوده بهمین جهت نمی توان گوشت بوقلمون را به خصوص بعد از عمل آوری به مدت زیاد نگهداری کرد آزمایش ها نشان دادند که افزودن ویتامین E به میزان 5 برابر می توانند میزان توکوفورل موجود در گوشت یا کبد را سه برابر کند.
2ـ نقش آنتی اکسیدان در تولید تخم مرغ:
در طی آزمایشات مشاهده شد که در مرغان تخمگذار که از اتوکسی کوئین به عنوان آنتی اکسیدان همراه با آب آشامیدنی استفاده نمودن اثرات این ترکیب فقط در روده بروز می گردد نتایج حاصله ثابت کردند که وجود ذخیره قابل توجه و بالای کاروتنوئیدها در زرده تخم مرغ با افزودن آنتی اکسیدانها در ارتباط بوده بدین ترتیب این رنگدانه ها می توانند در مقابل اکسیداسیون و از دست دادن خاصیت رنگی خود محافظت شوند.
اهمیت ویتامینهای آنتی اکسیدان در سلامت دام: ویتامین های آنتی اکسیدان اگر بالاتر از حد توصیه شده توسط NRC استفاده نشوند می توانند باعث تحریک سیستم ایمنی و بهبود کیفیت تولیدات دامی شوند.
مطالعات متعدد در سالهای اخیر نشان داده است که تجویز ویتامین E به میزان بیش از احتیاج پرنده دارای اثر محرک بر روی آنتی بادی بویژه دارای اثر محرکی بر روی تولید ایمونوگلوبین ها می باشند فعالیت فاگوستیوز سیستم دفاعی را تحریک می کند که اثر دفاعی ویتامین E به کمک دو عامل صورت می گیرد.
3ـ تقویت سیستم ایمنی
1ـ افزایش ایمنیت طبیعی (همورال ) 2ـ تحریک فاگوستیوز
ویتامینE تعداد سلولهای تشکیل دهنده آنتی بادی را در موش و در جوجه چه در داخل و چه در دفاع بدن زیاد کرده و تیتر ایمونوگلوبین ها را زیاد کرده است.
در یک آزمایش جوجه ها و بوقلمون هایی که بوسیله اشیرشیاکولی مبتلا شده و با ویتامین E اضافه تغذیه شده بودند مرگ و میر پاییزی داشتند وقتی که kg/Iu 300ـ150 ویتامین E به صورت مکمل اضافه شد مرگ و میر به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافت به علاوه در جوجه هایی که با ویتامین E اضافه شده بودند تیتر آنتی بادی به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافت که این احتمالاً به دلیل افزایش ایمنیت همورال بود.
4ـ نقش ویتامین های آنتی اکسیدانی در کاهش استرس طیور:
تنش در واقع پاسخ فیزیولوژیکی پرنده در مقابل تحریک کننده های بیرونی برای ادامه حیات، سازگاری و زنده ماندن به مدت طولانی است. استرس گرمایی معمولاً از عوامل ورشکستگی مرغداری ها می باشد. استرس گرمایی باعث کاهش تولید گوشت در طیور گوشتی و کاهش تولید تخم مرغ و کاهش ضخامت پوسته تخم مرغ می شود. استرس گرمایی یکی از عوامل غیرقابل اجتناب در صنعت مرغداری می باشد. برای مقابله با استرس گرمایی علاوه بر راهکارهای مدیریتی، با افزودن ویتامین های مختلف به جیره می توان از کاهش عملکرد و ضعف سیستم ایمنی طیور جلوگیری نمود.
در اغلب موارد مولتی ویتامین ها برای کاهش استرس گرمایی توصیه می شوند اما به راحتی در اثر گرما از بین می روند. ویتامینC ماده ای مغذی است که بیشترین مطالعات در ارتباط با درجه حرارت محیطی بر روی آن انجام گرفته است و هنوز اثرات آن در این رابطه به طور کامل تعیین نشده است. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه پرندگان و پستانداران در درجه حرارت های محیطی بالا قادر به ساخت مقادیر کافی این ویتامین جهت جایگزینی کاهش شدید آن در طی تنش نمی باشند. محققان اثبات کرده اند که مقدار اسید اسکوربیک خون با افزایش درجه حرارت از 21 تا 31 درجه سانتی گراد کاهش پیدا می کند. سن طیور نقش اساسی در تأمین مقدار کافی ویتامین C دارد.
ویتامینC دارای نقش اساسی و مهمی در ساخت هورمون های استروئیدی می باشد کمبود ویتامین C در غذا باعث عدم تشکیل مقادیر کافی کورتیکوستروئیها می گردد. حیوانات مبتلا به کمبود ویتامینC از توانایی محدودی جهت نگهداری درجه حرارت بدن برخوردار می باشند. در وضعیت استرس، کورتیکوستورن اغلب به حد یادی تولید می شود که باعث ستوتوکسیک می گردد. این مسئله تأثیر منفی بر سیستم ایمنی حیوانات می گذارد. از طرف دیگر استروئیدها موجب افزایش تجزیه پروتئین های بافت ها می شوند. از آنجایی که ویتامینC، اسیدفولیک و ویتامین B12 و سایر عناصر مشابه در فعالیت های عادی قسمت قشری غده فوق کلیوی دخالت دارند. به طور منطقی می توان قبول کرد که هنگام حادث شدن استرس، نیاز به این مواد افزایش می یابد. اضافه نمودن ویتامینC به غذا پس از مرحله استرس سبب بهتر شدن سرعت رشد گردیده و باعث کاهش میزان تلفات می گردد. افزودن ppm200 ویتامین C به جیره باعث کاهش تلفات در گله می شود. مرغداران و متخصصان باید این نکته را در نظر داشته باشند که پس از مصرف ویتامین C حداقل 16ـ12 ساعت طول می کشد تا میزان ویتامینC پلاسمای خون به حد کافی و لازم برسد. ویتامینC اثر تحریکی بر فعالیت بیگانه خواری سیستم رتیکولواندوتلیال داشته، تولید آنتی بادیها به ویژه ایمنوگلوبوین G را افزایش می دهد.
ویتامین های C و E برای عملکرد بهتر فاگوسیتوز ضروری هستند. در اصل هر دو ویتامین با داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی، ماکروفاژها را در برابر عوامل عفونی محافظت می کنند. همین طور زمانی که تخریب عوامل عفونی بلعیده شده توسط ماکروفاژها صورت می گیرد. این محافظت ادامه دارد. بدون این محافظت، ماکروفاژها در معرض فرآیند تخریبی که بدن علیه یک عامل بیماری زای مهاجم اعمال می کند قرار می گیرد و از بین می روند.
ویتامین های گروهC و B از ضروری ترین عوامل فعال کننده فرآیندهای متابولیکی نظیر لیپولیز و گلوکونئوژنز که باید در دوران استرس مورد ارزیابی قرار گیرند. طبق تحقیقات صورت گرفته ویتامینC باید به همراه عنصر روی مصرف گردد و چون عنصر روی سبب افزایش جذب روده این ویتامین شده. جذب آن را از 6/2 به 32/6 میلیگرم بر لیتر در هر ساعت از هر سانتی متر مربع روده می رساند. محققان نشان داده اند که ویتامین C، بعد از آلودگی پرنده ها با ویروس بیماری عفونی بورس فابریسیوس (گامبورو). سیستم ایمنی بیولوژیکی پرنده های در حال رشد را محافظت کرده و میزان تلفات ناشی از عفونت را در آب و هوای گرم کاهش داده است. همچنین ویتامینC تأثیر مثبت و خوبی بر روی پوسته تخم مرغ و استحکام و وزن تخم مرغ دارد. صرف نظر از استحکام پوسته، ساختمان پوسته، ساختمان بدنه نیز احتملاً با افزودن ویتامین C بهبود می یابد. ویتامین C فراخوانی کلسیم را از استخوان های طیور برای ایجاد پوسته تخم مرغ تحریک می نماید. آزمایشات نشان داده اند که بین افزایش کلسیم پلاسمای خون با افزودن ویتامینC به جیره ارتباط وجود دارد. این قبیل اثرات اسید اسکوربی بر متابولیسم کلسیم، می تواند اثرات مثبت این ویتامین بر کیفیت پوسته را توجیه نماید. تصور می شود که مولکول های ویتامین C علاوه بر کیفیت پوسته تخم مرغ بر روی کیفیت محتویات داخلی آن نیز تأثیر داشته باشند.
پاسخ ثانویه ایمنی، تولید پادتن های خالص است به دلیل اینکه پادتن ها از جنس پروتیین هستند برای ساخت مداوم آنها به ویتامین های گروه B به قدر کافی نیاز است. در استرس های مزمن نظیر عفونت های مقاومت و پایدار، استرس ایمونولوژیک یک روند ممتد است. بنابراین احتیاج مداوم به ویتامین های گروه B جهت ساخت پادتن دو چندان می شود. همین طور برای ثابت ماندن ضریب تبدیل و رشد در طی استرس ایمونولوژیک احتیاج به این ویتامین ها ضروری به نظر می رسد.
اثر درجه حرارت بر روی مقادیر احتیاجات ویتامین A توسط چندین محقق مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهشگران نشان داده اند که شرایط آب و هوایی گرم به طور قابل توجهی احتیاجات ویتامین A را در مرغ های تخمگذار افزایش می دهد. همچنین مقدار ذخیره ویتامین A در کبد نیمچه های لگهورن در دوره های سرما بیشتر از دوره های آب و هوای گرم می باشد. افزایش دمای بدن باعث اختلال در جذب ویتامین A می شود. در بررسی های انجام گرفته مقدار احتیاجات مرغ های مادر به ویتامین A در دمای 38 درجه سانتی گراد در مقایسه با درجه حرارت معمولی به 3 برابر افزایش یافته است.
با توجه به اینکه بعضی از تغییرات درون سلولی در طول استرس گرمایی اتفاق می افتد. استفاده از ویتامینE به مقدار IU 250ـ1000 در هر کیلوگرم جیره در خنثی نمودن اثر استرس گرمایی از طریق بهبود پاسخ ایمنی و کاهش تلفات سودمند می باشد. به طور کلی ویتامین E از طریق غیرفعال کردن رادیکال های آزاد به صورت یک آنتی اکسیدانت فیزیولوژیکی عمل و بنابراین در سلامتی سلولهای اندوتلیال گردش خون دخیل می باشد. درجه حرارت محیطی بالا با تغییر احتیاجات سلولی و غذایی ویتامین E بر روی سلامتی و عملکرد اثر منفی می گذارد. طی استرس گرمایی تقاضای متابولیک برای ویتامین E افزایش می یابد و احتمالاً به علت استرس حاصله، دمای بالا بر پاسخ ایمنی تأثیر زیان آوری خواهد گذاشت. بنابراین اضافه کردن ویتامین E طی استرس گرمایی سیستم ایمنی را یاری خواهد کرد. تلفات ناشی از عفونت باکتری اشریشیاکلی بواسطه افزودن ویتامین E به طور معنی دار در طی استرس گرمایی کاهش می یابد.
تنش حرارتی در تبدیل ویتامین D به شکل فعال آن، اختلال ایجاد می کند و باعث کاهش تبدیل ویتامین D به شکل فعال آن می شود بنابراین افزایش سطح آن در خوراک در طول ماه های گرم ضروری به نظر می رسد. فرم فعال ویتامین D در ساخت پروتیین متصل شونده به کلسیم مشارکت داشته و برای تعادل کلسیم و فسفر خون ضروری می باشد. یک مسأله عمومی که در آب و هوای گرم و مرطوب وجود دارد کپک زدگی خوراک است و باعث اختلال در عملکرد چینه دان و تورم روده ای قارچی می شود و یا وجود مایکوتوکسین باعث افزایش نیاز به ویتامین ها به خصوص ویتامین D می شود.
در طیوری است که استرس گرمایی دارند خونریزی از بدن طولانی است که توسط دادن ویتامین K به حالت عادی بر می گردد. این مسأله به خصوص هنگام نوک چینی یا هنگام مواجه شدن با کوکسیدیوز مهم می باشد.
نقش سلنیوم و ویتامین E در سلامت غدد پستانی:
غلظت سلنیوم و ویتامین E در پلاسما با میزان مصرف این مواد مغذی ارتباط مستقیم دارد و همچنین در شرایط کمبود ویتامینE و سلنیوم عمل ذره خواری (باکتری کشی) نوتروفیل ها کاهش می یابد. در شرایط کمبود سلنیوم و ویتامین E موارد بروز و شدت ورم پستان در گله گاوهای شیری افزایش می یابد لذا سلامت غدد پستانی با غلظت سلنیوم و ویتامین E و پلاسما مرتبط است.
سلنیوم به عنوان بخشی از آنزیم سلنیوم در گلوتایتون پراکسیداز حفاظت بافت ها از آسیب اکسیژن های رادیکالی نقش مهمی دارد همچنین ویتامینE به همراه آنزیم گلوتایتون پراکسیداز آنزیم های سلنیوم دار از اجزای اصلی تشکیل دهنده سیستم آنتی اکسیدانت در بیشتر سلولهای پستانداران است افزایش غلظت سلنیوم و ویتامین E در جیره غذایی غلظت این مواد را در خون افزایش می دهد اثر ویتامین E خوراک روی غلظت آن در پلاسما در گاوهای خشک 5 برابر اثر آن بررسی پلاسما در گاوهای شیری است که احتملاً علت آن دفع توکوفرول از طریق شیر و گلتروم است با افزودن مکمل های دارای سلنیوم و ویتامین E به جیره گاوهای شیری مشاهده می شود که بروز تداوم ورم پستان کاهش چشمگیری می یابد بنابراین می توان دریافت که بین بروز ورم پستان کلنیکی با غلظت سلنیوم و غلظت ویتامین E در جیره همبستگی منفی وجود دارد و بین ویتامین E و سلنیوم جیره یک اثر متقابل وجود دارد زیرا گله های تغذیه شده با مقادیر زیاد سلنیوم به بروز ورم پستان کلنیکی تمایل دارند.
مکمل های سلنیوم در گاوهای تغذیه شده با آن موجب به وجود آمدن یک جریان بسیار سریع نوتروفیل به داخل شیر شده و موجب کشتار باکتری خرد شده می شود. در گاوهای شیری که چند شکم زاییده اند غلظت پلاسمای ویتامین E از 7 روز قبل از زایش کاهش یافته و 7 الی 14 روز بعد از گوساله زایی نیز ادامه پیدا می کند که این امر به نقصان فعالیت نوتروفیل ها و افزایش عفونت داخل پستانی منجر می شود لذا تزریق زیرجلدی ویتامین E در 10 تا 5 روز قبل از زایش می تواند غلظت آلفاتوکوفرول نوتروفیل را در طول دوره بیش از زایش بالا برده و کاهش فعالیت خاصیت باکتری کشی نوتروفیل را (که اغلب در زمان زایش مشاهده می شود) خنثی کند از طرفی ویتامین E و سلنیوم سبب می شوند که با بهبود فعالیت سلولهای ریزه خوار (نوتروفیل) دفاع دام علیه عفونت افزایش می یابد در حیوانات مبتلا به کمبود سلنیوم قدرت تدافعی سیستم ایمنی بدن کاهش می یابد.
نقش آنتی اکسیدان در سلامتی انسان:
با توجه به اینکه دانه ها منبع آنتی اکسیدان می باشند و دانه های کامل شامل انواع گسترده ای از ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند ویتامین ها، مواد معدنی، مواد مغذی و غیرمغذی می باشند بیشتر آنتی اکسیدان های یافت شده در دانه های کامل شبیه به انواع یافت شده آنها در میوه و سبزیجات می باشد ضمن اینکه آنها بی نظیر و بی مانند می باشند دو نوع از ترکیبات یافت شده در دانه ها، میوه ها و سبزیجات آنتی اکسیدان های فیتات و فنولیک هستند که در سبوس و همه دانه ها یافت می شود. تحقیقات همه جانبه این تئوری را اثبات می کند که یک رژیم غذایی شامل همه دانه ها می تواند پیشگیری در برابر بعضی از بیماری های مزمن مانند بیماری های عروق قلبی، دیابت و بسیاری از انواع سرطان کمک کند در سال 1995 یک تجدید نظر مطالعات ارزیابی شده روی 14 مورد تحت کنترل تأثیرات یک رژیم غذایی را با غذاهای حاوی دانه کامل تعیین کرده است مجموعه مطالعات نشان می دهند که جذب دانه کامل در مقایسه با جذب دانه های تصفیه شده باعث پیشگیری از بیماری ها می شود در یک بازبینی که توسط همان نویسنده، در سال 1998 منتشر شده در مطالعات اضافه شده روی 26 مورد تحت کنترل انجام گرفت این فرضیه اثبات شد که جذب دانه کامل یک اثر حفاظتی در برابر انواع گوناگون سرطان دارد. در یک مطالعه از 34492 زن بالای 50 سال رابطه معکوس بین جذب دانه کامل و احتمال مرگ از بیماری (نرسیدن خون به قلب) و همینطور یک رابطه معکوس قابل توجه بین جذب دانه کامل و خطر مرگ به هر دلیلی مشاهده شده پس از مطابقت دادن سن و میزان جذب کالری افرادی که روزانه دانه های کامل را مصرف کرده بودند، تقریباً 40% میزان مرگ و میر کمتری داشتند جذب زیادی دانه ها ممکن است بر روی میزان انسولین و خطر ایجاد دیابت نوع دوم اثر بگذارد. در یک مطالعه اخیر یافت شد که جذب میزان بالایی از دانه ها، در یک گروه از زنان و مردان میزان انسولین را بسیار پایین می آورد.
در دو مطالعه دیگر یکی در زنان و دیگری در مردان مشخص شد افرادی که جذب بالاترین میزان فیبر را از دانه ها و غلات داشتند. خطر پیشرفت دیابت نوع دوم تقریباً 30 درصد کمتر از افرادی بود که جذب پایین تری داشتند تحقیقات نشان می دهد که هضم همه محصولات دانه ممکن است منجر به افزایش فعالیت آنتی اکسیدان شود برای مثال فنولیک های به نمک تبدیل شده می توانند از ترکیباتی مانند پروتئین ها و پلی ساکاریدها آزاد شوند و آنها را بیشتر در دسترس قرار دهند. بر پایه دانش علمی رایج امکان تعیین کردن بهترین حد آنتی اکسیدان های رژیمی برای پیشگیری از بیماری وجود ندارد. نتایج آزمایشات نشان می دهد که هرگونه کاهش خطر بیماری یا جذب بالای آنتی اکسیدان مرتبط بوده، نتیجه مصرف آمیزه ای از غذاهای غنی از آنتی اکسیدان می باشد تحقیقات نشان داده است که مواد مغذی حاوی آنتی اکسیدان در برابر بیماری های مزمن نقش پیشگیری کننده دارد. مصرف تمام غذاها پتانسیل بالاتری برای سلامتی نسبت به آنتی اکسیدان های ساده ممکن است داشته باشد زیرا پتانسیل اثرات مواد مکمل از جمله مواد مغذی موجود در همه غذاها بالا است.
نتیجه:
تمام کارهایی که برای افزایش کیفیت تولیدات دامی صورت می گیرد در نهایت برای تأمین سلامتی انسان می باشد در حالی که نقش ویتامین های آنتی اکسیدان در جلوگیری از بیماری های قلبی و عروقی و سرطانی کاملاً شناخته شده است بطوری که مصرف فرآورده های دامی غنی از آنتی اکسیدان نیز باعث افزایش تراکم آنتی اکسیدان در بدن انسان می شود.
آتروز یکی از مهمترین عوامل ناتوانی و بیماری و مرگ زودرس در کشورهای صنعتی است که در اثر اکسیداسیون لیپوپروتئین های کم چگالی صورت می گیرد مصرف غذاهای غنی از آنتی اکسیدان در انسان ابتلا به این بیماری را کاهش می دهد آنتی اکسیدان های غذایی مثل ویتامین C ویتامین E و بتاکاروتن را از اکسیداسیون محافظت می کند.
با وجود اینکه نقش اکسید لیپوپروتئین در آتروز کاملاً شناخته شده است در مطالعات اخیر تأثیر مقدار مناسب مکمل ویتامین E را در متابولیسم کلسترول و آتروز نزیز در موش ها بررسی کردند و تجزیه بافت شناسی آسیب های آئورتی انجام شد جیره ای که از لحاظ ویتامین E غنی بود از لحاظ افزایش وزن، مصرف غذا و کلسترول سرم و تجمع کلسترول در جگر مشابه گروه مشاهده ولی وقتی برای کنترل مقایسه شدند موش هایی دارای تیمار آلفاتوکوفول بودند یک کاهش 60% آتروز نکردتیک (سخت شدن دیوار رگها) نشان دادند وقتی کل مناطق آسیب دیده و میانگین بزرگترین قسمت های آسیب دیده بررسی شد این نتایج نشان دادند که آلفا توکوفرول قادر بوده که آتروژنزیر را در موش هایی که آز آپوپروتئین استفاده کرده کاهش می دهد و لیپوپروتئین های آتروژنیک را بدون تغییر از حوضچه صغرا و اسیدهای صغراوی کاهش می دهد بنابراین استفاده صحیح از آنتی اکسیدانها در جیره غذایی می توان مواد غذایی سالم را تولید نمود که به طبع آن تولیدات دامی با کیفیت بالا خواهیم داشت و در نتیجه با غذای سالم و دام سالم ـ سلامتی کامل را برای انسان ها و خانواده های اسلامی به ارمغان می آوریم.
مواد غذایی سالم------- تولیدات دامی با کیفیت-------- انسان سالم
جداول:
جدول 1ـ طبق جدول زیر منابع ویتامین E
| | عالی | متوسط | ضعیف |
| خوراک | بیشتر از 300 میلی گرم/کیلوگرم | 300ـ 30 میلی گرم/کیلوگرم | 30ـ0 میلی گرم/ کیلوگرم |
| ماهی | | | پودر ماهی پس آن پخت ماهی |
| فرآورده های لبنی و طیور | آغوز | | شیر |
| علوفه | | یونجه ـ بلوکراس ـ علف باغ | جو ـ ذرت ـ مایلو ـ پولاف |
| نباتات و غلات | روغن سبوس برنج روغن گلرنگ روغن آفتابگردان | روغن نارگیل ـ روغن ذرت روغن کنجد ـ روغن سویا برنج ـ گیاهک گندم | |
| فرآورده های فرعی | | پس مانده تجهیز الکلی غلات مواد محلول تخمیر الکلی غلات | |
جدول 2ـ تأثیر کیفیت چربی بر روی افزایش وزن طیور
| سن | میزان پراکسید در غذا (kg/meQ) | |||
| 2 | 4 | 7 | ||
| وزن بدن به گرم | 389 | | | |
| 21 روزگی | 389 | 386 | 375 | 367 |
| 42 روزگی | 1319 | 1314 | 1294 | 1253 |
| 49 روزگی | 1645 | 1642 | 1623 | 1572 |
جدول 3ـ تأثیر کیفیت چربی بر روی بازده غذایی
| سن | میزان پراکسید در غذا | |||
| 2 | 4 | 7 | ||
| 21 | 528 | 524 | 516 | 499 |
| 42 | 508 | 506 | 504 | 487 |
| 49 | 479 | 476 | 476 | 462 |
جدول 4ـ تأثیر 54 اکی والان در کیلوگرم بر روی اخذ غذا
| کاهش مصرف غذا | کاهش افزایش وزن | کاهش ضریب تبدیل غذایی |
| 21% | 33% | 10% |
منابع:
1- بیژن پور، م. 1385. دامپروران ( مجله تخصصی مرغداران ودامپروران ایران) . شماره 53 .
2- بیژن پور، م. 1384. دامپروروان ( مجله تخصصی مرغداران و دامپروران ایران). شماره 40 .
3ـ طاهری، ا.م.ع.1384.سنبله )ماهنامه علمی، فنی، کشاورزی، زیست محیطی) .شماره 147.
4- طاهری، ا. م.ع. .1383. سنبله( ماهنامه علمی، فنی، کشاورزی، زیست محیطی ). شماره134.
5- مدرس صادقی، س.س .1386.دامدار ( علمی، اقتصادی، کشاورزی ) .شماره 185 .
6ـ مدرس صادقی، س.س. 1385.دامدار ( علمی،اقتصادی، کشاوری ) . شماره 175 .
7- میرزایی، روح الله .1383. دامدار (علمی، اقتصادی، کشاورزی) . شماره 157 .
8- Gordon, A. 2004. Effect of vitamins on Poultry under heat stress condition .
9- Nelson, M. 2002. Techniques to improve poultey performance under haet stress condition
* حمید رضا مینائی ( دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه دام )
