ریکوپراتور (recuperator) نوع خاصی از مبدل حرارتی (heat exchanger) بازیاب حرارت (heat recovery) جریان متقابل (counter flow) است که درون جریانهای هوای تغذیه (supply) و اگزاست (exhaust) سیستم هواساز (air handling system) و یا هوای اگزاست فرآیندهای صنعتی قرار میگیرد و هدف آن بازیافت حرارت تلف شده (waste heat) میباشد.
در بسیاری از فرآیندها از احتراق برای تولید حرارت استفاده میشود و ریکوپراتور برای جلوگیری از به هدر رفتن این حرارت و استفاده مجدد آن به کار میرود. عبارت ریکوپراتور همچنین به مبدل های حرارتی با جریان متقابل (counterflow heat exchangers) مایع به مایع اشاره دارد که برای بازیابی حرارت در صنایع شیمیایی و پالایشگاه و فرآیندهای بسته مانند سیکل تبرید جذبی آمونیاک- آب و یا لیتیوم برماید-آب استفاده میشود.
ریکوپراتورها اغلب برای افزایش راندمان کلی، در بخش احتراق موتور حرارتی (heat engine) استفاده میشوند. به عنوان مثال در یک موتور توربین گاز، هوای فشرده و با سوخت مخلوط میشود و سپس میسوزد و برای رانش توربین مورد استفاده قرار میگیرد. ریکوپراتور بخشی از انرژی حرارتی تلف شده در اگزوز را به هوای فشرده انتقال میدهد و در نتیجه آن را قبل از ورود به مرحله مشعل پیش گرم میکند. از آنجا که گاز پیش گرم شده است، سوخت کمتری برای گرم شدن تا دمای ورودی توربین نیاز دارد. با بازیافت بخشی از انرژی که معمولا به صورت انرژی حرارتی تلف میشود، ریکوپراتور میتواند کارایی یک موتور و یا توربین گاز را افزایش قابل توجهی دهد.
در بسیاری از فرآیندها از احتراق برای تولید حرارت استفاده میشود و ریکوپراتور برای جلوگیری از به هدر رفتن این حرارت و استفاده مجدد آن به کار میرود. عبارت ریکوپراتور همچنین به مبدل های حرارتی با جریان متقابل (counterflow heat exchangers) مایع به مایع اشاره دارد که برای بازیابی حرارت در صنایع شیمیایی و پالایشگاه و فرآیندهای بسته مانند سیکل تبرید جذبی آمونیاک- آب و یا لیتیوم برماید-آب استفاده میشود.
ریکوپراتورها اغلب برای افزایش راندمان کلی، در بخش احتراق موتور حرارتی (heat engine) استفاده میشوند. به عنوان مثال در یک موتور توربین گاز، هوای فشرده و با سوخت مخلوط میشود و سپس میسوزد و برای رانش توربین مورد استفاده قرار میگیرد. ریکوپراتور بخشی از انرژی حرارتی تلف شده در اگزوز را به هوای فشرده انتقال میدهد و در نتیجه آن را قبل از ورود به مرحله مشعل پیش گرم میکند. از آنجا که گاز پیش گرم شده است، سوخت کمتری برای گرم شدن تا دمای ورودی توربین نیاز دارد. با بازیافت بخشی از انرژی که معمولا به صورت انرژی حرارتی تلف میشود، ریکوپراتور میتواند کارایی یک موتور و یا توربین گاز را افزایش قابل توجهی دهد.