معرق شیشه ( شیشه خانه بندی )
شیشه ماده محبوب انسان از زمان کشف تا به امروز بوده است . در مورد تاریخچه کشف شیشه تفاسیر مختلفی وجود دارد بعضی معتقدند شیشه توسط ملوانانی کشف شد که در ساحل برای درست کردن آتش از تکه هایی از بار کشتی که مواد شوینده در آنها وجود داشته استفاده کرده اند و از ترکیب این مواد با ماسه و در مجاورت با حرارت آتش ماده شفافی بوجود می آید که همان شیشه بوده است . همچنین در تاریخ آمده است که 10 هزار سال پیش از میلاد در مصر یا سوریه شیشه ساخته می شده است که البته از هیچ یک از اینها مدرک مشخص و قطعی وجود ندارد ولی آنچه می توان به طور حتم گفت در 300 سال پیش از میلاد در مصر کارگاههایی وجود داشته اند که از ماسه , که همان ماده اولیه شیشه یعنی سیلیس است , و سود شیشه ساخته می شده است واستفاده از ظروف شیشه ای به شکل محصولاتی تجملاتی فقط در اختیار اشراف قرار داشته است .
در اینکه شیشه به عنوان یک ماده جذاب و تا حدی مرموز همیشه در طول تاریخ مورد علاقه و توجه انسانها بوده است شکی وجود ندارد ولی نوع استفاده از این ماده با گذشت زمان شاهد تغییراتی بوده است. به طور مثال شیشه در ابتدا فقط به عنوان یک شیئ تزیینی استفاده می شد سپس از آن به عنوان ساخت ظروف کاربردی بهره گرفتند و امروزه علاوه بر انواع ظروف شیشه ای , شیشه در ساختمان جزئ جدایی ناپذیر بوده که با استفاده از تکنولوژی روز به شکلهای مختلف از آن استفاده می شود .
در دهه 13 میلادی اروپاییان موفق به ساخت شیشه رنگی شدند که این موضوع تحول عظیمی در صنعت شیشه ایجاد کرد . اولین نشانه های استفاده از شیشه های رنگی در اروپا , استفاده آنها در ساخت پنجره های کلیسایی بود چرا که در آن دوران ساخت شیشه های منقوش با طرحهایی از کتاب مقدس از اهمیت زیادی برخوردار بود و کمک می کرد تا فضایی روحانی و نورانی در کلیسا ایجاد شود . در دوران گوتیک که ساخت کلیساهایی پرشکوه و تجملاتی از رونق بیشتری برخوردار شد , هنر ساخت شیشه های منقوش یا همان خانه بندی نیز از رونق بیشتری برخوردار گشت . هنرمند در این روش برای ساخت تصاویر کتاب مقدس ازقطعات برش خرده شیشه های رنگی استفاده می کرد که توسط فلزهایی از جنس سرب به یکدیگر متصل می شدند و برای اتصال این فلزها به یکدیگر از قلع و لحیم استفاده می شد. به این طریق شیشه در ابعاد دلخواه و با طرحی که مد نظر داشتند ساخته می شد که فضایی بسیار خاص و روحانی به کلیسا می داد هرچند این کار با ابزارهای آن دوران بسیار دشوار بود و نیاز به صرف وقت زیاد داشت ولی بدلیل آنکه در خدمت کلیسا بود هنری دینی و با ارزش محسوب می شد . در کلیساهایی که کوچکتر و کم اهمیت تر بودند برای ساخت شیشه هایی با این نوع تصاویر, از خمیر رنگی و رنگ آمیزی شیشه استفاده می کردند که همان هنر ویترای امروزی است .
دلیل دیگری که برای دلیل ساخت شیشه های استین گلاس در طول تاریخ ذکر شده است آن است که بدلیل عدم توانایی در ساخت شیشه با ابعاد بزرگ هنرمندان روی به روش خانه بندی یا همان استفاده از نوارهای فلزی آوردند تا بتوانند ابعاد کارشان را در اندازه دلخواه اجرا نمایند .
پس از گذشت سالها و پیشرفتهای مختلف در زمینه ساخت شیشه روشهای دیگری نیز در این تکنیک وارد شد که منجر به ساخت محصولاتی جدید گشت . از آنجمله می توان به تکنیک استفاده از نوارهای نازک مسی اشاره کرد که در روش تیفانی از آن استفاده می کنیم . این نوارها که امروزه کاپر فویل نامیده می شوند این امکان را به هنرمند می دهند تا شیشه را به شکل محدب و قوسی اجرا نماید . اولین بار شرکت تیفانی در ساخت انواع کلاهک آباژور از این روش استفاده کرد که تحولی در ساخت محصولات لوکس و تزیینی بود . این محصولات دست ساز با قیمتهای بسیار بالا فقط در اختیار ثروتمندان و اشراف قرار می گرفت . از آن پس این تکنیک به نام تیفانی معروف شد .
هنر استین گلاس اگرچه هنری کاملا اروپایی است که بعده ها در آمریکا نیز محبوبیت یافت و بسیار مورد استفاده قرار گرفت ولی در ایران نیز هنری اصیل و سنتی وجود دارد که شباهت فراوان به استین گلاس دارد و آن هنر گره چینی است .
گره چینی هنری کاملا ایرانی است که در ساخت آن از شیشه های رنگی برش خرده استفاده می شود و قطعات توسط نوارهای چوبی به یکدیگر متصل می شوند و طرحهای آن عمدتا از نوع طرحهای هندسی و اسلیمی است . ریشه این هنر نیز در ایران دینی بوده و در ابتدا بیشتر در بناهای مذهبی از آن استفاده می شده است ولی بعده ها به عنوان یک هنر صنایع دستی جایگاهی با ارزش را برای خود در معماری ایرانی باز کرد .
شیشه های منقوش , حال به هر شکل و فرمی که باشند در معماری امروز از جایگاه مهمی برخوردارند و استین گلاس به عنوان یک روش مطمئن و ایمن می تواند ذهنیات بسیاری از طراحان و معماران ما را در عرصه هنرهای مربوط به شیشه به تجسم بکشد و تحولی در تزئینات و زیباسازی بناها ایجاد نماید .
نویسنده : زهرا توتزاری
[h=2]روش تولید شیشه رنگی[/h] برای رنگی کردن شیشه، در خمیر آن از اکسیدهای فلزی به ترتیب زیر استفاده می کنند:
۱. اکسید آهن :
رنگ سبز روشن و تیره به دست می آید. همچنین با افزودن اکسید کبالت به آن، آبی خیلی کمرنگ به وجود می آید.
۲. اکسید کرم :
رنگ سبز، زرد یا آبی سبز خواهد داد.
۳.اکسید مس :
معمولاً رنگ سبز یا آبی سبز خواهد داد. در بعضی حالات نیز رنگ قرمز ایجاد می کند.
روش آب گز کردن
شیء شیشه ای ساخته شده را بعد از انبری کردن، در مقابل حرارت کوره قرار می دهند تا کاملاً گداخته شود. سپس آن را وارد آب کرده، به سرعت خارج می کنند. به این ترتیب ترکهای ریزی در بدنه پدید می آید سپس آن را در کوره حرارت می دهند تا ترکها به هم جوش بخورد. بعد از آن به تمام کردن ساخت ظرف ادامه می دهند.
