h_moraki
عضو جدید
در سرریز های شوت جریان آب مخزن اصلی از طریق یك كانال باز كه در طول تكیه گاه سد و یا قسمت فرو رفته بین دو قله قرار می‌گیرد ، به رود خانه می رسد . این تعریف را می توان بدون توجه به تأسیسات كنترلی كه برای تنظیم جریان مورد استفاده قرار گرفته است ، به كار برد. بنابراین ، سازة كنترلی سرریز شوت می تواند به صورت تاج آزاد ، روزنه دریچه دار ، تاج جانبی و یا انواع دیگر باشد . تنها شرط لازم این است كه كانال تخلیه آنها بصورت شوت باشد .
البته سرریز شوت بیشتر به سرریز هایی اطلاق می شود كه سازه كنترل سرریز تقریباً عمود بر محور یك كانال باز است و خطوط جریان در بالاو پایین تاج كنترل با محور سرریز هم سو هستند . سرریز های شوت در سدهای خاكی بیش از انواع دیگر به كار رفته است . عواملی كه سبب انتخاب این سرریز می شوند ، عبارتنداز :
1 ) به سادگی قابل طرح و اجرا هستند .
2 ) تقریباًدر كلیه شرایط فونداسیون می توان از آنها استفاده كرد .
3 ) حجم وسیع خاكبرداری حاصله را می توان در بدنه سد خاكی مورد استفاده قرار داد و از این طریق از هزینه كاست . سرریز شوت ، بر روی انواع مختلف فونداسیون از سنگ سخت تا زمین نرم با موفقیت اجرا و بهر ه بردای شده است .
سرریز شوت معمولاً شامل یك آبراهه ورودی ، یك سازه كنترل ، كانال تخلیه ، سازه پایانه و یك آبراهه خروجی است.
ساده ترین شكل سرریز شوت ، یك محور مستقیم دارد و عرض آن در سرتاسر شوت ثابت است . اغلب لازم می شود كه به منظور انطباق بر پستی و بلندی طبیعی ، محور آبراهه ورودی و یا كانال تخلیه را بصورت قوس در نظر گرفت . در اینگونه موارد سعی می شود كه حتی‌المقدور ، بخاطر سرعت تقرّب كم ، انحناء را به آبراهه ورودی محدود كرد . هر گاه لازم باشد كه به كانال تخلیه قوس داده شود ، كف شوت را می توان در سمت خارجی قوس بلندتر ساخت . در اینصورت جریان سریع در اطراف قوسها محافظت شده و از تراكم جریان آب در سمت خارجی شوت جلوگیری می شود . معمولاً انتخاب نهایی پروفیل شوت ، با توجه به توپوگرافی منطقه و شرایط لایه های زیرین انجام می پذیرد . سازه كنترل نیز عموماً با محور سد در یك خط قرار می گیرد و یا بالا دست آن واقع میشود . معمولاً ، برای به حداقل رساندن خاكبرداری ، قسمت اولیه كانال تخلیه را با حداقل شیب ممكن تا آنجایی ادامه می دهند كه كانال تخلیه به سطح زمین برسد . سپس قسمتی از كانال تخلیه كه دارای شیب تند خواهد بود آغاز میشود و با توجه به شیب طبیعی زمین ادامه می یابد .
جریان در بالا دست تاج سرریز معمولاً در حالت زیر بحرانی است و به هنگام عبور از روی سازه كنترل به سرعت بحرانی میرسد . در شوت عموماً جریان به صورت فوق بحرانی و بر حسب مورد بصورت یكنواخت یا تند شونده خواهد بود .این حالت می تواند تا رسیدن به تأسیسات نهایی ادامه یابد . برای عملكرد خوب هیدرولیكی ، لازم است كه از تغییر ارتفاعهای ناگهانی و منحنیهای قائم مقعر و یا محدب در پروفیل شوت خودداری شود . به همین گونه ، برای جلوگیری از بروز امواج عرضی و سوار شدن جریان بر روی دیواره ها ، آشفتگی اضافی و یا توزیع غیر‌یكنواخت جریان در تأسیسات نهایی باید همگرایی و واگرایی در سطح شوت تدریجی باشد .
البته سرریز شوت بیشتر به سرریز هایی اطلاق می شود كه سازه كنترل سرریز تقریباً عمود بر محور یك كانال باز است و خطوط جریان در بالاو پایین تاج كنترل با محور سرریز هم سو هستند . سرریز های شوت در سدهای خاكی بیش از انواع دیگر به كار رفته است . عواملی كه سبب انتخاب این سرریز می شوند ، عبارتنداز :
1 ) به سادگی قابل طرح و اجرا هستند .
2 ) تقریباًدر كلیه شرایط فونداسیون می توان از آنها استفاده كرد .
3 ) حجم وسیع خاكبرداری حاصله را می توان در بدنه سد خاكی مورد استفاده قرار داد و از این طریق از هزینه كاست . سرریز شوت ، بر روی انواع مختلف فونداسیون از سنگ سخت تا زمین نرم با موفقیت اجرا و بهر ه بردای شده است .
سرریز شوت معمولاً شامل یك آبراهه ورودی ، یك سازه كنترل ، كانال تخلیه ، سازه پایانه و یك آبراهه خروجی است.
ساده ترین شكل سرریز شوت ، یك محور مستقیم دارد و عرض آن در سرتاسر شوت ثابت است . اغلب لازم می شود كه به منظور انطباق بر پستی و بلندی طبیعی ، محور آبراهه ورودی و یا كانال تخلیه را بصورت قوس در نظر گرفت . در اینگونه موارد سعی می شود كه حتی‌المقدور ، بخاطر سرعت تقرّب كم ، انحناء را به آبراهه ورودی محدود كرد . هر گاه لازم باشد كه به كانال تخلیه قوس داده شود ، كف شوت را می توان در سمت خارجی قوس بلندتر ساخت . در اینصورت جریان سریع در اطراف قوسها محافظت شده و از تراكم جریان آب در سمت خارجی شوت جلوگیری می شود . معمولاً انتخاب نهایی پروفیل شوت ، با توجه به توپوگرافی منطقه و شرایط لایه های زیرین انجام می پذیرد . سازه كنترل نیز عموماً با محور سد در یك خط قرار می گیرد و یا بالا دست آن واقع میشود . معمولاً ، برای به حداقل رساندن خاكبرداری ، قسمت اولیه كانال تخلیه را با حداقل شیب ممكن تا آنجایی ادامه می دهند كه كانال تخلیه به سطح زمین برسد . سپس قسمتی از كانال تخلیه كه دارای شیب تند خواهد بود آغاز میشود و با توجه به شیب طبیعی زمین ادامه می یابد .
جریان در بالا دست تاج سرریز معمولاً در حالت زیر بحرانی است و به هنگام عبور از روی سازه كنترل به سرعت بحرانی میرسد . در شوت عموماً جریان به صورت فوق بحرانی و بر حسب مورد بصورت یكنواخت یا تند شونده خواهد بود .این حالت می تواند تا رسیدن به تأسیسات نهایی ادامه یابد . برای عملكرد خوب هیدرولیكی ، لازم است كه از تغییر ارتفاعهای ناگهانی و منحنیهای قائم مقعر و یا محدب در پروفیل شوت خودداری شود . به همین گونه ، برای جلوگیری از بروز امواج عرضی و سوار شدن جریان بر روی دیواره ها ، آشفتگی اضافی و یا توزیع غیر‌یكنواخت جریان در تأسیسات نهایی باید همگرایی و واگرایی در سطح شوت تدریجی باشد .
